Marmaris'in MISTAN SOKAĞI - Marmaris Belediyesi

ÖN SÖZ 

Marmaris‘in 

‗MISTAN SOKAĞI‘ 

Çağımızda, elektronik iletiĢim araç ve gereçlerinin 

çoğalması günlük yaĢamı kolaylaĢtırsa da, burada 

eskilerin deyiĢiyle ‗Silah icat oldu, mertlik bozuldu‘ gibi bir 

atasözünü anımsamamak elde değil. Artık iletiĢimi 

özellikle yazıĢmak yerine bilgisayar, cep telefonu, faks 

gibi elektronik aygıtlarla sağlıyoruz. Mektupla, 

tebrikleĢmeyle bize güzel yazma gayret ve becerisi de 

sağlayan alıĢkanlıklarımız geçmiĢte kaldı. ġimdi onları 

özenli, duygusal bir yaklaĢımla bir çok eski gelenek ve 

göreneklerimizle tarihe gömüp, içimizde kalan bir 

buruklukla sadece yad ediyoruz. 

1974–1976 yılları arasında iki yıl Belçika-Brüksel 

NATO Karargâhında daimi görevdeyken özel kullanmak 

için ‗Triumph‘ marka ‗F‘ klavyeli bir daktilo almıĢtım. 

Daktiloyu alıĢımın ilginç bir anısı var. Kısaca anlatayım: 

Brüksel Türk Büyükelçiliğinde 30 Ağustos Zafer 

Bayramı yıldönümü kutlamasına eĢimle birlikte 

katılmıĢtım. Gündüz yapılan resmikabul töreninden 

ayrıldıktan sonra bazı ihtiyaçlarımızı karĢılamak için 

alıĢveriĢ merkezine gittik. Büyük bir mağazanın vitrininde 

daktilolar sergilenmiĢti. Fiyatları da indirimliydi. Ġçeri girip 

baktığımda gördüğüm bir daktilo ve markası dikkatimi 

çekti. EĢim Gülsen‘e daktiloyu gösterip, marka adını 

sevdiğimi, bu güne tam yakıĢtığını, zira markasının 

Türkçe adının ‗Zafer‘ olduğunu, bunu alacağımı söyledim. 

O da olumlu yanıt verince daktiloyu satın aldım. 

1

37 yaĢındaki 'Zafer' (Triumph) adlı daktilom 

Emekli olup Marmaris‘e döndükten sonra tüm 

amatör gazete ve dergi yazılarımı hep bu daktiloyla 

yazdım. Ne zaman 1990‘lı yılların baĢında bilgisayarı, 

tabiri caizse ―kuyruğundan yakaladım‖, iĢte o zaman 

benim sadık dostum, duygumu, düĢüncemi, Ģikâyetimi 

paylaĢtığım bu ‗Zafer‘ marka daktilomun pabucu dama 

atıldı. Ama ona karĢı bir kadirĢinaslık örneği de 

sergilemedim değil. Daktilomu rahmetli Anamın bize 

yaĢamında hediye ettiği ceviz çeyiz sandığının içine 

koyarak dinlenmeye aldım. 

Yirminci yüzyıldan yirmi birinci yüzyıla girerken 

yazıĢmanın sadece resmi kurum ve kuruluĢlar arasında 

kaldığını, ancak kitap yazmanın evrenselliği ve önemini 

idrak edenlerin sayesinde eskisinden daha çok yazarımız 

olduğuna da seviniyorum. Onların sayesinde güzel 

romanlar, kültür yayınları, anılar, hikaye ve öyküler 

okuyabiliyoruz. 1935 yılında Marmaris‘te Ġl Kültür 

Müdürlüğünün açtığı okuma yazma kursuna katılarak 

diploma alan rahmetli annem Bezmigül‘ün (Gülhanım) 

gurbetteki oğluna (bana) kurĢun kalemle kendine özgü 

okunaklı eğik el yazısıyla gönderdiği mektupları unutmam 

mümkün değil. Bu gün değerini daha iyi anladığım o 

2

mektupları saklayıp bir koleksiyon yapmadığıma 

üzülürüm. Onun, yaĢadığım evin duvarına asılı 70 kusur 

yaĢındaki diploması, ondan da yaĢlı evlenmeden önce 

kendi elleriyle çeyiz olarak iĢlediği duvarda asılı duran 

çerçeveli ‗ġahmeran‘ panosu ve bir çok güzel ve doğru 

sözü, bize ve torunlarına anlattığı anekdotları ve 

hikayeleriyle hep anıyor, yaĢatıyoruz… 

Bezmigül Uysal‘ın ‗Ulus Okulları Sınav Belgesi‘ 28.3.1939 

Marmaris 

3

Annemin iĢlediği ‘ġahmeran’ panosu-1933 

‗Söz uçar gider, yazı ebediyen kalır‘ demiĢ 

yazmanın önemini bizzat yaĢayıp, hissedenler. BeĢ bin 

yıl öncesinden bu güne çivi, kalem veya baĢka objelerle 

taĢ, kaya, ağaç, kabuğu, papirüs veya hayvan derisi 

(parĢömen) kâğıt üzerine yazılanlar olmasaydı insan 

yaĢamı, inançlar bu günkü değerlere, evrenselliğe 

ulaĢamazdı. Bilim ve sanat yazısız olabilir miydi? Buraya 

Darwin‘in güzel bir sözünü sıkıĢtırmak istiyorum. 

―Bilim ve sanat, bir kuĢun iki kanadı gibidir. Bu iki 

kanadı kullanabilen toplumlar uçar ve özgür olurlar. 

Uçamayanlar ise tavuk olur. Tavuk, önüne atılan bir avuç 

yemi gagalarken, arkadan yumurtalarının alındığının 

farkında bile olmaz‖... 

Yazmayı severim. Yazmak için okumak gerektir. 

Yazmayı seven okumayı da sevecektir. 1954 yılında 

baĢlayan gurbet yaĢamımda ailemle iletiĢimi önceleri 

mektupla, yazıĢmayla sağlardım. Yazma alıĢkanlığımın 

temeli böyle atıldı. Kahraman Türk Silahlı Kuvvetlerine 

Astsubay olarak katıldıktan sonra da yazmayı devam 

ettirdim. Astsubay Okulunda açılan ‗Öğretmenlik Kursu‘na 

katıldım. Toplu izleyiciye hitabı ilk defa 10 Kasım 1956‘da 

4

Yüce Atamızın aramızdan bedenen ayrılıĢının 18. yılında 

o zaman Kara Harp Okulunun hemen yanındaki Zırhlı 

Birlikler Okulunda yaptım. 1970-73 yılları arasında ‗KıĢ 

ÇalıĢmaları‘ kapsamında Erzurum Kandilli‘deki Tugay‘ın 

komutan, subay ve astsubaylarına ‗NATO ve VarĢova 

Paktı Kuvvet Kıyaslamaları‘ ve ‗Dünyada Ġstihbaratın 

Önemi‘ baĢlıklarını içeren konularda iki konferans 

sundum. Yurt içi ve yurt dıĢı görevlerde kurmay üst rütbeli 

komutan ve subaylarla çalıĢtım. 1968 yılında bir NATO 

Tatbikatında Yunanistan‘ın Selanik Ģehrinde bir ay kaldım. 

Yüce Atamızın doğduğu müzeye dönüĢen evi birkaç kere 

ziyaret ettim. 1974 yılında Belçika Brüksel‘deki NATO 

Karargâh‘ı Türk Askeri Temsil Heyeti BaĢkanlığında 2 yıl 

‗Daimi Görev‘de bulundum. Burada görevli diğer Türk 

Askeri personelle tüm sivil-asker NATO personeline bir 

parti düzenledik. Ülkemizin önemli yiyecek ve içeceklerini, 

hanımlarımızın giydiği folklorik giysilerimizi tanıttık. Tarihi, 

kültürel ve doğal zenginliğimizi açıklamalı ‗slayt‘ gösterisi 

yaparak katılımcıların büyük beğeni ve övgüsünü aldık. 

1977 yılında kendi isteğimle emekli olup doğduğum, 

büyüdüğüm Marmaris‘e dönünce hareketli bir yaĢamdan 

sonra adeta denizden çıkmıĢ balığa dönmüĢtüm. Tam 

yerleĢim ve intibakı sağladıktan sonra sivil toplum 

örgütlerine üye oldum. Bunlardan birisi Marmaris Turizm 

Tanıtma ve GüzelleĢtirme Derneği oldu. Bu dernekte iki 

dönem 4 yıl yönetim kurulu baĢkanlığı yaptım. Kültür ve 

Turizm Bakanlığının her yıl sezon öncesi Nisan ayında 

düzenlediği Turizm Haftası etkinlikleri kapsamında 

okullarda ülkemizi, kültürel ve tarihi mirası koruma ve 

tanıtma amaçlı ‗slayt ‗gösterili sunumlar yaptım. Bunu, 

yerel televizyonlarda turizm, kültür, tanıtım, milli anma 

günleri ve bayramlarda panel, konferans gibi etkinliklerle 

sürdürdüm. 1994-2000 yılları arasında iki dönem ‗Kamu 

Yayarına ÇalıĢan Dernekler‘ statüsündeki Türkiye Emekli 

Astsubaylar Derneği (TEMAD) Marmaris ġube BaĢkanlığı 

yaptım. Meslek Ġçi Eğitim ve Kalifiye Eleman YetiĢtirme 

(MEKSA) proğramı kapsamında Marmaris ve 

5

çevresindeki komĢu ilçe ve beldelerde turizm ve tanıtım 

derslerine öğretmen olarak katıldım. 

Ġlk gazete yazım 1984 yılında yine Marmaris‘in ilk 

gazetesi olan ‗YeĢil Marmaris‘te yayınlandı. Bu gazete 

uzun ömürlü olamadı. Ardından, Marmaris Postası, Muğla 

Hamle, Ġçmeler Haber, ÇağdaĢ Marmaris, Marmaris Life 

gibi yayın organlarında yazdım. Konuk yazar olarak Muğla 

Devrim, halen ‗Aktüel Marmaris‘ adlı Ġnternet 

Gazetesi‘nde yazmaktayım. 

Yukarıda adı geçen gazete ve dergilerde takriben 

25 yıllık sürede yazdığım yazı sayısı iki bine yakındır. 

En son, 2007 yılında kuruluĢu tamamlanan 

Marmaris Kent Meclisinde bir dönem Yürütme Kurulu 

üyeliğinde bulundum. 

Neler yazdım? ‗Neler yazmadım ki‘ desem haklı 

olurum. Yazılarımda genellikle Marmaris gündeminde 

olan konuları irdeledim. Bu gün ‗keĢke yapmasaydık‘ veya 

olgunlukla ‗hatalıyız‘ diyebildiğimiz birçok konuyu önceden 

yazarak toplum ve yönetim organlarına yardımcı olmaya 

çalıĢtım. HemĢerilerin Marmaris‘in çevresel ve alt yapı 

sorunlarını azaltma ve çözmede dikkat ve ilgilerini 

çekmeye gayret ettim. Bunlardan, çarpık yapılaĢma, 

çevre ve Marmaris körfezinin korunması, turizm için 

kalifiye eleman, turiste karĢı etik davranıĢ, kaliteli hizmet 

konularıyla kültürel ve tarihi konular önde gelenlerdir. 

Yazılarımın ne kadar dikkate alındığını bilemesem 

de, ne yazık ki zamanın beni haklı çıkardığını gördüm. 

Yakınlarımdan, arkadaĢlarımdan ―Sen boĢuna emek 

harcıyorsun, yazıyı kim okuyor, balık baĢtan kokar‖ gibi 

yanıtlar alsam da buna tepkim hep ―Marmaris için ne 

yapsak azdır‖ demek oldu. Her ortamda gerçekleri 

yazmaktan, söylemekten vazgeçmedim. 

Zaman su gibi akıp geçiyor. Genç kuĢağın 

Marmaris‘in dününü, tarihini, folklorunu bilmesi, 

6

öğrenmesi için yazılı kaynak veya eser sayısı maalesef 

çok az. 

Marmaris tarihi hakkında halen elimizde bulunan ilk 

eser sayın K. Ekrem Uykucu‘ya ait olan ‗Marmaris Tarihi‘ 

adlı yapıttır. Bunu, Kızım ġule Aktepe‘nin (Uysal) Ege 

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bitirme tezi‘ olan 

‗Marmaris Folkloru ve Edebiyatı‘ baĢlıklı kitabı takip eder. 

Gönlümüzden geçen, Marmaris konusunda evlerimizdeki 

aile kitaplıklarında, Ģehir kütüphanesinde daha fazla eser 

bulunmasıdır. 

Marmaris hakkında ilk tanıtım broĢürünü Türkçe ve 

Ġngilizce olarak 1957 yılında kurulmuĢ ilk dernek olan 

Turizm Tanıtma ve GüzelleĢtirme Derneği BaĢkanlığım 

döneminde 1989 yılında hazırladım. Bundan önceki 

yıllarda da küçük tanıtım broĢürlerinin mutlaka yapılmıĢ 

olduğunu düĢünüyorum 

Kapsamlı bir Marmaris kitabı 1993 yılında Belediye 

BaĢkanı merhum Ġsmet Karadinç döneminde Marmaris 

Belediyesi Sanat ve Kültür DanıĢmanı, sanatçı ve 

araĢtırmacı yazar, değerli insan sayın Kamil Dürüst 

tarafından yazılıp belediye tarafından bastırılmıĢtır. Bunu, 

Sayın Ali Acar‘ın Marmaris belediye baĢkanı olduğu 2004 

yılında yine belediyemizin güzel ve zengin fotoğraflı bir 

Marmaris albüm-kitabı takip etmiĢtir. 

Yakın geçmiĢte, hemĢerilerimizden sayın Fatma 

Çimen, Duran Ergül, M. Suat GülĢen, Rifat Kalakoğlu, 

Nermin ġahin, Güzin ġahin, Oya Dirikcan‘ın tarih, öykü, 

antoloji ve Ģiir içerikli kitapları yayınlandı. Sayın Umur 

Özlüer, kendisinin sahibi olduğu, yazdığı dergi ve 

gazetesinde, açtığı sergi ve birçok sanatsal etkinliklerde 

hep Marmaris ve Ġçmeleri öne çıkarmaya gayret gösterdi. 

Buna halen de devam ediyor. Muğla Gazeteciler Derneği 

BaĢkanı gazeteci, araĢtırmacı yazar Sayın Ünal TürkeĢ 

Marmaris‘i de içine alan, özellikle ‗KurtuluĢ SavaĢında 

Muğla‘ adlı kitabıyla bölgemiz yakın tarihine ıĢık tutan 

değerli hemĢerimizdir. Ġsmini anımsayamadığım veya 

7

tanımak Ģansım olmayan ama Marmaris‘in yazın hayatına 

katkıları olan tüm hemĢerilerimi buradan bir kez daha 

kutluyor, teĢekkür ediyorum. 

Marmarisli Ģair ve değerli mahalle ve ilkokul 

arkadaĢım merhum Em. Hava Pilot Albay, Ģair Erdoğan 

Çokduru‘yu da ayrı bir paragraf ve cümle içinde hasret ve 

rahmetle anıyorum. 

Değerli yazarların bazı kitaplarının yayınlanmasında 

maddi ve manevi katkıda bulunan kurum ve kiĢilere de 

ayrıca teĢekkür ediyorum. 

2005 yılı Mayıs ayında Marmaris Belediyemizin 

düzenlemiĢ olduğu ‗Bahar ve Gençlik ġenliği‘ dolayısıyla 

‗Marmaris‘in Günlük Ağaçları‘ adlı küçük bir broĢür 

hazırlamıĢtım. Belediyemiz bunu Kültür Yayınları 

kapsamında bastırmıĢ ve dağıtmıĢtı. Bu yayının yöremizin 

doğal güzelliğini ve önemini tanıtmada yardımcı olduğuna 

inanıyorum. Zira düne kadar öne çıkmayan, aslında çok 

önemli bir endemik (ender) tür olan Günlük (Sığla) 

ağaçlarıyla da Marmaris öne çıkmalıydı. 2005 yılı Haziran 

ayında ĠZ TV ve TRT-2 Ekibi benim de içinde olduğum 

yerinde çekimler ve röportajlar yaparak bunları belgesel 

olarak yayınladı. Bu yapıtın CD‘si yapılıp Marmaris 

Belediyesi tarafından halka dağıtıldı. Marmaris Belediye 

BaĢkanı ve belediye çalıĢanlarına broĢürün yayınında 

gösterdikleri ilgi ve yardımları için teĢekkür ediyorum. 

Belgesel nitelikteki bu yapıt TV‘lerde defalarca yayınlandı. 

Bu yapıtın değerlendirmesinde ‗Genç ve ÇağdaĢ 

Gazeteciler Ödülü‘ almıĢ olduğunu öğrendim. Anılan 

yapıtta beni de izleyenler ―Sizi, Sığlanın Göz YaĢları adlı 

belgeselde gördük‖ dediklerinde mutlu olduğumu 

söylemeliyim... 

Değerli okurlarım; Yazdığım bu kitabın adını 

‗Marmaris‘in Mıstan Sokağı‘ koydum. Bu adın ne anlam 

taĢıdığını geniĢ bir Ģekilde ve aynı baĢlık altında kitap 

içeriğinde bulacaksınız. 

8

Kitap iki bölümden oluĢuyor. Birinci bölümde, 

Marmaris ve en yakınındaki beldelere kısa bir genel 

bakıĢtan sonra gerçek, ama biraz da öyküleĢtirilmiĢ tarihi 

olay ve anekdotlara yer verdim. 

Ġkinci bölümde ise, yirmi beĢ yıldır yazdığım bazı 

gazete yazılarımdan seçmeler bulacaksınız. Doğrusunu 

söylemek gerekirse ―burada zorlanmadım‖ diyemem. 

Yirmi beĢ yıl amatör olarak yazıp dosyaladıklarım 

arasından konu ve yazı seçmek kolay olmadı. Umarım, 

siz değerli hemĢeriler ve okurlarım ‗Marmaris‘in Mıstan 

Sokağı‘nı sabırla okursunuz. Bulduğum, duyduğum 

cesaret,, inanç ve tesellimin kaynağı sehven eksik veya 

yanlıĢ olabilecek her hangi bir konuda göstereceğiniz 

hoĢgörüde saklıdır. 

Marmaris‘in Mıstan Sokağı adlı bu yapıtın kültür 

yayınları kapsamına alınarak basım ve dağıtımını 

sağlayan Marmaris Belediye Belediye BaĢkanı Sayın Ali 

Acar‘a, Belediye çalıĢanlarına yteĢekkür ediyorum. Ayrıca 

kitabın yayına hazırlanmasında yardımcı olan kızım ve 

damadım ġule ve Hayrettin Aktepe‘lere, fotoğraf ve 

konuların diziliĢinde yardımı olan değerli kardeĢim Sayın 

Ġlhan Barlas ile gazeteci Yılmaz Yeter‘e teĢekkür 

ediyorum. 

Marmaris Ticaret Odamızın normal çalıĢmaları içine 

kültür ve sanatı da katmakta olduğunu görmekten büyük 

mutluluk duyuyorum. Anılan kurum en son ‗Amos‘ antik 

yerleĢim yerinde yapmıĢ olduğu tasarım, düzenleme ve 

burayı ziyarete açma giriĢimi ile Marmaris ve yöresine 

turizm, kültür ve tanıtım adına çok yararlı katkıda bulundu. 

Mart 2011 ayı içerisinde güzel bir baĢvuru kitabı olan 

‗Karya‘dan Cumhuriyet‘e‘ adlı eser Sayın Eylem Miray 

Apak, Mukbil Gülkokan ve Selçuk Soytürk tarafından 

yazılarak bu güzide kurum tarafından yayınlandı. BaĢvuru 

ve kaynak niteliğindeki kitapta ‗Marmaris Tarihi, Milli 

Mücadelede Marmaris ve Marmaris ġer‘iyye Sicilleri ve 

Sosyo Ekonomik Hayat‘ gibi ilginç tarihi konular yer alıyor. 

9

Adı geçen yazarları ve kitabın yayınında yardımcı olanları 

kutluyorum. 

Bir kez daha doğup, halen yaĢamakta olduğum ve 

bundan gurur, mutluluk duyduğum Marmaris adına 

yüksek sesle ―HER ġEY AMA GÜZEL OLAN HER ġEY 

MARMARĠS ĠÇĠN‖ diyor, tüm hemĢeri ve okurlarıma 

saygı ve sevgi sunuyorum. 

Biraz uzayan önsözümü Marmaris sevdalısı, 

asker, pilot ve Ģair merhum Erdoğan Çokduru‘nun 

‗Marmaris‘im‘ adlı Ģiiriyle sonlandırıp sizi ‗Marmaris‘in 

Mıstan Sokağı‘nı okumaya davet ediyorum. 

Saygılarımla… 

Erol Uysal 

Ülkesel Turist Rehberi 

05 Nisan 2011-Marmaris 

10

MARMARĠS‘ĠM 

Bir gece düĢ içinde sabırsız sana geldim, . 

Sen gene eski sen, resmin gene eski resim. 

Marmaris, Marmaris, Marmaris‘im. 

Ġspirto kokusu var havada, 

Sağ sağa yaslan, sol sola yalpa. 

SarhoĢlar ünleĢir çıkmazlarında, 

Yok birine kızasım, 

Ben onlara, onlar da bana kızsın. 


Gene coĢmuĢ Kocapınar, 

ġırıl Ģırıl ıĢıldar. 

Aptes alınır ezan vakti, 

Yalağında ıslanmıĢ karpuzlar, 

KazınmıĢ kabuklarına isim. 


Sünger dönüĢü kordonda dalgıç karıları, 

DöĢlerinde beĢibiyerdeler. 

Çiğinlerinde çocukları, 

Çıkmadı mı motordan kocaları, 

Dizlerinde yumrukları çığlıkları, 

Günlerce sürer ağıtları.. 

Sen de vurgun yemiĢsin belden yukarı. 

Bir gece düĢten uyanıp, 

Kan ter içinde sana geldim. 

Sen ne eski sen, 

Resmin ne eski resim, 

Hav ar yu‘sun Marmaris‘im. 

11 

Erdoğan Çokduru 

1937-1999

Bir resim sergisinde Marmaris Bel. BĢk. Sayın Ali Acar, yazar Erol 

Uysal ve sanatseverlerle 

12

Ġ Ç Ġ N D E K Ġ L E R 

BĠRĠNCĠ BÖLÜM 

ÖYKÜLEġTĠRĠLMĠġ TARĠHĠ OLAYLAR VE 

ANEKDOTLAR Sahife 

Marmaris ve yakın Çevre Beldelere kısa bir bakıĢ 

DevedaĢı ve Mediha 

Menzilhane ve Bulamaç 

Sarı Ana ve Kanuni 

Marmaris Limanı ve Ünlü Ziyaretçileri 

ġanlı Yavuz ve Köpek Balığı 

Marmaris Bombalanıyor 

Mıstan Sokağı 

Kaçıka Mustafa 

Marmaris‘in Günlük Ağaçları 

ĠKĠNCĠ BÖLÜM 

YEREL GAZETE YAZILARIMDAN SEÇMELER 

NATO ve Anımsattıkları 

Noel ve Mersin Ağacı 

Marmaris‘in Ayyıldızları 

Bir Lütfü Küçük Vardı 

Ağa Limanından Batık Hamama 

Arka Sokaklar 

Bir Kongre Gezisi ve Notlar 

Kıssadan Hisse 

13

DadaĢ Diyarı Erzurum 

Ġncir ve Tuvalet 

24 Kasım Öğretmenler Günü 

Akdeniz ve Çevre 

Ek Mendirek Projesine Hayır Diyorum 

Echad Kalesi 

Erol Uysal‘a Çocuklarından Bir sürpriz ve Yanıtı 

KiĢi Sevmeye Gücün Var mı? 

Bir Kültür Gezisi 

Ölüler Altın Takmaz 

Mitolojik Hikâyeler 

AĢure Günü 

Bir Dalyan Turu 

Bir Oturumun Ardından 

Bunları Biliyor muydunuz? 

Ġlginç Birkaç Anı 

Son Söz ve Bir ġiir 

14

Doğudan batıya Mıstan Sokağı -2010 

15

Erol Uysal 

17 Eylül 1937‘de Marmaris‘in Tepe Mahallesi 

‗Mıstan Sokağı‘nın deniz kıyısındaki taĢ yapılı evde 

doğdu. Babası Hacı Ġbrahim oğlu Hüseyin Uysal 

(Gözlüklü Hüseyin) annesi Kamil Atasoy (Kamil Ağa) 

kızı Bezmigül (Gülhanım) idi. Ailenin üçü erkek bir 

kız dört çocuğundan ilk ikincisi olan Erol Uysal Ġlk 

ve Orta öğretimini Marmaris‘te yaptıktan sonra 

Astsubay olmak için Ankara‘da Zırhlı Birlikler 

Okulunda okudu. Mezun olup Türk Silahlı 

Kuvvetlerine katıldı. Yabancı dil kurslarına katılarak 

Ġngilizce öğrendi. Erzurum-Kandilli ortaokulunda 

öğretmen açığı olduğu için bir dönem Ġngilizce 

derslere girdi. Yurdun değiĢik bölgelerindeki birlik ve 

garnizonlarda (iki defa üçer yıl olmak üzere altı yıl 

ġark Hizmeti‘nde ve iki yıl Belçika-Brüksel‘deki 

NATO Karargahı ‗Türk Askeri Temsilciliği‘nde Daimi 

Görevde bulundu. Üç defa yurt dıĢına giderek kurs, 

eğitim, tatbikat ve tercümanlık gibi görevler yaptı. 

1964 yılında Gülsen hanımla evlendi. Erkek ve kız 

olmak üzere iki çocukları ve dört torunu var. 

Oğlu Mustafa Kemal halen Türk Silahlı 

Kuvvetlerinde Kurmay Albay rütbesinde, kızı ġule Aktepe 

(Uysal) Ġzmir‘de Anadolu Lisesinde Türk Dili ve Edebiyatı 

Öğretmenidir. 

Erol Uysal 1977 yılında kendi isteğiyle emekli oldu. 

Serbest olarak Ülkesel Kokartlı Turist Rehberliği 

yapmaktadır. Amatör olarak yerel gazetelerde 30 yıldır 

yazı yazmakta, Marmaris ve çevresi üzerinde tarih, kültür 

ve folklorik araĢtırma yapmaktadır. 2005 yılında 

‗Marmaris‘in Günlük Ağaçları‘ adlı bir araĢtırması olan 

kitapçığı yayınlanmıĢtır. 

16

Birinci Bölüm 

ÖYKÜLEġTĠRĠLMĠġ TARĠHĠ OLAYLAR VE 

ANEKDOTLAR 

Marmaris ve Çevre Beldelere Kısa Bir BakıĢ: 

Marmaris 

Marmaris, ‗Neolitik‘ veya diğer adıyla ‗Cilalı TaĢ 

(MÖ. 8000-5500) devirlerinden bu güne geçen takribi on 

bin yıllık zaman içinde Akdeniz ve Ege Denizine, ‗Kral 

Yolu‘ ve ‗Ġpek Yolu‘na açık kapıları olan, Anadolu 

coğrafyasının Güneybatı köĢesinde adeta nadide bir 

mücevherdir. Çok stratejik ve korunaklı bir limana sahip 

olan Marmaris‘te 1936 yılında ilkokul öğretmenliği de 

yapan Ferit Kayan bu cennetin özelliği, iklimi, halkı ve 

kültüründen aĢırı derece etkilenmiĢ olmalı ki, kendi yazıp 

bestelediği ‗Marmaris Gençlik MarĢı‘nın bir mısrasında, 

‗Sırtımızda on bin yıl yarına koĢuyoruz‘ diyerek Marmaris 

ve Anadolu Coğrafyasında yaĢayan tüm kavimlerin 

medeniyet düzeyi, kültür ve sanat eserlerini önemseyip 

benimsemiĢ, onları bu günlere taĢımıĢtır. 

Yazının icadıyla birlikte MÖ.3400‘lerde Karyalıların 

bu bölgede yaĢamaya baĢladığını Homer, Heredot, 

Diadoroso, Pliny, Strabo, Plutarch vb.antik devir 

yazarlarının eserlerinden öğreniyoruz. Karya, Hitit, Ġyon, 

Dor, Lidya, Pers, Ġskender ve Helen, Roma, Bizans, 

Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinin idaresi 

altında Marmaris küçük nüfusuyla köy ve nahiye 

denilebilecek düzeydeyken Osmanlı Vilayeti olan Rodos‘a 

bağlı bir kasaba idi. Muğla Vilayet olunca 1867‘de ilçe 

oldu ve Muğla Ġline bağlandı. 

17

Marmaris, Akdeniz‘e özgü iklimi, endemik olan 

Günlük ağaçları, çam baĢta olmak üzere çeĢitli Akdeniz 

bitki örtüsüne sahiptir. Barınaklı limanı, turkuvaz renkli 

kıyıları, koyları, plajları ve çevresindeki zengin tarih, kültür 

hazineleri ile ünlüdür. Akdeniz ve Ege‘deki adalara olan 

yakınlığıyla antik çağlarda olduğu gibi bu gün de yatçılık 

ve Mavi Tur, en büyüğünden en küçüğüne kadar yeni, 

kaliteli ve temiz konaklama tesisleriyle yılda iki milyona 

yakın yerli ve yabancı turiste ev sahipliği yapmaktadır. 

Eğlenme ve dinlenme öncelikli olmak üzere bir gezgin için 

aranan tarih, kültür, sanat, folklor, spor gibi tüm çeĢitliliğin 

varlığı ve bunların sunulduğu Marmaris‘i görmek, 

yaĢamak bir ayrıcalık olsa gerektir. 

Marmaris‘in çevresinde antik çağlarda birer yerleĢim 

birimi olarak Karya Federasyonuna bağlı yerleĢim yerleri 

Ģimdi turistler için ilgi duyulan tarihi, kültürel ve folklorik 

gezi yerleri oldu. Marmaris merkez ve çevresinde 

yabancı ve yerli tarihçi ve arkeologların yaptığı kazı ve 

araĢtırmalarla gün ıĢığına çıkarılan eserler yerel ve ulusal 

müzelerde sergilenmekte, ziyarete açık yerler turistler 

tarafından gidilip görülebilmektedir. 

Antik çağlarda Physkos, Mermerisos, Marmora, 

Marmaras, Mermeris vb gibi adları olan Marmaris, 14.ve 

15. yüzyılda Orta Anadolu‘da Moğol istilasından korkup 

göç eden Türkmenlerden ‗Mamulas‘ obasının bölgeye 

yerleĢmesiyle bu günkü ‗Marmaris‘ adını almıĢtır. Diğer bir 

rivayete göre de, Kanuni Sultan Süleyman Rodos 

Seferine giderken ihyasını istediği kaleyi sefer dönüĢü 

gördüğünde küçük bulup, mimarına, ―Ya mimar bu kaleyi 

azdır‖ demiĢ ve kasabanın adı ‗Mimar azdır‘ 

sözcüklerinden ‗Mimaraz‘, ‗Mimaras‘ olmuĢ, sonra da 

bugünkü ‗Marmaris‘ e dönüĢmüĢtür. Yine baĢka bir 

rivayete göre de; Kanuni Rodos dönüĢünde mimarın 

kaleyi küçük inĢa etmiĢ olmasına kızıp yöneticiye ―Mimarı 

As‖ emrini vermiĢ ve bu sözcük değiĢik söylemlerle bu 

günkü ‗Marmaris‘ adına dönüĢmüĢtür. 

18

Yukarıda değindiğimiz üzere, Marmaris çevresi 

tarihi ve kültürel çeĢitliliğin yanında doğal ve endemik 

ağaç türüne ve çeĢitli Akdeniz bitki örtüsüne,(flora) 

hayvan (fauna) arı, kovan ve bal zenginliğine sahiptir. 

ġehir merkezinde bir ortaçağ kalesi ve içerisinde yöreden 

getirilmiĢ eserlerin sergilendiği bir müzeyle kervansaray, 

cami, türbe ve ‗Eyilik TaĢı‘ mezar ve açık tarihi park alanı 

gibi ziyaret yerleri vardır. 

ġehrin ilk kuruluĢ yeri kuzeyde Asarlık Tepe 

üzerindedir. Burada Ģehir antik Ģehir surları mezar ve 

diğer Ģehir kalıntılar halen görülmekte olup, taĢınabilen 

küçük objeler müzelerde sergilenmektedir. Marmaris ve 

çevresinde sistemli bir arkeolojik kazı yapılmadığı için 

bazı antik çağ tarihine ıĢık tutacak kitabe, yazıt, heykel 

gibi eserlerin toprak altında olduğu sanılmaktadır. En son 

Marmaris güneyindeki Cennet Adası‘nda bulunan bir 

mağaranın yüz binlerce yıl öncesinin yaĢam izlerini 

taĢıdığı, buranın bilimsel yönden araĢtırılması ve 

kazısının yapılması gerekmektedir. 

Marmaris‘in, deniz hava ve karadan her türlü ticaret 

ve turizme açık giriĢ kapıları vardır. 

Denizde, yatçılık, yerli yapım tekneler (Gulet) ve 

fiber yatlarla yapılan ‗Mavi Yolculuk‘ (Blue Voyage) yöreye 

büyük bir turizm girdisi sağlamaktadır. Marmaris‘ten 

Rodos‘a deniz otobüsleriyle her gün turist ve yolcu 

taĢımacılığı yapılmakta olup Rodos ve diğer Yunan 

adaları mavi turlar için belirli ve değiĢik rotalar olmaktadır. 

Marmaris‘in merkez belediyesi olarak hemen 

yakınında üç belde belediye kuruluĢu da vardır. Bunlara 

da kısaca tarihi ve doğal özellikleriyle kendi baĢlıkları 

altında burada yer verelim. 

Takdir edilir ki, bu kitap ‗Ön söz‘ de belirtildiği gibi 

bir ‗Marmaris Tarihi‘ değildir. Bir ziyaretçinin bölgeyi iyi 

tanıması için daha çok bilgi ve sorulara yanıt aramada 

19

mutlaka bir rehbere, yöreye ait kitap veya broĢüre gerek 

duyulacaktır. 

Armutalan 

Armutalan, Marmaris Merkez Belediye‘ye bağlı bir 

köy iken 1987 yılında belediye olmuĢ, nüfusu on binin 

üzerindedir. Marmaris‘e sadece 3 km. uzaklıkta olan 

belde yüksekçe bir teras üzerine konuĢlandığından 

hemen kuzey batısındaki dağ eteklerinden veya 

Marmaris-Datça karayolunun panorama yerlerinden 

masmavi Marmaris Körfeziyle gerisinde Marmaris ve 

Armutalan Ovaları görülmeye, fotoğraf çekmeye değerdir. 

Armutalan Ovası Kanuni Sultan Süleyman‘ın (16.yüzyıl) 

Rodos Seferi sırasında yüz bin kiĢilik ordusuna 

konaklama yeri (ordugâh) olmuĢtur. Bu alanda her yer 

armut ağaçlarıyla bezenmiĢ olduğundan ordunun 

konaklamasında özellikle yaz sıcağında askerlerin 

güneĢten korunması için bu ağaçların gölgesi ve 

çevresinden yararlanılmıĢtır. Osmanlı Ordusu buranın 

adını ‗Armut Alanı‘ koymuĢ, Cumhuriyet Döneminde ise 

‗Armutalan Köyü‘ olarak isimlendirilmiĢtir. Bu yaĢam 

yerinin ağaçlarını ve köy adını ebediyen yaĢatmak için 

1987 yılında Belde ve Belediye kuruluĢuna geçen 

Armutalan, yerel yönetim olarak her dikim mevsiminde 

özel fidanlığında armut ağacı bulundurmakta, burada 

yaĢayan belde sakinlerine bahçelerine fidan dikmeyi 

önermektedir. 

Ġçmeler 

Ege denizi ve Akdeniz‘in tam kesiĢme noktasında 

bulunan Ġçmeler kasabasının eski adı ‗Gölenye‘olup köy 

olarak küçük nüfuslu bir yerleĢim yeriydi. Ġngiliz tarihçi ve 

yazar George Bean‘e göre Prof. Cook Gölenye‘de kutsal 

bir alan ve tapınak bulunduğunu, bunun Eren dağındaki 

sağlık yarı tanrıçası Hemithea‘ya ait olabileceğini, 

bölgedeki araĢtırmalarda ise bazı mermer parçaları ve 

sikkelerle, üzerlerinde kitabe ve simgeler olduğunu 

20

yazmıĢtır. (Beyond The Meander- George Bean -1903- 

1977) 

Eskiden köy olan ‗Gölenye‘ nin adı 1963 yılında 

‗Ġçmeler‘ olarak değiĢtirildi. Zira burada koyun güney 

kıyısında bir kaynaktan çıkan maden suyu içildiğinde 

müshil etkisi yaratıyordu. Yıllarca, belki de antik çağlardan 

beri ‗kür yeri‘ olarak ziyaret edilip, içilen bu Ģifalı su 

ünlenince köye bu ad verildi. Bu kit6abın yazarı da 1945– 

1955 yılları arasında ailesi ile birlikte buraya gelip Ģifalı 

sudan içmiĢtir. ġimdi ise çevresindeki yapılaĢma ve nüfus 

yoğunluğunun artmasıyla bu kaynak eski önemini yitirmiĢ, 

ilgililerce yenilenerek ziyarete açık hale getirilmesi 

düĢünülmektedir. 

1987 yılında belde olup belediye kuruluĢuna 

kavuĢan Ġçmeler Beldesinin nüfusu bugün 6 bin 

civarındadır. Merkez Ġlçe olan Marmaris‘e uzaklığı ise 

sadece 7 km.dir. 

Akdeniz ikliminde yetiĢen ağaç ve makilerle örtülü 

dağlarla çevrili Ġçmeler‘in Marmaris Körfezine açık ve 

takriben 1 km. uzunluğunda ve 50 m..geniĢliğinde güzel 

kumlu bir plajı vardır. Bu plaj ‗Mavi Bayrak‘ ödülü almıĢtır. 

Plajın hemen arkasında konaklama, eğlenme ve alıĢveriĢ 

merkezi vardır. 

Bir yanı deniz, diğer yanı orman olan ve takriben 8 

km. uzunluğundaki yaya yolu yürüyüĢ severler için güzel 

bir seçenektir. Bu yolda yürüyenler kısa zamanda 

Marmaris‘le kucaklaĢırlar. Eskiden Ġçmeler‘e (Gölenye) yol 

yoktu. Marmarisliler buraya kayıklarla kürek çekerek veya 

yaya yürüyerek giderler, Ģifalı kaynak suyundan içerek kür 

alırlardı. Gölenye‘de yaĢayan rahmetli Osman Amca 

omzunda taĢıdığı içinde mısır inciri (kaktüs) dolu 

tenekeyle uzun adımlarıyla yaya olarak kumsalı takiben 

kısa zamanda Marmaris‘e gelir, incirleri satıp köyüne geri 

dönerdi. O zaman birbirlerine lakap takmayı çok seven 

Marmarisliler bu hemĢerimize hemen ‗Tayyare Osman‘ 

adını takıverdiler. Bununla da kalmadılar, sokakta, yolda 

21

uzun adımlarla hızlı yürümekte olan birine 

rastladıklarında, ―Ni le Tayyare Osman gibi nereye gidip 

durun‖ derlerdi, Muhatabından da ―Nineyin gari be, höle 

bi hava alan deye gendimi dıĢarı attıydım‖ yanıtını alırdı. 

1950‘li yıllarda Ġçmeler- Osmaniye arasındaki dağlık 

ve ormanlık alanda manganez madeni ve kireç ocağı 

iĢletilirdi. Rezervlerin az olması nedeniyle Ģirket zarar 

ettiğinden bu ocaklar 1960‘lı yıllarda kapanmıĢtı. 

Beldibi 

Beldibi, Marmaris‘in kuzeybatısında merkeze 

takriben 5 km uzaklıkta bir köy iken 1999‘da belde oldu. 

Beldibi, MÖ. 2 yüzyılda Rodos Birliğine bağlı kasaba 

(Deme) bağlı bir yer olmamasına rağmen diğer yerleĢim 

birimlerine dağlık bölgeden en kısa ve güvenli Ģekilde 

ulaĢmak için geçit sağlardı. Beldibi, Kuzey Batısındaki 

Gökbel mevkii ile Karadağ eteklerinde kurulmuĢ adeta 

doğaya saklanmıĢ bir küçük yerleĢim yeridir. Üç yanı 

dağlarla ve ormanla çevrili olmasından takma adı ‗Zümrüt 

Yer‘ olmuĢtur. ‗Gökbel‘ çeĢmesinden su içmek, Marmaris 

ve körfezi tepeden izlemek, ciğerlere bol oksijen 

depolamak için ideal bir yerdir. 

Eski Marmaris (Phskos) Ģehrinin limanı buradaymıĢ. 

Limandan Ģehrin surlarına çıkan bir patika yol Ģehir 

akropol‘üne çıkar. Antik Limana gelen malların 

boĢaltılması ve bazı ürünlerin yüklenmesi burada 

olurmuĢ. 

ġehir mezarlığının bulunduğu yerde kazılar 

sırasında bazı deniz kabukluları görülmüĢtür. Bu da bize 

eski Physkos Ģehir limanının buraya kadar uzandığını 

gösterir. Bu durumda, ‖Biz Marmarisliler birkaç yükselti 

ve kayalık yerler dıĢında meydana gelen erozyonun 

yaratmıĢ olduğu delta üzerinde inĢa edilmiĢ yapılarda 

yaĢamakta olduğumuz gerçeğiyle yüz yüzeyiz. Olası 

deprem veya depremleri düĢündüğümüzde gerçeğin 

22

ürkütücü ve korkutucu yanını mutlaka dikkate almamız 

gerekiyor. 

Mondros AteĢ Kes AntlaĢmasının (30 Ekim 1918) 

imzalanmasından sonra Marmaris‘te bulunan bir tabur 

düzeyindeki askeri birlik silahlarını teslim etmeyip 

Karadağ‘ın kuzey batı eteğine çekilmiĢ. Burası antik 

çağlarda ‗Amnistos‘ olarak bilinen Ģimdiki ‗Altınsivrisi‘ nin 

batı etekleridir. Taburun intikalinden sonra buraya 

‗KıĢlacık‘ adı verilmiĢtir. Tabur Komutanı BinbaĢı Edip Bey 

silah, teçhizat ve diğer malzemeyi ‗Muğla Kuvayı Milliye‘ 

TeĢkilatı‘na gizlice göndermiĢtir. (1) Bayır ile Karacasöğüt 

köyleri arasında olan bu yere köyün yaĢlıları halen 

‗KıĢlacık‘ derler. 

Bize göre, Beldibi-Gökbel- Ovacık kara yolu 

iyileĢtirilip trafiğe açılırsa, Gökova Körfezinin güney 

kıyılarına ulaĢım kısa ve kolay olacak, Marmaris, Beldibi 

ve çevresi turizm ve ulaĢım için yeni bir ulaĢım 

seçeneğine kavuĢacaktır. 

23

DEVEDAġI VE ‘MEDĠHA’ 

Genç arkadaĢlarımı bilemem ama bizim kura 

rehberler takma adı ‗Halikarnas Balıkçısı‘ olan Cevat 

ġakir Kabaağaçlı‘yı iyi tanırlar. Rehberlerin duayeni 

Kabaağaçlı Oxford‘da ‗Yakın Çağlar Tarihi‘ eğitimi almıĢ, 

dokuz yabancı dil bilen, onlarca roman, öykü yazan, 

çeviren bir insandı. Anadolu ve Gökova sevdalısı, bize 

kocaman, güçlü bir haykırıĢ gibi gelen ünlü 

‗Merhaba‘sıyla yakından tanıdığım Balıkçı artık aramızda 

değil. Onu, 13 Ekim 1973‘de kaybetmiĢtik. ġimdi çok 

sevdiği Bodrum-Gümbet‘te gömülüdür. Ardında bıraktığı 

eserler onu hep yaĢatıyor, bize kendini unutturmuyor. 

Sevgili ġadan Gökovalı yapıtlarının birçoğunu derleyip, 

düzenleyerek yayına vermekle çok büyük bir hizmette 

bulundu. Kendisine buradan bir kez daha selam, sevgi 

gönderiyor, teĢekkür ediyorum. 

1960‘lı yılların sonuna doğru birkaç tura Balıkçı ile 

birlikte çıkmanın onurunu yaĢayanlardanım. Bu değerli 

insanı ölümünün 38.yılında rahmet ve sevgiyle anıyorum. 

ArkadaĢımız ġadan Gökovalı, Balıkçı‘nın ‗Merhaba 

Anadolu‘ adlı eserinde bakın ne güzel bir benzetme 

yapmıĢ. Balıkçıyı cennete götürmüĢler, ―Hani, nerede 

Gökova demiĢ.‖ Gökova, ne de olsa Marmaris‘in arka 

bahçesi sayılır. Biz Marmarisliler de bu güzel cennet 

parçasında yaĢadığımıza göre öldükten sonra cennete de 

gitsek garanti ―Nerede benim Marmaris‘im‖ deriz... 

24

'Halikarnas Balıkçısı' Cevat ġakir 

Kabaağaçlı 1890- 1973 

Değerli Okurlar; Müzisyenler genellikle bir hane 

geçiĢ taksimi yaptıktan sonra esas makamda karar 

kılarlar. Ben de konuyu ‗DevedaĢı‘na getirmek için 

adeta kısa bir peĢrev yaptığımın bilincindeyim. 

Anımsayacak olursak geride kalan yıllarda Suudi 

Arabistan‘daki ecdadımızın eseri olan ‗Echad Kalesi‘ 

yıkılmasın için yazılar yazdık, biraz yaygara bile 

kopardık. Oysa burnumuzun dibindeki ‗DevedaĢı‘ 

kırılıp, üstüne beton dökülürken sadece seyretmiĢtik. 

Bana öyle geliyor ki, DevedaĢı‘nda yaĢayıp, anıları 

olanlar, diğer bir deyiĢle Ģimdi hayatta olmayanlar 

cennette iseler mutlaka ‗Hani benim DevedaĢı‘m 

deyip, burayı aramıĢlardır… 

Bize mucize gibi görünen, hatta bir efsane tecelli 

etti‘ diyebileceğimiz gerçek bir olaya kısaca değinmek 

istiyorum. 

25

‗DevedaĢı‘ında devamlı denizi gözeten, denizden 

adeta sevdiği huri veya periyi bekleyen bir kız yaĢardı. 

Kızın adı ‗Mediha‘ idi. Mitolojik öykülerde adları geçen ve 

su perileri ‗Siren‘ler, ‗Harpi‘ler ve de ‗Nereid‘ler olarak 

bilinen yaratıklar büyülemiĢti sanki Mediha‘yı. Sevdiğinin 

veya çocuğunun gelmesini beklerdi bu kız DevedaĢ‘ında. 

Biliyoruz ki anılan bu mitolojik yaratıklar özellikle Ege ve 

Akdeniz sularında yaĢarlar, hatta bunların kabartmalarını 

Xanthos-Kınık‘ta pilye mezarların (Likyalılara özgü mimari 

yapıtlar) frizlerinde görürüz. Ancak, 1840 ve 1950‘li 

yıllarda Sir Charles Fellow, Charles Newton adlı Ġngiliz 

seyyahlar bunları ‗HMS/ Bezcon‘ adlı savaĢ gemisiyle 

Londra‘daki British Museum‘a taĢımıĢlar, bize de alçıdan 

yapılmıĢ kopyalarını bırakmıĢlardır... 

Marmarisliler DevedaĢı‘nı sahiplenmeyince adı 

çocukluğumuzda ‗Deli‘ye çıkan Maliyeci Nuri Efendinin 

genç kızı Mediha buna itiraz etmiĢ olmalı ki, manevi 

dünyasından toparlanıp bir deniz kızı (Mermaid) kılığında 

geri dönüp beyaz bir mermer heykel olarak dikildi 

‗DevedaĢ‘ının tam üstüne. Buradaki heykele sadece 

‗denizkızı heykeli‘ deyip geçerek bakmayalım. O heykel 

Mediha‘‘nın ta kendisidir. Yoksa baĢka yer mi yoktu 

Marmaris‘te heykel dikilecek… 

Mediha da böylece bir efsane oldu Marmaris‘e. 

Tıpkı, Sarı Ana, Yakup Baba, Göççü Dede, Murat ve 

Osman KardeĢler gibi… 

26

Deniz Kızı Mermaid 

‗DevedaĢı‘ çocukluğumuzun denize çivileme veya 

baĢ üstü atlama taĢları, bir tür tramplenleriydi. Kama veya 

piramit Ģeklinde olanına ‗Kılıç‘ derdik. Buradan 

ağabeylerimiz atlardı. Biz ‗Leblebi‘ ile ‗Topan DaĢ‘ı 

yeğlerdik. Biraz daha büyüyünce ‗Kılıç‘tan atlamaya 

baĢladık. Bu kayalar Marmaris körfezinin bir tür niĢan 

taĢları, simgeleriydi. Amatör balıkçılar sandallarıyla 

avlandıkları yeri tayin ve tespit etmek için bu kayalardan 

kerteriz alırlardı. Bunlardan birisinin uzaktan bakınca 

27

deveye benzemesi yüzünden buraya ‗DevedaĢı‘ denilmiĢ 

olsa gerektir. Akdeniz ve Ege‘de aynı adla bilinen 

kayalıklar da vardır. Batıdan esen sert karayel burada 

kırılır, sandal sefaları ‗Kısayalı‘ mevkiinde, yani bu 

kayaların doğusundaki Yat Limanı (Marina) bölgesinde 

olurdu. Karayel kaldığında DevedaĢı‘ndan batıya kürek 

çekilir, bu günkü halk plajı yani ‗Uzun Yalı‘ mehtaplı 

günlerde kayıklarla volta atılan uzun bir etap olur, 

‗Pamucak‘ mevkiindeki ‗Turban Tatil Köyü‘ne kadar 

uzanırdı. 

Üstte DevedaĢı – 1980 

28

YaĢamlarında yüzleri hep DevedaĢı'na dönük olan 

yüzücü ve kürekçiler Marmaris Belediyesinin verdiği 

ödülleriyle- 1 Temmuz 2005 (Ön sırada soldan ikinci Halil 

Uygun vefat etti.) 

DevedaĢı‘ nın eski sakinlerinin çoğu birer ikiĢer 

maddi yaĢamlarından manevi aleme göçüp gittiler. Bugün, 

DevedaĢı‘ nın sanal olarak bulunduğu noktaya oturup 

yüzümüzü Cennet Adasına dönersek önce sağ ve sonra 

sol tarafta kıyıda evleri olanlar sanki birden ayağa kalkıp 

―Biz buradayız‖ diyecekler gibi gelir bana... 

DevedaĢı‘nın önce yüzleri güney ve güney batıya, 

sonra da güney ve güneydoğu‘ya bakan çoğunun hayatta 

olmadığı sakinlerini saygıyla anarak lakaplarıyla okurlara 

tanıtmak istiyorum. 

Marmaris Kalesinin hemen batı eteklerindeki 

evlerde yaĢayanlar: Nuri Efendiler, Tenten Hüseyin, ĠbiĢin 

Ebe Hayriye, Tokalar, Kabakçılar, Süleyman Efendi, 

Hamal Memet, Cevoğlanın Ali, Ġsmail Kargın, Selçuk, 

ġükrü Kaptan, Kıymıkçı Kamil (Kamil Ağa), Tokalaç‘ın 

Hamdi, ġevket Efendi, Yeni Ali, Çıkrıkçı Mustafa, Adil 

Öner, HaĢmet Memet ve aileleridir. 

29

Marmaris Kalesinin güney ve güneydoğu 

eteklerinde, DevedaĢ‘ının doğusundakileri anımsayacak 

olursak onları ‗Mıstan Sokağı‘ sakinleri olarak 

tanımlayabiliriz. Rum korsan Andon Civoni‘yi etkisiz hale 

getiren Zeybek RaĢit kaptan, Çıkıkçı Kemal, ĠbiĢin Hasan 

ve Mehmetler, Ali Usta, Ramazan‘ın Ömer, Tokalaç‘ın 

Ahmet, oğlu Ali, Memet Kocayiğit, Pantazın YaĢar, 

Havanın Hayriye, oğlu Hasan Bey, Apti oğlu Hüseyin, 

oğlu Koca Apti, KeleĢin Güllü (Halk doktoru) Baharlılar, 

Yorgancı Hayriye, Bacaksızlar, Pampik Duran, Turunçlu 

Mustafa, Dıngilinin Hasan, Adalı HurĢit, Tahta Kıranlar, 

Halil Bey, Ġsmet Gökmen, AltındiĢ Mustafa, Ekincikli 

Mustafa, Yörükoğlu Mustafa, Hacı Ġbrahim ve oğlu 

gözlüklü Hüseyin (Yazarın babası), Kaçıka Mustafa, 

Mıstanoğlu Hüseyin, oğlu Hasan, Ali oğlu Memet, Salih 

Usta, Marangoz Apti Yüce ve aileleridir.... 

Değerli Okurlar; Bu kitabı yazmaya karar vermeden 

önce eskiden veya halen DevedaĢı‘nının yakınında 

ikamet eden bazı hemĢerilere ziyaretlerde bulunmuĢtum. 

Bunlardan en yaĢlısı ‗Tenten Hüseyin‘ lakaplı Hüseyin 

Tekin ağabeyimdir. Kendisiyle söyleĢi yaptığımda yaĢı 96 

idi. (Hüseyin Tekin Nisan 2010‘da vefat etti) YaĢamının 

büyük çoğunluğunu sünger avcısı olarak geçirmiĢ. Vurgun 

yemiĢ, ama yine dalmaya devam etmiĢ. Ayaklarından 

engelli olduğu halde tekerlekli sandalyesiyle Marmaris‘ in 

cadde ve sokaklarında dolaĢırken ona sık rastlardık. 

Sağlığı ve aklı yerindeydi. MüthiĢ Atatürkçü, 

Cumhuriyetimizin kuruluĢunun 86.yılında tören alanına 

gelip Ata‘ya saygı duruĢunda bulunmak istiyordu. 

Cumhuriyet kurulduğunda 9 yaĢındaymıĢ. Cumhuriyetin 

kuruluĢunun 10. yılında Marmaris‘in ilk anıtı olan ‗Atatürk 

Büstü‘nün açılıĢında bütün Marmarislilerle birlikte 10.yıl 

MarĢını söylemiĢ. Kendisine neden ‗Ten Ten ‘lakabının 

takıldığını sorduğumda, ―Hızlı yürüdüğüm, tez canlı ve 

hareketli oluĢumdan‘ dedi. Atatürk ile ilgili aĢağıya 

aldığım bir anısını da benimle paylaĢtı. 

30

―Atatürk 23-24 ġubat 1935‘de ‗Ege‘ adlı gemiyle 

Marmaris limanına ikinci defa geldiğinde ben de Bedir 

Adası önünde sandalda balık avlıyordum. Ġri mercanlar 

tutmuĢtum. Sandalın gemiye yaklaĢmasına izin 

vermediler. Uzaktan Atatürk‘ü geminin güvertesinde 

Ģezlonkta güneĢlenirken gördüm. Rahatsız olduğu 

söyleniyordu. Ġçimden, Ata‘ya bu taze mercanlardan 

versem de piĢirtip yese biĢiciği kalmazdı dedim ama 

olmadı. O‘nu daha çok arayacağız‖ dedi. 

Yazar E.Uysal Hüseyin Tekin’le Temmuz 2009 

DevedaĢı‘nın her iki yanında yaĢayan burada 

isimlerini anımsayabildiğim hemĢerilerden Ali Usta 

Galiçya gazisi, Apti oğlu Hüseyin Ģehit, Zeybek RaĢit 

Çanakkale ve Ġstiklal SavaĢı Gazisi, Gaçıka Mustafa gazi, 

Cevolan‘ın Ali gazi, Koca Apti ‗1946 Ġstanbul Türkiye 

Kürek ġampiyonası‘nda birincilik ödülü alanlar içinde olan 

hemĢerilerimizdir. Burada adları geçenler, geçmeyenler, 

ama yüzü hep ‗DevedaĢı‘na dönük olan Marmarisliler 

turizm, ticaret, tarım, arıcılık ve bal, balıkçılık, süngercilik 

sektörlerinde çalıĢıp Marmaris ve ülke ekonomisine 

31

katkıları olan değerli büyüklerimizdir. Onların hepsine 

Allahtan rahmet diliyor, sevgi, saygı sunuyoruz. 

Tepe Mahallesinin ‗Mıstan‘ sokağında halen bir 

ozan yaĢar. Bu komĢumuz bal üreticisi Yörükoğlu 

Mustafa‘dır. Onu, keyfi, sağlığı yerinde olduğu zaman 

evinin önündeki koltukta eĢi Güler hanımla oturur görürüz. 

Bazen eline aldığı sazı çalar, bazen de kavalını üfler, 

arada bir de kendi yazdığı Ģiirlerini söyler. Bunlardan 

sadece birini aĢağıya aldım. EĢi Güler Hanım her yıl bal 

kesimi sezonunda Mıstan Sokağındaki mütevazı evlerinin 

önünde ateĢ yakarak kazanda karpuz kabuğu veya 

kabaktan bal ile kaynatıp piĢirdiği pestilden (bestel) sokak 

sakinlerine ve buradan geçenlere dağıtır. Bu gelenek 

Mıstan Sokağında yıllardır yaĢamakta, yaĢatılmaktadır. 

ĠĢte Yörük Oğlu Mustafa‘nın bir Ģiirinden birkaç mısra: 

32

O BENĠM ĠġTE 

Karanlık gecede bir yıldız koparsa, 

Gökyüzünden yanarak düĢerse, 

Batı Akdenizlere bütün denizler kaynarsa fırtınadan, 

Denizde çırpınan bir balık görürsen, 

O benim iĢte. 

Yakıcı poyraz eserse kuzeyden, 

Yalnız yakamıyorsa sevdiği yeri, 

Bir kara duman sararsa çevreyi, 

Dumanın içinde çırpınan bir kuĢ görürsen 

O benim iĢte... 

Yörükoğlu Mustafa, elinde sazıyla (Arka 

planda Mıstan Sokağ) 

Değerli okurlar; Bu dünyadan göç edenleri hep 

saygıyla, sevgiyle anarız da, yaĢarlarken güzel duygu ve 

düĢüncelerimizi açığa vurmayız. ġimdi albümlerdeki 

resimlere baktığımızda Marmaris tarihine adlarını yazdırıp 

maddi yaĢamdan manevi dünyaya göçenler çoğunluğu 

teĢkil ediyorlar. ġimdi onlara rahmet dilemekten baĢka 

yapacağımız ne olabilir ki... 

33

MENZĠLHANE VE BULAMAÇ 

Marmaris Kalesine çıkan yokuĢun sağında ‗Hafsa 

Sultan Kervansaray‘ı veya ‗Menzilhane‘ adlarıyla bilinen 

iki katlı ve kemerli dikdörtgen bir yapı vardır. Kuzey 

yönündeki meydana açık tonoz kemerli ana kapının 

hemen üzerindeki Osmanlıca yazılmıĢ kitabede, ‗Bu 

menzilhaneyi Sultan Selim Han‘ın oğlu Karalar ve 

Denizler Sultanı, Arap ve Acem Krallarının Efendisi Sultan 

Süleyman Han 1545 yılında yaptırmıĢtır‘ yazılıdır. Bu 

günkü görüntüsünden çok daha görkemli ve kapsamlı 

iĢlev görmesi için düĢünülerek yapılmıĢ kervansaray‘ın alt 

katında hamam, tuvalet, mutfak, berber, nalbant, idareci 

ve depo olarak kullanılan 8 odasının olduğu biliniyor. Üst 

kat tamamen konaklamaya ayrılmıĢ. Kervansaray, Birinci 

Cihan SavaĢında Marmaris‘in Fransız donanması 

tarafından bombalanması sonucu yıkılmıĢ. Cumhuriyet 

döneminde yapılan onarım ve tadilatlarla tek kat olarak 

odalara bölünerek iĢ yeri, kahve, bar olarak iĢletilmektedir. 

Anadolu‘da ‗Ġpek‘ ve ‗Kral Yolu‘ olarak bilinen ana ulaĢım 

yolundaki kervansarayların küçük bir benzeri olan 

Marmaris ‗Hafsa Sultan Kervansarayı‘ bir vakıf eser 

olarak Kültür ve Turizm Bakanlığınca yapılacak bir 

çalıĢmayla eski kimliğine kavuĢturulmayı beklemektedir. 

34

Bu yapıtın inĢa edildiği 16. yüzyılda altından gizli bir 

tünelin kalenin içine kadar uzandığı rivayet edilir. 

Marmaris Kalesinin 1980–90 yılları arasında yapılan 

restorasyon çalıĢmasında böyle bir yer altı yolunun olup 

olmadığına dair görüĢ belirtilmemiĢtir. Benim ve benden 

önceki daha yaĢlı kuĢağın bildiği bir Ģey varsa, o da 

burada odunla ısıtmalı Marmaris Ģehir hamamı olduğu, bir 

dönem kapalı sinema salonu olarak kullanıldığıdır. Henüz 

iki veya üç yaĢlarımdayken annemin beni de alıp bu 

hamama yıkanmaya getirdiğini iyi anımsarım. 

‗Hafsa Sultan Kervansaray‘ının bir vakıf eser olduğu 

aĢikârdır. HemĢerimiz sayın Levent Seral‘ın bir 

araĢtırmasına göre (1) anılan kervansaray önce 1360 

yılında MenteĢe soyundan gelen Ahmet Gazi tarafından 

yaptırılmıĢ, Kanuni Sultan Süleyman zamanında validesi 

AyĢe Hafsa Sultan‘a ‗paĢmak‘lık olarak temlik edilip, 

burayı vakfiye haline getirerek gelirini hayır iĢlerine 

hasrettiği kaydedilmiĢtir. 

Marmaris Kalesinin hemen kuzey batısında tonoz 

kemerli ana giriĢ kapısı meydana açıktır. Burası 

çocukluğumuzda erkek düğünlerin yapıldığı yerdi. 

Cumartesi günü kız ve erkek tarafının yaptığı kına 

akĢamlarından sonra büyük düğün Pazar günü burada 

35

yapılırdı. Öğleden sonra baĢlayıp gün batımına kadar 

devam eden düğün katılanlarla beraber kız evinden 

gelinin alınıp oğlan evine getirilmesiyle sona ererdi. Erkek 

düğünü gelini evinden almadan önce burada olur, kadınlar 

çevre evlerden izlerlerdi. Düğün düzeni önceden sağlanır, 

masalar, sandalyeler kahvelerden temin edilerek bu 

meydana getirilir, düğün düzeni kurulurdu. Masaların 

üzerine soğuk zeytinyağlı mezelerden fasulye piyazı, 

ciğer sote, tuzlu balık, salata, peynir gibi soğuk mezeler 

önceden konur, bunlarla birkaç yudum içki içildikten sonra 

sıcak yemek olarak etli nohut, haĢlama et, keĢkek servisi 

yapılırdı. 

Erol Uysal bir meydan düğününde (soldan ikinci)- 

1957 

Erkek düğünlerinde ‗Topal Galip‘ kadın 

düğünlerinde ‗Zela‘ (Zeliha Teyze) birer ikiĢer davetlileri 

oyuna davet ederdi. Özellikle erkek düğünlerinde oyuna 

kaldırma görevi yapan ‗Topal Galip‘ kendisi fazla içmez, 

düğünün olgun, kavgasız gürültüsüz yapılması için otoriter 

bir yönetici tavrı içinde olur, davetli erkekleri sırasıyla 

oyuna kaldırırdı. Kafayı erken bulan genç davetliler içkinin 

etkisiyle sıranın kendisinde olduğunu veya ―Ondan önce 

ben oynayacağım‖ gibi bir istemle mızık çıkarınca ortalık 

36

irden karıĢır, sandalyeler havada uçuĢmaya baĢlardı. 

Düğünü çevredeki evlerin balkon ve pencerelerinden 

izlemekte olan kadınların çığlıkları, ―Polis, polis‖ diye 

yardım istemeleri ortalığı savaĢ alanına döndürürdü. 

Yine bir Pazar günü öğleden sonrasıydı. Hafsa 

Sultan Kervansarayı‘nın kapısı önündeki meydanda bir 

düğün töreni vardı. Müzisyenler yerli olup ‗Baharlılar‘ 

lakabıyla tanınan baba ve oğulları orkestrasıydı. Boruyu 

Baba Mehmet Bayer, Klarneti oğlu Hüseyin Fikri, 

saksafonu Ġsmail, trompeti Naci, Davulu (ritim saz) 

Mesut, cümbüĢü de torun Mehmet çalmaktaydı. Müzisyen 

kadrosunun sayısına bakılınca belli ki düğün zengin veya 

itibarlı birine aitti. Çevrilen paralar bu düğünde 

öncekilerden fazlaydı. Oynamaya kalkanların baĢları 

üzerinden havaya savrulan banknotlar yere düĢüyor, 

oynayanların ayakları altında çiğnenmesin için görevli bir 

genç bunları yerden toplayıp aile orkestrasının Ģefi, 

kıdemlisi ve aynı zamanda saymanı olan Hüseyin Fikri‘nin 

Ģapkasına koyuyordu. Marmarisliler, psikolojik rahatsızlığı 

nedeniyle bu genç para toplayıcı çocuğa ‖Deli Zeni‖ 

lakabını takmıĢlar. Zeni (asıl adı Zihni) konu komĢu ve 

hemĢeriler tarafından himaye edilirdi. ‗Zeni‘ le düğünlerde 

para toplamada müzisyenlere yardım eder, oyuna 

kalkacaklara çevirmek için gerekli olan bozuk parayı 

Ģapkadaki paralardan bozar, bu iĢten bahĢiĢ de alırdı. 

ĠĢte bu düğünde de benzer görüntüler vardı. 

Müzisyenlerin Ģefi Hüseyin Fikri klarneti üflemeye verdiği 

aralarda bir kadeh rakı içip mezelerden yedikten sonra 

omzundaki mendiliyle yüzündeki teri siliyor, Ģapkaya 

dolan banknotları cebine indiriyordu. Para çeviren ve 

bahĢiĢ veren çok olunca müzisyenlerin ve Zeni‘nin yüzü 

gülüyordu. Ancak, her Ģey güzel giderken düğünün tam 

ortasında çıkan bir kavga ortalığı ana baba gününe 

dönüĢtürdü. Masa etrafında oturanlardan oyun sırası 

gelen bir gurupla, ―Oyun sırası bizim, biz oynayacağız‖ 

diyenler arasında kavga baĢladı. Marmaris‘in meydan 

düğünlerinde böyle kavgalar olurdu. 

37

ĠĢte o gün de sandalyeler, ĢiĢeler havada uçuĢmaya 

baĢladı. Kafası, kaĢı, gözü yarılıp, yüzü gözü kan içinde 

olanların yumruklaĢması devam ediyordu. Güzel ve 

neĢeli geçmekte olan düğün yeri birden savaĢ alanına 

dönmüĢtü. Polisler, bekçiler ellerinde coplarla müdahale 

edip kavgacıları ayırmaya çalıĢırken havaya ateĢ bile 

etmiĢlerdi. Düğündeki tüm davetliler dağıtılmıĢ, meydanda 

masanın altına saklanmıĢ vaziyette sadece Deli Zeni 

kalmıĢtı. 

ĠĢte tam bu sırada kız evinden düğüne iki büyük 

tepsi dolusu zerde tatlısı gönderildi. Fakat düğün 

meydanında bunu yiyecek davetli kalmayınca masanın 

altında saklanmakta olan Deli Zeni ayağa kalkıp masanın 

üzerindeki tepsilerin birisini kaptığı gibi sevinçle soluğu 

evinin yolunda aldı. Bu anı çevredeki evlerin balkon ve 

pencerelerinden izleyenler ―ĠĢte bulamaç deliye kaldı diye 

buna denir‖ diyerek düğünün yorumunu yaptılar. Eskiden 

fakirlik nedeniyle düğünlerde bulamaç tatlısı ikram 

edilirmiĢ. Onun için bu atasözü ―Bulamaç deliye kaldı‖ 

olarak bilinir. ġimdi düğünlerde zerde tatlısı veriliyor. 

Anadolu‘da buna ―Kime niyet, kime kısmet‖ de denir. Eski 

Marmarisliler de benzer olaylar için, örneğin, çok para ve 

servetinden kendi yaĢamında yeterince yararlanmayan 

‗var yemez‘ olarak da tanımlanan hemĢerilere, özellikle 

ölümünden sonra malı, parası, altını miras olarak 

sevmediklerine kalınca, yakın dost ve akrabaları, ―Ne 

olacak, bulamaç deliye kaldı‖ derler. Sanırım doğru da 

söylerler… 

38

Müzisyen ‘Baharlı’ KardeĢler (soldan sağa) Naci, Hüseyin, 

Ġsmail Bayer 

39

SARI ANA VE KANUNĠ 

Sarı Ana ve türbesinin yüzyıllarca Marmarisliler, 

hatta yakın yerleĢim birimlerinden gelenlerle önemli bir 

ziyaret yeri olduğunu biliyoruz. Ġkinci Cihan SavaĢı (1939– 

1945) yılları arasında henüz çocukken annemin bizi Sarı 

Ana türbesine ziyarete veya bazen mevlitlere beraberinde 

götürdüğünü iyi hatırlarım. O zamanki türbe fotoğrafta 

görüldüğü üzere mütevazı bir ev görünümündeydi. Ancak, 

Sarı Ana‘nın manevi ve ilahi kiĢiliğine inanan, güvenenler 

tarafından sıkça ziyaret edilirdi. Türbenin güney yanına 

1986 yılında inĢasına baĢlanıp 1988 de tamamlanan 

camiden sonra eskisi yıkılarak yerine daha küçük ölçekli 

bir türbe inĢa edildi. Bu yeni yapının giriĢ cephesine eski 

türbeden çıkarılan üzerleri Arapça yazıtlı mermer 

levhalara monte edildi. Burada, küçük bir anımı okurlarla 

paylaĢmak istiyorum. 

Sarıana Türbesi (Eski) -1980 

1990‘lı yılların sonunda Marmaris Ġlçe Turizm 

Müdürlüğüne Türkiye Radyo Televizyon kurumundan 

(TRT) bir çekim ekibi gelir. ―Ülke genelinde eski türbeleri 

son durumlarıyla kamerayla kayda almak için il, ilçe, belde 

ve köylere ziyaretler yapıyoruz. Marmaris‘e de bu 

40

maksatla geldik. Bazı kayıtlarda Marmaris‘te de ‗Sarı Ana‘ 

adıyla bilinen eski bir türbenin varlığını görünce bunu 

kayda almak istedik. Türbe yerini ve tarihini bilen bir 

arkadaĢ varsa bize yardımcı olmasını rica ediyoruz‖ 

derler. Ġlçe Turizm Müdürü, ―Bunun için size yardımcı 

olacak bir rehber Marmarisli arkadaĢımız var, ona telefon 

edip rica edelim, buradaysa o yardımcı olabilir‖ dedikten 

sonra bana telefon eder. Bu istek telefonda anlatılınca 

kabul edip Ġlçe Turizm Müdürlüğüne gittim. Gelen ekiple 

tanıĢıp ne için geldiklerini bir de onların ağzından 

dinledim. Aralarında yetkili olan görevli üstüne basarak 

―Eski türbeyi görüntülemek istediklerini, yenisiyle 

ilgilenmediklerini‖ yineleyince söz alıp Ģunları söyledim: 

Sarıana türbesi (Yeni) 

―Ziyareti düĢlediğiz türbenin hemen yanına cami 

inĢa edildi. Dar bir alan da kalan eski türbe yıkılıp 

yerine yeni küçük bir türbe yapıldı. Eskisinden arda 

kalan sadece mezar ve üzerindeki sandukayla, 

yıkılan duvarlardan alınan ve üzerinde Arapça 

41

harflerle yazılı kitabeleri görebilirsiniz‖ dedim. Bunun 

üzerine muhataplarım, ―O zaman durum değiĢti. Biz 

eski türbe için gelmiĢtik. Bu durumda gidip 

görmemize gerek kalmadı, teĢekkür ederiz‖ diyerek 

Marmaris‘ten ayrıldılar. 

Ġlçe Turizm Müdürlüğünden ayrılıp eve dönünce aile 

albümünde Sarı Ana türbesinin eski durumunu gösteren 

bir fotoğrafın olduğunu hatırlayıp onu arayıp buldum. 

Fotoğrafı 1980‘li yılların baĢında çekmiĢim. Resimde 

görüldüğü gibi, o eski türbe daha büyük bir yapıydı. Çatısı 

kiremit kaplı, duvarları taĢtan örülü, tek katlı, Marmaris‘e 

özgü klasik bir ev mimarisine sahipti. Bu fotoğrafta o 

zaman henüz 8 yaĢında olan kızım ġule‘yi de türbenin 

bahçesinde papatya, gelincik gibi çiçekleri toplar 

görüyoruz. Eski türbenin yıkılıp, yerine modern küçük bir 

yapı inĢa edilmesini gelen çekim ekibi kibarca eleĢtirmiĢ, 

doğrusu biz de bürodaki görevlilerle bundan üzülmüĢtük. . 

Hepimizin çok iyi bildiği üzere bizim insanımız eskiye fazla 

itibar etmez. Hatta, ―Eskiye rağbet olsaydı, bit pazarına 

nur yağardı‖‘ gibi kendimize bir atasözü yaratmıĢızdır. 

Nedense eskiyi küçümseyen, onu geri kalmıĢlık sayan bir 

ön yargımız oluĢmuĢ. Bize göre, kafamızdaki, özellikle 

mimarideki tutku ve beğenimiz devasa boyutta çok katlı, 

demirli, betonarme olan yapılardır. Ne yazık ki bu durum 

yurdumuzun birçok yerinde olduğu gibi Marmaris‘in de 

çirkin, çarpık ve çok katlı yapılaĢmasına neden 

olmuĢtur… 

42

Sarı Ana kimdir, nereden gelmiĢtir? 

‗Sarı Ana ve Türbesi‘ konusunda en eski tarihi 

bilgileri Evliya Çelebi‘nin (1611-1682) ünlü 

‗Seyahatname‘sinde buluyoruz. (1) Evliya Çelebinin 

Marmaris‘e geliĢ tarihi kaynakçada belirtilen kitapta 1671 

yılıdır. (2) KürĢat Ekrem Uykucu‘nun 1970 yılında yazmıĢ 

olduğu ‗Marmaris Tarihi‘ adlı eserinde, (3) Evliya Çelebi 

Seyahatnamesinden de yararlanmıĢ olduğunu aĢağıdaki 

kısa bilgilerden anlıyoruz : 

―Batı Anadolu halkı, özellikle Muğla ve Marmaris 

halkı Sarı Ana‘nın evliyalığına inanmıĢ olanca güçleri ile 

ona bağlanmıĢtır. Sarı Ana‘nın uzun saçları sarı 

olduğundan bu ad verilmiĢtir. Diğer adı ise ‗Yörük 

Fatma‘dır. Batı Anadolu‘nun TürkleĢmesinde nasıl 

Mevlevi Tarikatı büyük bir rol oynamıĢ, Türklük hamurunu 

yoğurmuĢsa, Yörük Fatma Ana da Kanuni‘nin 

ordusundaki asker ve hayvanları Allah‘ın büyük bir lütfü ile 

doyurmuĢtur. Bu nedenle Sarı Ana‘yı ziyaret edenler 

baĢaramadıkları, olmasını istedikleri her Ģeyi ona söyler, 

Allah‘a kendileri için Ģefaatte bulunmasını isterler. Askere 

giden gençlerin ailesi Sarı Ana‘yı ziyaretlerinde dilekte 

bulunur, türbenin bahçesinden bir avuç toprak alıp evine 

götürür, oğlu askerden döner veya dileği yerine gelince bu 

toprağı geri getirir, bu yapılmazsa dileğin bozulacağına 

inanılır. Eski Türbe gayet basit bir mimariye sahip olup 

bazı yerlerinde Osmanlı yapı tarzının özelliklerine de 

rastlanır‖… 

Kızım ġule Aktepe‘nin (Uysal) 1993 yılında Ege 

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı 

Bölümü‘nü Bitirme Tezi ‗Marmaris Yöresi Halk Edebiyatı 

ve Folkloru‘ dur. (4) Bu çalıĢmada Sarı Ana‘ya da yer 

verilmiĢtir. 1997 yılında Çanakkale 18 Mart Üniversitesi 

Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim 

Dalı Bölümünde vermiĢ olduğu ―Muğla Ġli Ziyaret Yerleri‘ 

43

adlı Yüksek Lisans Tezinde (5) Sarı Ana‘ya dair Ģu 

bilgileri buluyoruz: 

―Sarı Ana 16. yüzyılda yaĢamıĢ, keramet sahibi, 

ermiĢ bir kadındır. 1522‘ de Rodos‘u kuĢatmak için 

takriben yüz bin kiĢilik ordusu ile Temmuz ayında 

Marmaris‘e gelen Kanuni, Sarı Ana‘nın ününü duyar 

duymaz onu ziyarete gider. Ziyaret anında Sarı Ana tek 

ineğinden süt sağmaktadır. Kanuni, Sarı ana‘ya ziyaret 

amacını söyler ve onunla sohbet eder. Sarı ana 

Kanuni‘ye; ―Duydum ki, Rodos‘u fethe gidiyormuĢsun. 

Askerlerine kahvaltı için taze süt vermek istiyorum. ġimdi 

emrini ver, ne kadar kazan, tencere, kap kacak varsa 

getirsinler‖ der. Kanuni‘ de Sarı Ana‘ya teĢekkür eder. 

Kazanlar getirilir. Sarı Ana ineğinin altına sürdüğü koca 

koca kazanları ineğin memesinden sağdığı sütle 

doldurmaya baĢlar. Kanuni gördüğü, izlediği mucize 

karĢısında hayretini gizleyemez ve Ģöyle der. ―Fatma 

Bacım, nedir bu bereket, sadece bir inekten bu kadar süt 

sağmak nasıl oluyor‖ der demez ineğin memesinden süt 

yerine kan gelmeye baĢlar. Sarı Ana hemen seslenir. 

―Yüce PadiĢahım, kalbini düzelt, nazarını affetmesi için 

Allah‘a tövbe etmelisin ‖ deyince Kanuni duaya baĢlar ve 

Allah‘tan af diler. Bunun üzerine yine inek süt vermeye 

devam eder. Kanuni, Sarı Ana‘nın söylendiği gibi keramet 

sahibi ermiĢ bir kadın olduğuna inanarak kendisine 

Rodos‘u fetihte baĢarılı olup olamayacağını da sorar. Sarı 

Ana‘nın yanıtı Ģu olur: ―KarĢı ova‘daki (Armutalan) 

askerlerinin içinde oradaki armut ağaçlarından sahiplerine 

sormadan koparan askerlerin varsa onları sefere götürme, 

Rodos‘u alacaksın‖ der. Kanuni emrini verir ve askerler 

aranır. Ağaçlardan armut alan olmamıĢtır. 

Kanuni, ertesi günü ordusunu Marmaris‘in 

Günnücek Burunucu mevkiinde Ġstanbul‘dan Marmaris 

Limanına gelmiĢ bulunan takriben 400 kadırga ile 300‘ü 

yardımcı olmak üzere 700 tekneye bindirir. Kendisi de 

Mahmut Reis‘in kadırgasına biner. Askerler gemilere 

binerken Sarı Ana‘nın Ģifalı Ilıca suyundan içerek 

44

mataralarını buradaki çeĢmeden doldurur, 28 Temmuz 

1522 günü de Rodos seferine çıkarlar. (*) Osmanlı 

Ordusu takriben 5 ay süren kuĢatmadan sonra adayı 

fetheder. 2 Ocak 1523‘de ‗YeĢil Melek‘ adlı kadırga ile 

Marmaris‘e dönen Kanuni Sarı Ana‘ya yardım ve duaları 

için tekrar ziyarette bulunur. Evine ulaĢan yolu ve dere 

(Değirmen Çayı) üzerine bir taĢ köprü yapılmasını 

emrederek 3 Ocak 1523 de Marmaris‘ten Ġstanbul‘a 

gitmek üzere ayrılır. 

Kemerli TaĢ Köprü –YapılıĢ Tarihi – 1523 (11Aralık 1992 

Sel felaketinde yıkıldı) 

Evliya Çelebi Seyahatnamesinde, Kanuni Sultan 

Süleyman‘ın Marmaris‘in Pilav Deresi mevkiindeki bir tepe 

üzerinde (Pilav Tepe) ikamet eden ‗Yakup Baba‘ yı 

ziyaret ettiği, Rodos KuĢatması hakkında görüĢünü aldığı 

yazılıdır. Buna göre; Yakup Baba‘nın, Kuran‘dan bir ayet 

okuyup, bunu padiĢaha yazdırarak, ‖Var Sarı Oğlan 

Rodos‘u al‖ der. KuĢatma sonrası Marmaris‘e dönüĢünde 

(Takriben 5 ay sonra) bu evliyanın ölmüĢ olduğunu 

öğrenir. 

Kanuni‘nin yukarıda adları geçen iki evliyayı 

ziyaretleri sırasındaki almıĢ olduğu öneriler bazı 

45

yayınlarda birbirine karıĢtırılmaktadır. Kanuni‘nin her iki 

evliyanın görüĢ ve dualarını alarak anılan sefere çıktığını 

ve baĢarılı olduğunu düĢünürüm. 

Değerli bir dostum olan sayın Mehmet Sadi 

Nasuhoğlu‘nun yazmıĢ olduğu ‗Rodos-Anılar ve Öyküler‘ 

(6) ile ‗Rodos-Anılar ve Tarihçe‘ (7) adlı kitaplarında çok 

yararlı bilgiler buldum. Ġkinci kitabında Kanuni ve Sarı Ana 

konusunda kendisine sağlamıĢ olduğum bazı bilgilere de 

yer vermiĢ. Dört yabancı dil bilen bu araĢtırmacı yazar 

büyüğümüze buradan bir kez daha saygı sunuyor, 

teĢekkür ediyorum. Sayın Nasuhoğlu ilk kitabının bir 

bölümünde Rodos‘ta görev yapan Osmanlı valilerine de 

yer vererek Ģunları yazmıĢ: ―Rodos, 1522 yılında diğer 

adalarla birlikte Kanuni tarafından fethedildikten sonra 

1912‘de Ġtalyanlar tarafından iĢgal edilinceye kadar 390 yıl 

Osmanlı Ġdaresi altında yaĢamıĢ ve bu süre içinde 

Rodos‘ta pek çok önemli ve aydın devlet adamımızın 

gerek vali, gerekse mutasarrıf olarak görev yaptıkları 

görülmüĢtür. Bunlardan Rodos‘un fethinde büyük 

yararlılığı görünen Kurdoğlu Muslihittin Reis adanın 

idaresine ilk atanan validir.‖ 

Yazarın kitabında yukarıya aldığım son paragrafa 

bir iki cümleyle ben de kısa bir not düĢmek istiyorum. Türk 

Ġnsanı kadirbilirdir. Yiğidin hakkını yiğide verir. Deniz 

yoluyla Marmaris‘ten Fethiye‘ye giderken takriben 40 mil 

uzaklıktaki kıyıda adeta deniz trafiğini gözeten, denize 

hakim bir yarımada vardır. Fethiye ve Göcek Körfezi‘ne 

girmekte olan tekneler kıyıyı iskele yanına alarak buradan 

içeri dönüĢ yaparlar. ĠĢte burası ‗Kurdoğlu Burnu‘dur. 

Anadolu‘dan güney Batı‘ya, Akdeniz‘e ve Ege‘ye yaslanan 

sıradağların, burunların denizle kucaklaĢtığı yerlerden 

sadece birisidir burası. Ünlü denizci ve zamanın ilk Rodos 

valisi olan ‗Musliihittin Kurdoğlu‘nun adını taĢımasını 

önemli ve anlamlı bulurum. Kurdoğlu Muslihittin Reis Türk 

ve yabancı denizcilerin dilinde ve kullandıkları bizim 

haritalarda dünden bu güne yaĢadı ve bundan böyle de 

ebediyen yaĢayacaktır… 

46

Marmaris‘in Sarı Ana ve Türbesi için diğer bir 

kaynak kiĢi yine bir Marmarislidir. Bu değerli bilim kadını 

hemĢerimiz, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili 

ve Edebiyatı bölümünde yıllarca Öğretim görevlisi olarak 

çalıĢtıktan sonra emekli olan Sayın Nerin Köse‘dir. O 

dönemde terzilik yaparak kazandıklarıyla kızını okutabilen 

babası ‗Dıdık Salih‘i de burada takdir ve rahmetle anarım. 

Sayın Köse, kızım ġule‘ye olduğu gibi birçok öğrenciye 

Türk Edebiyatını öğretmede, sevdirmede emeği geçen bir 

Marmarisli bilim kadınıdır. Sarı Ana konusunda uzun bir 

araĢtırma yapmıĢ (8) ve bu çalıĢmanın bir kopyasını da 

bana vermiĢti. Kendine buradan bir kez daha teĢekkür 

ediyorum. Sayın Köse‘nin Sarı Ana hakkında 

yazdıklarının yukarıda değinilmeyen sadece bazı 

bölümlerini buraya aldım. 

―Kanuni Sultan Süleyman ordusuyla Rodos‘a 

geldiğinde kaleyi deniz tarafındaki kapısından girerek 

kuĢatmaya çalıĢsa da baĢarılı olamaz. O anda Kanuni‘nin 

hayalinde Sarı Ana ortaya çıkar ve kaleyi kara tarafından 

(Datça-Bozburun- ReĢadiye Yarımadasına bakan Trianda 

kıyılarından) kuĢatmasını söyler. Kale komutanı ile 

Kanuni özel ulak aracıyla haberleĢmesinde, her iki tarafta 

ağır zayiat verilip kan döküldüğü için sabah horoz ötene 

kadar ateĢ kes ilan etme konusunda anlaĢırlar. Ancak, 

karĢı taraf buna riayet etmeyip kale içindeki Türkleri 

kılıçtan geçirmeye baĢlayınca kale kapısından kanların 

aktığını gören ordu, henüz horoz ötmediği için müdahale 

edemez. Tam bu anda Sarı Ana yine belirip ―Horozlar 

ötsün‘ diye dua eder etmez bütün horozlar vakitsiz 

ötmeye baĢlar. Osmanlı Ordusu savaĢa devam eder ve 

kaleyi kuĢatmayı ve Rodos‘u fethi baĢarır‖. 

Sayın Köse, araĢtırmasında, Sarı Ana‘nın nereden 

gelmiĢ olabileceğine dair ise Ģu görüĢlere yer vermiĢ: 

―Bilindiği gibi gerek fetih ve istila, gerekse 

Anadolu‘daki Moğol zulmünden kaçmak amacıyla 

baĢlayan ve yıllarca süren Türk göçleriyle Anadolu bir 

47

yandan yıkılıĢ, diğer yandan kuruluĢ manzarası 

gösteriyordu. Nitekim Türkler yeni yurtlarına geldikleri 

andan itibaren hastane, kervansaray, hamam, türbe, 

zaviye, cami, medrese vb. müesseseler kurarak 

Anadolu‘nun TürkleĢmesinde ve ĠslamlaĢmasında büyük 

bir rol oynamıĢlardır. Fetih sonrası kurulan Ahi TeĢkilatı 

ve bu teĢkilatın kadınlar kolu olan Anadolu Bacıları 

TeĢkilatı (Bacıyan-i Rum) da bu görevi yüklenen sosyal, 

kültürel, ticari ve hatta siyasi kuruluĢların baĢında 

gelmektedir. Bilinen ilk lideri Ahi Evren‘in eĢi Fatma Bacı 

olan Bacıyan-i Rum ve Ahi TeĢkilatı, Moğolların 

Anadolu‘ya girip önlerine gelen yeri yıkıp yakmalarına 

kadar faaliyetlerini sürdürdüler. Selçuklu hükümdarı 

2.Gıyasettin Keyhusrev‘in ordularını yenen Moğollar, 

karĢılarında Ahileri ve Türkmenleri buldular. Daha sonra 

IV. Kılıçaslan zamanındaki diğer Moğol akınında da bu 

teĢkilat düĢmana karĢı savaĢtı. Ancak Ahiler de çok zarar 

gördüler. Ahilere ait olan yerler müsadere edilerek 

Mevlana ve yakınlarına verildi. Mevlana ve yakınlarına 

bağlanan ahilere dokunulmamakla beraber Ahilerin 

çoğunluğu Anadolu‘nun uç bölgelerine göçtükleri, eski 

fonksiyonlarını buralarda uygulama olanağı bulmaya 

çalıĢtıkları bilinmektedir. ĠĢte, efsanelerde karĢımıza çıkan 

‗Yörük Fatma‘ veya ‗Sarı Ana‘nın Anadolu‘yu kasıp 

kavuran Moğol istilası nedeniyle bu teĢkilatın kurulduğu 

yere uzak yerlerden birisi olan Marmaris‘e gelmiĢ kadın 

temsilcilerden birisi olduğu düĢünülmektedir. Keza 

bacıların en önemli faaliyetlerinden birisi kendi bölgelerine 

gelen yabancı ve göçerlerin barındırılması ve 

ağırlanmasıdır. Marmaris‘te de Kanuni‘nin askerlerine süt 

veya yiyecek, içecek verilmesi görevi Sarı Ana‘nındır‖. 

Kaynakça olarak kısaca yukarıya aldığım pasajları 

ve daha birçok Marmarislinin görüĢleri muvacehesinde Ģu 

sonuca varabilirim: 

Sarı Ana ve ataları her ne kadar Orta Anadolu 

kökenli görünse de, Kanuni döneminde yani 16. yüzyılda 

Marmaris‘te yaĢamıĢ ve burada ölmüĢtür. Sarıana aydın, 

48

anılan teĢkilatın burada baĢkanlığını, liderliğini yapmıĢ bir 

kadındır. Onun Marmarisli olmadığını söylemek hem bu 

evliyaya ve hem de Marmaris‘e haksızlık yapmak olur. 

Sarı ana bu manada ölmemiĢ, en az 500 yıldır 

Marmaris‘te yaĢamaktadır. 

Sarı Ana‘nın 1986 yılında inĢa edilen yeni türbesine 

dıĢarıdan bakıldığında birçok türbe, cami ve mescitlerde 

görülen bir kubbesi, kemerli ve renkli camlı pencereleri 

vardır. Batıya açık kapıdan içeri girince de Sarı Ana‘nın 

mezarı ve üzerinde sandukası odanın tam ortasındadır. 

BaĢ bölümü güney batıya doğrudur. Batı yönüne açılan 

bir kapı, bunun üzerinde ve giriĢ yanında mermer üzerine 

Arapça harflerle yazılmıĢ kitabeleri görmekteyiz. Bunların, 

takriben 1980‘li yıllarda fotoğraflarını çekip Ege 

Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde çevirisi yapılması için 

hemĢerimiz Sayın Nerin Köse‘ye göndermiĢ, kendisi de 

bunu sağlayıp bana iade etmiĢti. Bu çevirilerin benzeri 

yukarıda anılan kaynak kiĢiler ve araĢtırmalarında aynen 

mevcuttur. Bunları, türbeye giderek yeniden fotoğraflarını 

çekip yazıma koydum. Kapı kiriĢi üstündeki Arapça yazılı 

kitabede, ‗Ya hazret-i Mevlana‘ yazılıdır. Yandaki kitabede 

ise, ‗Mahmut Han Bin Abdülhamit el Muzaffer‘ yazısı ile 

II. Mahmut‘a ait mahlaslı Osmanlı Tuğrası ve altında Ģu 

satırları ve tarihi içermektedir. . 

―Külliye HaĢim Dede oldu zamanında kuĢad 

Eyleyup inĢasına himmet sır-ı cennet mekan 

Marmaris halkı dün o Ģah-i erkemi 

Üfleyub rahmetle yad itse sezadır her zeban 

Yazdı Safvet de dü-gah akar idüp tarihini 

Mevlevi dargahı yaptı lütf idüb Mahmut Han (Hicri 

1252-Miladi 1836)‖ 

49

Eski türbeden kalan ve yenisine monte edilen mermer 

kitabe giriĢ kapısı üstünde. Osmanlıca, 

Türbe giriĢ kapısında eskisinden alınıp yenisine 

monte edilen tuğralı kitabe 

50

Sarı Ana mezar ve sandukası 

Sarı Ana Türbesinin hemen batı yanında küçük bir 

mezarlık mevcuttur. Buradaki mezarlara baktığımızda 

bazılarının taĢları kaybolmuĢtur. Yenilerinin taĢları ve 

üzerindeki yazılar Arapça ve Türkçedir. Marmaris ilçe 

olduktan ve Cumhuriyet dönemi baĢladıktan sonra Ģehir 

mezarlıkları yapılmaya, ölenler oralara gömülmeye 

baĢlanmıĢ. Eskiden, hatta bizim çocukluk yıllarımızda eski 

caminin hemen güneyi ve Ģehir hamamının bulunduğu yer 

ile Sarı Ana‘ya yakın olan bu günkü Ģehir stadyumu 

mezarlıktı. O zaman bazı hatırlı aileler, hemĢeriler ölen 

yakınlarını kendi arsa veya bahçelerine gömebilmiĢlerdir. 

Sarı Ana‘ya ve onun ilahi gücüne inananlar da türbesinin 

yanına gömülmek istediklerinden burada da bir mezarlık 

oluĢmuĢtur. Buradaki mezarlar arasında takriben üç yüz 

yılık mezarlar vardır. Yine, Sarı Ana Türbesi yakınında, bu 

günkü Orman ĠĢletme Müdürlüğü ve Emniyet 

Görevlilerinin lojmanlarının bulunduğu yerin hemen kuzey 

yanında çam ağaçları arasında aile büyüklerimize ve 

Marmarislilere ait 7 mezar bulunmaktadır. 

‗Sarı Ana ve Türbesi‘ adlı çalıĢmaya nokta 

koymadan önce ailem tarafından bizzat yaĢanan ve pek 

51

olağan görünmeyen bir olayı okurlarımla paylaĢmak 

istiyorum. 

Kızım ġule Üniversiteyi bitirip mezun olunca 

annesiyle Sarı Ana‘da bir mevlit okutmayı kararlaĢtırır. Bu 

öneri eĢim Gülsen‘den gelmiĢtir. Çünkü dört yıl önce 

üniversite sınavlarına girerken anne-kız türbeyi ziyaret 

etmiĢler, bu defa ki ziyareti de okulunu baĢarıyla bitirip 

öğretmen olduğu için teĢekkür anlamında planlamıĢlar. 

Zaten, Marmarisliler gelenek olarak bu tür ziyaretleri 

yaparlar. Özellikle, çocuğu askere gidenler, evlenenler ve 

daha birçok iyi dilek için ziyaret yapılır, adak adanır, 

dileğin yerine gelmesi halinde de teĢekkür için burada 

mevlit okutulur. 

Mevlit, genellikle kıĢın öğleden sonra, yazın da 

havanın biraz serinlediği saatler olan akĢamüzeri olur. 

ġule mevlit‘e aile yakınları, dost ve arkadaĢlarını davet 

eder. Gündüz mevlitlerine sadece kadınlar katıldığı için 

okuyacak olan kadın hoca bulunur, ikram edilecek yiyecek 

ve içecekler türbeye önceden taĢınır. ġule‘nin mevlidi 

türbe bahçesinde ikindi namazı sonrası baĢlamıĢtır. 

Mevlitte sıra yiyecek ve içeceklerin dağıtımına geldiğinde 

türbeye bir koca otobüs dolusu ziyaretçi gelir. Bunlar, 

sessizce mevlit dinleyenlerin arasına girip, oturacak yer 

bir bulup dinlemeye ve duaya katılırlar. Börekler, 

poğaçalar, ĢiĢe meĢrubatlar ġule, annesi ve diğer genç 

akraba hanımlar tarafından dağıtılır. Ancak, ġule‘yi ve 

annesini bir endiĢe, korku sarar. Öyle ya, getirdikleri 

yiyecek ve içecekler bu kadar insana nasıl yetecek? 

Üstelik aynı anda yanı baĢlarındaki camiden çıkan bazı 

kız çocukları ve kadınlar da mevlide katılırlar. ĠĢte ne 

olmuĢsa o anda olur, kasalardaki meĢrubatlar, 

sepetlerdeki, paketlerdeki yiyecekler bir türlü bitmek 

bilmez, sanki sihirli bir el bir taraftan eksilenleri 

tamamlamaktadır. ġule annesine, annesi ġule‘ye bakar 

ve kimseye hissettirmeden gözyaĢlarını tutmak isteseler 

de yapamazlar. Yakın akraba ve davetliler de bu 

mucizenin farkında olmuĢ olacak ki, onlar da hissettiklerini 

52

―Bu tamamen bir Sarıana mucizesi olsa gerektir. Allah, 

‗Halil Ġbrahim Bereketi‘ verdi, aman nazar etmeyelim, 

Ģükredelim‖ diyerek hislerini açığa vururlar. Mevlit biter ve 

herkes Gülsen ve ġule‘ye ―Allah kabul etsin‖ deyip Sarı 

Ana Türbesinden ayrılır. 

ġule ve annesi Gülsen eve gelip yaĢanan mucizeyi 

bana da mutluluk ve duygu yüküyle anlattıklarında, 

doğrusu ben de onlara katılmadan edemedim. ―Desenize 

Sarı Ana size Halil Ġbrahim bereketi vermiĢ, yardım etmiĢ‖ 

deyince, hemen her ikisi birden ―Mevlitteki kadınlardan 

birçoğu da aynısını söyledi‖ deyip bir kez daha 

duygulanırlar. 

Nedir acaba bu sıkça kullandığımız ―Halil Ġbrahim 

Bereketi‖ deyiĢinin aslı ve nereden gelmiĢ olabileceğine 

dair bir öyküyle ―Sarı Ana ve Türbesi‘ baĢlıklı yazımı 

bitirmek istiyorum : 

Vaktiyle birbirini çok seven iki kardeĢ varmıĢ. 

Büyüğü Halil, küçüğü de Ġbrahim. Halil evli ve çocuklara 

sahip, Ġbrahim ise henüz bekarmıĢ. Bu kardeĢler ortak bir 

tarlaya sahip olup ne mahsul çıkarsa ikiye pay ederlermiĢ. 

Geçim kaynakları tarladan elde edilen ürünlerdenmiĢ. Bir 

yıl yine harman yapmıĢlar, buğdayı tarlada ikiye 

bölmüĢler. ĠĢ kalmıĢ ambara taĢınmasına. Halil bir teklifte 

bulunmuĢ. ―Ġbrahim kardeĢim, ben gidip çuvalları 

getireyim, sen de buğdayı bekle‖ demiĢ. ―Olur Ağabey‖ 

demiĢ Ġbrahim. Halil çuval getirmeye gidince, Ġbrahim 

Ģöyle düĢünmüĢ. ―Ağabeyim evli, çocukları var, daha çok 

buğday onun evine lazım, kendi hakkımdan biraz daha 

buğdayı onunkine katayım‖ deyip öyle yapmıĢ. Az sonra 

Halil elinde çuvallarla dönmüĢ. ―Hadi Ġbrahim, önce sen 

doldur, ambara taĢımaya baĢla‖ demiĢ. Ġbrahim, ―Olur‖ 

deyip doldurmuĢ kendi hakkından çuvala buğdayı, 

düĢmüĢ ambarın yoluna. Ġbrahim gidince, bu defa Halil 

Ģöyle düĢünmüĢ. ―Çok Ģükür ben evliyim, kurulu bir 

düzenim var. Ama, kardeĢim daha bekar, o çalıĢıp, para 

biriktirecek, ev kurup evlenecek. En iyisi ben kendi 

53

payımdan onunkine birkaç kürek buğday atayım‖ deyip 

öyle de yapmıĢ. Velhasıl, biri ambara gittiğinde diğeri 

kendi payından birkaç kürek atarak birbirlerinden habersiz 

bunu devam ettirmiĢler. Nihayet akĢam olmuĢ, karanlık 

basmıĢ. GörmüĢler ki, buğdayları bir türlü bitmiyor, 

azalmıyor. Allah, bu kardeĢlerin saf ve temiz duygu ve 

düĢüncesini çok beğenmiĢ olacak ki, Halil ve Ġbrahim‘i 

ödüllendirmiĢ. Buğdaylarına bir bereket vermiĢ ki günlerce 

iki kardeĢ taĢımakla bitirememiĢler. Tabii ki kardeĢler 

ĢaĢmıĢlar bu iĢe. Ambarları dolup, taĢmıĢ… 

Bu gün bereket denilince hepimizin aklına bu 

kardeĢler ve bu öykü gelir. Bunu, yeri geldiğinde güzel 

ahlakı, erdemliliği simgeleyen bir deyiĢ, atasözü olarak 

kullanırız. Tıpkı kızım ġule‘nin mevlit töreninde olduğu 

gibi. Biz Marmarisliler buna ‗Sarı Ana Bereketi, kerameti‘ 

de diyoruz. 

Sarı Ana‘mıza Allah‘tan rahmet diliyorum.. 

Not: Kitap üzerinde çalıĢtığım 2010–11 yıllarında ‗8 

Mart Dünya Kadınlar Günü‘ kutlandı. Anadolu‘da 

kurulmuĢ ilk kadın teĢkilatı olan ‗Bacıyan-i Rum‘un 

16.Yüzyılda Marmaris‘te Ģubesini açan, maddi ve manevi 

yönden yoksul ve düĢkünlere yardım eden, Ahilik ve 

Mevlevilik geleneklerini Marmaris‘e taĢıyıp halk tarafından 

‗Evliya Kadın‘ olarak tanınıp sevilen ‗Sarı Ana türbe ve 

çevresi hazırlanacak bir tasarımla Marmaris‘te öne 

çıkarılmalı, manevi ve kutsal değer bakımından yeni bir 

Ġnanç Ziyaret Yeri kimliğine kavuĢturulmalıdır. Katıldığım 

bir gezide ‗Kutsal ġehir‘ olarak da ün kazanmıĢ Kudüs‘ de 

Hazreti Meryem‘in öldüğü kabul edilen ve sonradan 

kiliseye çevrilen yerde yüzlerce ziyaretçi gördüm. Efes‘teki 

Meryem Ana evi ve küçük Ģapeli de binlerce yerli ve 

yabancı turist tarafından her gün ziyaret edilir. Oysa biz 

Ġsa‘ Peygamber‘in Kudüs‘te çarmıha gerilip 

öldürülmesinden sonra annesi Meryem‘in Havari Yuhanna 

(Aziz John) ile birlikte Efes‘e gelip yaĢadığını ve buradan 

ruhunun miraçla cennete gittiğini bilir ve söyleriz. Ġki bin yıl 

54

öncesinde bunun hangi seçeneğinin doğru olduğuna dair 

tam ve somut bir kanıt yoktur. Bugüne kadar da Hıristiyan 

dünyasında ve mezhepler arasında henüz bir uzlaĢma 

sağlanamamıĢtır. Öyleyse, Marmaris‘in Evliya 

mertebesindeki Sarı Anası Yörük Fatma ve Türbesi somut 

kanıt ve bize kalan yapıtlarıyla öne çıkarılmalı, inanç 

turizmi açısından bir alternatif ziyaret yeri ve müzeye 

dönüĢtürülmelidir. 

Yazar Erol Uysal Marina arkasındaki ‗Ilıca‘ olarak 

tanımlanan suyun kaynağının Sarı Ana Türbesinin altında 

bulunduğunu, Marmaris Belediyesi tarafından ‗Burunucu‘ 

mevkiine yapılmakta olan yeni bir çeĢmenin adının ‗Sarı 

Ana ve Kanuni ÇeĢmesi‘ olmasını‘ bir dilekçe ile ilgililere 

duyurdu. Marmaris Belediyesi bu çeĢme ve çevresini yeni 

bir tasarımla ele alarak yeniden düzenlemiĢ, mermerden 

yapılmıĢ anıtsal bir çeĢmenin alınlığına Kanuni‘nin tuğrası 

da iĢlenerek anılan yer ark ve dinlence yeri kimliği 

kazanmıĢtır. 

55

‘Sarıana ve Kanuni ÇeĢmesi’ açılıĢtan önce 

Kaynakça: 

(1) Evliya Çelebi Seyahatnamesinden 

Seçmeler -Yasemin AkbaĢ-2004 

(2) Yakın Dönem Tarihimizde Rodos ve 12 

ada-Doç.Dr. Ali Fuat Örenç 

(3) Marmaris Tarihi- KurĢat Ekrem Uykucu- 

1970 

(4) Marmaris Yöresi Halk Edebiyatı ve 

Folkloru- ġule Aktepe-1993 

(5) Muğla Ġli Ziyaret Yerleri Yüksek Lisans Tezi 

- ġule Aktepe 1997 

(6) Rodos-Anılar-Öyküler 2004 

(7) Rodos Anılar-Tarihçe- M.Sadi Nasuhoğlu - 

2008 

(8) Sarı Ana Türbesi ve Rodos Seferi - 

AraĢtırma- Doç. Dr. Nerin Köse- 1990 

56

MARMARĠS LĠMANI VE ZĠYARETÇĠLERĠ 

Bugün üzerinde yaĢadığımız topraklar, denizler, 

göller ve dağlar binlerce yıl öncesinin tarih, kültür, sanat 

eser ve kalıntılarıyla dopdoludur. Anadolu‘da var olan 

tarihi değeri, doğal güzelliği, zenginliği öne çıkarırken, 

Anadolu ve Türk insanının güler yüzü, yardım severliği, 

misafirperverliğini de unutmamak gerektir. Tüm bunların 

bir araya geldiği ender yerlerden birisi de Marmaris‘tir. 

Ünlü karikatürist, değerli insan ve hemĢerimiz merhum 

Lütfü Küçük‘ün çizdiği bir portre karikatüründe Marmaris 

kabuğunu açmıĢ bir midye içinde görünen, parıldayan, 

ıĢık saçan bir incidir. 1980‘li yıllarda Ġtalya‘da yapılan 

dünya karikatürcüler yarıĢmasında birincilik ödülü almıĢ 

bu eser, Marmarisliler tarafından anıtlaĢtırılıp, Ģehrin giriĢ 

bulvarına dikilmiĢtir. Bu vesileyle, merhum usta sanatçı 

Lütfü Küçük ‘ü Ģükranla ve rahmetle bir kez daha 

anıyorum. 

Marmaris‘e ender güzellikleri katan öncelikler içinde 

dağlarını, endemik olanlarıyla bitki ve ağaçlarını, ılıman 

iklimi ve sıcak kanlı insanlarını sayabiliriz. Marmaris 

limanının ünlü ziyaretçilerine geçmeden önce kısaca 

liman ve denizine değinmek yararlı olur diye düĢündüm. 

Marmaris limanı, tarih boyunca Akdeniz ve tüm 

dünya denizcilerine kucak açmıĢ, denizdeki her türlü 

tekneye barınaklı, stratejik önemi haiz bir demirleme ve 

sığınma yeri olmuĢtur. Özellikle doğu komĢusu antik 

Kaunos (Dalyan) Limanı 10.-11. yüzyıllar içinde Dalyan 

Nehrinin (Calbis) yüzyıllarca taĢıdığı alüvyonla zamanla 

dolmuĢ, liman ağzının kapanmasına neden olmuĢtur. 

Böylece önceki önemini yitiren antik liman sivrisinek 

yatağı ve sıtma (malarya) salgını yaratmıĢtır. Durum böyle 

olunca bölgede deniz ticareti Rodos ve Marmaris 

limanlarından yapılmaya baĢlanmıĢtır. 

Marmaris Limanı, adı deniz haritalarında körfez 

olarak geçse de, günümüzde ticaret, turizm, yat iĢletme 

58

ve konaklama gibi ana sektörlere hizmet veren bir alt 

yapıya sahip bulunması nedeniyle ‗Liman‘ olarak 

tanımlanır. 

Eski Marmaris Limanından bir görüntü – (1980 yılı 

öncesi) 

Marmaris limanı takriben 3x4 = 12 mil kare bir 

büyüklüğe sahip küçük sayılacak kapalı bir limandır. 

Limana esas giriĢ ve çıkıĢ boğazdandır. Limanda, küçük 

teknelerin giriĢ ve çıkıĢına uygun Ġçmeler -Keçi Adası 

arasında dar bir kanala da sahiptir. Limanın en derin 

noktası takriben 31m. civarındadır. Gündüzleri güneyden 

kuzeye, akĢamları da kıyıdan güneye doğal bir akıntısı 

vardır. Bu sayede liman kendini temizleyebilme yapısını 

bu güne kadar korumuĢtur. Ancak, yoğun yağıĢlar sonrası 

dağlardan, Ģehir merkezindeki dere yatak ve kanalları 

vasıtasıyla denize taĢınan erozyon toprak ve diğer 

maddeler limanı doldurarak geleceğini tehdit etmektedir. 

Antik Karya Ģehirlerinden biri olan ve Physkos olarak 

bilinen Ģehrin bu günkü limanın kuzey batısındaki Asarlık 

tepe üzerinde kurulduğunu halen ayakta kalabilen Ģehir 

59

surlarından biliyoruz. Bu Ģehrin limanı da anılan tepenin 

hemen altındaki bu günkü Beldibi mezarlığının bulunduğu 

yere yakındı. Tarihçi ve arkeologlara göre eski liman 

erozyon sonucu dolmaya baĢlamıĢ, Roma döneminden 

itibaren de güneye çekilerek özellikle Ege ve Akdeniz 

kıyılarındaki diğer antik limanlarda olduğu gibi, (Efes, 

Milet ve Kaunos) önce bataklığa dönüĢmüĢ, sonra da 

iĢlevini tamamen yitirmiĢtir. Eskileri ile Ģimdiki limanlar 

arasında kilometreleri bulan bir yer değiĢimi olmuĢtur. 

Marmaris limanı özelinde de en yakın 30-40 yıllık 

geçmiĢte kıyıların doldurulması, denizde yat ve tekne 

trafiğinin artması, marinalar, yağmur mevsimlerinde 

yaĢanan su taĢkınları ve sel olayları ile liman dolmaya 

devam etmiĢtir. Bu durum, biyolojik kirlilikle birlikte seyir, 

demirleme, yelken, yüzme ve diğer spor türleri için gerekli 

sağlıklı ve yeterli kullanım alanını daraltmıĢ, salt ticaret 

uğruna daha da küçültülmeye neden olacak giriĢimler 

gündeme gelmiĢtir. Bazı çevrecilerin ve dalgıçların liman 

dibinden aldıkları deniz dibi örneklerinin analizinde liman 

dibinin biyolojik kirliliğinin arttığı, canlı dip ekolojisinin 

ölmekte olduğu, önlem alınmazsa limanın gelecekte 

bataklığa ve kokuĢmaya dönüĢeceği ifade edilmiĢtir. Bu 

konuda, yıllardır söylediğimiz, yazdığımız uyarılara karĢı 

bugüne kadar planlı bir önlem alındığı ne görülmüĢ, ne de 

duyulmuĢtur. 

Marmaris Limanını, antik çağlardan baĢlayarak 

ziyaret eden ve gelmiĢ geçmiĢ ünlü kavim ve kiĢilere 

değinmeden önce Marmaris‘in dününe, MÖ.3400 yıllarına 

kadar uzanan, diğer bir deyiĢle bu günden 5 bin yıl 

öncesine kısa bir yolculuk yapmak yararlı olur. 

Yukarıda değinilen bu tarihi derinlik bize ‗Erken 

Bronz Çağı‘nı gösterir. Bu uzun süreçte, mutlaka 

Anadolu‘da olduğu gibi Marmaris‘in de sayıca az olsalar 

bile mutlaka yaĢayan sakinleri vardı. Bunları, Hitit, Karya, 

Ġyon, Dor, Pers, Ġskender ve Helen gibi çağ ve kavim 

adlarıyla telaffuz ederken, Marmaris‘in bu eski 

medeniyetlerin otoritesi ve nüfuzu altında kaldığını 

60

unutmayalım. Burada adları geçenlere kıyasla daha yeni 

sayabileceğimiz Roma, Bizans, Selçuklu, Beylikler, 

Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde Marmaris ve 

Limanının adından eskiye kıyasla daha çok söz edildiğini 

belirtmek de yerinde olacaktır. 

Yukarıda isimlerini saydığım uygarlıkların, 

kolonilerin, Marmaris dahil Akdeniz, Ege ve Karadeniz‘e 

kıyısı olan tüm liman ve kıyılardan ticaret, ulaĢım ve 

avlanmak için yararlandıklarını geride kalan tarihi eser ve 

bıraktıkları izlerde görebiliyoruz. 

Marmaris‘i bilinen çağ ve tarihi dönemlerden bugüne 

çeĢitli kayıtlarda bugünkünden farklı adlara sahip 

buluyoruz. Bunlardan Phiscus, Phyckos, Fiskos adları 

öncelik alır. (1) Tarihin babası sayılan Herodot buranın 

Ġyonlar tarafından kurulduğunu belirtiyor. Herodot, 

―Ġyonyalılar Ģimdiye değin gezdiğim, ama görmeye 

muvaffak olamadığım dünyanın en güzel seması altında 

Marmarisisos‘da mesut ve mutlu yaĢıyorlar‘ diyerek Ģehrin 

adını ‗Mermerisos‘ olarak telaffuz etmiĢ. Ġngiliz tarihçi Sir 

Charles Texier ise Ģehrin adının ‗Feniks‘ olduğunu 

yazmıĢtır. Feniks‘in kalesinden, dağlarından ve halkının 

Büyük Ġskender‘e karĢı direniĢinden bahseden Texier pek 

muhtemelen Feniks liman ve kalesinden bu günkü 

Fenaket-TaĢlıca liman ve köyünü kastetmektedir. Bu 

durumda Büyük Ġskender‘in donanmasının (MÖ.334) 

Bodrum‘dan Fenaket limanına (Feniks) geldiğini, buradan 

da Marmaris Limanına uğramadan doğu‘ya Fethiye‘ye 

(Telmesos) geçmiĢ olduğunu düĢünüyoruz. 

Sayın Levent Seral, Marmaris Kasabası‘nın Kısa 

Tarihçesi (2) adlı ve takriben on sayfalık bir 

araĢtırmasında dünden bugüne değiĢen Marmaris‘in 

adlarına yer vermiĢ. Bunlar; Physkos, Porto Fisco, 

Mamulas, Mamalos, Marmara, Marmora, Porto di 

Marmora, Marmaras, Mermerus, Marmaritsa, Mermeriçe, 

Mermeris‘ gibi sözcüklerdir. Moğol istilalarından kaçan 

bazı Türkmenlerin 13-14. yüzyılda Aydın, Muğla ve 

61

Marmaris gibi bölgelere gelerek yerleĢtiğini, bunlardan 

‗Mamulu‘ aĢiretinden bazı oba ve oymakların Marmaris‘e 

gelerek kendi adlarını Ģehre ‗Mamulas‘ olarak verdiklerini, 

daha sonra bu sözcüğün Marmaris‘e dönüĢmüĢ olduğunu 

kabul etmenin yerinde olacağını vurgulamıĢ. 

Kendi bilinen tarihimizden baĢlayarak Marmaris 

Limanına gelen önemli kiĢi ve denizcilere dair yaptığım 

kiĢisel araĢtırmalarda bazı ilginç bilgilere rastladım. 

Burada onlara da biz göz atalım. 

Marmaris Limanına sadece 29 mil mesafede 

bulunan Rodos Adası 14. yüzyılın baĢında Hıristiyan Sen 

John ġövalyeleri tarafından iĢgal edilince, Ortadoğu‘dan 

Batı Akdeniz‘e ticaret malları taĢıyan gemilerin güvenlikle 

seyir yapabilmeleri tehlikeye girer. Adanın, Anadolu 

kıyılarına, özellikle Marmaris‘e yakın oluĢu adada 

üslenmiĢ korsanların faaliyetlerini kolaylaĢtırmıĢ, özellikle 

Marmaris, Bodrum ve Fethiye bunlardan çok zarar 

görmüĢtür. Önce Selçuklular, sonra Beylikler döneminde 

her bakımdan Akdeniz‘in güvenliğinin sağlanması için 

Rodos Adasının Türk-Ġslam kontrol ve yönetiminde 

bulundurulması düĢünülmüĢ, bu dönemde oluĢturulan 

donanma ve ordu sık sık Marmaris Limanına gelmiĢtir. 13. 

Yüzyılda MenteĢe ve Mesut Beyler Rodos‘a ve oradaki 

korsanlara karĢı müdahalelerde bulunmuĢlardır. 14. 

yüzyılda da Rodos adasının korsan ve Ģövalyelerden 

temizlenmesi için Marmaris Limanından Rodos‘a kuĢatma 

giriĢimlerinde bulunulmuĢ, Ada‘nın çok sağlam kalelerle 

çevrili olması ve Akdeniz‘deki Hıristiyan ülke 

donanmasının Ģövalyelere yardımı sonucu ada 

alınamamıĢtır. (3) 15. Yüzyılda Fatih Sultan Mehmet, 

Rodos‘un mutlaka alınmasını istemiĢ, bunun için 1479 

yılında adanın keĢfini yapmak üzere yüz kadar gemiyle 

Mesih PaĢayı görevlendirmiĢtir. Mesih PaĢa Rodos‘a 

gizlice çıkarak keĢif yapmıĢ, adanın alınmasının zor 

olduğunu düĢünerek geri çekilmiĢtir. Muhtemelen Aralık 

ayında Marmaris Limanına gelip demir atarak hafif 

donanmasıyla kıĢı burada geçirmiĢtir. 

62

Mesih PaĢa, 28 Temmuz 1480 tarihinde Fatih‘in 

emriyle Marmaris‘ten Rodos‘u kuĢatmayı baĢlatmıĢ, 

ordusuyla Rodos‘un Yahudi mahallesi tarafından kaleye 

girmek üzereyken bir yeniçerinin Rodos kalesinin burcuna 

Osmanlı sancağını dikmesine rağmen Mesih PaĢa‘nın 

Ģehrin iĢgalinde yağmaya izin vermeyip tüm hazinelerin 

padiĢahın olduğunu söylemesi üzerine askerin heyecanı 

kırılmıĢtır. Bu arada kaleye girenlere yardım gitmeyince 

içeriye giren askerler Ģövalyeler tarafından kılıçtan 

geçirilmiĢ ve Osmanlı ordusu ağır zayiat vererek Bodrum 

ve Marmaris limanlarına gerisin geriye çekilmiĢtir. Fatih 

Sultan Mehmet Mesih PaĢa‘yı baĢarılı olamadığı için 

görevden azletmiĢtir. 

Fatih Sultan Mehmet zamanında alınamayan 

Rodos‘u almakta kararlı olan Kanuni Sultan Süleyman‘ın 

emrinde babası Yavuz Sultan Selim (I. Selim) zamanında 

hazırlanmıĢ mükemmel bir donanma vardı. Donanma 

Komutanı Pulak Mustafa PaĢa 400‘ü asıl olmak üzere 700 

parçadan oluĢan donanmayla Rodos‘a ve Marmaris‘e 

doğru yelken açar. Kanuni de, Ġstanbul‘dan yüz bini aĢkın 

orduyla Kütahya - Aydın – Muğla yolunu takip ederek 44 

günde Marmaris‘e ulaĢır. Burada, adanın muhasarasını 

kendisi gelmeden önce bitirilemediğini öğrenen Kanuni, 

ordusunu Marmaris Limanının ‗Burunucu‘ mevkiindeki 

blok taĢ ve kayalardan yapılmıĢ rıhtımdan kadırgalara 

bindirir. Bu mevki, bu günkü liman iĢletmesinin inĢası 

sırasında yapılan beton blokların altında 

kalmıĢtır.(Burunucu) 

Kanuni‘nin Marmaris‘e geldiğinde ziyaret ettiği evliya 

kadın ‗Sarı Ana‘ya ait anılara yine bu kitabın ‗Sarı Ana ve 

Türbesi‘ bölümünde yer verdim. Kanuni, baĢarılı bir 

kuĢatma ve fethi tamamlarken Rodos‘ta takriben beĢ 

aydan fazla kalmıĢ, Marmaris‘e dönüp bir gün 

geceledikten sonra yine kara yoluyla Marmaris‘ten 

Ġstanbul‘a hareket etmiĢtir. (02 Ocak 1523) 

63

16. Yüzyılın ünlü denizcisi Türk Amiral Piri Reis 

Kanuni‘nin Rodos seferine katılmıĢ, hazırladığı iki dünya 

haritası ve Kitab-ı Bahriye adlı eserlerinde denizlerdeki 

seyir ve demirleme yerlerini göstermiĢtir. Bu ünlü 

denizcinin mutlaka Marmaris‘e bizzat gelmiĢ olduğunu 

düĢünürüz. Piri Reis‘in deniz haritaları o yıllarda dünyanın 

ilkleri arasında sayılmıĢ, Marmaris‘in Ģehir adının ise bu 

yüzyılda ‗Mermeris‘ olduğu kaydedilmiĢtir. 

Marmaris Limanı, deniz ve denizciler için bir 

ressamın Doğu ile Batı Akdeniz‘in ortasında bir çok eski 

uygarlıkların karada ayak izlerini, denizdeki 

yakamozlarını, dümen sularını, yelken, direk, rüzgâr 

sesleri ve siluetlerini silinmez Ģekilde tuvale iĢlediği bir 

resim gibi çok stratejik, barınaklı bir buluĢma yeridir. 15. 

ve 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve donanması için 

Akdeniz‘in bir Türk Gölü olmasıyla Marmaris ve limanı da 

önem kazanıp ünlenir. Böylece, Türk Denizcilik tarihinde 

Marmaris bir adım daha öne çıkar. Zamanın denizci, 

gezgin, yazar, çizer takımı eserlerinde buna yer verip 

tuttukları kayıtlarla tarihe not düĢmüĢlerdir. 

Bunlardan ilki 1671 yılında Marmaris‘e gelen Evliya 

Çelebi‘dir. Bu ünlü gezginin Seyahatnamesinde 

Marmaris‘e ait bazı notlar vardır. Bunlardan biri Ģehrin 

adına aittir. Çelebi, Marmaris‘ten Habip BölükbaĢı‘nın 

fırkatesine binip, Tokalaç Ahmed Kaptan‘ın reisliğinde 

Rodos‘a geçmiĢtir. Tokalaç Ahmet Mıstan Sokağında 

yaĢamıĢtır) Kanuni Sultan Süleyman Rodos Seferine 

çıkmadan önce Marmaris‘te görmüĢ olduğu kaleyi küçük 

bulup beraberindeki mimara ― Ya mimar, bu kaleyi azdır‖ 

der. ġehrin adı ‗Mimarazdır‘dan ‗Marmaris‘ e dönüĢür. 

Diğer bir rivayete göre de Rodos‘un kuĢatılması sonunda 

Marmaris‘e dönüĢünde kalenin emrettiği ölçüde 

büyütülmediğini gören Kanuni mimarını cezalandırmak 

için ―Mimarı asın‖ demiĢ ve Ģehrin adı bu sözcüklerden 

oluĢmuĢtur. Herodot‘tan baĢlayıp birçok seyyah ve 

tarihçinin bazı söylenceleri, hele böyle küçük bir yerleĢim 

yeri adı hakkında tam kanıtı olmadan yorum yapmak ve 

64

unun kesin kabul edilmesi doğru olmayacaktır. Zira 

Kanuni döneminde Ģehir adının ‗Mermeris‘ olduğunu tarihi 

kayıtlardan öğreniyoruz. ġehir adının ‗Mermeris‘ ten 

‗Marmaris‘ e dönüĢmüĢ olmasının ‗Mimarı As‘tan daha 

kolay ve inandırıcı olduğu açıktır. 

Bundan ayrı olarak; ‗Marmaris adının 13.yüzyıldan 

itibaren baĢlayan Moğol akınlarından korunmak için 

özellikle Türkmenlerin Tokat ve civarından oymak ve 

obalar hainde göç edip Muğla, Aydın, Milas ve Marmaris 

bölgesine geldiğini biliyoruz. Bunlardan, Marmaris 

Bölgesine gelen aĢiretlerden ‗Mamulas Obası‘nın Ģehre 

kendi adlarını vermesinden zamanla Ģehir adının 

Mamulas‘dan Marmaris‘e dönüĢmüĢ olacağı da ayrı bir 

olasılıktır. Marmaris‘in adının aslının nereden 

kaynaklandığı konusunda araĢtırma yaparken yukarıdaki 

seçenek beni daha derin ve biraz da mistik düĢünmeye 

sevk etti. Örneğin, Armutalan Beldesinde Tokat‘tan gelip 

yerleĢmiĢ, orada site kurmuĢ ‗Tokatlılar‘ aklıma ilgimi 

çekti. Bir an kendi kendime ―Tokat nere, Marmaris neresi‖ 

dedim. Bunun yorumunu yaparken de Ģöyle 

düĢündüm.―Tokatlı hemĢerilerimizin ataları bu yerleĢim 

yerinde 13.yüzyıldan itibaren yaĢamıĢ, maddi 

yaĢamlarından manevi dünyalarına Marmaris‘te göçmüĢ, 

Ģimdi burada gömülüler. Bugünkü Tokatlıları ataları 

Marmaris‘e çağırmıĢ olamaz mı? BoĢuna mı demiĢler 

―Tarih tekerrür eder‖ diye... Bu yaklaĢım ilk nazarda biraz 

mizahi görünse de yemekli bir toplantıda yaptığım 

konuĢmanın baĢlangıcında tüm katılımcıları kastederek 

―Merhaba Tokatlılar‘ diyerek önce herkesin dikkatini 

çekmiĢ, hemen ardından da bu tarihi gerçeği kısaca 

açıklamıĢtım. Özellikle Tokat kökenli hemĢerilerden büyük 

bir alkıĢ da almıĢtım. 

Marmaris adı Roma Döneminde Latince ‗Mare‘ ve 

‗Maris‘ sözcüklerinin birleĢmesinden türemiĢ ‗Güzel deniz‘ 

anlamında Marmaris‘e verilmiĢ bir isim de olabilir. Ne 

olursa olsun, bugünkü ‗Marmaris‘ adı içindeki üç sesli beĢ 

sessiz harflerle ezelinden bu güne bilinen tüm isimlerin en 

65

güzeli olsa gerektir. Gelin buna ―Adı güzel, kendi güzel 

Marmaris‖ deyip geçelim... 

18. ve 19. Yüzyıllarda da, Osmanlı 

Ġmparatorluğunun gerilemesi devam ederken 

limanlarımızda Ġngiliz, Fransız bandıralı savaĢ gemilerinin 

ziyaretlerinin arttığını biliyoruz. ĠĢte, bu dönemde tarihi 

önemdeki ören yerlerimiz talan edilmeye baĢlıyor. Bunun 

için eserlerin özellikle Ġngiltere‘ye taĢınması savaĢ 

gemileriyle oluyor. Knidos, (Datça), Bodrum 

(Halikarnasos) Xanthos (Kınık-Fethiye) bu dönemde 

soyuluyor. Neyse, bu ayrıca iĢlenecek önemde bir 

konudur. Talan edenlere çöküĢe geçen Osmanlı Ġdaresi 

izin verdiğinden talancıları da tek taraflı hırsız tutmak adil 

olmasa gerektir…Ne de olsa bu eserler dünyanın ünlü 

müzelerinde sergileniyor, orada görenler asıl yerini de 

görmek için ülkemize gelebiliyorlar. Bakarsınız bir gün 

gelir ana vatanına iade edilirler... 

Marmaris‘in stratejik konumlu limanının ününü 

duyan ünlü denizci Ġngiliz Amiral Horatio Nelson 1789 

yılında Fransız Komutan I.Napolyon‘u Doğu Akdeniz‘de 

takibi sırasında donanmasındaki denizcilerin dinlenmesi, 

ikmal ve bakım gibi gereksinmeleri sağlamak için savaĢ 

filosuyla Marmaris‘e geldiğini bazı yabancı kaynaklardan 

öğreniyoruz. Yakın tarihlerde Mavi Tur‘a (Blue Voyage) 

çıkacak yatçılar ve gezginlerin yararlanması için Ġngiliz 

denizci ve yatçı Rod Heikell‘in 1988 yılında bir kitabı 

yayılandı. Adı, ‗Türkiye‘nin Turkuvaz Kıyıları‘ .(4) (The 

Turquoise Coast of Turkey) Anılan eser halen 

kitaplığımdadır. Bu kitapta Ġngiliz Amiral Nelson‘un 

Marmaris anılarına da yer verilmiĢtir. Ünlü denizci Amiral 

Nelson övgü ile bahsettiği Marmaris ve Limanı hakkında 

Ģu ifadelere yer vermiĢ: ―Marmaris limanı barınaklı, 

rüzgâra karĢı korumalı, denizciler için ideal bir demirleme 

yeridir. Dağları çam ve tipik Akdeniz bitki örtülü, adeta bir 

cennet parçasıydı. Burada, denizin temiz ve berrak, 

kırmızı kiremitli evlerin beyaz badanalı oluĢu çok güzel 

görüntü oluĢturuyordu‖... 

66

Amiral Nelson‘un 19.yüzyılın sonunda yazdığı 

anılarında büyük bir övgüyle Marmaris ve Limanına yer 

vermesi, Birinci ve Ġkinci Cihan SavaĢlarından sonra ve 

bundan takriben 50 yıl önce baĢlayan, adına ‗Mavi Tur‘ 

denilen bir tatil seçeneğinin belki de bilinmeden bu 

günlere taĢımasına yardımcı oldu. Bu konuya daha sonra 

değineceğim. Daha sonraları yat turları hakkında 

bölgemiz ve kıyılarının önemini bize ve dünyaya duyuran 

Can Yücel, Sabahattin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu 

kardeĢler, Azra Erhat, YaĢar Kemal, Halikarnas Balıkçısı 

takma adıyla Cevat ġakir Kabaağaçlı gibi aydın, yazar, 

Ģair, ressam ve diğer sanatçılar ‗Mavi Tur‘un öncüleri 

oldular. Anılan isimler, Marmaris limanına kayıtlı ‗Hürriyet‘ 

isimli 

Mavi Tur'da bir gulet ve akĢam vakti 

Mütevazı bir yatla yaĢadıkları tatilin adını ‗Mavi 

Tur‘ olarak koyan ilk gezginler olmuĢtur. ‗Hürriyet‘, 

Marmaris limanına kayıtlı 16 m. uzunluğa ve 4 

kabiniyle 12 kiĢilik yolcu kapasitesine sahipti. 

‗Hürriyet‘, (her kabinde bir çift için ve bir tek ranzalı 

yatak) yine Marmarisli olan kaptan Ali Eroğlu damadı 

67

ve yeğeni Ali Fuat Eroğlu, oğlu Süleyman Eroğlu ve 

gemici Mehmet Yaldız ile denizlerde Mavi Tur‘u yerli 

ve yabancılara ilk tanıtanlardır. ‗Hürriyet‘, Mavi Tur‘un 

öncüsü olduğu halde tıpkı Yavuz zırhlısı, Bandırma 

ve Nusret mayın gemilerinin baĢına geldiği gibi önce 

satılmıĢ, sonra da parçalanıp odun olup yakılmıĢtır. 

Oysa Hürriyet ve benzer tekneler veya maketleri, 

süngerci ve dalgıçlara ait malzeme ve çapalar kıyıda 

yapılacak bir açık deniz müzesinde sergilenip 

ziyarete açılabilirdi. Böyle bir tasarım Marmaris‘e 

kültürel boyut, geçmiĢe özlemli bir zenginlik de 

katardı... 

Sağdan ikinci: Sabahattin Eyüboğlu, soldan ikinci 

:HeykeltraĢ ġadi Çalık Hürriyet’le Mavi Turda. 1966 

68

Marmaris'in ilk Mavi Tur Teknesi 'Hürriyet' (Soldan sağa) Kadir 

Ayhan, Kaptan Ali Eroğlu, film yapımcısı GüneĢ Karabuda, Yazar 

YaĢar Kemal, (Sağdan sola) birinci ayakta duran AliFuat Eroğlu. 

BaĢ güvertedekiler Ġsveçli film grubu. YaĢar 

Kemal‘in ‗YeĢil Kertenkele‘ adlı romanını filme 

çekmek için gelmiĢler. 

Hürriyet’ Mavi Tur’da. BaĢ güvertede Ali Fuat Eroğlu 

ve kıçta kayınpederi kaptan Ali Eroğlu, 

Ansiklopedik bilgilere göre Ġngiliz Amiral Nelson 

Fransa‘ya karĢı savaĢ patlak verince Amiral Hood‘un 

Akdeniz filosuna katılır. Korsika Adasındaki Bastia Limanı 

kuĢatmasındaki savaĢta sağ kolunu kaybeder. Buna 

69

ağmen Napolyon ve filosunu takibi sürdüren Nelson, 

Ebukir Körfezinde yakaladığı Fransız donanmasını demirli 

olarak yakalayıp üstün bir manevrayla yok eder. (1798) 

Bu baĢarı nedeniyle kendisine Ġngiliz Lordlar kamarası 

üyeliği verilir. 

Ġngiliz Amiral Horatio Nelson 1758-1805 

Yukarıdaki resimde Amiral Nelson‘u, Napolyon‘a 

karĢı kazandığı Aboukir (Ebu Hur) deniz savaĢından 

sonra III. Selim‘in sorgucu ve sol kolundaki apoletin 

hemen altında bulunan ay-yıldızlı ―Murassa NiĢanı‖yla 

görüyoruz. Bilindiği üzere, Mısır‘a çıkıp Doğu Akdeniz 

seferini baĢarıyla gerçekleĢtiren, fakat orada mahsur 

kalan Napolyon o moral bozukluğuyla ve can havliyle 

Akka kalesine saldırmıĢsa da Türk Komutan Cezzar 

Ahmed PaĢa‘nın kuvvetleri karĢısında yenilmiĢ, nihayet 

1799 yılında bir firkateyne atlayarak Mısır‘dan Fransa‘ya 

kaçmak zorunda kalmıĢtı. 2010 yılı Ekim ayında bu kaleyi 

ve Akka Ģehrini ziyaret ettim. Ünlü Türk Komutan Cezzar 

Ahmed PaĢayı ve Ģehitlerimizi burada rahmetle andım. 

70

ĠĢte bu zafer sonrasında Osmanlı Sultanı III. Selim, Amiral 

Nelson‘u, ‗Bilvesile‘ Osmanlı‘ya yardımlarından dolayı 

tebrik etmiĢ ve bu niĢanı Ġngiliz Amiral Nelson‘a diğer 

hediyelerle birlikte göndermiĢtir. Bu hediyeler bugün 

Ġngiliz Deniz Harp Okulu‘nun bulunduğu Greenwich‘deki 

Deniz Müzesinde teĢhir edilmektedir. Kazandığı zaferle 

Osmanlı Devleti‘ne dolaylı olarak yardımda bulunan 

Nelson, PadiĢah‘tan aldığı pırlantalı sorgucu önemli 

törenlerde taktığı gibi, ‗Murassa NiĢanı‘ da göğsünden hiç 

eksik etmemiĢtir. Hatta 1805 yılında yapılan ünlü 

Trafalgar savaĢında Napolyon‘un ipini çektikten sonra 

savaĢta aldığı yaralardan dolayı sancak gemisinin 

ambarlarından birinde son nefesini verirken 

üniformasındaki 3 niĢandan birisi bu ay-yıldızlı zarif 

Osmanlı niĢanıydı. (Kaynak: Abidin Daver, ‗Abukir Deniz 

Harbi‘ Nisan 1950) 

Amiral Nelson‘un bu baĢarıları elde ederken 

Marmaris‘e de uğrayıp yazdığı anısında izlenimlerine yer 

verdiğine baĢlangıçta değinmiĢtim. Burada, halen 

gizemini koruyan bir konuya da ayrıca yer vermek 

istiyorum. 

Çocukluğumuzdan beri büyüklerimizden Bedir 

Adasının Cennet Adası‘na bakan güney kıyısındaki 

düzlükte yabancı denizcilere ait bir mezarlık olduğunu 

biliyoruz. Bu mezarların hangi milliyete sahip kiĢilere ait 

olduğu konusunda fazla bilgimiz yoktur. Ancak yukarıda 

değindiğimiz bilgiler ıĢığında bir tahmin yapabiliriz. 

Marmaris Limanına 18.yüzyıl sonunda Ġngiliz Amiral 

Nelson ve savaĢ filosu gelmiĢ. Daha çok sonra da 

Marmaris Birinci Cihan SavaĢında Fransız donanması 

tarafından 1912, 1914 ve 1916 yıllarında bombalanmıĢ. 

1914‘de bir Alman torpido botu limana sığınmıĢ. SavaĢ 

sonrası da 11 Mayıs 1919‘da Ġtalyan askerleri fiilen 

Marmaris‘i iĢgal etmiĢ. Bu durumda aklımıza ilk gelen 

Amiral Nelson ve gemileridir. Zira 18. ve 19. yüzyıllarda 

limana Ġngiliz ve Fransız savaĢ gemilerinin girebilmesi 

71

kolaydı. Nelson‘un donanmasıyla Marmaris Limanını 

ziyaret amaçları çerçevesinde ikmal, bakım ve onarım 

dıĢında hasta, yaralı tedavisiyle, ölen birkaç denizcinin 

gömülmesi gibi nedenler düĢünülmelidir. Liman içindeki 

Bedir Adasının Cennet Adasına bakan yamacı da küçük 

bir mezarlık olarak kullanılmıĢ olabilir. 

Amiral Nelson‘dan takriben yüz yıldan fazla bir süre 

sonra Birinci Dünya SavaĢı öncesi ve sonrasında limana 

Fransız, Ġngiliz ve Ġtalyan gemilerinin girmiĢ olduğu bir 

gerçektir. Ancak, ölen denizcilerin buraya gömülmesi için 

yeterli zaman ve güvenli bir ortamın olmayacağı dikkate 

alınırsa bu seçenek ihtimal dıĢı da olabilir. ġimdi hayatta 

olmayan bazı süngerci ve denizci hemĢerilerimiz geçmiĢ 

yıllarda buraya çıkıp mezarları ve bazı taĢ parçalarıyla 

üzerlerinde haç iĢareti gördüklerini söylemiĢlerdir. Ancak 

aradan geçen yıllarda rüzgâr, yağıĢ ve nem gibi nedenler 

yüzeyde bir iz bırakmamıĢtır. Ne de olsa aradan takriben 

150 yıl geçmiĢtir. 

Babası balıkçı olan ve çocukluğunda mezarları 

gördüğünü ve yerini bildiğini söyleyen Ġsmet Erdem ne 

yazık ki 2008 yılında vefat etti. Bu hemĢerimiz, Marmaris 

Belediyesinin Tarih Bülteninde, (5) 1953 yılında Ġngiliz 

Donanmasına ait birkaç savaĢ gemisinin Marmaris 

limanına dostluk ziyaretinde bulunduğunu, Marmaris 

Kürek takımı ile düzenlenen yarıĢmada kürek takımından 

bir Ġngiliz askerinin fenalaĢıp vefat ettiğini, Bedir 

Adasındaki yabancı asker mezarlığına gömüldüğünü 

babasından duyduğunu belirtmiĢtir. 

Temmuz 2007‘de Marmaris Belediyesini ziyaret 

eden ‗Turkish Daily News‘ adlı bir yayın kurumunun 

muhabiri Bayan Ruth Macquiddy yabancı mezarlığını 

görmek istemiĢ, Ġsmet Erdem‘in ve bir Belediye 

görevlisinin de refakatinde bir tekneyle Bedir Adasına 

giderek orada varlığı bilinen mezarlığı ziyaret etmiĢlerdir. 

Bilinen yerde taĢ, toprak, kiremit parçaları dıĢında belirgin 

baĢka bir ize rastlanmamıĢtır. Aynı gazetenin 14 Temmuz 

72

2007 sayısında bu konuya ‗Marmaris‘s Historical Gem 

Rediscovered‘ (Marmaris‘in Tarihi Değeri Yeniden 

KeĢfedildi) baĢlığıyla değinilmiĢ, yerinde çekilen bir 

fotoğraf da yazıya eklenmiĢti. 

Sonuç olarak; ―Antik çağlardan beri Marmaris 

limanına giren her türlü teknedeki mürettebat, asker veya 

yolcunun ölmesi halinde meskûn olmayan bakir yerlere 

gömülmesi doğaldır‖ diyorum... 

Bedir Adasında yabancı mezarlığı- Ġsmet Erdem 

(solda) Gazeteci Ruth Quiddy (sağda) 

Bedir Adasında varlığını bildiğimiz mezarların 

kimlere ait olduğu konusunda kesin bir Ģey söyleyemesek 

de, yukarıdaki değerlendirmeler ıĢığında yabancı 

askerlere ait olabileceği akla daha yakın gelmektedir. 

Marmaris ve Limanına 10. Osmanlı PadiĢahı olan 

Kanuni Sultan Süleyman‘dan sonra gelen 31. Osmanlı 

padiĢahı 2. Mahmut‘un oğlu, Abdülmecit‘tir. Bilindiği 

üzere, PadiĢah Abdülmecit kendinden sonra en son dört 

Osmanlı PadiĢahının babasıdır. Tanzimat Reformlarının 

uygulanmasını yerinde görmek için Ege Adalarını 

73

kapsayacak 24 günlük bir geziye çıkan PadiĢah, 2 

Haziran 1850‘de veliaht Aziz ve Murat efendiler, serasker 

Rıza PaĢa, Ticaret nazırı Ġsmail PaĢa ve Rodos‘ta güzel 

vakıf eserleri ihya etmiĢ Tophane MüĢir‘i (Gazi veya 

MareĢal) Rodoslu Ahmet Fethi PaĢa‘yı da beraberinde 

götürmüĢtür. PadiĢah Rodos‘u ziyaretinde Ģehrin saat 

kulesi, muvakkithane, (Cami yanında namaz vakitlerini ve 

rasatla ilgili bilgileri veren yapıt) rüĢtiye (Ortaokul) ve bazı 

projelerin temelini atar. (6) O yıllarda henüz nahiye olan 

Marmaris‘te rüĢtiye olmadığı için aile büyüklerimizden 

Mıstan Sokağında doğmuĢ amcam Mehmet Uysal ve bazı 

Marmarisliler orta eğitimini yapmak için Rodos‘a gitmiĢler. 

Bilindiği üzere, Marmaris‘te ilk ortaokul açılıĢı 1949–50 

eğitim yılında oldu. Ben de halen kullanımda olan ve vali 

Recai Güreli zamanında yaptırılan Marmaris Atatürk 

Ġlkokulunu bitirip, aynı okulun üst katının Orta Okul olarak 

açılmasından sonra 1952–53 öğretim yılında ilk mezun 

olan Marmarislilerdenim. Marmaris‘te lise eğitimi ise 1973 

yılında baĢlamıĢtır. Bu ayrıntıyı not olarak düĢtükten 

sonra Osmanlı PadiĢahı Abdülmecit ve heyetinin Ege 

adalarına 24 gün süren gezisinde Marmaris Limanına 

uğramadan geçtiği düĢünülemez. O dönemde Marmaris 

Mütevelli heyeti baĢkanı olan (Yönetici-Voyvoda) büyük 

dedem Zeynel Abidin (1805--1875) bu heyeti karĢılayıp 

(1850) ve Marmaris‘te ağırladığı aile büyüklerimize 

söylenmiĢtir. Düne kadar Marmaris‘e sadece Kanuni 

Sultan Süleyman gelmiĢ diye bilinirken, PadiĢah 

Abdülmecit‘in de Marmaris‘i muhtemelen denizden gelip 

ziyaret etmesi olasıdır. . 

Türk Denizcilik Tarihine deniz trajedisi olarak geçen 

bir olaya da burada kısaca değinmek istiyorum. Japon 

Ġmparatoru Meiji ülkeler arası iliĢkileri pekiĢtirmek için 

Prens Komatsu Akihito‘yu Amerika ve Avrupa‘ya, sonra 

da Ġstanbul‘a gönderir. (1887) PadiĢah II. Abdülhamit 

Prens‘in niĢan ve hediyelerini kabul ederek bir savaĢ 

gemisini iadei ziyaret için Japonya‘ya göndermeyi 

kararlaĢtırır. 1889 yılının 14 Temmuz günü Japonya‘ya 

74

gitmek üzere Ġstanbul‘dan hareket eden Ertuğrul 

Firkateyni aynı ay içinde Marmaris Limanına da uğrayıp 

demirler. Marmaris Limanında ne kadar kaldığına dair bir 

bilgiye ulaĢamadım. Bilindiği üzere Ertuğrul‘un 11 ay 

süren maceralı yolculuğu sonunda Japonya‘ya varıĢı 17 

Haziran 1890 tarihidir. Ertuğrul burada 3 ay kaldıktan 

sonra 15 Eylül 1890 tarihinde dönüĢe geçmiĢ, daha seyrin 

ikinci gününde yakalandığı amansız fırtınada kayalara 

çarparak batmıĢtır. Bu elim olayda 607 Türk 

Denizcisinden sadece 69‘u kurtulabilmiĢ, diğerleri boğulup 

Ģehit olmuĢlardır. (7) Bu elim olay denizcilik tarihimizde 

yer almıĢ, ayrı bir inceleme ve değerlendirme konusu 

olmuĢtur. 

Ertuğrul Firkateyni 

Marmaris Limanının yakın tarihimizde en önemli 

ziyaretçisi, Cumhuriyetimizin kurucusu, Büyük önder 

Atatürk‘tür. Atamız Marmaris‘e iki defa gelmiĢtir. Bu 

konuda hemĢerimiz Emekli öğretmen sayın Duran Ergül 

‗ün bir araĢtırması olmuĢ, edinilen bilgiler Marmaris Tarih 

Bülteninde yayınlanmıĢtır. Kaynak olarak ise 

CumhurbaĢkanlığı BaĢyaverliğinin ‗Nöbet Defteri‘ adlı 

kayıtları gösterilmiĢtir. Bundan ayrı olarak kendi 

araĢtırmamda Prof. Dr. Sayın Utkan Kocatürk‘ün 

Kaynakçalı ‗Atatürk Günlüğü‘, ‗Doğumundan Ölümüne 

75

Atatürk‘ adlı kitabında da bu bilgiler doğrulanmıĢtır.(8) Bu 

kaynaklara göre; Atamız ―Gülcemal‖ adlı gemiyle 30 Ocak 

1933 günü Fethiye‘den Marmaris Limanına gelmiĢ, bir 

gece kaldıktan sonra 31 Ocak günü Ġzmir‘e gitmek üzere 

limandan ayrılmıĢtır. 

Gülcemal Gemisi (1874-1937) 

Atamızın ikinci ziyareti (9) bu defa ‗Ege‘ adlı vapurla 

23–24 ġubat 1935 tarihinde olmuĢtur. (10) Bu iki 

ziyaretten ayrı olarak Marmaris Tarih Bültenindeki 

demecinde hemĢerimiz 1930 doğumlu Zühtü TaĢkın daha 

kendisinin 6 yaĢında ilkokula giden öğrenci 

olduğunu,1936 yılının 20 Mayıs günü Atamızın 

‗Sadıkzade‘ adlı vapur ile Marmaris‘e geldiğini, 

öğretmenleriyle Atatürk‘ü vapurda ziyaret ettiklerini 

söylemiĢtir. Bu ziyarete dair araĢtırmalarda bir kayda 

rastlanmamıĢtır. 

Marmaris Atatürkçü DüĢünce Derneği ve Marmaris 

Belediyesi Ulu Önderimiz Atatürk‘ün Marmaris‘e ilk geliĢ 

tarihi olan 30 Ocak 1933 tarihini her yıl anma kararı 

almıĢtır. Ġlk defa 30 Ocak 2010 tarihinde bu anlamlı gün 

Marmaris Atatürk Anıtı önünde yapılan törenle kutlanmıĢ, 

30 Ocak 2011 günü de tekrarlanmıĢtır. 

Cumhuriyetimizin kurucusu, 20. yüzyılın en iyi asker 

ve devlet adamı olarak ünü dünyaya yayılan büyük önder 

76

Atatürk‘ün Marmaris‘e geliĢi biz Marmarisliler için büyük 

bir onur ve gururdur. Atamızın yukarıda tarihleri 

belirttiğimiz ziyaretleri kısa sürelidir. Ġlk ziyareti kıĢ 

mevsiminin tam ortasında Ocak ayında olmuĢtur. KıĢın 

denizden yapılan böyle bir ziyaretin önceden planlanmıĢ 

olsa bile gemi kaptanının hava ve deniz koĢullarını 

dikkate alarak önerisi dikkate alınarak yapıldığı kabul 

edilmelidir. O günlerin gemileri bu günküler gibi her tür 

hava ve deniz koĢullarlında seyir yapabilir durumda 

değildi. Atamızın Marmaris‘e gelip de Ģehre inmeyiĢini 

yanlıĢ yorumlayanlar büyük hata yaparlar. 

Atatürk Marmaris‘e 30 Ocak 1933 günü geldiğinde 

önceden nükseden sağlık sorunları olduğu 

düĢünülmelidir. Bu mevsimde yapılan seyahat bir ‗Mavi 

Tur‘ değildir. Seyahat 52 yaĢındaki Atatürk‘ün amacı 

kurduğu Cumhuriyetin kıyılarını bir de denizden izlemek, 

yaptığı ve yapılması gereken devrimlerin dinlenmiĢ bir 

zihin ve bedenle gözden geçirilmesi için uygun bir çalıĢma 

ortamında olmaktan baĢka bir Ģey değildir. 

YaĢlı ve Ģimdi aramızda olmayan değerli 

büyüklerimden öğrendiğime göre, Marmarisliler Ata‘sına 

‗HoĢ Geldiniz‘ demek için kayıklara, motorlara doluĢarak 

gemiyi ziyarete gitmiĢlerdir. Atamızın Marmaris Limanına 

geliĢlerinin programda olup olmadığını bilemiyoruz. 

Mutlaka bu kısa ziyaretler hava ve deniz koĢullarına, 

geminin ikmal ve onarım ihtiyaçlarına ve bir de 

CumhurbaĢkanı olarak zaman, görev ve sorumluluklar 

dikkate alınarak yapılmıĢtır. Marmaris‘in 1933 yılında 

nüfusu 2000, 1935‘de ise 2500 civarındadır. Marmaris 

geçmiĢ yıllarda çok değiĢken, rakamlarla iniĢ ve çıkıĢ 

gösteren bir nüfus yapısına sahiptir.(11) Böyle küçük 

yerleĢim birimlerine CumhurbaĢkanı düzeyinde devlet 

adamları, hele bir kıĢ mevsiminde denizdeyken yerleĢim 

yeri mülki amirliğine hitaben bir mesajla iletiĢim kurulur, 

doktor önerisi ve hava durumu dahil her türlü koĢul 

dikkate alınarak ziyarete çıkılıp çıkılmama kararı alınır. Bu 

karar çıkmama yönündeyse mülki ve yerel yönetim 

77

amirleri bir heyetle gemiyi ziyaret ederler. Marmaris‘te de 

aynen bu olmuĢtur. 

Bu büyük insan, komutan ve devlet adamı, Askeri 

Ġdadi‘den (Lise) Harp Okulu, Kurmay Akademisine, 

ġam,(Suriye) Trablusgarp, (Libya) Sofya, (Bulgaristan) 

Çanakkale, Arıburunlar,‘dan Milli Mücadele ve 

Kongrelere, TBMM‘ini kurmaktan Ġnönüler, Sakarya, 

Büyük Taarruz ve Büyük Zafer‘e, Cumhuriyeti kurma, 

Devrimleri gerçekleĢtirmekten isyanları bastırmağa kadar 

geçen çetin ve amansız süreçte önce bir insan olarak 

mutlaka yorulmuĢtur. Bütün bunları yaparken sağlık 

sorunlarına aldırmamıĢ, kurduğu Cumhuriyetin ebediyen 

yaĢaması için durmak bilmeden çalıĢmaya devam 

etmiĢtir. Bu hızlı ve zor hayati görevler sağlık sorunlarını 

daha da arttırmıĢ, henüz genç sayılacak yaĢta ruhunu 

Yüce Allah‘a, fikir ve düĢüncelerini, kurduğu Cumhuriyeti 

Yüce Türk Milletine emanet ederek aramızdan ayrılmıĢtır. 

CumhurbaĢkanı Gazi Mustafa Kemal 29 Ekim 1933 

günü Cumhuriyetin kuruluĢunun onuncu yıl dönümü 

töreninde ―Onuncu Yıl Söylevi‘ni okurken Marmaris halkı 

Ģimdi Liman BaĢkanlığının bulunduğu meydana 

toplanmıĢ, radyolardan hem söylevi dinliyor, hem de 

meydana sarı yaldızla boyanmıĢ bir Atatürk büstünün 

açılıĢ törenini izliyordu. Bu büstün denize bakan 

kaidesinde ―Cumhuriyetin 10. Yıldönümü burada kutlandı‖ 

yazılıydı. Biz milli bayram ve Atamızı anma törenlerini hep 

bu anıtın çevresinde toplanarak yaptık. Atamızın 10. yıl 

söylevinin son cümlesi o gün adeta Marmarislilerin 

belleğine kazınmıĢtır. Atamızın söylevi hepimizin bildiği 

üzere Ģu tümcelerle bitiyor: 

―Türklüğün unutulmuĢ büyük medenî vasfı ve büyük 

medenî kabiliyeti bundan sonraki inkiĢafıyla, geleceğin 

yüksek medeniyet ufkundan yeni bir güneĢ gibi 

doğacaktır. NE MUTLU TÜRKÜM DĠYENE! 

78

29 Ekim 1933 Atatürk Büstünün Marmaris'te açılıĢı 

1936 yılında, Yüce Atatürk‘ün kurduğu genç 

Cumhuriyetin ilke ve devrimlerinden her Marmarisli gibi 

etkilenen Atatürkçü Öğretmen Ferit Kayan hissiyatını Ģu 

cümlelerle Ģiire dönüĢtürüp yine kendisi ‗MarĢ‘ olarak 

Marmaris Gençliğine armağan ediyor. Marmaris ve 

Marmarisli Milli MarĢ‘ımızdan sonra iĢte aĢağıdaki kendi 

marĢını da yazıp söylemeye baĢlıyor. 

79

Marmaris Gençlik MarĢı 

Ġnleyen Akdeniz‘i bağrına basmak için, 

Uzanan kollarında gücün var mı derlerse. 

Turgut‘un vasiyeti Ģahlansın için için, 

Marmaris çocuklarına ufuk dar mı derlerse. 

Kudretin can damarı gençliğin kalbindedir, 

O gençlik ki kalbini yurda armağan verir. 

AĢka susayan gönül akmadan durulur mu ? 

Ülküyle yanan gönül zincire vurulur mu? 

Lastik adalelerle, bakırlaĢmıĢ tenlerle, 

Sırtımızda on bin yıl yarına koĢuyoruz. 

Tarihsel yolumuzda koĢtukça coĢuyoruz, 

CoĢtukça koĢuyoruz, koĢtukça coĢuyoruz. 

Ġkinci Cihan SavaĢı‘nın baĢladığı 1939 yılı baĢında 

Genelkurmay BaĢkanı MareĢal Fevzi Çakmak Muğla ve 

çevresindeki askeri birlikleri denetlemek için gemiyle 

Marmaris Limanına gelir. (12) Muğla Valisi Recai Güreli 

tarafından 1938 yılında yaptırılan Marmaris Atatürk 

Ġlkokuluyla halen Kaymakamlık Binası olarak 

kullanılmakta olan Hükümet Konağını ziyaret eden 

MareĢal Fevzi Çakmak mülki, askeri erkân ve halkla 

yaptığı temaslarda harbin olası geliĢmelerinin ülke ve 

bölge üzerindeki etkilerini ve alınacak önlemler 

konusunda bilgi alıĢ veriĢinde bulunur. 

80

MareĢal Fevzi Çakmak Marmaris'te-1939 

Ġkinci Dünya SavaĢında Marmaris Limanı ve en 

yakınındaki Akdeniz‘in önemli adalarından birisi olan ve 

390 yıl Türk Ġdaresinde kalan Rodos‘un durumuna kısaca 

değinerek cereyan eden dramatik birkaç olaya da burada 

yer vermek istiyorum. 

Bilindiği üzere tarih boyunca Doğu ve Batı 

Akdeniz‘de ticaret yolunu kontrol eden Kıbrıs, Rodos ve 

Girit Adaları adlarından sıkça söz edilen kara parçaları 

olmuĢlardır. Marmaris özelinde Rodos Adası, Anadolu 

Yarımadasına en yakın konumda bulunması nedeniyle 

sosyal, ekonomik ve siyasi iliĢkilerde hep öne çıkmıĢtır. 

Daha erken çağlarda olduğu gibi 15. yüzyıldan beri 

coğrafi konumu ve Anadolu sahillerine yakınlığı 

dolayısıyla Türk- Müslüman Ticareti ve kutsal yerleri 

ziyaret etmede sorun yaratmıĢtır. Zamanla Akdeniz 

Korsanlık Merkezine dönüĢen Rodos‘un elde 

bulundurulması gerekliliği Selçuklular ve Beylikler 

döneminde düĢünülmüĢ, Fatih Sultan Mehmet döneminde 

giriĢimlerde bulunulmuĢ ve nihayet Kanun Sultan 

Süleyman tarafından kuĢatılıp Osmanlı topraklarına 

katılmıĢtır. Birinci Dünya SavaĢı öncesinde 1912‘de Ġtalya 

81

tarafından iĢgal edilen Rodos, Ġkinci Dünya SavaĢı 

sırasında Almanlar tarafından iĢgal edilince Müttefiklerin 

karĢı koymasıyla savaĢ alanına dönüĢmüĢtür. Özellikle 

savaĢın en kanlı cereyan ettiği yıl olan 1944‘de çoğunluğu 

Türk soydaĢlarımız olan ama aralarında Ġtalyan, Fransız, 

Rum, Yahudi ve hatta Alman göçmenler temin ettikleri 

yüzer vasıtalarla adadan kaçmaya baĢlamıĢlardır. Sayıları 

binlerle ifade edilen bu insanlar aç ve sefil vaziyette baĢta 

yerleĢim yeri olan Marmaris Limanına, deniz ve hava 

Ģartları müsait olmazsa en yakın ‗KarĢıyaka‘ denilen 

Datça-Bozburun Yarımadasına ulaĢmayı amaçlamıĢlardır. 

Marmaris‘e ulaĢanlar camilere, okullara hatta evlere 

dağıtılmıĢ, kendilerine Kızılay ve halk tarafından yiyecek, 

içecek, giyecek verilmiĢtir. 

Bu büyük göçün olduğu 1944 yılında 7 yaĢımda 

okula yeni baĢlayan bir çocuktum. AkĢamları Rodos 

Adasının bombalanıĢını ve mermi ve topların çıkardığı 

sesi duyar, alevini havada görürdük. Marmaris‘te özel 

seferberlik uygulaması vardı. Evlerde karartma 

uygulanıyordu. Okul önlüklerimizin beyaz olan yakalarını 

takmıyorduk. Birçok yiyecek, içecek, yakacak maddesi 

karneyle veriliyordu. Eski camiye alınan göçmenler 

baĢlarında bekçi veya polis nezaretinde Mıstan Sokağının 

deniz kıyısına getiriliyor, denizde yıkanmaları 

sağlanıyordu. Evimizin kerevetinden (Tahta balkon) 

denize giren göçmenlerin dalıp taĢlardan topladıkları 

denizkestanelerini (kara dikenleri) elleriyle yumurta kırar 

gibi açıp içini yediklerini izlerdim. Gördüklerim açlık ve 

sefaletin ta kendisiydi. Annemin yardım edemeyiĢine 

üzüntüsünü ―Bir iki kiĢi değiller ki ekmekle, Ģekerle 

beslesek, bu kadar insana ne verilebilir ki‖ demesini daha 

dün gibi anımsarım. Yine diğerlerine göstermeden 

acınacak haldekilere bir Ģeyler vermeye gayret ederdi. 

Aslında bizim de ekmek dahil verecek fazla yiyeceğimiz 

yoktu. Ekmek, kibrit, gaz yağı, Ģeker gibi temel gıda 

maddeleri karneyle veriliyordu. Buna rağmen biz 

Marmarisliler elimizdekileri onlarla ve Rodos‘ta kalan 

82

soydaĢlarımızla paylaĢtık, göçmenlere misafirperverlik 

gösterdik. Birçok aile göçmenleri evlerinde konuk etti. 

O günlerde Rodos‘un idaresi halen Almanların 

elinde olduğu için Türkiye‘ye iltica etmek isteyen 

göçmenlere Almanlar yardım ediyorlardı. (13) Adı ‗Anna‘ 

olan bir Alman gemisine sayısı 200 kadar olan ve 

çoğunluğu Türk olan göçmenler doluĢur. Gemi gecenin 

karanlığında Rodos‘tan ayrılıp Marmaris‘in Kadırga 

Burnuna yakın bir yere ulaĢtığında motoru bozulur. Deniz 

fırtınalı ve dalgalıdır. Gemi imdat ister. Bir Türk gemisi 

halat atarak gemiyi kayalarda parçalanmaktan kurtarıp 

Marmaris Limanına kadar çeker. Gemide ve Marmaris‘te 

karartma uygulandığından göz gözü görmez. Gemidekiler, 

ıslak yatak, battaniyelerde aç, susuz ve hasta durumda 

umutlarını yitirmek üzeredirler. Marmaris ve liman 

yetkilileriyle irtibat sağlanamamıĢtır. ĠĢte tam o sırada 

gemide göçmen olarak bulunan bir ailenin 18–19 

yaĢlarındaki ‗Çelenk‘ isimli kızı bu durumdan kurtulmanın 

çaresini denize atlayıp kıyıya yüzerek gidip ilgililere haber 

vermekte bulur. Ve de öyle yapar. Ġlgililere ulaĢır. Gemiye 

yardım gelir. Göçmenler kurtarılır. Sağlık muayene ve 

tedavileri yapılıp geçici konaklamaları sağlanır. 

Aralarında, uzun süren açlıktan sonra birden yemek 

yemeleri yüzünden ölenlerin, hasta olanların varlığından 

söz edilir. 

Yine o günlerin bir sabahında okul giysimi giymiĢ 

tam evden çıkacakken Yalancı Boğaz üzerinden alçaktan 

uçarak bizim evin üzerine doğru gelmekte olan bir uçağı 

gördüm. Evin içinde ve kerevette hepimiz yere yattık. 

Uçak neredeyse çamaĢır tellerine takılacak vaziyette 

alçaktan uçup geçti. Ağabeyim, ―Bu Ġngiliz uçağı‖ dedi. 

Uçağın kuyruğundaki Ġngiliz Bayrağını görmüĢ. Sonra 

okulda duyduk ki o uçak arızalıymıĢ veya Alman 

uçaklarının açtığı ateĢle isabet alarak zorunlu olarak 

Gökova‘ya iniĢ yapmıĢ. Gökova‘da o zaman bugünkü gibi 

okaliptüs ağaçları yüksek değildi. Henüz taze fidandılar. 

Bunların hemen kuzey doğusundaki arazide uçak pisti 

83

vardı. Pervaneli küçük keĢif uçakları için buraya bir pist 

yapılmıĢtı. Anılan uçak bu piste inmiĢti. Yanılmıyorsam bu 

uçak harp sonrasında bir süre daha Gökova‘da kaldı. 

Muğla‘ya giderken uçağı pistte gördüğümü iyi 

hatırlıyorum. Sonrasında, ―Hükümetin verdiği izinle Ġngiliz 

Büyük Elçiliği uçağı parçalara ayırtarak Ġngiltere‘ye 

taĢıtmıĢ‖ denildi. 

KeĢke bu uçağı tarihi bir olayın simgesi, anısı olarak 

yerinde sergilemeyi düĢünebileydik... 

Kitap çalıĢmamı tamamlayıp yeniden gözden 

geçirdiğim 2011 yılının ġubat ayında Marmaris Limanına 

Amerikan Deniz Kuvvetlerine ait ‗Enterprise‘ adlı Uçak 

Gemisi geldi. Limanda dört gün kaldı. Dev uçak gemisi 

halkın ziyaretine açık olunca bir grup arkadaĢla biz de 

ziyaret ettik. Gemiyi ziyaretimizde bir hemĢerimizin 

―Buradan sonra rotanız nereye‖ sorusuna görevli subay 

―Eve‖ demiĢti. Oysa o günlerde Kuzey Afrika‘nın Akdeniz 

kıyılarındaki Tunus, Mısır ve Libya gibi ülkelerde 

karıĢıklıklar vardı. Bu devasa savaĢ makinesinin eve 

gitmesi hiç olası değildi. Amerikan Subayı haklıydı. Asker 

kökenli olduğum için ―Öyle soruya ancak böyle yanıt 

verilir‖ dedim. Oysa ‗Enterprise‘ eve gitmeyip, Libya 

açıklarından üzerindeki uçaklarla Albay Kaddafi 

destekçileri üzerine füze yağdırmaktaydı. Önce Tunus, 

sonra Mısır‘da yönetim değiĢti. Libya‘da iç savaĢ ve 

ardından müttefik güçlerin havadan ve denizden ateĢli 

müdahalesi kitabı yayına verdiğim günlerde halen devam 

ediyordu. Libya‘daki iç savaĢın anılan diğer Kuzey Afrika 

ülkelerinden daha kanlı ve tehlikeli safhaya dönüĢmesiyle 

bu ülkede çalıĢmakta olan takriben 20–25 bin Türk 

ĠĢçisinin hayatı tehlikeye girince acilen Türkiye‘ye 

tahliyelerine karar verildi. Bunun için en yakın yer olan 

Marmaris Limanı tercih edildi. Denizden Marmaris 

Limanına askeri ve sivil gemilerle, havadan uçaklarla 

Dalaman Hava Limanına getirilen çoğunluğu Türk ve 

diğer ülke vatandaĢları kısa zamanda vatanlarına, 

evlerine döndüler. Devletimiz, Türk Kızılay‘ı, yerel 

84

yönetimler, Marmarisliler ve tüm iĢletmeler gelen 

göçmenlere sıcak ilgi ve yardımlaĢma içinde olarak 

dünyaya örnek bir davranıĢ sergilediler. Bu olay bize 

Ģunları gösterdi, anımsattı: 

Türkiye kıtalar arası ve denizaĢırı bir operasyonu, 

özellikle barıĢçıl, insan ve haklarını koruma, kurtarma 

konusunda yeterli donanıma ve lojistik kapasiteye sahiptir. 

GerçekleĢen tahliye operasyonu bir nebze de olsa 

koĢulların ve aradaki mesafenin bugünkü kadar uygun 

olmadığı 15.yüzyıl sonunda ecdadımızın beĢ yüz bin 

Yahudi‘yi Ġspanya‘dan tahliye edebildiği tarihi olayı da 

anımsattı. 

Böylece ‗Marmaris‘in Mıstan Sokağı‘ adlı kitabımın 

‗Marmaris Limanı ve Ziyaretçileri‘ baĢlıklı bölümünde en 

yakın tarihte vukua gelmiĢ bir olay da yer almıĢ oldu. ĠĢte 

tarih budur, ve tarihi bu yüzden severim... 

85

Kaynakça 

(1) Marmaris Tarihi-K.Ekrem Uykucu-1970 

(2) Marmaris Kasabası Kısa Tarihçesi- O. Levent Seral 

04.04.1998 

(3) Osmanlı Tarihi- Ord. Profesör Ġ.Hakkı UzunçarĢılı 

(4) The Turquois Coast of Turkey-Rod Heikell 

(5) Marmaris Tarih Bülteni-Sayı 15 

(6) Rodos‘ta Saklı Zamanlar –ġahap KaĢlıoğlu-2007 

(7) Doğumundan ölümüne Atatürk- Prof. Dr. Utkan 

Kocatürk 

(8) Marmaris Tarih Bülteni Sayı: 30-45 

(9) Marmaris‘in ġanlı Tarihi (fotoğraf) Marmaris Ticaret 

Odası 30.8.2010 

(1)Marmaris Tarihi-K.Ekrem Uykucu-1970 

(1) Denizde Efelik Olmaz-Fatma Çimen -2007 

(1) Rodos-Anılar ve Tarihçe- M.Sadi Nasuhoğlu 

Erol Uysal Marmaris Ortaokulundayken Cumhuriyet 

Bayramında 

86

ġANLI YAVUZ VE KÖPEK BALIĞI 

Yukarıdaki yazı baĢlığı altında Marmaris Limanını 

ziyaret eden iki misafire ayrıca değinmeyi uygun gördüm. 

Bilindiği üzere, eski Neolitik (TaĢ Devri) çağlardan beri 

insanlar ticaret, ulaĢım ve keĢifler için denizlere açılmıĢlar, 

limanları, adaları sıkça ziyaret etmiĢlerdir. Marmaris 

Limanı da Akdeniz‘le Ege‘nin birleĢtiği çok stratejik bir yer 

ve barınaklı konumda olduğundan tarih boyunca önem 

kazanmıĢtır. En yakın tarihimizde, özellikle Birinci Cihan 

SavaĢı yıllarında Marmaris Limanı dıĢındaki sularda Türk, 

Alman, Fransız, Ġngiliz, Ġtalyan ve Yunan savaĢ gemileri 

devriye görevi yapmıĢlar, en yakın Rodos, Ġstanköy, 

Sömbeki ve Meis gibi Adalar Ġtilaf Devletleri 

donanmalarının uğrak ve ikmal yerleri olmuĢtur. Marmaris 

ve diğer Ege‘ye kıyısı bulunan limanlarımız bombalanmıĢ, 

halk bundan zarar görmüĢtür. 

Yakın tarihte görülen siyasal ve askeri stratejik 

geliĢimlerle ilgili olarak Türk Deniz Kuvvetlerinde savunma 

amaçlı bazı kuvvet kaydırmaları oldu. . Doğu Akdeniz 

Ülkelerindeki siyasi istikrarsızlıklarla, Batı komĢumuz 

Yunanistan‘ın Kıbrıs baĢta olmak üzere kıta ve hava 

sahanlıkları, adaların silahlandırılması, kara suları gibi 

bazı önemli konularda uluslararası antlaĢmalar hilafına 

siyaset yapmaya baĢlamasından sonra sadece 

Marmara‘da değil, Ege ve Akdeniz‘de de deniz üssü 

bulundurmak gereği duyuldu. Böylece, 1980‘li yıllarda 

Marmaris yakınındaki Aksaz Limanı Deniz Üs Komutanlığı 

oldu. Bu Üs ve Liman aynı zamanda NATO Üyesi 

Ülkelerin savaĢ gemilerinin ziyaret, ikmal ve destek gibi 

ihtiyaçlarını da karĢılamaktadır. Esasen Türk Donanması 

anılan üs yapılmadan önce de Marmaris ve Doğu 

Akdeniz‘deki limanlarımızı sıkça ziyaretler yapardı. Türk 

Donanması ve Bahriyesi önce Marmaris ve 

Marmarislilere, sonra da Akdeniz‘e daha yakın konumda 

olup uluslar arası antlaĢmaların gereği olarak uzak 

87

denizlerde emniyet, denetim ve devriye görevlerine 

Marmaris‘ten çıkmaktadır. ġanlı Sancağımızı uluslar arası 

sularda dünya barıĢı ve güvenliğinin birer bekçileri olarak 

dalgalandırmaktadırlar. Aksaz Limanı, Akdeniz ve 

Bölgedeki tesanütün eskiye nazaran daha iyi durumda 

olması nedeniyle NATO müttefiki ve dost yabancı deniz 

kuvvet donanma ziyaretlerine de izin vermektedir. . 

Özellikle, 1950‘li yıllardan itibaren Donanmamızı 

Akdeniz‘de meydana gelen kriz dönemlerinde ve yıllık 

planlı tatbikat veya manevralarda Marmaris limanında sık 

görürdük. Çocukluk yıllarımızda bahriyenin geliĢiyle 

Marmaris birden Ģenlenir, donanma kıyıya bando çıkarıp 

gösteri yapar, askerlerden oluĢan futbol, voleybol, yüzme 

ve kürek takımlarıyla Marmarisliler spor yarıĢmaları 

düzenler, donanmadan karaya sinema makinesi çıkarılır, 

film gösterileri izlerdik. Marmaris‘in genç kızlarından bir 

kaçı azıları gönlünü bir denizciye kaptırıp evlenmiĢ, bize 

de bahriyeli eniĢte kazandırmıĢlardır. Özetle söylemek 

gerekirse eski Marmaris‘te sivil-asker iĢbirliğinin güzel ve 

mutlu örnekleri sergilenmiĢ, bu durum Ģimdi de aynen 

devam etmektedir… 

ġanlı Yavuz seyirde (1947) 

88

Buradan itibaren yazı baĢlığımız ‗ġanlı Yavuz ve 

Köpek Balığı‘na dönelim. 

Deniz Kuvvetlerimize ait donanmanın tatbikat ve 

manevra sonrası Marmaris Limanına sık ziyaret yaptığına 

önceden değinmiĢtim. Donanmanın o zaman sancak 

gemisi olan ve yakın tarihimizdeki rolünü yakından 

bildiğimiz Yavuz zırhlısının kendisi baĢlı baĢına bir kitaba 

sığmayacak kadar görev ve olayların içinde olmuĢtur. 

Bunlara kısaca değinelim. 

Yavuz, yakın tarihimizde adından çok bahsedilen 

zamanın bir savaĢ makinesiydi. Benim çocukluk ve 

ergenlik yıllarımda askerlik çağına gelmiĢ Marmarisli 

gençlerden Yavuz‘da bahriye askerliği yapan birçok 

hemĢerimiz vardı. Berber dükkanlarının ayna veya 

duvarlarında bu zırhlının veya üzerine hatıra olarak bu 

gemide askerlik yapan hemĢerinin baĢında ‗TCG.YAVUZ‘ 

yazılı bahriyeli Ģapkasıyla çekilmiĢ fotoğrafı olurdu. Ne de 

olsa Yavuz‘da askerlik yapmak biraz da ayrıcalıktı. 

HemĢerimiz Mustafa Peköz Yavuz‘da askerliğini yapan 

onlarca Marmarisliden sadece biridir. Burada, Marmaris 

Limanında demirli iken içinde kendi adının da geçtiği 

‗Yavuz‘un iki olayına değineceğim. 

89

ġanlı Yavuz Marmaris’te - 1951 

Marmarisli Denizci Mustafa Pekoz Yavuz'da bahriye 

askeriyken -1951 

90

Yavuz, anımsanacağı üzere 1912 yılında Alman 

tezgahlarında yapıldı. Ġlk adı ‗Goben‘ olan bu zırhlı diğer 

sınıftaĢı ‗Breslau‘ ile birlikte Birinci Cihan SavaĢının 

baĢlangıcında 10 Ağustos 1914 günü Ġngiliz savaĢ 

gemilerinin takibinden kaçarak Çanakkale Boğazı önlerine 

gelirler. Boğazdan içeri girme izni isterler. Bu izin hemen 

verilir. Ġngilizlere gemilerin Osmanlı Devleti tarafından 

satın alındığı söylenir. Zira Osmanlı Devleti Almanya ile 2 

Ağustos 1914 tarihinde ittifak imzalamıĢtır. Anılan 

gemilerin adları ‗Yavuz Sultan Selim‘ ve ‗Midilli‘ olarak 

değiĢtirilip, direklerine de Türk Bayrağı çekilerek 

Karadeniz‘e açılırlar. Kırım yarımadasındaki Sivastopol, 

Odessa, Novrosiyk, Teodosya limanlarını bombalarlar. 

Doğal olarak bu durum Türklerin savaĢta fiilen Almanların 

yanında olunduğunu göstermiĢtir. Yavuz savaĢ süresince 

Karadeniz‘de aktif kalır. 10 Mayıs 1915‘te 17 gemiden 

oluĢan bir Rus filosundan kurtulmayı son anda baĢarır. 8 

Ocak 1916‘da ‗Imperatriza Maria‘ gemisinin 30,5 santimlik 

toplarının ateĢi altında kalır. 20 Ocak 1918‘de Yavuz ve 

Midilli bu kez Amiral Hubert von Rebeur-Paschwitz 

komutası altında ilk kez Çanakkale‘den çıkıp Selanik‘e 

giderler. Yavuz‘un yardımıyla HMS Raglan ve M28 

batırılır. Lakin kader arkadaĢı Midilli mayına çarparak 

batar. Yavuz da üç mayın yarası alıp zar, zor Çanakkale 

boğazına döner. Çanakkale yakınlarında karaya oturtulur. 

26 Ocakta yüzdürülerek 1927 yılında yeniden donanmaya 

katılana kadar Ġstanbul‘da demirli kalır. Bu arada adı 

‗Yavuz Selim‘ olarak değiĢtirilir. 1930‘ da Türkiye 

Cumhuriyeti Donanmasının Sancak Gemisi olur. 1938 

yılının 19 Kasımında en acılı, hüzünlü görevlerinden 

birisini yapar. Yabancı ve Türk Donanmasının bazı 

gemileri eĢliğinde Atatürk‘ün naĢını Ġstanbul 

Sarayburnu‘ndan‘ alıp Ġzmit‘e taĢır. 

Yavuz, 1950 yılına kadar Türk Donanmasında 

‗Duayen Gemi‘ olarak hizmette kaldı. 1950 de aktif 

görevden ayrılırken filoya bağlı diğer savaĢ gemileriyle 

birlikte sancak gemisi olarak maceralı geçen yaĢamının 

91

son ve veda ziyaretini Marmaris‘e yaptı. Çeyrek yüzyıla 

yakın Gölcük‘te demirli kalmaya devam ederek bir tür idari 

birim, bir hapishane ve müze olarak varlığını sürdürdü. 7 

Haziran 1973‘te hurda fiyatıyla bir Ġtalyan Ģirketine jilet 

yapılmak üzere satıldı. Koca Yavuz Ģarkı ve türkülere 

konu oldu. Bunlardan çocukluğumuzda sıkça 

duyduğumuz, hatta söylediğimiz ‗Yavuz geliyor Yavuz da 

suları yara yara‘ türküsü daha dün gibi belleğimdedir. 

Yavuz‘un hatıra olarak saklanan bazı parçaları Ġstanbul 

Deniz Müzesi, Gölcük, Ġskenderun gibi Ģehirlerde teĢhir 

edilmektedir. 

Yavuz‘u kısaca tanıdıktan sonra, bu zırhlı ile ilgili iki 

olaya burada yer vermek istiyorum. Her iki olay 1950 

yılının Mayıs ayında Marmaris‘te meydana geldi. Neydi 

bunlar bir göz atalım: 

Birincisi, 22 Mayıs 1950 Pazartesi günü rahmetli 

Celal Bayar Türkiye Cumhuriyetinin 3. CumhurbaĢkanı 

seçilmiĢ, radyolar, gazeteler bu haberi anons ediyor, 

yazıyorlardı. Aynı gün, Türk Deniz Kuvvetleri savaĢ 

filosuna ait gemiler Marmaris limanına geldi. Yavuz 

zırhlısı limanın ortasında sancak gemisi olarak demirli 

durumdaydı. CumhurbaĢkanı seçimi dolayısıyla 

Yavuz‘dan atılan 101 pare topun Marmaris‘e doğru olan 

baĢ güvertesinden ateĢlenenleri bazı evlerin camlarının 

kırılmasına neden oldu. Ben o gün daha 13 yaĢımda 

mahalle arkadaĢlarımla kulaklarımızı tıkayarak kıyıdan top 

atıĢlarını sayarak izliyordum. Yavuz‘un güvertesindeki 

ateĢlenen toplar bir sancak ve bir iskele tarafından 

ateĢlendiğinde önce namlu ağız alevi ve dumanını 

görüyor, bir iki saniye sonra da sesini, yankısını dağlarda 

duyuyorduk. Bahar mevsimi nedeniyle havada çiçek 

tozları uçuĢuyor, karayelden esen hafif bir rüzgârın 

serinlettiği havaya çam, defne, piren ve hatta günlük 

kokuları karıĢıyordu. Marmaris o gün büyük bir Ģenlik 

havası içerisindeydi. Yavuz halkın ziyaretine açılmıĢ, biz 

de kardeĢlerimle gemiyi ziyarete gitmiĢtik. Donanmadaki 

denizcilere Ģehir izni verilmiĢ ve bahriyeliler çarĢıyı, 

92

yolları, kıyıları doldurmuĢtu. Bazı denizciler gemideki 

birikmiĢ kirli çamaĢırlarını da bir torbaya koyup derelere 

doğru gidip yıkamayı tercih etmiĢlerdi. O zaman yüzmek, 

çamaĢır yıkamak için en uygun yerlerden birisi merkeze 

uzak da olsa üzerinde üç su değirmeni bulunan ‗Değirmen 

Çayı‘ idi. Bu çay, Marmaris‘in en yüksek zirvesi olan 

Balan Dağı (990 m.) eteklerinden vadilere, oradan da 

küçük Ģelaleler, çağlayanlar halinde bir gölete düĢen 

temiz, berrak sulardan oluĢuyordu. GeçmiĢte Marmaris 

Ģehir içme suyu buradan getirilmiĢti. Doğanın kendi 

kendine yarattığı bu gölet ve çevresi doğal park, piknik ve 

yürüyüĢ alanı, hatta yüzmeye gidilen cennet gibi bir yer 

durumundaydı. 1980‘li yılların sonunda Marmaris tanıtımı 

için Türkçe- Ġngilizce olarak hazırladığım broĢürde ‗Yavuz 

Plajı‘nı Marmaris‘te yerli ve yabancı turistler için 

gezilecek, görülecek doğal parklardan birisi olarak 

belirtmiĢtim. Göletin batısındaki Değirmen Çayı‘nda taĢlar 

üzerinde çamaĢır yıkayanlar olur, ―Sabuna hiç gerek yok, 

suya sokunca çamaĢırlar pir pak oluyor‖ diyen 

hemĢerilerin sesi hala kulaklarımdadır. 

ĠĢte, tam bu yerde acılı bir olay meydana geliyor. 

Yavuz‘dan Ģehir iznine çıkan bir denizci asker kirlenmiĢ 

birkaç iç çamaĢırını da yanına alıp buraya geliyor. Önce 

çamaĢırlarını yıkayıp kurumaları için makilerin dallarına 

asıyor. Gölette yüzen diğer denizcileri görünce o da 

yüzmek için kayadan kendini göletin ortasına bırakıyor. 

Yüzme bilmediği için boğuluyor. Bunu gören diğer 

denizciler Ģaka yapıyor sanıp, ilgilenmiyorlar. Maalesef bu 

denizci orada boğulup ölüyor. Bu haber kısa zamanda 

Marmaris‘e ve tüm gemilerdeki denizcilere duyuruluyor. 

Ölen denizci törenle memleketine uğurlanıyor. 

Donanmadan Ģehir izne çıkma hemen yasaklanıyor. 

Marmarisliler birden mateme bürünüyorlar. Birkaç gün 

sonra da Yavuz ve donanma duygulu sirenler çalarak 

sabahın erken saatlerinde limandan ayrılıp gidiyor. Bu 

dramatik olaydan sonra, Marmarisliler bu gölete ‗Yavuz 

Plajı‘ adını veriyorlar. 

93

1980‘li yıllarda yapılaĢma, göç alma ve artan su 

talebi karĢısında göletin suyu Ģehir içme suyu kuyularına 

bağlandı. ‗Yavuz Plajı‘nın su seviyesi düĢtü ve bu güzel 

alternatif doğal gezi alanı, bu günkü ‗Turgut ġelale‘si gibi 

yaĢaması, yaĢatılması gerekirken ardında sadece adını 

bırakıp gözden kaybolup gitti. Tıpkı Yavuz‘un jilet olup 

gitmesi ve sadece adının yadigar kalması gibi… 

Diğer olay ise Marmaris‘e korku, heyecan 

yaĢatmıĢtır. Hani bir zamanlar ‗Jaws‘ filmleri izlerdik ya 

olay tıpkı onu çağrıĢtırıyor. 

Yavuz zırhlısı yine 1951 yılında planlı bir deniz 

tatbikatından dönüĢte diğer savaĢ gemileriyle beraber 

Marmaris limanını ziyarete gelir. Güzel bir yaz akĢamı, 

Ģimdiki Ziraat Bankası önlerinde, kordondaki sıralarda 

çoğunluğu yaĢlılar, az da olsa bazı yerli yabancı turistler 

oturmakta, Gölenye (1) ve Karapınar (2) yönlerinden 

esen karayel ve Börülce Rüzgarı (3) ile serinlemektedirler. 

Bir yanda belediye tellalı Topal Galip Amca‘nın elindeki 

megafonla açık hava sinemasındaki filmi anons ediyor, 

diğer tarafta ġekerci Kadir‘in saplarını mısır inciri 

kabuğuna veya taze domateslere tutturduğu elmalı ve 

horozlu Ģekerleri, ‗‖Haydi horozlu Ģeker, haydi elmalı 

Ģeker, tanesi yüz para‖ diye satmaya çalıĢıyordu. 

Çocuklar kanepelerde oturan annelerinden kendilerine 

hemen horozlu Ģeker aldırıyorlardı. Hafsa teyze (Hapse 

diye söylenir) futasını baĢından omzuna atıp baĢını 

açarak günün sıcaklığından kendince Ģöyle bir ―oh‖ 

demek için ―Acık yanaĢın bakan‖ deyip kanepede 

oturmakta olan diğer kadınların yanına oturur. 

Kadınlardan biri ―Nasılsın Hapse abla‖ der demez ―Nasıl 

olan ben, ni bu milletin deliliği, Ģımarıklığı, baĢımıza daĢ 

(4) yağacak. Kadınlar utanmayı galdırmıĢ, deliye bakara‖ 

vb. sözlerin hemen ardından sanki Hapse Abla‘nın sesini 

kesmek istercesine denizden su yüzüne çıkan bir canavar 

kıyıya hızla yaklaĢıp kuyruğuyla büyük bir su kitlesini 

kanepelerde oturanların üzerine serpiĢtirir. Hapse Abla ve 

yanındakiler ne olduğunu anlamadan ve ĢaĢkınlık içinde 

94

sırılsıklam olurlar. Keza kıyıda oturan çocuklu bir aileye 

horozlu Ģeker satmakta olan ‗ġekerci Kadir de su 

serpintisinden nasibini alır, elindeki Ģeker tepsisini yere 

düĢürür. Kanepelerde oturmakta veya kıyıda dolaĢmakta 

olanlar ne olduğunu bilemeden ĢaĢkınlık içinde kalırlar. 

Olayı görmeyenlerden bazıları gördüğünü söyleyenlere 

―Hadi canım sende, birisi denize atlamıĢ, Ģaka yapmıĢtır‖‘ 

diyerek inanmazlar. Aradan bir saat geçer geçmez sanki 

inanmayanlara söyleneni kanıtlamak ister gibi bu defa 

daha kuvvetli bir kuyruk çarpması ile deniz suyunu oturan 

veya ayakta olanların üzerine serpip kafa ve bedeninin bir 

kısmını göstererek kıyıdan uzaklaĢıp giden yine ayni 

canavardır. Gördüklerinin devasa büyüklükteki bir köpek 

balığı olduğu böylece kanıtlanmıĢtır. 

Olay hemen kaymakamlığa, ardından polis ve 

jandarmaya, limanda demirli olan filonun sancak gemisi 

Yavuz‘a duyurulur. Denize çıkıĢ yasaklanır, limandaki 

savaĢ gemileri ve karadaki güvenlik ekibi alarm 

durumuna geçer. 

95

Yavuz, bahriye askerleri ve mataforaya asılı köpek 

balığı –1951 

Limanda bahriye askerleri bir hücum bot içinde 

makineli tüfekli keskin niĢancılarla gündüz ve gece 

devriye gezmeye baĢlar. Ertesi sabah canavar köpek 

balığı Ordugâh (6) Mevkiinde kıyıya yakın bir yerde 

kuyruğu ve yelesini suyun üzerine çıkarıp yüzerken 

görülür. Keskin niĢancılar derhal üzerine makineli tüfekle 

ateĢ ederler. Askerler balığın vurulduğunu suyun üstünde 

arda kalan kan izlerinden anlayıp takip ederler. Fakat 

canavar yine kaybolur. Bir gün sonra sabah erken 

saatlerde kıyıya vurmuĢ vaziyette uzun yalı mevkiinde 

96

görülür. Yavuz‘dan gelen büyük bir bot ve içindeki 

askerler 5 metre boyunda ve takriben 2 ton ağırlığındaki 

cam göz türü köpek balığını kuyruğundan bağlayıp 

Yavuz‘a sürükleyerek götürürler. Canavar, Yavuz‘un 

iskele üstündeki büyük bir vincin mataforasına resimde 

görüldüğü gibi asılır. 

Olayı öğrenince biz de ağabeyimle sandalımıza 

atladığımız gibi kürek çekerek soluğu Yavuz‘un yanında 

aldık. Askerler botlarla Yavuz‘un etrafında emniyet 

kordonu oluĢturmuĢlardı. Gelenleri belirli mesafede 

tutuyorlardı. Ulusal ve yerli basın muhabirleri oradaydı. 

DönüĢümüzde canavarı gördüğümüzü ailemize, herkese 

anlattık. Yavuz zırhlısı ve Köpek Balığı o günlerde 

Marmaris‘e bir hareket getirdi. Çevreden, uzak yerlerden 

Yavuz‘u ve canavarı görmek için gelenler oldu. Basın 

aracılığıyla Marmaris bir turizm hareketliliği yaĢadı. 

Ancak, bir müddet hepimizin denize girmeye çekindiğimizi 

itiraf etmeliyim. Olaya dair yapılan açıklamalarda, ―Bu tür 

büyük balıkların gemilerin dümen suyunu izlediklerini, dar 

boğazlardan gemilerle limanlara girdikten sonra daha 

derin sulara açılmak için çıkıĢ boğazını ararken sıkıntı 

yaĢadıklarını, böyle durumlarda da çılgınlıklar 

yapabilecekleri‖ ifade edilmiĢti. O zaman fotoğrafçı Azmi 

amcanın çektiği fotoğrafı bir hemĢerimden alıp 

büyülttürerek evimizin duvarına asmıĢtık. 

1998 yılında Marmaris Aksaz Deniz Üs 

Komutanlığını bir ziyaretimde o zaman Tuğamiral olan 

Orhan Aydın PaĢamıza çerçeveli Yavuz ve Köpekbalığı 

fotoğrafını makamında hediye etmiĢtim. Çok mutlu 

olmuĢtu. Ama ne yazık ki, Marmaris‘ten Tümamiral olarak 

terfi edip tayinle ayrılan bu değerli insanı 1999 Marmara 

depreminde kaybettik. Bu vesile ile aziz ruhunu saygı ile 

selamlıyor, rahmetle anıyorum. 

Yavuz ve Köpekbalığı olayının ardından geçen 

birkaç yılda Marmarisliler yüzerken kıyılardan fazla 

açılmadılar. Hatta yaramazlık yapan küçük çocuklarına 

97

―Ağlamaya veya yaramazlık yapmaya devam edersen 

seni köpek balığına yem olarak atarım‖ diyen anneler 

olmuĢtu. Ama Ģimdiki zamanelere bu söylense, ―Haydi at 

da görelim‖ derler o da ayrı mesele. Bu bile zamanın 

değiĢtiğini, köprülerin altından o günlerden buyana çok su 

akıp geçtiğini bize anımsatan ilginç bir örnek olsa 

gerektir... 

Yerel isim ve açıklamalar : 

(1) Gölenye (Ġçmeler Beldesinin eski adı) 

(2) Karamınar: (Karapınar) Halk Plajı, Marmaris 

Belediyesi Binası arka tarafı 

(3) Börülce rüzgarı (Halk Plajı arkasındaki sebze 

bahçelerinden esen rüzgar 

(4) DaĢ ( TaĢ) 

(5) Mısır Ġnciri (Meyvesinin kabuğu dikenli Kaktüs 

ağacı) 

(6) Ordugah (Kanuni‘nin Rodos Seferinde (1522) 

Osmanlı ordunun konaklama yerinden birisi 

(Pamucak Mevkii) 

98

MARMARĠS BOMBALANIYOR 

Yakın tarihimizde biz Türkler için, ‗SavaĢta 

kazandıklarını masa baĢında kaybeder‘ diyenler de 

olmuĢ. Bunun doğru veya yanlıĢ bir yargı olduğunu bir 

yana bırakarak, yaĢadığımız toprağın, yerin, Ģöyle bir 

asırlık geçmiĢini araĢtırmaya kalksak doğru dürüst bir 

kitap, kayıt, doküman veya kaynak bulmakta 

zorlandığımız bir gerçektir. Durum böyle olunca en kolay 

baĢvuru noktamız çoğunluğa kıyasla biraz uzunca 

yaĢamıĢ hemĢerilerimiz, büyüklerimiz oluyor. Onlarında 

değerini bilmede yeterince duyarlı olmadığımızdan 

özellikle küçük yerleĢim birimlerinde bazı önemli bilgi, anı, 

öykü ve gelenekler kaynak olabilecek değerlerle beraber 

ebedi yolculuğa çıkıp toprağa gömülüp gidiyor. ĠĢte, ne 

acıdır ki, bizim Marmaris‘te de durum aynen böyledir… 

1977 yılında emekli olup Marmaris‘e döndükten 

sonra Marmaris‘in dününü daha yakından incelemek, 

çevresini tanımak için bir mercek altına almayı 

kararlaĢtırdım. Bu anlamda ilk araĢtırmaya yaĢadığım 

ailemle baĢladım. Babam, annem ve aile yakınlarım baĢta 

olmak üzere diğer yaĢlı akraba ve hemĢeriler kaynak 

kiĢilerim oldular. Daha sonra da bu güne kadar yazılmıĢ 

yayın ve kayıtları incelemeye çalıĢtım. Bu bilgileri 

konularına göre ayrı dosyalarda topladım. 1988-1991 

yılları arasında ‗Marmaris Turizm Tanıtma ve 

GüzelleĢtirme Derneği‘ Yönetim Kurulu BaĢkanlığım 

sırasında da dernek kitaplığında mevcut bazı yayınlardan 

yararlandım. Bunlardan, Ġstanbul Eğitim Enstitüsü Tarih 

Öğretmeni sayın KürĢat Ekrem Uykucu‘nun 1969‘da yazıp 

1970 yılında yayınlanan ‗Marmaris Tarihi‘ adlı kitabı 

bunlardan birisidir. Bu değerli hocamızla yaĢıyorsa iletiĢim 

kurmak çabası içinde olmama rağmen, ‗Muğla Tarihi‘, 

‗Ġstanbul BeĢiktaĢ‘, ‗Osmanlı Tarihi‘ gibi yazdığı kitaplar 

dıĢında hakkında fazla bilgi elde edebilmiĢ değilim. 

99

Dileyelim ve ümit edelim ki yaĢıyordur. YaĢıyorsa 

kendisine bir Marmarisli olarak minnet ve saygı 

sunuyorum. Değilse, Marmaris‘i tanıtma ve gündemde 

tutmada verdiği emek ve gösterdiği gayret için aziz 

hatırası önünde saygıyla eğiliyorum. 

Yazı baĢlığı olan ‗Marmaris Bombalanıyor‘ a 

gelmeden önce o sürece nasıl ve neden gelindiği 

sorularına kısaca yanıt aramak istiyorum. 

Bilindiği üzere, Osmanlı Ġmparatorluğu dini, rengi, 

dili, etnik köken ve kültürü ayrı olan insanları adaletli 

olarak yüzyıllarca yönetmiĢ, üç kıtada 600 yıl egemenlik 

kurmuĢtur. 1364 yılında Orhan Gazi, Gelibolu‘nun fethi ile 

Avrupa‘ya ilk adımı atmıĢ, 1378‘de I.Murat Balkanlar‘a 

sahip olmuĢ, 1453‘te Fatih Sultan Mehmet Ġstanbul‘u 

fethederek çağ kapayıp çağ açmıĢtır. 1514‘te Yavuz 

Sultan Selim Çaldıran Seferi‘ne çıkmıĢ,1517‘de Mısır 

Seferini tamamlamıĢ, 46 yıllık padiĢahlığı döneminde 

Kanuni Sultan Süleyman kendisinden önce ve sonra 36 

Osmanlı PadiĢahı arasında Marmaris‘e gelip Rodos 

kuĢatmasına geçen hükümdar olmuĢtur. 1522‘de Rodos‘u 

kuĢatmayı baĢarmıĢtır. Mohaç Seferi ve diğer baĢarıları 

devam ettirerek, onun zamanında Akdeniz bir ‗Türk 

Gölü‘ne dönüĢmüĢtür. Barbaros, Oruç, Hızır, Turgut, Salih 

Reis ve Piyale PaĢa gibi kıymetli denizcilerimiz Umman, 

Kızıldeniz, Akdeniz, Atlas ve Hint Okyanuslarında 

Osmanlı Türk Sancağını onurla dalgalandırmıĢlardır. 1529 

ve 1683 I. ve II. Viyana KuĢatmalarında Osmanlı Orduları 

Viyana kapılarına dayanmıĢ, kuĢatmayı aylarca 

sürdürebilmiĢtir. 1911 Trablusgarp ve 1912 Balkan 

SavaĢları hüsranla sonuçlanınca 1354 yılında Avrupa‘ya 

ilk adımı attığımız Gelibolu yarımadasına dönüĢümüz 

baĢlamıĢ, koca imparatorluk çökmüĢtür. 

20. yüzyılın baĢında Avrupa‘da da durum karıĢıktır. 

28 Haziran 1914‘de Avusturya-Macaristan Veliahtının bir 

Sırplı tarafından öldürülmesi ile I.Cihan SavaĢı çıkmıĢ, 

Ġngiltere, Fransa ve Rusya birleĢip Ġtilaf Devletleri, 

100

unların karĢısında da Ġttifak Devletleri olarak önce 

Almanya, Avusturya, Macaristan ve sonra da Osmanlı 

Devleti vardır. Bu dönemde Trablusgarp, Balkanlar, 

Galiçya, Irak, Filistin, Yemen, Suriye, Kafkaslar olarak 8 

cephede savaĢmakta olan Osmanlı Ordusu 9. cephe 

olarak Çanakkale‘de de savaĢmak durumunda kalmıĢtır. 

Birinci Cihan SavaĢının yarattığı ateĢ çemberi içine kıyı 

Ege‘deki yerleĢim birimleri de girmiĢtir. Marmaris Bodrum 

gibi kıyı yerleĢim birimleri 1912, 1914 ve 1916 yıllarında 

bombalanmıĢtır. 

Marmaris‘in bombalanmasına dair resmi 

yayınlardan bir tanesi Genel Kurmay BĢk.lığı Harp Tarihi 

Encümeni sayı 50605 ve 26 Ağustos 1940 Ankara tarihli 

dokümandır. Buna göre Marmaris iki defa 

bombalanmıĢtır. Ġlki miladi 5 Mayıs 1912, Rumi 1328 

tarihinde,,ikincisi ise miladi 29 Temmuz 1916, Rumi 

1332‘de olmuĢtur. KürĢat Ekrem Uykucu‘nun ‗Marmaris 

Tarihi‘ (1) adlı kitabında ise bu tarih 1914 yılının Temmuz 

ve Ağustos ayları olarak verilmiĢtir. Marmaris‘in 

bombalanması olayında hedef kale, tepe mahallesi ve 

askeri birliklerin olduğu düĢünülen bazı önemli noktalar 

olmuĢtur. Bu yıllarda Marmaris merkez nüfusu takriben 

bin kiĢi civarındadır. Kanuni döneminde, ‗Marmarus‘ adlı 

köy olarak 50 kiĢilik nüfusu olduğu bilinen Marmaris 1867 

yılında ‗Kaza‘ ve kaymakamlık oluĢuna kadar değiĢik 

nüfus hareketleri yaĢamıĢtır. Bu konuda, ‗Marmaris Tarihi‘ 

araĢtırması yapan hemĢerimiz sayın O.Levent Seral‘ın 

notlarına da göz attım. Konumuz kalenin bombalanması 

olduğu için burada daha fazla ayrıntıya girmeye gerek 

görmedim. Sadece kalenin bombalanma nedenini 

rahmetli babamdan yaĢamında kendi ağzından 

duymuĢtum. Babam bana Ģunları anlatmıĢtı: 

―Ben henüz beĢ yaĢındayken babam ölünce 4 

kardeĢ yetim kaldık. Kalenin bombalanması olayında da 

on yaĢında çocuktum. Evlerimizde elektrik, su yoktu. Evin 

altındaki kuyu suyunu kullanıyorduk. Marmaris geceleri ay 

olmadığı günlerde zifiri karanlıktı. Sadece bekçi düdüğü 

101

duyulurdu. Herkes erkenden evine kapanırdı. Limana 

geceleri gavur gemileri keĢif için girer çıkardı. 

Kaymakamlığın ilanlarını tellaldan duyardık. Herkesin 

kapısı penceresi kilitli ve arkasında dayka (kalın odundan 

destek) vardı. Harp hali olduğu için yiyecek, yakacak 

sıkıntısı vardı. Anam düven (evlerdeki dokuma tezgahı) 

dokur, para kazanır, bize bakardı. Ağabeyim Mustafa 

benden 5 yaĢ büyüktü. Kabadayı, gösteriĢli çocuk olduğu 

için onu askere aldılar. O yıllar Balkan SavaĢı vardı. 

Trakya‘da Çatalca‘da Ģehit oldu haberi geldi. Bizim ne 

olacağımız belli değildi. Bir gün açık denizde ‗Yalancı 

Boğaz‘ açıklarında gavur gemileri görünmüĢ. Bunları 

kaledeki muhafız birlik komutanı dürbünle görmüĢ. O 

zaman Marmaris‘in güvenliği için hem limana giriĢte ve 

hem de Yalancı Boğaz‘da kıyı koruma, gözetleme için 

karakol askerleri vardı. Bunlar kaledeki komutanla 

iĢaretleĢirlermiĢ. DüĢman gemisi kıyıya veya Marmaris 

Boğazına rota tuttuğu zaman karĢılıklı olarak uzunca bir 

odundan yapılmıĢ sırığa içi saman dolu çuvalı iple yukarı 

çekerek karĢılıklı iletiĢim sağlarlarmıĢ. Gece oldu mu da 

tehlike ateĢ yakarak bildirilirmiĢ. Eskiden, kıyıdaki 

evimizden Yalancı Boğaz‘a yaklaĢan bir geminin bacası 

veya köprü üstünü, bacasından çıkan dumanı çıplak gözle 

görebilirdik. Örneğin, iki haftada bir Ġstanbul-Ġzmir- 

Marmaris-Fethiye- Antalya-Ġskenderun arası iĢleyen 

zamanın Dumlupınar, Konya, Nejat, Etrüsk, Ankara adlı 

yolcu ve yük gemileri bu sulara geldiği veya Marmaris 

Boğazından Körfeze giriĢte yolcusu olanlarla ticari mal 

bekleyenler hazırlığa baĢlar, çocuklar ise geminin geliĢini 

―Ağla vapur, Ağla vapur‘ diye bağırıp, çağırarak 

bekleyenleri geliĢten haberdar ederlerdi. (ġimdi Yalancı 

Boğaza Marina, çekek yerleri ve dolgular yapılınca bu 

görüĢ kayboldu) ĠĢte ne olduysa bir sabah erken saatlerde 

oldu. Kale komutanı Yalancı‘ Boğaz‘daki karakoldan 

çuvalın direğin tepesine çekildiğini görünce oradaki keĢif 

ve gözetleme unsurlarına kıyıya yaklaĢan yabancı askeri 

gemiye ikaz için ateĢ açma emrini yine karĢı iĢaret verir. 

Fransız gemisine doğru karakoldan ve kaleden ikaz atıĢı 

102

yapılır. Bizimkilerin açtığı ateĢ sadece yabancı gemiye 

kıyılarımıza yaklaĢmama iĢareti olmaktan öte bir iĢe 

yaramamıĢtır, atılan kurĢunların gemiye ulaĢması bile 

olası değildir. Fransız‘ın savaĢ gemisi ve komutanı 

mutlaka bu uyarı ateĢini ciddiye almıĢ olacak ki, ― Bize 

ateĢ öyle açılmaz, böyle açılır‘ dercesine salvo atıĢlara 

baĢlar. Kaledeki komutan ve yardımcılarıyla Yalancı 

Boğazdaki karakol askerlerinin birkaçı bu atıĢlar sonrası 

etkisiz duruma getirilir. Marmaris Kalesinin kuzey 

yakasına düĢen bombalardan ikisi buradaki Hafsa Sultan 

Kervansarayı‘nın duvarına isabet eder. Burada Buradaki 

kemerin içine korunmak için saklanmıĢ yaĢlı kadın, erkek 

ve çocuklardan bazıları duvara isabet eden bombaların 

Ģarapnel parçalarından etkilenerek ölürler, yaralanırlar. 

Bunların içinde ölen dedem ve halam ve bazı yakınlarımız 

vardı. Bizi annem önceden Tersane Bölgesine 

götürdüğünden bombalamadan etkilenmedik‖ dedi. 

Babamdan sağladığım bu bilgi bana göre 

Marmaris‘in bombalanma nedeninin birinci nedeni sadece 

karakol askerlerinin Fransız savaĢ gemisine piyade 

tüfekleriyle açtığı ateĢ değil. Burada değineceğim ikinci 

nedeni daha önemli buluyorum. O da Ģu olmalıdır. Yine o 

günlerde Marmaris Limanına Ġngiliz ve Fransız savaĢ 

gemilerinin takibinden kaçan bir Alman denizaltısı 

girmiĢtir. HemĢerimiz Sayın Fatma Çimen‘in ‗Denizde 

Efelik Olmaz‘ (2) adlı kitabında adı geçen ve bizim 

mahalle komĢumuz, babamla çocukluk arkadaĢı olan 

‗Mıstan Sokağı‘ sakinlerinden merhum Ġsmail Kutay‘ın 

(Lakabı, Bacaksızın Ġsmail) ifadesine göre, zamanın 

Marmaris Kaymakamı bu denizaltıyı bir heyetle ziyarete 

bile gitmiĢtir. Ġtilaf Devletleri Akdeniz Donanma 

Komutanlığı Alman Denizatlısının kendilerine teslimini 

istemiĢ, bu istek zamanında yerine getirilmeyince geminin 

limandan kaçmasını önlemek için Marmaris Boğazını 

mayınlamıĢlardır. Bunun üzerine Marmaris‘te bulunan 

askeri birlik komutanı ve diğer mülki erkan sağladıkları 

uzman personelle bu mayınları söktürüp boğazı açmıĢlar, 

103

Alman denizatlısını Marmaris Limanında mahzur 

kalmaktan kurtarmıĢlardır. Sökülen mayınlar ise o günün 

zor koĢullarında Marmaris‘ten Ġstanbul‘a, oradan da 

Çanakkale‘ye gönderilerek bu defa Çanakkale Boğazına 

döĢenmiĢtir, 18 Mart 1915 günü sabahı çok hayati bir 

görevde kullanılmıĢtır. Durumun böyle geliĢtiğini öğrenen 

Ġtilaf Donanması Marmaris‘i ve Marmarislileri 

cezalandırmak için kaleyi ve Ģehri onra topa tutmuĢ, 

kalenin ve Marmaris‘in savunmasında görev almıĢ 

zabitlerden Leyneli YüzbaĢı Cavit Bey ile Topçu subayı 

Ömer Efendi, diğer asker ve masum insanları Ģehit 

etmiĢlerdir. . 

Marmaris Emekli Astsubaylar Derneği (TEMAD) 

Yönetim Kurulu BaĢkanlığım sırasında Marmaris 

Belediyesinden de izin alarak bombalamada Ģehit olanlar 

ve yaralananlar anısına Kalenin Kemeraltı‘ mevkiindeki iki 

dar sokağa anı plaketi asılmıĢ, üzerine Ģehitlerimiz olan 

‗Leyneli YüzbaĢı Cavit‘ ile ‗Topçu zabiti Ömer Efendi‘nin 

adları yazılmıĢtır. O günlerin Leyne‘si bu günün Yatağan 

ilçesine bağlı Turgut beldesidir. Bir dernek gezimizde bu 

aziz Ģehidimizin memleketini ve varsa yakınlarıyla 

tanıĢmak için Turgut beldesine uğradık. O günkü 

Belediye BaĢkanı sayın Muammer Bahçeli‘den önceden 

randevu alarak buluĢtuk. Sayın Bahçeli gurubumuzu 

karĢıladı ve bize beldesini tanıttı. YüzbaĢı Cavit Bey‘in 

ailesinin Ġzmir‘e taĢındığını, naĢının da Ġzmir‘e taĢınıp, 

orada defnedildiğini söyledi. Marmaris‘in savunmasında 

Ģehit düĢmüĢ diğer askerlerin nerede gömülü olduklarını 

maalesef halen bilemiyoruz. 

104

Bombalamada ölenlerin, yaralananların bulunduğu Kemeraltı 

Mevkii 

105

Sonuç olarak, Marmaris‘in bombalanması 

konusunda Ģu değerlendirmeyi yapabiliriz. Marmaris 

1912, 1914 ve 1916 yıllarında bombalanmıĢtır. Kalenin 

altındaki kemer altına kendilerini korumak için sığınan 

yaĢlı, kadın ve çocuklardan oluĢan 15-20 kiĢilik bir 

topluluktan bazıları Ģehit olmuĢ, bazıları da 

yaralanmıĢlardır. Bunlardan, uzun yıllar yaĢayan ama 

Ģimdi hayatta olmayan hemĢerilerle yaptığımız 

sohbetlerde en çok can kaybı ve hasarın 1916 yılındaki 

bombalamada olduğu anlaĢılmıĢtır. Bu durumda 1912 ve 

1914 bombalamalarında ölen veya yaralananların olup 

olmadığına dair bir bilgi yoktur. Bombalamada ölen, Ģehit 

olan ve yaralanan hemĢerilerimizin birçoğunun isim veya 

lakaplarını öğrenerek buraya aldık. O tarihte Marmaris 

gibi küçük bir yerleĢim biriminde bu tür detaylar kayda 

alınmadığı için maalesef tam bilinemiyor. Bu konuda aile 

büyüklerimiz, komĢu ve hemĢerilerimiz kaynak kiĢiler 

olmuĢtur. 

1916 

Kalenin bombalanmasında top mermisinin düĢtüğü yer- 

Marmaris‘in bombalanmasında ölen ve yaralanan 

Marmarislilerinden bilinenlerin ad ve lakapları Ģöyledir: 

106

Hüseyin Güven 

Topal Hüseyin 

Hacı Selim 

Hacı Selim‘in Hamdi‘nin kızı Makbule (lakabı, 

Topal Makbule) 

Vesile hanım (Hamdi‘nin karısı, Makbule 

Gökova‘nın annesi 

ġevki 

Tüfekçilerden bir kadın ve çocuğu 

Maya karısı ġerife ve çocuğu 

Gülsüm Karaduman 

Yazar E.Uysal ve Makbule Gökova, 2005 

Takriben 95 yıl, neredeyse bir asır önce yaĢanan bu 

dramatik olayda Ģehit olanları tespite çalıĢtım. Yaralı ve 

gazilerden hayatta kimse kalmadı. Ben de bu gerçeği 

görerek halen ve geleceğin genç kuĢaklarına, 

Marmarislilere küçük bir hizmette bulunmak, yaĢadığımız 

her günün çabucak düne dönüĢtüğü gerçeğinin bilincinde 

olarak elimi çabuk tutup olayları bizzat görüp yaĢayan 

Marmarisli büyüklerimizle konuĢtum. ĠĢte bunlardan birisi 

babaannemin üvey kardeĢi Makbule Gökova‘ydı.. 1916 

Fransız bombardımanında korunmak için saklandığı 

Kemer altında annesini, babasını kaybetmiĢ. Ayağına 

isabet eden Ģarapnel parçası onu henüz genç kızlığında 

107

özürlü kılmıĢ. Lakabı ‗Topal Makbule‘ olmuĢ. Kendisiyle 

hayattayken 2005 yılında bir sohbet ettim. Bombalama 

olayını kendi ağzından dinledim. Sevgili teyzemiz Gökova 

97 yaĢında, yani kendisini, ziyaretimden iki yıl sonra 2007 

yılında hayata gözlerini yumdu. Tıpkı yaĢamında 

söyleĢide bulunduğum Çanakkale Gazimiz Gölenyeli 

(Ġçmeler) Ekrem Kaz ve diğer değerli gazilerimiz gibi... 

.Birçok olay ve anıya, bilgilere böyle bir kitapta yer 

vermeyi hemĢerilik görevi saydım. Kitabın, Marmaris 

yaĢayanına yarar sağlayacağına olan inancımla, 

Marmaris‘in bombalanma ve savunmasında Ģehit ve gazi 

olan asker, hemĢeri ve vatandaĢlarımızı minnetle anıyor, 

aziz ruhları önünde saygıyla eğiliyorum. 

Yazar Erol Uysal 1924 doğumlu Kemal Karaduman’’ı 

ziyaretinde 

(1) Marmaris Tarihi – Ekrem Uykucu -1970 

(2) Denizde Efelik Olmaz- Fatma GebeĢ 

Çimen–2007 

108

MARMARĠS’ĠN ‘MISTAN SOKAĞI’ 

Marmaris‘in ‗Mıstan Sokağı‘ yazdığım kitabın adı 

oldu. Tepe Mahallesinin ve Marmaris Kalesinin güney 

doğusu, limanın kuzey batısında, ‗DevedaĢı‘ ile ‗Çulluk‘ ve 

‗Kısayalı‘ mevkii arasında kalan, doğudan batıya takriben 

iki yüz metre uzunluğundaki bu dar sokaktaki mütevazı bir 

evde doğmuĢum. çocukluğumu, ilk öğretim yıllarımı bu 

sokaktaki taĢ yapılı denize sıfır konumdaki yerde 

yaĢadım. Eğitim alıp meslek sahibi olmak için 16 yaĢımda 

ayrıldığım ailem ve Marmaris‘e özellikle yaz mevsiminde 

izinli olarak en fazla 15-20 gün için gelip tatil yapabildim. 

Emekli olarak temelli döndüğümde aradan tam 26 yıl 

geçmiĢti. Bu vuslatın gerçekleĢmesini dostlarıma ‗Tilkinin 

dönüp dolaĢacağı yer kürkçü dükkanıdır‘ atasözüyle 

açıklamaya çalıĢtığımı daha dün söylemiĢ gibiyim. 

Burada, bana özel bir durumu üzerine basarak 

vurgulamak istiyorum. Bugün, 2011 yılının henüz 

baĢlangıcında yazmayı bitirmek üzere olduğum bu kitabın 

son rötuĢlarını 1937 yılının 17 Eylül gününde doğduğum 

ve kitaba adını verdiğim ‗Mıstan Sokağı‘ndaki evde 

yapıyorum. 

Daha düne kadar Marmaris‘te yaĢayan bizden daha 

yaĢlı hısım, akraba ve komĢulara dede, nine, amca, hala, 

dayı, teyze, ağabey ve abla derken, onların birer ikiĢer 

maddi dünyadan çekilmelerinden sonra benzer lakap ve 

adlarla çağrılma, hitap ve bilinme sırası Ģimdi de bana 

geldi. Zaman su gibi akıp geçiyor. Mıstan Sokağı 

sakinlerinin çoğu maddi dünyadan manevi yaĢama uçup 

gittiler. Geride anılarını ve taĢ evlerini bıraktılar. Bazen, 

Mıstan Sokağının dingin bir gününde ortasında durup 

109

―‗Ey Deniz kıyılılar! Neredesiniz babalar, anneler, dostlar, 

akrabalar, komĢular. Nereye gittiniz‖ diye haykırmak 

geliyor içimden. Sonra kendi isyanıma iç güdüm yanıt 

veriyor. Ama bu yanıt sanki onlardan geliyor. . ,‖Devir 

teslim dünyası evlat, bir gün sizde bizim gibi olacaksınız‖ 

der gibiler. ―Doğru‖ deyip ayaklarımın yere bastığını fark 

ediyorum... 

.‗Mıstan Sokağı‘nı eski Marmaris‘in diğer 

mahallelerinde yaĢayanlar fazla bilemezler. Burada sanki 

ayrı bir dünya vardı ve değiĢik insanlar yaĢardı. Bunları bir 

uçtan diğer uca isim ve lakaplarıyla kısaca anımsarken 

içlerinden bazıları sanki ‗biz de varız, unutma beni, bizi ‘ 

der gibiler. Olabilir, bazılarını atlayabilirim. Dile kolay, 

aradan neredeyse yarım yüzyıl geçti ve Ģimdi artık 

sokakta bu yazıda adlarını, lakaplarını verdiğim komĢu ve 

sokak sakinlerinden çok azı hayattalar. 

Doğudan batıya Mıstan Sokağı (2009) 

Bilindiği üzere, 1934 yılına kadar soyadı 

kullanılmadığı için aile ve kiĢiler lakaplarıyla tanınırdı. Her 

110

ailenin bir lakabı vardı. Anılan sokağa da bu geleneğe 

uyan bir ad verilmiĢti. Bunun özünde ailemiz büyükleri 

vardır. ġöyle ki; Babamın babası Ġbrahim dedemin babası 

yani büyük dedemin adı Mustafa‘dan kısaltma olarak 

‗Mıstan‘ olmuĢ. Mıstan dedemler dört kardeĢmiĢler. 

Bunlar, Ġbrahim, (Hacı Ġbram) Mustafa, Hasan ve Hüseyin. 

Bu kardeĢ çocukları evlendiklerinde de birbirlerine yakın 

evlerde oturmuĢlar. Aile ve akrabaların genel adı 

‗Mıstanlar‘, yaĢadıkları sokağa da ‗Mıstan Sokağı‘ 

denilmiĢ. Ġbrahim dedemin çocuklarından birisi olan 

Mustafa fiziği güçlü ve iri olduğu için daha on altı 

yaĢındayken 1911-12 Balkan SavaĢında askere alınmıĢ, 

Trakya‘da Ģehit olmuĢ, bir daha eve dönmemiĢ. Ġbrahim 

dedemin eĢi ġerife ninem Mustafa‘nın acısını vefat ettiği 

1952 yılına kadar hiç unutmadı. Çocukluğumuzda bize 

hep gözyaĢları dökerek oğlunu, hiç görmediğimiz 

amcamızı ve onunla yaĢadığı anıları anlatmıĢ, Ģunları 

söylemiĢti: 

―Yavrum, aslanım, oğlum Mustafa daha çok gençti. 

Bir gün Mıstan Sokağına Marmaris Askerlik ġubesinden 

bir zabitle, yanında bir tellal elinde megafonla çıka geldi. 

Yanlarında bir de davulcu vardı. Önce davul gümbürdedi. 

Ardından tellal anonsa baĢladı. ―Duyduk duymadık 

demeyin, 1895 doğumlu gençler de savaĢ nedeniyle 

askere alınacaktır. 24 saat içerisinde Askerlik ġubesine 

teslim olacaklardır. Zamanında gelmeyenler asker kaçağı 

sayılacaklar ― denilince yüreğime bir sızı düĢtü. Fidan gibi 

Mustafa‘mın yaĢı henüz 16‘ idi. O daha 10 yaĢındayken 

dedeniz öldü. Mustafa, ağabeyi Mehmet ve babanız 

Hüseyin yetim kalmıĢtı. Mustafa o gün bu ilanı duyunca 

çok sevindi. Boynuma sarılarak ‗Anacığım, oğluna 

güveniyorlar, öyle olmasa bu yaĢta beni askere mi 

alırlardı‘ demiĢti. Ertesi günü askerlik Ģubesine gidip 

kaydını yaptırdı. Aynı günün gecesinde yıkandı, 

çamaĢırlarını tahta bavuluna yerleĢtirdim. Gece yanımda 

boynuma sarılarak yattı. Sabah güzel bir kahvaltı 

yaptıktan sonra elimi öptü. Bavulunu alıp Mıstan Sokağı 

111

yokuĢundan çıkıp kaybolup gitti. Ardından su döktüm, 

dualar ettim. Yavrumun gidiĢi o gidiĢ. Bir daha 

kendisinden haber alamadık. ġubeden 6-7 ay sonra Ģehit 

olduğu haberini aldık. Oğlumun acısına dayanamadım. 

Ondan sonra hep hasta oldum. Ana yüreği yavrularım, 

ateĢ düĢtüğü yeri yakıyor, dayanılması çok zor. Allah 

kimsenin baĢına evlat acısı vermesin. Sizler sağ olun. 

Ben siz torunlarım olmasa hiç yaĢayamazdım‖ . 

ġerife Ninem, evdeki tezgahında ilk el dokumacılığı 

yapan kadınmıĢ. Ninem, kocası Ġbrahim dedem kayın 

pederiyle Kâbe‘ye gidip Hacı olduktan sonra daha babam 

beĢ yaĢındayken 1908 yılında ölmüĢ. Ninem, yetim kalan 

çocuklarını büyütüp yetiĢtirmek için evde dokumacılığı 

öğrenmiĢ. Marmarislilere ait eski fotoğraflardaki kalın 

çizgili, sarı, bej, gri renklerdeki baĢörtüleri yerel adıyla 

‗futa‘ bezi çoğunlukla ġerife ninem dokumuĢ. 

Çocukluğumuz onun tezgahının (düven) üzerinde, altında 

oynamakla geçti. Hatta ona kardeĢlerimle yardım etmek 

isterdik. Marmaris‘te ipek böceği kozasından elde edilen 

ipek iplikle (bürümcük) kumaĢ yapma ve dokumayı 

baĢlatanların bir kaçını daha anımsayabiliyorum. SipariĢ 

üzerine, Marmaris‘in Yılancık Adasına üslenmiĢ Akdeniz 

Korsanlarını etkisiz duruma getirip, zamanın Rodos Valisi 

Deli ġükrü PaĢa tarafından Rodos Adasında 

ödüllendirilen denizci Marmarislilerin giydikleri ninemin 

imal ettiği gömleklermiĢ. Bu gömleklerle ġükrü PaĢanın 

huzuruna çıkan leventleri, PaĢa,‖HoĢ geldiniz Sarı 

Gömlekliler‖ diyerek karĢılamıĢ. Bundan sonra da 

Marmarislilere yörede ‗Sarı gömlekliler‘ denilmiĢ. Has 

ipekten yapılan giysilere ‗Sadakor‘ denirdi. Babam 

evlenmeden önce bakkal dükkanı açmasına maddi 

manevi katkı sağlayan, evlenirken de güvey gömleğini 

dokuyup diken yine n,nem olmuĢ. Bu gömleği onun ve 

babamın hatırası olarak hala saklarım. Marmarislilere 

‗Sarı Gömlekliler‘ denilmesinde katkısı olan ve 1952 

yılında ben on beĢ yaĢımdayken 87 yaĢında maddi 

yaĢamını tamamlayan bu değerli Türk Kadını babaannemi 

112

(biz kardeĢler o zaman ‗nine‘ sözcüğünü kullanırdık) bir 

kere daha takdir, minnet ve saygı ile anıyorum. 

ġerife Uysal zamanın Marmarisli kadınlarının giydiği 

ve kendi dokuduğu futa ile 

Amcam Mustafa‘nın Ģehit haberi duyulduktan sonra 

mahalleli Ģehit Mustafa‘nın adı ebediyen yaĢasın için 

sokağın adının hep ‗Mıstan‘ olarak kalmasını ister. Sokak 

sakinleri bunu yapar ve sokağa ‗Mıstan Sokağı‘ adı verilir. 

ġehitlerin mezarı olmaz. Onlar, Allah katında en mutena 

yerdedirler. Aradan yıllar geçti, ‗Deniz Kıyısı Sokağı‘ oldu. 

Daha sonra da sokaklar numaralandırılınca bizim Mıstan 

Sokağı 28. sokak olup çıktı. Bu değiĢime burada yer 

vermeseydik yeni nesil akraba ve Marmarisliler bunu hiç 

bilemeyecekler, bu sokakta yaĢamıĢ ilginç insanlar, adları, 

anıları, özellikleriyle birlikte toprağa gömülüp gidecekti. 

Belki de bize ilham kaynağı olan bu dürtü Mıstan dede‘nin 

veya Ģehit Mustafa Amcamın, hatta bugün hayatta 

olmayan Mıstan Sokağı sakinlerinin ruhlarından gelen bir 

mesaj veya aldığımız ilhamdan olsa gerektir. Öyleyse, bu 

sokağın sakinlerini gelin biraz yakından tanıyalım. 

113

Mıstanlardan halen hayatta olanlar Hayriye Düzenli (90)ve 

Mıstan sokağındaki evimizin tam karĢısındaki evde 

Çolak ġavkı (ġevki) ve karısı Hayriye Teyze yaĢardı. 

Kızları YaĢar Abla mahalleyi bırakın Marmaris‘in en güzel 

kızıydı. Çolak ġavkı içki içer, özellikle akĢamları sarhoĢ 

olur, sağa sola sataĢır, bağırır, çağırır, naralar atardı. Ġçki 

içmediği zaman çok iyi bir insan ve komĢuydu. Bir 

kolunun yok oluĢu nedeniyle kendisine bu lakap verilmiĢti. 

Ayık olduğu bir günde kendisine kolunun hangi nedenle 

kesik olduğunu sormuĢtum. Aldığım yanıt, ―Askerliğimde 

Ģehir iznindeyken bir askeri inzibat beni yakalamak istedi. 

KarĢı gelip bir de yumruk attım. Ġnzibat tabancasını 

ateĢledi ve kolumdan vuruldum. Beni yakalayıp hastaneye 

götürdüler. Atılan mermi omzuma yakın yerden kol 

kemiğimi kırmıĢtı. Hastanede kolum alçıya alınsa da 

hareketli olduğumdan tam yerine kaynamayıp kangrene 

dönüĢtü. Doktorlar kolumu kestiler‖ dedi. ġavkı amca tek 

114

koluyla efeliğe, dayılığa soyunur, bazı düğün ve 

kutlamalarda olay çıkarırdı. O zaman biz çocuklar Mıstan 

sokağında onun geliĢini nara atması üzerine duyar, ―ġavkı 

geliyor‖ diye evlerimize kaçıĢırdık. Dev yapılı bir adamdı. 

Tek koluyla koca bir pirinç, un veya Ģeker çuvalını sırtına 

alıp taĢır veya arabaya atabilirdi. 

Mıstan Sokağı sakinleri, (Soldan sağa-Ayten, Dürüye, 

Kadriye, Bezmigül ve GülĢen- 

Çocukken, Mıstan sokağında yaĢayan akraba, 

komĢu ve mahalle sakinlerini lakap ve isimleriyle tanırdım. 

‗Mıstan Sokağı‘nın her iki yanında oturanlardan 

anımsadıklarım Ģunlardır. Duran Ġlgün (Ġstiklal SavaĢı 

Gazisi) çocukları, Mehmet, Halil, Kemal Ġlgün‘ler, 

Nazmiye‘nin Hasan, Dolmalar, Mayiller, Hüseyin amca, 

çocukları Salih, Apti Yüce, Mıstan oğlu Hüseyin, Mıstan 

oğlu Mustafa (Kaçıka) Ali oğlu Mehmet, Ekincikli Mustafa, 

Hüseyin Gökmen, Fatma Hanım hala, Halil Bey, AltındiĢ 

Mustafa, ÇebiĢin Kemal, 41‘li Kemal, Yörükoğlu Mustafa, 

Turunçlu Mustafa, Hasan Demirci, Kel Mustafa, 

Tahtakıran Hüseyin ve kardeĢi Duran, Hacı Selim, Gabız 

Hasan,AĢçı Alirıza, Pampik Duran, Adalı HurĢit, 

115

Kadıoğulları, Bacaksızlar, Kabakçı Kamil, KeleĢin Güllü 

ve Koca Apti, Havanın Hayriye, Ali Usta, Memeterezinin 

(Mehmet Reis‘in) Kemal ve Mehmet, Kemal GümüĢay, 

Hüseyin GümüĢay, Ġlhan GümüĢay, Hayrettin Gökmen, 

Ekizler, Baharlılar, Yorgancı Hayriye, Tokalaçlar, 

Marangoz Mehmet, Ġbinin Mehmet, Bekçi Halil amca ve 

Mükerrem teyze, ĠbiĢler,(ĠbiĢ kaptanlar) Kampazın YaĢar, 

Ali Osman YeĢilyurt, Tokalar, Adalı Mehmet Ali oğlu 

Mehmet Gök anımsayabildiğim komĢularımızdı. 

Bunlardan, Hacı Selim‘e ait bir anektoda ‗Marmaris‘in 

Günlük Ağaçları‘ baĢlığı altındaki yazımda yine bu kitapta 

yer verdim. Eskiden Hacı Selim ve yakınları bu sokakta 

otururlarmıĢ. ‗Bacaksızlar‘ olarak lakabı geçen aileye 

gelince; Mehmet Amcanın boyunun kısa olmasıyla 

‗Bacaksız Mehmet‘ lakabını aldığını, hanımı Dürüye teyze 

ile çok sevimli büyüklerimiz olduklarını iyi hatırlıyorum. 

Çocukları, o zaman en küçüğü bile bizden yaĢlı, 

ağabeylerimiz olan altı erkek kardeĢtiler. YaĢ 

sıralamasına göre en büyükleri Ġsmail Hakkı Kutay, 

Cevdet, Sadık, Akif, Lütfü ve Rifat‘tır. Bunlardan Ġsmail, 

Cevdet ve Sadık öldüler. Diğerleri yaĢıyorlar. Bacaksız 

Mehmet amcanın çocukları ilköğretimlerinden sonra 

Marmaris‘ten ayrılarak Ġstanbul‘a okumaya gittiler. Ġlk, orta 

ve yüksek okullardan diplomalı olarak değiĢik meslek 

dallarında birçok kurumda çalıĢarak emekli olup 

Ġstanbul‘da yaĢamaya devam ettiler. En küçükleri Rifat 

Marmaris‘e dönüp yerleĢti. Ama hepsi çocukluklarını 

yaĢadığı Marmaris‘i ve Mıstan Sokağını unutmadılar. Her 

yıl özellikle yaz aylarında Marmaris‘e eski evlerinin 

önündeki bir kahvede çay içip anıları ve çocukluklarını 

tekrar yaĢamaya çalıĢırlar. Marmaris‘e geldiklerinde 

‗Mıstan Sokağı‘nın eski sakinleri olarak bu kardeĢ 

ağabeylerle sohbetlerim oldu. Onların bilgi ve anılarından 

yararlandım. 

‗Mıstan Sokağı‘ sakinleri arasında renkli kiĢiliklerini 

gördüğüm, anımsadığım birçok komĢumuz vardı. 

Kadıoğlu Sabahattin Keskin bahriye askerliğini deniz 

116

kuvvetlerinin ‗Yıldıray‘ denizatlısında yapmıĢ. Denizaltıyı 

Türkiye‘ye getirmek için Amerika‘ya gitmiĢ. 1950‘li yıllarda 

Holywood‘da ‗Robin Hood‘ türü kahramanlık filmleriyle 

ünlü aktör Erol Flynn‘ın filmlerini izlemiĢ olacak ki, bana 

ismimin benzerliği nedeniyle ‗Erol Flayn‘ derdi. Sonradan 

kendisine de Marmarisli arkadaĢları ‗Clay‘ lakabını 

takmıĢlar. Yeri geldiğinde dünya Ģampiyonu boksör 

‗Muhammed Ali Clay‘ gibi yumruk attığını söylemesinden 

bu lakap takılmıĢ. Denizi ve havayı çok iyi bilip tahmin 

yürüten, elleriyle kıyıdan ahtapot yakalayan, balık tutan, 

esprileri, Ģiirleri ve hayata biraz da Bodrum‘lu Neyzen 

Tevfik felsefesine benzer açıdan bakan komĢumuz 

Sabahattin, Hacı Selim‘in torunlarındandır. Kadıoğlu 

Sabahattin ne yazık ki o zamanlar bir çok Marmarisli genç 

hemĢerilerin alkole esir düĢüp sağlığını kaybettiği gibi 

yaĢama erken veda ederek evlenip yuva kuramadan 

sessizce maddi yaĢamdan manevi dünyaya göçüp gitti. 

Kabakçı Kamil‘in ve eĢi Dürüye teyzenin oğlu 

Mustafa Kemal orta eğitim yaĢlarında Antalya‘ya gitti. 

Liseyi orada okudu. Antalyaspor‘da profesyonel futbolcu 

oldu. Havanın Hayriye‘nin Hasan Bey taĢımacılık yapardı. 

Sesi güzeldi. Marmaris‘in yaz günleri akĢam saatlerinde 

evinin önündeki deniz kıyısı taĢlarına oturur, günlük 

ormanlarının gerisindeki Balan Dağı tepesinden doğmakta 

olan ayın ilk ıĢıklarında denizin üstünde görünmeye 

baĢlayan yakamozları yararak gezintiye çıkan kürekli 

sandallardaki genç kızlara adeta serenat yaparak Ģarkılar 

söylerdi. ‗Mehtaplı gecelerde hep seni andım‘, Bu ne 

sevgi ah bu ne ızdırap‘, ‗Baharın gülleri açtı‘ gibi o 

günlerin popüler Ģarkılarını söyler, dinleyenlerin beğenisini 

kazanırdı. 

117

Mıstan Sokağı’nın deniz cephesi -1940-50’li yıllarda 

‗KeleĢin Güllü‘ adlı teyzemiz bu sokağı bırakın 

Marmaris‘in halk doktoruydu. Marmarisliler her türlü sağlık 

sorununu ona sorar, ilacı o önerir, yine kendi hazırlardı. 

Kocası Apti oğlu Hüseyin Galiçya‘da Ģehit olmuĢ ve orada 

kalmıĢ. Burada, bir parantez açıp, önemli bulduğum bir 

konuya değinmek istiyorum. 

Osmanlı Ordusunun değiĢik cephelerde savaĢtığını 

ve bunlardan birisinin de Galiçya olduğunu biliyoruz. Bu 

yerler nerelerdi? Galiçya, bu günkü Ukrayna ile Polonya 

arasında bir savaĢ cephesiydi. (1) Enver PaĢa'nın, koca 

imparatorluk topraklar kaybederken Alman Kralına ve 

Avusturya‘ya yaranmak için 1916 yılında buraya 

gönderdiği iki tümen 12.000 askerimizin arasında yurdun 

her köĢesinden, Marmaris‘ten ve Mıstan Sokağı 

sakinlerinin kıymetli yavruları olan gençler de vardı. Apti 

oğlu Hüseyin‘ler, Hasan ÇavuĢ, Ali usta‘lar onlardan 

sadece birkaçıdır. Bunlar, Galiçya cephesine 

götürülmeden önce Çanakkale‘de savaĢmıĢ yorgun 

savaĢçılardı. Gidenlerin çoğu Ģehit oldular. Sağ kalanlar 

da Galiçya‘dan Filistin cephesine sevk edildiler. 

118

ĠĢte bunlardan birisi de Marmaris Ġsmet PaĢa 

sokağında ‗Dolmabahçe‘ olarak bilinen bahçeli evde 

ikamet eden Hasan ÇavuĢ amcamızdır. Hasan ÇavuĢ ve 

eĢi Akkaanne‘nin (Akkadın) yaĢamına dair anekdotları en 

iyi bilen üç oğlundan birisi değerli ağabeyimiz, Marmaris‘in 

yüksek eğitim görmüĢ ve profesör olmuĢ simge 

isimlerinden birisi olan Sayın Mustafa Ayyıldız‘dır. 

Kendisinin anlattıklarına göre; Babası Hasan ÇavuĢ ve 

annesi Akkadın en büyük oğlunun adını Kemal, 

ortancanınkini Ġsmet ve en küçüğününkini de Mustafa 

koymuĢtur. Milli mücadele ve KurtuluĢ savaĢı sonrası 

kurulan cumhuriyetin yarattığı heyecan ve rüzgar 

kazanılan zaferin öncüleri olan Mustafa Kemal ve Ġsmet 

Ġnönü‘nün adlarını böylece Ayyıldız ailesine taĢımıĢtır. 

Hasan ÇavuĢ bununla da yetinmeyip yaĢadığı sokağın 

adını ‗Ġsmet PaĢa Sokağı‘ olarak belediyeye 

kaydettirmiĢtir. Hasan ÇavuĢ, 1915‘de Çanakkale de, 

1916-17‘de Galiçya‘da, 1917-18‘de Filistin cephesinde 

çavuĢ olarak görev yapan bir Marmarislidir. SavaĢa, 

Avrupa cephesindeki Galiçya‘dan Kuzey Afrika 

cephesindeki Filistin-Mısır cephesine giderken kendisini 

bekleyen trajedinin fazla farkında olmamıĢtır. Ġngilizlerin 

tahminen on bin Osmanlı askerine karĢı yaptıkları 

iĢkenceyi yaĢayanlardan kurtulup 1918 Mondros AteĢ Kes 

AntlaĢmasıyla vatanına dönebilen ender gazilerden birisi 

de Hasan ÇavuĢ olur. Filistin‘de yaĢayan bu elim olayı 

Hasan ÇavuĢ‘un yaĢamında çocuklarına anlattığı 

anılarından ve tarihi kayıtlardan öğrendik. Rahmetli Hasan 

ÇavuĢ (Ayyıldız) binlerce Türk askeri gibi aĢağıda kısaca 

değindiğimiz olaydan çok etkilenmiĢ, gözlerinden de 

rahatsız olarak Marmaris‘e dönmüĢtür. Olay kısaca Ģöyle 

cereyan eder: 

119

Hasan Ayyıldız (Hasan ÇavuĢ) Galiçya ve 

Trablusgarp Gazisi 

Birinci Dünya SavaĢında Ġngilizlere 150 bin 

askerimiz esir düĢer. Bu askerlerden bir kısmı da Mısır‘ın 

Ġskenderiye Ģehri yakınlarında bulunan SeydibeĢir Usare 

Kampı‘na hapsedilir. Kampın tam adı, ‗SeydibeĢir 

Kuveysna Osmani Usaray‘i Harbiye‘ kampıdır. Bu kampta, 

1918‘de Filistin Cephesinde esir düĢen 16. Tümenin 48. 

Alayına bağlı Osmanlı askerleri tutulmaktadır. 12 Haziran 

1920‘e kadar iki yıl boyunca türlü eziyet, ağır hakaretler 

ve aĢağılanmaya maruz kalırlar. Ġnsanlık dıĢı yapılan bu 

uygulamalarda Ermeni asıllı Ġngiliz subaylarının rolü 

büyüktür. Kampta, Türkçe bilen Ermeni tercümanların 

yalan yanlıĢ çevirileri ve kıĢkırtmaları nedeniyle ölenler 

dıĢındaki askerleri teslim etmek Ġngilizlerin iĢine gelmez. 

Çünkü olası yeni bir savaĢta, bu askerlerin yeniden 

karĢılarına çıkabilecekleri, Ermeniler tarafından Ġngilizlerin 

beyinlerine iĢlenir. Çözüm toplu katliamdır. Askerlerimiz, 

mikrop kırma bahanesiyle, süngü zoruyla arınma 

(dezenfekte) havuzlarına sokulur. Ancak suya normalin 

çok üzerinde ‗krizol‘ maddesi katılmıĢtır. Mehmetçik, daha 

120

ayağını soktuğunda aĢırı ‗krizol‘ maddesi nedeniyle 

haĢlanır. Ġngiliz askerleri dipçik darbeleri ile askerlerimizin 

havuzdan çıkmalarına izin vermezler. Mehmetçikler, 

bellerine kadar gelen suya baĢlarını sokmak istemeyince 

bu defa da havaya ateĢ etmeye baĢlarlar. BaĢını suya 

sokup çıkaranların artık gözleri görmez olur. Çünkü 

gözleri yanmıĢtır. DıĢarı çıkanların halini gören sıradaki 

askerlerimizin direniĢleri de fayda etmez. Böylece, on beĢ 

bin askerimiz kör olur. Bu vahĢet, 25 Mayıs 1921 tarihinde 

TBMM‘de görüĢülür. Milletvekilleri Faik ve ġeref Beyler 

önerge vererek, Mısır‘da esirlerin ‗krizol‘ banyosuna 

sokularak 15 bin vatan evladının gözlerinin kör edildiğini, 

bunu yapan Ġngiliz doktor, Garnizon Komutanı ve diğer 

askerlerin cezalandırılması için TBMM‘nin teĢebbüse 

geçmesini isterler. Ancak yeni kurulan devletin bin bir türlü 

derdi olduğundan, daha önemli ve ağır sorunlarla uğraĢan 

TBMM‘nde bu hesap sorma iĢi unutulup gider. Sonunda, 

bu gün olduğu gibi kendi suçlarını baĢkalarına mal ederek 

bizi de soykırımla suçlarlar. Bunu dünyaya ambalajlayıp 

yeni Türkiye Cumhuriyetinin kuruluĢundan bu güne kadar 

böyle satarlar. Rahmetli Ġsmet Ġnönü ―DıĢarıda kendimizi 

iyi anlatamıyoruz‖ demiĢti. Tarihimizi, geçmiĢimizi 

okumadan, bilmeden, doğruları yazmadan dünyaya bu ve 

benzer olayları nasıl anlatabilirdik, anlatabiliriz? (Kaynak: 

Osmanlı Ordusunun çektiği iĢkenceler-Tarih ve Ġnkılap 

Tarihi-Ġnterenet‘ten) 

Marmaris dahil, yurdun dört köĢesinde daha düne 

kadar Ģimdi hayatta olmayan yakınlarımızın, hemĢerilerin 

ya kendileri veya akrabaları, ya da yakınlarından o 

yıllarda 10–15 yıl askerlik yapıp, gazi veya Ģehit olanlara 

ait birçok anekdot dinlemiĢizdir. Bunların çoğu da gerçek 

yaĢanmıĢ olaylardır. ġimdi, üç kıtada, bakımlı, bakımsız, 

bilinen, bilinmeyen onlarca, yüzlerce mezar, binlerce 

hektar topraklarda Ģehitlerimiz yatmaktadır. (2) Onları 

minnet ve rahmetle bir kez daha anıyoruz. 

121

Galiçya'da Türk Ģehitliklerinden sadece birisi 

Galiçya'da Alman ve Türk askerleri 

Milli Ģairimiz Mehmet Akif Ersoy bakın bunu en 

veciz ve kısa olarak Ģiirinde nasıl dile getirmiĢ: 

―EĢele bir yerleri örten karı 

Ot değil onlar dedenin saçları 

Dinle Ģehit sesleridir rüzgârı‖... 

122

‗Mıstan Sokağı‘ sakinlerinden babası Galiçya Ģehidi 

Apti oğlu Hüseyin‘in oğlu Koca Apti Gün 1946‘da 

Ġstanbul‘da yapılan Türkiye Kürek ġampiyonasında 

birincilik alıp Türkiye Ģampiyonluk kupasını Marmaris‘e 

getiren kürekçiler arasındaydı. Zaten bu denizciler 

arasında ‗Mıstan Sokağı‘nda yaĢayanlar çoğunluktadır. 

Apti Gün‘ün eĢi Dürüye teyzemiz komĢu, mahalleli 

kadınlar ile bizim evin önünde oturur, ellerindeki yazmaya 

oya iĢlerler, sohbet ederlerdi. Biraz mizah ve neĢe bu 

konuĢmalara egemen olduğunda Dürüye Teyze gülerek 

ve sesinin en yüksek tonuyla ‗vıyyy‘ diye telaffuz 

edilebilecek uzunca bir slogan atıp, diğer arkadaĢları olan 

komĢu kadınlarını da neĢelenmeye davet ederdi. Bazen 

de böylesine mutlu ve coĢkulu ortamda ‗Topal Zürüye‘ 

lakaplı kardeĢini ellerinde def gibi tuttuğu tepsi, o yoksa 

bir tencereye vurarak sağladıkları ritim ve birlikte 

söyledikleri oyun havasıyla oynatıp eğlenirlerdi. 

Ġstanbul’da Türkiye Şampiyonu Türkiye Marmaris Kürek ġampiyonu Takımı- 1946 olan Marmaris Kürek 

Takımı 1946 

Baharlılar, Marmaris ve Marmarislilere, hatta 

çevredeki yerleĢim yerlerine moral ve eğlence 

bakımından takriben elli yıl hizmet vermiĢ müzik 

yapan bir ailedir. Baharlı Mehmet amca trombon, 

123

çocukları Hüseyin Fikri, Ġsmail klarnet ve saksofon, 

Naci trompet, Mesut davul, Mehmet cümbüĢ 

çalarlardı. Burada bu aileye ait bir olaya yer vermek 

istiyorum. 

Aile grubu müzisyenler Köyceğiz‘e bir düğüne 

davet edilirler. Düğün gece geç vakitlere kadar 

devam ettiği için o gece Köyceğiz‘de bir otelde 

kalmak zorunda kalırlar. Düğün bir zengin 

düğünüdür. Çevrilen banknot her düğünde olduğu 

gibi davul çalan Mesut tarafından yerden toplanır, 

önlerinde duran masadaki Ģapkaya konur. Verilen 

molalarda ailenin kasası Hüseyin Fikri paraları 

cebine istif eder. Düğün sonrası ekip düğün sahibinin 

sağladığı pansiyona yerleĢir. Hüseyin Fikri ile kardeĢi 

Mesut aynı odayı paylaĢırlar. Mesut o zaman genç 

ve bekar olduğu için hakkına düĢen para genellikle 

ve sadece harçlık düzeyindedir. Oysa o gün zengin 

düğünü olmuĢtur ve rekor denecek para çevrilmiĢ, 

ancak paraların hepsini Hüseyin Fikri almıĢtır. Ne 

yapsın zavallı Mesut, ―Nasılsa ağabeyim derin 

uykuda, bir de horluyor, farkına varmaz‖ diye 

düĢünerek sessizce yataktan paraların saklandığı 

ağabeyine ait askıda asılı duran ceketin cebine elini 

atar. Bir tomar kağıt paranın içinden eline geldiği 

kadarını alır. O anda uyku numarasına yatmıĢ 

Hüseyin Fikri ağabey gayet sakin bir Ģekilde 

yatağından doğrularak Mesut‘a, ―sayıktır yavrum, 

hepsi sayıktır‖ deyince Mesut o an sukutu hayale 

uğrayıp ağabeysine aynen Ģu yanıtı verir. ―Sene 

uyku durak yok mu, yatakta da beni mi gözlep durun‖ 

... 

Mıstan Sokağı‘na ve Marmaris limanına tepeden 

bakan Tepe Mahallesi sakinleri de Mıstan Sokağında 

yaĢayanlardan ayrı düĢünülemez. Ne de olsa denize, 

124

kıyıya ulaĢmak için bu sokaktan geçerlerdi. Kuzey 

doğudan itibaren Mıstan Sokağı‘nın bir üst terasında, 

diğer bir tanımlamayla Ģehrin ‗küçük akropolü‘ 

diyebileceğim tepede aile büyüklerimiz yaĢamıĢlar. 

18.yüzyılın sonunda Marmaris Osmanlı Ġdaresinde Rodos 

Vilayetine bağlı ve takriben bin kiĢilik bir nüfusa sahip 

nahiye iken mali ve idari yönetimi (Voyvodalık) büyük 

dedemiz Zeynel Abidin,e verilmiĢtir. O da mütevelli 

heyetinin baĢkanı olarak Marmaris-Dalaman arasındaki 

bölgenin özellikle tarım arazilerine ait ‗tımar‘ gelirlerini 

toplayıp Aydın Sancak Beyliğine teslim edermiĢ. Nüfusu 

az Marmaris nahiyesinin yönetim ve asayiĢinden de 

sorumlu ‗Abidin Ağa‘ dedemiz otoriter kiĢiliğe sahip 

baĢarılı bir idareciymiĢ. Tepe Mahallesinin en üst 

noktasındaki evde yaĢar, ÇeĢme meydanında, Mıstan 

Sokağında veya denizde bir sarhoĢ narası duyduğunda, 

―Orda neler oluyor? Geleyim mi‖ diye seslendiğinde 

muhatapları kaçacak delik ararmıĢ. Oğlu Mustafa Ağa 

babasının görevini bir süre devam ettirmiĢ. Marmaris, 

1867‘de kaza (ilçe) olunca ilk kaymakam atanmıĢ. 

Mustafa Ağanın oğlu Kamil ağa da atalarının tepedeki 

evinde yaĢamaya devam etmiĢler. Atalarımıza ve 

Marmaris‘e ait bazı bilgileri en son ailemizin yaĢlıları olan 

dedem Kamil Ağa‘nın eĢi, anneannem AyĢe Atasoy 

(1950) ve babaannem ġerife Uysal (1952) ölmeden 

önceki yıllarda kendi ağızlarından dinlemiĢtim. Tabii ki 

bazıları da rahmetli annem Bezmigül Uysal‘a aittir. 

Atalarımıza ait evler, kültür varlıkları olarak yıkıntı 

durumunda halen tepede görülmektedir. 

125

Tepe mahallesi Mıstan Sokağına bakan yamaç evleri 

Atalarımızdan ayrı olarak tepenin eteklerindeki dar 

yollarda, tek katlı, taĢ duvarlı, kırmızı kiremitli, özel 

Marmaris bacalı evlerde yaĢayanlardan, Marmaris‘in 

1944–45 yıllarında Belediye BaĢkanı olan Hafız Kamil, 

(Ġsmet Kamil Öner) Ġstiklal 

126

Marmaris Voyvodası dedem Zeynel Abidin‘in evi 

madalyalı Ali Esen ve Duran Ġlgün, ġahap Karabenli, 

Çanakkale Gazisi Yeni Ali, (Ali Kutluay) sünger dalgıçı 

Samıdın Ali, Kamil Efe, Evli ġükrü, Çilli Bekir, Ekizler ve 

Halil Efeler vb. eski Marmarisliler deniz kıyısına çıkmak 

için Mıstan Sokağı‘ na inen mahallelilerdi. 

Mıstan Sokağında, eski komĢulara kıyasla bugün 

daha genç olan plan komĢularımız var. Bunlardan Bayan 

‗Beatris‘ Marmaris ve Mıstan Sokağı sevdalısı, ressam, 

Ġsviçre asıllı, MarmarislileĢtirdiklerimizden bir bayandır. 

Mıstan Sokağında yaptığı resimleri yaĢadığı evin 

önündeki asmanın altında sergiler, buradan geçen 

turistlere sattığı resimlerden elde ettiği kazançla hayatını 

sürdürür, artanını da sokak kedilerine yiyecek almaya 

harcar. Bu sokağa aĢık diğer bir yabancı kökenli 

hemĢerimiz bayan Elizabeth‘tir. Merhum Profesör Sefa 

Meray‘ın eĢi olan Bayan Elizabeth aydın bir hanım olup, 

çocuklara Ġngilizce yabancı dil konusunda yardımcı 

127

olduğu gibi Marmaris‘i yurt dĢında tanıtmada da katkısı 

olmuĢ yabancı asıllı hemĢerilerimizdendir. 

Mıstan Sokağında uzun yıllardan beri ikamet eden 

bir de mimarımız vardır. Sayın Taner Kasap, bazı eski 

evleri yöre mimarisine uygun tarzda ve anıtlar kurulunun 

onayı ile yenileyip, sayıları henüz az da olsalar 

Marmaris‘e güzel görüntü sağlamada büyük rol 

üstlenmiĢtir. Gönlümüzden geçen, Mıstan Sokağı, kale ve 

müze çevresinin yapılacak bir çalıĢma ve tasarımla 

yeniden ele alınması, buranın sanat, kültür ve diğer 

eliĢleri gibi eser ve yapıtların sergilendiği, otantik bir Türk 

Eviyle birlikte turistlerin ziyaretine açık bir cazibe alanına 

dönüĢtürülmesidir. 

Yukarıda lakap veya isimleri geçen komĢu ailelerin 

bizimle yaĢıt olan çocukları ve kendi kardeĢlerimle Mıstan 

Sokağında çelik çomak, uzun atlama, saklambaç, koĢma 

kale, dama, bez içine saman veya paçavra doldurulmuĢ 

top ile futbol, voleybol gibi oyunlar oynardık. Evlerin taĢ 

duvarlarında eĢek arı yuvaları olurdu. Bazen mahalle 

arkadaĢları arıların yuvasını bir sopa ile dürter, arıları 

kızdırır, arılarda sokaktan geçenleri sokardı. Bu sokak 

adeta bizim oyun bahçemiz, parkımızdı. Kıyılar taĢlık, 

kayalık olduğu için buralardan denize atlayarak 

yüzebiliyorduk. Sokağın baĢında Mahbube teyze ile 

Mustafa amcamın taĢ evinin bir merdiveni vardı. Onun altı 

yağmurda saklanma yerimizdi. Mahbube teyze mevlitlere 

gidip kuran okurdu. Eve dönüĢte verilen çerezle, 

Ģekerlerden bize de verirdi. Bana leblebi vermiĢ olmalı ki, 

ben adını doğru söyleyemediğim için ona ‗Bebbe anne‘ 

(Leblebi anne) derdim. EĢi Mustafa amcam kitabın 

‗Mıstan Sokağı‘ndan sonraki kahramanıdır. Çocuk 

denecek yaĢta yaĢadığı bir maceradan sonra kendisine 

verilen ‗Kaçıka Mustafa‘ lakaplı bu amcamızın öyküsünü 

kitabımızın bundan sonraki bölümünde okuyacak, 

kendisiyle yaptığımız sohbetin ayrıntılarını da 

bulacaksınız. . 

128

Bu bölümde Mıstan Sokağının renkli kiĢi ve 

ailelerine yer verdim. Mıstan Sokağı özellikle folklorik 

açıdan ele alındığında kendi baĢına bir kitap olacak değer 

ve zenginliğe sahiptir. En iyisi, Mıstan Sokağından yine 

ayrılmadan, amcam ‗Kaçıka Mustafa‘nın gerçek olan 

öyküsüne geçelim... 

Kaynakça: 

(1) ‗Kumandanım Galiçya Ne yana DüĢer‘ adlı kitap. 

Yazan: M. ġevki Yazman 

(2) Marmaris Ticaret Odasının (MTO) Marmaris‘in 

ġanlı Tarihi adlı bülteni 30.8.2010 

Not: Marmaris Ticaret Odası‘nın 30 Ağustos Zafer 

Bayramının 88. yıldönümünde (30 Ağustos 2010) 

yayınlamıĢ olduğu bültende Marmaris‘in Ģanlı tarihinde 

1894–1974 yılları arasındaki dönemde ve değiĢik 

cephelerde canlarını vermiĢ Ģehitlerimizin kimlikleri 

yayınlandı. Kalıcı ı olması amacıyla aynen buraya aldım. 

Anılan kuruma teĢekkür ediyorum. Burada isimleri 

olmayan ve cephede hastalanıp hastanede ölen 

Ģehitlerimizin de varlığı düĢünülürse listedeki Ģehit sayısı 

daha da artacaktır. Tüm Ģehitlerimizi minnet ve Ģükranla 

anıyor, Allah‘tan rahmet diliyorum. ġEHĠTLER ÖLMEZ 

VATAN BÖLÜNMEZ! (EU) 

129

ġEHĠTLERĠMĠZ 

S.No. Adı Baba Adı Tarih 

1 Adem Adem 1921 

2 Ahmet Hasan 1918 

3 Ahmet …. 1950 

4 Ali Mehmet 1921 

5 Ali …. 1915 

6 Ali Mustafa 1915 

7 Ali Ahmet 1916 

8 Ali H.Kadı Durak 1915 

9 Ali Hüseyin 1916 

10 Ali Hüseyin 1916 

11 Ali Ġsmail 1916 

12 Ali Mehmet 1917 




16 Durali AteĢ Mehmet 1916 

17 Duran Mustafa 1915 

18 Duran Mehmet 1916 

19 DurmuĢ Mustafa 1917 

20 DurmuĢ …. 1951 

21 Fahri …. 1915 

22 Fazlı Ġsa 1915 

23 Fehmi Efendi Mehmet 1916 

24 Habip Ġbrahim 1916 

25 Hacı Mehmet Abdi 1916 

26 Hacı Salih Ali 1916 

27 Halil Ali 1916 

28 Halil Salih 1915 

29 Halil Osman 1915 

30 Halil Mustafa 1915 


32 Halil Hüseyin 1915 


130

34 Halil Mustafa 1915 

35 Halil Musa 1916 

36 Hasan Mustafa 1916 

37 Hasan Osman 1915 

38 Hasan Ali 1921 

39 Hasan Hayri 1921 

40 Hasan Halil 1915 

41 Hüseyin Mehmet 

131 

1916 

42 Hüseyin Mehmet 1916 

43 Hüseyin Mustafa 1915 

44 Ġsa Hasan 1921 

45 Ġbrahim Ömer 1916 

46 Ġsmail Ahmet 1915 

47 Mahir Topal Ömer 1915 

48 Mehmet Recep 1915 

49 Mehmet Hasan 1916 

50 Mehmet Hüseyin 1915 

51 Mehmet Ġsmail 1915 

52 Mehmet Koca Halil 1915 

53 Mehmet Mehmet 1915 



56 Mehmet Salih 1916 

57 Mehmet Yusuf 1915 

58 Mehmet Abdülhamit 1921 

59 Mehmet DurmuĢ 1921 



62 Mehmet Veli 1922 


64 Mehmet Ömer 1918 

65 Mehmet Halil Mehmet 1915 

66 Muharrem Seyit Ali 1921 

67 Muharrem …. 1950 

68 Murat Hüseyin 1916 

69 Murat Süleyman 1917

70 Musa Hasan 1915 

71 Musa DurmuĢ 1916 

72 Mustafa Ali 1917 

73 Mustafa Hamit 1915 

74 Mustafa Hüseyin 1915 



77 Mustafa Mehmet 1915 

78 Mustafa Yahya 1915 

79 Mustafa …. 1950 

80 Mustafa Ali 1915 

81 Nuri Acar Mehmet 1953 

82 Osman Mustafa 1915 

83 Osman Turan 1916 

84 Osman Ġbrahim 1915 

85 Osman Mehmet 1921 

86 Osman Mehmet 1915 

87 Osman 

Çetiner 

DurmuĢ 1974 

88 Ömer Mustafa 1915 

89 Ramazan Mehmet 1894 

90 Recep Mehmet 1921 

91 Rıza 

Ali 1921 

92 ġaban Ahmet 1916 

93 ġaban Abdullah 1916 

94 Salih Abdullah 1915 

95 Salih Mehmet 1915 



98 ġevket Hasan 1917 

99 Seyit Ahmet Ġbrahim 1916 

100 ġükrü Ahmet 1921 

101 ġükrü Ġsa 1921 

102 Süleyman Osman 1915 

103 Süleyman Salih 1916 

104 Süleyman Recep 1916 

132

105 Karayiğit …. … 

106 Tahir Ġzzet 1917 

107 Veli Ali 1918 

108 Veysel Ġsmail 1916 

109 Yusuf Mehmet 1916 

110 Yusuf Mehmet 1915 

111 Yusuf Sadık 1915 

* Ġzmir‘de görevliyken eĢim ilk çocuğumuza 

hamileydi. Bayram tatili için otobüsle Marmaris‘e 

gidiyorduk. Yanımdaki koltukta alkollü olduğu ağzının 

kokusundan belli olan yaĢlı bir yolcu vardı. Bana kim ne 

olduğumu dahil bir sürü sorular sordu. Kendinden 

bahsetti. Ġstiklal SavaĢına katıldığını, Afyon-Ġzmir mihveri 

üzerinde çetin savaĢlara katılıp düĢmanı Ġzmir‘de denize 

döktüklerini, Atatürk‘ün muzaffer ordusunun mensubu 

olmaktan büyük bir kıvanç duyduğunu söyledi. Ben de 

içkili olduğundan bu ifadeleri biraz ihtiyatla dinledim. 

Sorularına kısa yanıtlar verdim. Sonunda, ―EĢin hamile, 

çocuğun erkek olacak. Adını, benim önerdiğim adı 

koyacaksan söyleyeceğim. Ama bir Ģartım var. Önerdiğim 

adı koymazsan çocuğun gözü kör olsun mu? dedi. Ben 

de, ―Adın ne olduğunu söyle, beğenirsem dediğini 

yaparım‖ dedim. ―Adı Mustafa Kemal olacak‖ der demez 

ağlamaya baĢladı. ―Tamam, ağlama, erkek olursa söz bu 

adı koyacağız‖ dedim. Otobüs mola verince olayı eĢime 

de anlattım. O da çocuğun adını kabul etti. Marmaris 

dönüĢü babam ve annem bizimle Ġzmir‘e geldiler. Babam 

katarakt ameliyatı oldu. 11 Kasım 1965 günü doğum 

evinde oğlumuz dünyaya geldi. Doğrudan hastanedeki 

babama ve refakatindeki anneme müjdeye gittim. Çok 

sevindiler. Çocuğun adı konusunda onların da görüĢünü 

aldım. Babam ağabeyi Mustafa‘nın Ģehit olduğunu, adının 

Mustafa konmasını önerdi. Ancak, otobüs 

yolculuğumuzdaki sarhoĢ yolcunun da ad konusunda bir 

Ģartı bulunduğunu, Mustafa Kemal olmasını önerdiğini 

133

söyleyince oğlumuzun adının Mustafa Kemal olmasını 

birlikte kararlaĢtırdık. ġimdi o dünün çocuğu Mustafa 

Kemal Kurmay Albay olarak kahraman Türk Silahlı 

Kuvvetlerinde görev yapıyor… 

134

KAÇIKA MUSTAFA 

Mustafa, Mıstan Oğullarından Kara Mustafa‘nın oğlu 

olup Miladi 1898 Marmaris doğumludur. Mıstan 

Sokağındaki mütevazı balıkçı, denizci evinde doğar. 

Mustafa‘nın doğduğu yıllarda ‗Marmaris‘te sosyal ve 

ekonomik durum acaba nasıldı‘ sorusuna birkaç cümleyle 

yanıt aramanın, bunu yaparken de sanırım Osmanlı 

Ġmparatorluğunun o dönemdeki durumuna kısaca göz 

atmak yararlı olur. 

Bilindiği üzere, Osmanlı Ġmparatorluğunun 1683‘den 

1922 yılları arasındaki 239 yıllık sürece ‗Gerileme ve 

ÇöküĢ‘ dönemi denir. Osmanlı Orduları, Yükselme 

Dönemi sürecinde elde edilen toprakları kendi yönetim ve 

kontrolünde bulundurmak için o dönemde Trablusgarp, 

Balkanlar, Galiçya, Irak, Filistin, Yemen, Suriye, Kafkaslar 

ve Çanakkale olmak üzere 9 cephede savaĢmıĢtır. 

1522-1912 yılları arasında 390 yıl Osmanlı 

Ġmparatorluğuna ait bulunan Rodos adası bu süreç 

içerisinde devletin yaptığı atamalarla valiler tarafından 

yönetilmekteydi. Rodos ile diğer adaların Ege ve Akdeniz 

kıyılarımıza yakınlığı deniz ticareti ve taĢımacılık 

bakımından yarar sağlamıĢ olsa da, Marmaris gibi denize 

kıyısı bulunan yerleĢim yerlerinde yaĢayanlar özellikle 

Akdeniz‘de üslenmiĢ korsanların talan, yağma, her türlü 

kaçakçılık ve terör gibi olumsuz etkilerinden zarar 

görmüĢlerdir. Rodos adasında bu dönemde Osmanlı 

Valisi olan ġükrü PaĢa (Deli lakaplı) Marmaris 

Kaymakamlığına bir yazı göndererek Marmaris‘in Yılancık 

Adasına üslenmiĢ korsanlardan temizlenmesini ister. 

Marmaris kaymakamı, hemen muhtar ve sözü dinlenen 

büyükleri toplayarak bir ekip oluĢturur. Bu ekibin 

kumandasını Mıstan Sokağında yaĢayan ĠbiĢ ve Kadir 

kaptanlara verir. Yelken ve kürekle gecenin karanlığından 

istifade ederek daha Ģafak sökmeden Yılancık Adasını 

135

asarak korsanları etkisiz hale getiriler. Bu olaya ‗Kıstan 

Sokağı‘ bölümünde değindim. (2) 

Bölgede, I. Dünya savaĢının patlak vermesini 

hazırlayan nedenler öncesinde ateĢ ve korku hüküm 

sürmekte, Trablusgarp‘ı iĢgal etmek için Osmanlı Devleti 

ile savaĢ halinde bulunan Ġtalya, Anadolu‘dan gelen 

yardımları kesmek için 1912 yılında Rodos baĢta olmak 

üzere ‗On iki Adalar‘ı iĢgale baĢlar. (3) 

Kaçıka Mustafa‘nın doğduğu yıl olan 1898‘de 

PadiĢahı 2. Abdülhamit‘tir. (1876–1909) O yıllarda Ġngiliz, 

Fransız, Alman, Ġtalyan su üstü ve sualtı savaĢ gemileri 

Ege ve Akdeniz‘de adeta kovalamaca oynamaktadırlar. 

Denize kıyısı bulunan Kuzey Afrika, Güney Avrupa ve 

kıyılar bombalanmaktadır. Kimin dost, kimin düĢman 

olduğu bilinmemektedir. Marmaris‘te de halk büyük bir 

panik ve korku içindedir. Marmaris‘in o yıllarda köyleri 

hariç merkez nüfusu 4 bin civarındadır. Marmaris ve 

çevresinde yaĢayan 500-600 kadar Rum ve az sayıda 

Ermeni kökenli vatandaĢ da vardır. Bunlar, ticaretle 

uğraĢır, değirmen iĢletir, maden çıkartır, dalgıçların deniz 

dibinden çıkarttığı süngerleri alıp yabancı Ģirketlere 

satarak komisyon alırlar. Ayrıca, günlük ağaçlarından elde 

edilen ve o zaman tıpta ve parfümeri sanayinde kullanılan 

sığla yağını üreticiden alıp ihraç ederler. Bunun için de sık 

olarak Rodos‘a ve baĢka yerlere gidip gelirler. Bunların 

aralarında aleyhimize casusluk, kaçakçılık, hırsızlık 

yapanları ve yapanlara yardımcı olanları da vardır. 

Marmaris‘in Mıstan Sokağındaki taĢ evin deniz 

cephesindeki kıyısında Küçük Mustafa‘nın babasına ait bir 

sandal vardır. Küçük Mustafa bununla kürek çekmeyi, 

babasıyla balığa çıkmayı, kıyılardan odun toplamayı 

öğrenir. 

136

Mustafa Amca ve ‘Bebbe Anne’ Mıstan Sokağındaki 

evin kerevetinde 

Babasıyla Günlük ve Adaağzı ormanlarından odun 

getirirler, anneleri odunlarla taĢ evin Ģöminesinde yemek 

piĢirir. KıĢın ise ocak‘taki canlı korlardan mangala 

maĢayla alarak ısınma sağlanırdı. Çocukluğumda, kıĢ 

geceleri biz onları, onlar bizi ziyaret ettiğimizde mangalda 

kahve, çay yapılıp ikram edilirdi. Külde ve korda piĢirilen 

kahve ve çayın kokusu ve lezzetinin baĢka olduğu 

söylenirdi. 

Küçük Mustafa ve Ağabeyi RaĢit‘in babaları ölünce 

evin iĢleri ve anneye bakmak onlara kalır. RaĢit askere 

alındığında Mustafa henüz on yaĢındaydı. Balık tutup 

satarlar, odun keser, arıcılık yapar, bal satar, yabancı 

tacirlerin iĢlettiği maden ocaklarında çalıĢır evin geçimini 

sağlarlardı. RaĢit askere gidince iĢler küçük yaĢta 

olmasına rağmen küçük Mustafa‘ya kaldı. 1913 yılıydı. Bir 

gün Marmaris‘in batısındaki Bodrum‘un yabancı savaĢ 

gemileri tarafından bombalandığı duyuruldu. 

Bombalamayı yapanın Fransız Dupleix ve Kleber adlı 

savaĢ gemileri olduğu söylendi. (4) Aynı gemiler veya 

benzer sınıflardan olanlarının 1912, 1914 ve 1916 

yıllarında Marmaris‘i de bombaladıklarını düĢünürüm. 

1912 ve 1914 bombardımanlarında Marmaris‘te ölen veya 

yaralanan olmadığını, ancak 1916 bombardımanın ölüm, 

yaralanma ve hasara sebep olduğu kaydedilmiĢtir. (6) 

137

Bodrum ve Marmaris‘in bombalanma gerekçesi Ġngiliz ve 

Fransızlara göre ―Kıyılardan Alman gemilerine yakıt ve 

malzeme yardımı yapılmakta olması‖ dır. 

Marmaris Kıyıları eski çağlardan beri Ege ve 

Akdeniz‘de adı sözde ticaret, ama özde talan, hırsızlık, 

gasp ve kaçakçılıkla uğraĢan Akdeniz korsanlarının hedef 

ve barınma yerlerinden sadece birisiydi. Bu korsanlar 

sayıları az da olsalar buralarda yaĢayan azınlıkların 

yardımını da alıyorlar, gereğinde iĢlerine engel olmaya 

çalıĢanları kaçırarak fidyeyle tehdit ediyorlardı. 

ĠĢte, 1914 yılının bir bahar gününde 15 yaĢındaki 

Mustafa ağabeyi askerde olduğu için arı kovanlarına 

bakmak için yaya olarak önce Marmaris‘e 13 km. 

uzaklıktaki Aksaz Karaağaç köyüne, oradan da Dalyan‘a 

gitmek üzere evinden sabahın Ģafak vaktinde ayrılır. 

Evden çıkarken annesi ―Oğlum, kötü rüya gördüm, arılar 

seni boğmuĢ, aman dikkatli ol, zaten ortalık güvensiz, 

gavur gemileri denizlerde cirit atıyor‘ der. Mustafa, sırtında 

bir erzak torbası, içinde anasının hazırladığı kumanya ile 

yola çıkarken, ―Merak etme anacığım çabuk dönerim‖ der. 

Marmaris‘ten Aksaz‘a takriben üç saatte varır. Önce 

ağabeysi RaĢit‘in kendisine emanet ettiği arı kovanlarına 

bakar. Kovandan bir parça petek balı alıp anasının 

hazırladığı haĢlama yumurta, çökelek peyniri, zeytin ve 

kuru soğandan oluĢan menusuna katıp yer. Dereden su 

içer. Sabah erken kalktığı için yemekten sonra uyku 

hisseder ve bulunduğu yerdeki çimlerin üzerine uzanıp 

‗Ģekerleme yapar‘. Aradan on dakika geçer geçmez 

kıyıdan kovanların bulunduğu yere doğru ayağında 

körüklü çizmesi, elinde kırbacı olan iri kıyım bir adamla 

yanında iki yardımcısı Mustafa‘nın baĢında dikilir, 

―Kıpırdama, yoksa seni vururuz‖ deyip ellerlindeki tabanca 

ile tehdit savururlar. Hemen iri kıyım adamın yardımcısı 

olan iki kiĢi Mustafa‘nın ellerini arkadan bağlar, Mustafa‘yı 

kıyıdaki teknelerine sürükleyip götürürler. Mustafa ne 

yapacağını ĢaĢırmıĢ, hemen aklına anasının evden 

çıkarken söylediği kötü rüya görmesi gelmiĢtir. Ancak 

138

çaresizdir ve korsanların eline düĢmüĢtür. ―KeĢke anamın 

dediğini yapıp yola çıkmasaydım‖ diyerek içinden 

piĢmanlık geçirir. 

Sağdan sola (önde) amcam Mustafa (Kaçıka Mustafa) 

Babam Hüseyin ve annem Bezmigül. Arkada Mustafa’nın eĢi 

Mahbube Hanım 

Tekne kıyıdan uzaklaĢır. Motoru güçlü ve hızı 

yüksek olan tekne bir solukta Yılancık Adası‘na (5) varır. 

Mustafa orada sorgulanmaya baĢlar. Sorulara öylesine 

basit yanıtlar vermeye çalıĢır. Birçoğuna ‗Bilmem, 

bilmiyorum‖ der. Körüklü çizmeli iri kıyım bıyıklı adamdan 

baĢka teknede beĢ-altı kiĢi daha vardır. Teknede 

bunlardan ikisi kalır, diğerleri adaya çıkarlar. Oradakilerle 

görüĢmeleri olur ve hemen tekneye dönüp adadan 

ayrılırlar. Mustafa, teknede bulunanların Rum olduklarını 

anlar. Türkçe bilen ve liderleri olduğunu düĢündüğü 

Rum‘a ‗Beni niye kaçırdınız, suçum nedir‘ der. Yetkili olan 

Rum komutan, ―Ġstihbarattan, kıyılardan kaçırdığımız canlı 

hayvanları, yiyecek içecekleri, yaptığımız soygunları 

anında ihbar eden bir çocuk olduğunu, güvenlik güçlerine 

nerede olduğumuzu haber verip bizi yakalatma da 

yardımcı olduğunu, bunu da yapanın sen olacağını 

düĢündük. Yoksa yalnız baĢına evinden bu kadar uzak bir 

yere gelmiĢ olman baĢka türlü nasıl yorumlanır? ġimdi 

139

sana efe -gerilla kıyafeti vereceğiz, bunu giyeceksin, seni 

önce ikmal için Sömbeki (Simi) adasına (6) götüreceğiz. 

Oradaki Fransız askeri gemisiyle harp esiri olarak 

Fransa‘ya kampa gideceksin‖ der. Mustafa üzüntüsünden 

verdikleri yiyeceklere elini sürmez. Hep annesini, gördüğü 

rüyayı ve kendisine söylediklerini düĢünür. Tekne 

Sömbeki Adasına (Symi) gelir Mustafa burada Fransız 

askeri gemisine teslim edilir. Gemide baĢka esirler de 

vardır. Mustafa küçük olduğu için diğerleri gibi kamaralara 

hapsedilmez. Gemide bir Fransız asker onu kendi çocuğu 

göz önüne gelmiĢ olmalı ki, anlatabildiği kadarıyla 

teselliye çalıĢarak, ―Bu günler geçer, ailene yakın 

zamanda dönersin‖ der. Gemi dört günde Fransa‘nın 

Marsilya limanına varıp kıyıya yanaĢır. Esirleri gruplara 

bölerler. Mustafa ‗Lyon Esir Kampı‘na gönderilir. Askeri 

kamyonda birkaç Türk esirle birlikte hapishaneye 

dönüĢtürülmüĢ bir kaleye çıkarlar. YaĢı küçük olması 

Mustafa‘ya avantaj sağlar. O‘na ayrı bir oda verirler. Diğer 

odalardaki esirler yakındaki bir taĢocağında taĢ kırmaya 

götürülürken, Mustafa‘ya kalenin çim ve bahçesini 

sulama, bakım yapma görevi verilir. 

Kale Komutanının 13-14 yaĢlarında güzel bir kızı 

vardır. Kız, Mustafa‘nın Türkiye‘den esir olarak geldiğini, 

baĢka bir suçu olmadığını öğrenince baba ve annesine 

duruma üzüldüğünü, Mustafa‘yla konuĢmak, arkadaĢ 

olmak istediğini, ona Fransızca öğretebileceğini söyler. 

Aile, önce bu öneriye karĢı dursa da tek çocuğu olan 

kızlarını kıramazlar. Kız, Mustafa‘ya annesinin 

piĢirdiklerinden, hatta babasının tütünlerinden ve pipo 

koleksiyonundan birini alıp, ‗bununla içmen sağlığına 

sigaradan daha az zararlıdır‘ der. Böylece Mustafa pipo 

içmeye baĢlar. Kızın adı ‗Nicole‘ dür. Nicole, Mustafa‘yı 

sevmiĢtir. Her fırsatta Mustafa‘yı ziyaret eder, istediği bir 

Ģey olup olmadığını sorar. Mustafa Fransızca konuĢmaya 

baĢlar. 

Mustafa‘nın kaçırıldığında ağabeysi RaĢit 

Çanakkale‘de askerdir. 1915 yılının 18 Mart‘ında 

140

oğazdan geçmeyi, Ġstanbul ve Karadeniz‘e ulaĢmayı 

deneyen Ġngiliz ve Fransız savaĢ gemileri Türk 

Askerlerinin döĢediği mayınlar ve kıyılardan ateĢlenen 

toplarla düĢmanın modern savaĢ gemilerini birer birer 

Çanakkale Boğazının dibine gönderirler. Boğazdan 

geçmeye muvaffak olamayınca karadan çıkarmalar 

yaparak suyolunu geçiĢe açmaya çalıĢsalar da 

karĢılarında Anafartalar Kahramanı Albay Mustafa Kemal‘i 

bulurlar. Burada, Türk Ordusunun Mustafa Kemal 

kumandasında akıllara durgunluk veren direniĢ ve karĢı 

taarruzu düĢmanı bir kez daha boynu bükük olarak geriye 

dönmeye mecbur eder. ĠĢte bu dönüĢ sırasında Ege ve 

Akdeniz kıyılarındaki liman Ģehir ve kasabalarımız 

düĢman donanması tarafından bombalanır. Ölenler, 

yaralananlar olur. Marmaris Kalesi Kemeraltı Mevkii, Tepe 

Mahallesindeki Halil Efendinin evi isabet alarak hasar 

görür. 

Mustafa‘nın ağabeyi RaĢit 1916 yılında Gelibolu 

cephesindeki birliğinden mazeret izni alarak Marmaris‘e 

döner. Zira daha önce Çanakkale‘de askerliğini yapan bir 

Marmarisliden kardeĢi Mustafa‘nın kaçırıldığını 

öğrenmiĢtir. Eve gelip annesini periĢan durumda gören 

RaĢit, Mustafa‘nın kaçırılma öyküsünü sorar, öğrenir. 

Henüz nerede olduğunun bilinemediğini, ancak 

söylentilere göre, Mustafa‘yı kaçıranın ‗Andon Givoni‘ adlı 

bir Rum korsan olduğunu, bölgeye terör estirip, gasp, 

hırsızlık, insan kaçırma gibi eylemlerle korku ve dehĢet 

saçtığını, en son Aksaz ve Çiftlik yakınlarında 

göründüğünün köylülerce söylenmekte olduğunu öğrenir. 

RaĢit Ġki yıldır çok olumsuz koĢullarda cereyan eden 

savaĢın verdiği yorgunluğu bir iki günde üzerinden 

attıktan sonra soluğu doğrudan Marmaris kaymakamının 

odasında alır. Odacıya durumu anlatıp kaymakama çıkar. 

Önce kendisini tanıtır. KardeĢinin takriben bir buçuk yıl 

önce kaçırıldığını, yöre insanı adı ‗Andon‘ olan Rum 

korsandan Ģüphelendiğini söylemeye çalıĢırken 

kaymakam RaĢit‘in sözünü keser ve ―Biz her Ģeyi 

141

iliyoruz, kardeĢin için de çok üzüldük. Ancak bu ‗Andon‘ 

denen deyyus öyle sıradan bir korsan değil, tam 

profesyonel bir eĢkıya. Sen buna yalnız baĢına ne 

yapabilirsin ki‖ der. RaĢit söz alıp Ģunları söyler: ―Sayın 

Kaymakamım, ben kendime güveniyorum. Bu korsan 

kıyılarımızda dolaĢıyormuĢ. Biliyorsunuz daha önce 

akrabam, komĢum ĠbiĢ kaptan arkadaĢlarıyla birlikte 

bunların Yılancık Adasındaki örgüt yuvasını dağıtmıĢlardı. 

Bu yüzden Rodos Valisi Deli ġükrü PaĢadan ödül bile 

aldılar. Ben ödül mödül istemiyorum. Mustafa‘nın 

intikamını alacağım. Pusu kurup bu katilin kellesini alıp 

size getireceğim. Yeter ki siz bana bir yardımcı jandarma 

askeri ile silah ve mermi verin, gerisine karıĢmayın‖‘der. 

Kaymakam hemen Ġlçe Jandarma Komutanını 

çağırır, durumu anlatır. RaĢit‘in isteği sağlanır. Bir 

jandarma er yardımcı verilir. Ġlk iki gün Aksaz Limanı (7) 

kıyılarında gözetlemede kalırlar. RaĢit‘in izni de bitmek 

üzere olduğundan elini çabuk tutması gerektir. Sonra 

batıya Çiftlik tarafına geçerler. Köylüler, ―Bekleyin, Andon 

bugün buraya gelebilir ―derler. RaĢit ve jandarma eri 

kıyıdaki harıp (harnup) ağacının arkasında pusuya 

yatarlar. Çiftlik boğazından içeri bir tekne girer. Rotası her 

defasında olduğu gibi doğrudan kıyıdaki ahĢap iskeledir. 

Tekne hızla kıyıya yaklaĢır. Jandarma erinin adı 

Cemal‘dir. RaĢit Cemal‘e ―Ġlk ateĢi ben açayım, çünkü 

Çanakkale cephesinde binlerce mermi yaktım, deveyi 

dizinden, pireyi gözünden vuracak kadar deneyim 

kazandım. ĠĢ, ikinci atıĢa kalırsa ben sana söylerim‘ der. 

Cemal de ‗tamam RaĢit Abi‘ der. 

142

Ġstiklal Madalyalı Mustafa Zengin (Kaçıka Mustafa) Marmaris 

Merkez mezarlığında ebedi istirahatgahında 

Tekne iyice kıyıya ve iskeleye yaklaĢınca baĢ 

güvertede ayakta direğe dayalı duran, baĢında Ģapka, 

elinde kırbaç, ayaklarında körüklü çizmeyle adeta poz 

verenin katil ‗Andon‘ olduğu iyice belli olur. Gez, göz, 

arpacık yaparak ‗Bismillah‘ çekip tetiğe basan RaĢit koca 

bir çam yarması gibi olan Andon‘u teknesinin 

güvertesinden kıyıya düĢürür. Jandarma Cemal de 

teknedeki yardımcısını silah çekmeye fırsat vermeden 

üzerine atlayıp yakalar. Andon tam boynundan, çene 

altından vurulmuĢtur. Fazla kan kaybından ölmek 

üzeredir. RaĢit, Andon‘u sudan kumsala sürükleyip sorar. 

―KardeĢim Mustafa‘yı sen kaçırmıĢsın, ne yaptın, sağ mı, 

yaĢıyor mu‖ der. Andon önce su ister. Ağzına matara ile 

su verildikten sonra ―‗Mustafa Fransa‘da, Lyon esir 

kampında‖ der demez son nefesini verir. RaĢit, kardeĢinin 

sağ olduğuna hem sevinmiĢ ve hem de düĢman da olsa 

bir insan öldürmekten hüzünlenmiĢtir. Andon‘a bakarak, 

‖Marmarisliler kızgın köpek baĢını yer derler. Ölenin 

143

ardından konuĢulmaz ama sen Ģimdi yaptığın kötülüklerle 

eĢek cennetini boyladın Andon Efendi‖ der… 

RaĢit ve Jandarma Cemal birbirlerine ayni anda 

―Biz Ģimdi ne yapacağız‖ der gibi bakıĢırlar. RaĢit Cemal‘e 

―Bu iki metre boy, yüz kusur kilo ağırlıktaki cesedi bırak 

Marmaris‘e taĢımayı yerinden kaldırmak bile mümkün 

değil. Cemal ―Öyleyse, buraya bir yere gömelim‘‘der. 

RaĢit hemen yanıt verir. ―Gövdesi olabilir ama kafasını 

kaymakama göstermem gerek, en iyisi boynundan kesip 

kafayı torbaya koyalım, bedeni de yukarıda bir yere 

gömelim‖ der ve öyle de yaparlar. Birkaç köylü de bunlara 

yardımcı olur. 

Çiftlik, Bayır, Gölenye köyleri üzerinden patika yolda 

hızlı yürüyüĢle Marmaris‘e gelip kimseye bir Ģey 

söylemeden kaymakama çıkarlar. Odacı bunları içeri alır. 

Kaymakam RaĢit‘i hemen tanır. Alaylı bir Ģekilde ―Hayrola 

RaĢit Kaptan, Andon‘u bulabildin mi bari‖ der demez, 

RaĢit Kaptan önce sırtındaki torbayı çıkarıp önüne alarak 

içindeki kanlı baĢı saçından tuttuğu gibi ―ĠĢte Kaymakam 

Bey, Andon‘ un kellesini size verdiğim söz üzerine 

getirdim‖ der. Hiç beklemediği bir durum ve görüntüyle 

yüz yüze gelen kaymakam kanlı baĢı görünce olduğu yere 

düĢüp baygınlık geçirir. Kesik baĢ, bir kazığın ucuna 

sokularak Andon‘a kin besleyen acılı ve kinli Marmarisliler 

tarafından sokaklarda gezdirilir. RaĢit, bu olaydan sonra 

Gelibolu‘daki birliğine döner. SavaĢ koĢulları ve Anadolu 

iĢgali devam etmektedir. RaĢit terhis olamaz. Takriben on 

yıldır askerdir. KurtuluĢ SavaĢına da katılır... 

Lyonda esir kampında olan Mustafa, esir 

mübadelesinde buradan ayrılırken kendisini çok seven ve 

arkadaĢı olan kamp yöneticisinin kızı Nicole ve ailesi 

Marsilya‘ya kadar gelirler. Mustafa‘ya Fransa‘da kalması 

için öneride bulunurlar. Ancak Mustafa ―Sonra dönebilirim, 

önce vatanıma, anama bir kavuĢayım‖ diyerek veda edip, 

Nicole‘ü elindeki mendili ile gözyaĢlarını siler durumda 

bırakarak bindiği yabancı bandıralı gemiyle Marsilya 

144

Limanından ayrılıp Ġstanbul‘a gelir. Ġstanbul‘da esaretten 

dönen Türkleri Galata Rıhtımında karĢılamaya gelen 

yoğun bir kalabalık oluĢmuĢtur. Rıhtımda Mustafa‘yı 

bekleyen kimse yoktur. Mustafa aktarmalı olarak Ġzmir, 

Aydın ve Muğla üzerinden Marmaris‘e döner. Marmaris‘te 

onu karĢılayanlar ―Sılan mübarek olsun Mustafa‖ diyerek 

Mıstan Sokağındaki evine kadar getirirler. Annesi 

sevinçten ağlamaktadır. Mustafa‘yı bağrına basar, o da 

duygulanır, annesine sarılıp ellerinden öper. 

Mustafa‘nın o zaman yaĢı küçük ve esarette geçen 

beĢ yıllık süresi askerlik hizmetinden sayılmadığı için 

hemen askere alınır. .Ağabeyi RaĢit, Dayımoğlu Halil, 

Hamdi Yüzak, Em.Bnb.Edip Bey, Rıfkı Efendi, Hafız 

Mehmet Efendi, Hafız Kamil Efendi Aydınlı Halil Bey, 

Münir Bey Muğla Kuvayi-Milliye Heyetine katılarak görev 

alırlar. Afyon Cephesinde Ġstiklal SavaĢına katılıp madalya 

alan ağabeyi RaĢit gibi Mustafa da Ġstiklal Madalyası 

sahibi olur. Cumhuriyetin ilanından sonra Muğla Kuvayi 

Milliye Heyetinde görev almıĢ ve sonra Marmaris Belediye 

BaĢkanlığı da yapmıĢ Marmarisli Hamdi Yüzak‘ın kız 

kardeĢi Mahbube Hanımla evlenip ‗Süheyla‘ adını 

verdikleri bir kızları olur. 

Mustafa‘ya kaçırılma anlamında Marmarisliler 

tarafından ‗Kaçıka Mustafa‘ lakabı takılmıĢtır. Onu, hep 

ağzında piposu, baĢında kasketi daima titiz ve temiz 

giysilerle görürdük. Ailece birbirimizi ziyaret etmek 

istediğimiz uzun kıĢ gecelerinde duvarı bitiĢik olan 

evlerimizden birbirimize elbise fırçasının tahta tarafıyla 

vurup ―Kahve içmeye bekliyoruz‖ veya ‗‘Geliyoruz‖ mesajı 

iletirdik. 

Öykü kahramanlarımızdan Zeybek RaĢit Ġstiklal 

madalyalı bir kahraman ve denizci olarak ‗Zeybek RaĢit 

Kaptan‘ unvanını alır. Evlenip çoluk çocuk sahibi olur. 

YaĢamının son yıllarında oğullarının yanına giden Zeybek 

RaĢit 1959 yılında Fethiye‘de vefat eder ve burada 

gömülüdür. 

145

Mustafa amcayı ise Marmaris‘te 1978 yılında 80 

yaĢındayken kaybettik. Arapça okuma ve yazmayı bilen 

ve çoğu kez elinde Kuran‘la Mıstan Sokağında hasta olan 

komĢuları ve bizi ziyaret edip ―Nazar olmuĢsun‖ diyerek 

defalarca esneyip nazar duası okumasını hiç 

unutmadığım eĢi Mahbube Teyze de (Bebbe anne) 

1988‘de hayata gözlerini yumdu. 

ġimdi, albümdeki bazı fotoğraflara baktığımda 

içlerinden sadece birkaçının hayatta olduklarını 

görüyorum. Zaman su gibi akıp geçiyor. Kanuni Sultan 

Süleyman‘ın da hayranlığını kazanmıĢ divan Ģairimiz 

Baki‘nin; ―Baki kalan bu kubbede hoĢ bir sedadır‘ sözünün 

doğruluğunu daha iyi anlıyor, ardında sedaları kalanlara 

Allah‘tan rahmet diliyorum... 

Kaynakça: 

(1) ‗Kumandanım, Galiçya ne yana düĢer‘ adlı 

ġevki Yazman‘ın kitabı 

(2) Marmaris Tarihi-KürĢat Ekrem Uykucu- 

1970 

(3) ― ― ― ― ― ― 

(4) Ġbrahim Nezihi Beyin mektubu-Bodrum 

Sualtı Arkeoloji Müzesi komutan kulesi broĢürü 3 Haz 

1915 

(5) Marmaris Aksaz Boğazının güneyinde dar 

ve uzun küçük ada-Zamanında yılanların çok olması 

nedeniyle bu ad verilmiĢ 

(6) Marmaris-Hisarönü Körfezi ağzına yakın 

Yunan adası. (Simi) 

(7) Marmaris‘e 13 km. doğuda liman. ġimdi 

askeri deniz üssü 

146

MARMARĠS’ĠN GÜNLÜK AĞAÇLARI 

Günlük Ağacı (Liquidambar Orientalis) 

Ġnsanların, hangi iĢ ve meslek grubundan olursa 

olsunlar olanakları ölçüsünde kendisi ve aile bireylerinden 

ayrı olarak doğup büyüdüğü Ģehir, kasaba veya köye 

karınca kararınca maddi veya manevi bir katkıda 

bulunmasının önce insanlık, sonra da bir erdemlilik 

olduğuna inananlardanım. 1964 yılında Ġzmir‘de açılan 

Turist Rehberliği kursuna katılıp kokart aldığım yıllarda 

ülkemizin özellikle yabancılara tanıtılması gerekli olan 

tarih, kültür ve doğa zenginliği yanında Marmaris ve 

yöresinin ―Günlük-Sığla Ağaçları‖nın adı ve ne oldukları 

hiç bilinmiyordu. Yıllar sonra doğa ve çevre korumaya 

duyarlılık ve alternatif turizm çeĢitliliği gündeme çıkmaya 

baĢlayınca bitki, (flora) ve hayvan (fauna) türlerine de 

ilginin arttığı görüldü. 

Öncelikle; Doğduğum, yetiĢtiğim güzel Marmaris‘e 

bir zenginlik katacağına inandığım ve sonra ―Turizm 

147

Elçileri‖ benzettiğim rehber arkadaĢlarıma bugüne kadar 

öne çıkmamıĢ, günden güne de nesli azalmakta, değeri 

hakkında ise çok az kiĢinin bilgisi bulunduğu Günlük 

(sığla) Ağaçlarını önce kendim tanımak ve sonra da 

tanıtmak amacıyla bir çalıĢma yaptım. Tüm dünyada 

benzeri ender görülen bu ağaç türünün ülkemize ve 

Marmaris‘e bir zenginlik ve çeĢitlilik kazandırdığına 

inandım. 

Bu ağaçları günlük yerel gazete yazılarımda öne 

çıkaran birkaç yazımdan sonra ilk defa bazı yayın 

kurumları Marmaris ve çevresindeki günlük ağaçlarının 

bulunduğu park ve orman iĢletmelerine gelerek yerinde 

çekim yaptılar. ĠZ TV ve TRT 2 TV bu ilklerden ikisiydi. 18 

Mayıs 2006 günü belgesel nitelikte hazırlanan yapıtlar 

bazı akademisyen ve uzmanların da görüĢleri alınarak adı 

geçen TV‘ler tarafından kendi kanallarında gösterime 

sunuldu. Bu çekimlerde bizim de görüĢlerimize yer verildi. 

Yapıtın TV‘lerden ilgi ile izlendiği ve büyük beğeni 

kazandığını mutlulukla gördüm, duydum ve öğrendim. 

Marmaris Belediyesi ―Sığlanın GözyaĢları‖ adıyla ĠZ 

TV‘nin yaptığı bu çalıĢmayı CD‘ye aldırıp çoğaltarak halka 

dağıttı. Bu güzel bir giriĢimdi. Ancak, bu CD‘lerden 

herkesin kolay sahiplenmesi kolay olsa da, CD çalarda 

izleyebilmesi zor olacaktı. Özellikle okullardaki genç 

çocuklarımıza bu ağaçlarımızı sevdirmek ve korumak için 

her an ellerinin altında olacak ve kolayca okunabilecek bir 

yayına ihtiyaç olduğunu görerek küçük bir broĢür 

hazırladım. Adını da ‗Marmaris‘in Günlük Ağaçları‘ 

koydum. Marmaris Belediyesi anılan broĢürü bastırıp 

‗Tarih Bülteni‘ ile birlikte dağıtımını yaptı. Ayrıca, 

Marmaris‘te bir ilk olarak Mayıs 2005‘de ―Gençlik ve 

Bahar ġenlikleri kapsamındaki etkinliğe Günlük 

Ağaçları‖nın tanıtımı da konuldu. Akademisyen ve 

üniversite öğretim görevlilerin de katıldığı panel ve 

yarıĢmalar düzenlendi. Halka ücretsiz günlük ağaç 

fidanları dağıtılarak bu ağacın tanıtımına katkıda 

bulunuldu. Marmaris‘te tarih, kültür ve doğa turizminde 

148

çeĢitlilik yaratacak bu tür giriĢim ve destekleri için baĢta 

Marmaris Belediye BaĢkanı sayın Ali Acar‘a ve böylesi 

giriĢimlerde yardımcı olan herkese teĢekkürü bir borç 

biliyorum. 

―Marmaris‘in Günlük Ağaçları‖ baĢlığı altında 

yaptığımız araĢtırmanın mutlaka yeterli ve tam olduğunu 

söyleyemeyiz. Konunun uzmanları, akademisyenler 

mutlaka daha kapsamlı çalıĢmalar ve yapıtlar ortaya 

koyacaklardır. Nitekim araĢtırmamızda böyle bir 

çalıĢmanın yapılmakta olduğunu öğrendim. Bunun da 

ayrıntısına ilerdeki sayfalarda değindim. 

Günlük Ağaçları konusunda araĢtırma yaparken 

bazı yetkililer ve konunun uzmanı kiĢilerle görüĢtüm. 

Ggünlük yağı (sığla) istihsalini fiilen yapanlarla temas 

sağlayıp bilgi ve görüĢ alıĢveriĢinde bulundum. 

Bunlardan, araĢtırmamızda adı geçen, geçmeyen herkese 

teĢekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca bu çalıĢmanın sadece 

bir doğasever, Marmaris sever tarafından hazırlandığının 

göz önünde tutulmasını, uzman kiĢi veya kurumların 

düzeltme, görüĢ ve önerilerine her zaman açık olduğumu 

önemle belirtmek isterim. 

Değerli okurlar; Anadolu Medeniyetleri Mısır, Asur, 

Miken Medeniyetleriyle aĢağı yukarı yaĢıttır. Özellikle 

Marmaris ve çevresi dahil kıyılarımızda, deniz diplerinde 

yüzlerce batık mevcuttur. Zamanımızda bunların 

bazılarına su altı arkeologları dalar, kurtarma çalıĢmaları 

yaparlar. Eskiden bunu sünger avcıları yapıyordu. Bu 

batıklardan çıkarılan değiĢik türde toprak amforaların 

(testi) bazılarının diplerinde katı sıvı ve birikim halinde 

çam ağaçlarından elde dilen ―reçine‖ ile günlük 

ağaçlarından istihsal edilen ―sığla yağı‖ (balsam) 

görülmüĢtür. Takriben 3000 yıllık dönemde (MÖ.3000- 

MÖ. 332) otuz sülaleye mensup eski Mısır kralları 

firavunların ölümünden sonra Nil nehrinin batısında inĢa 

edilen anıt mezar ve tapınaklara (piramitler dahil) 

gömülmeden önce bedenleri mumyalanırdı. Bu iĢlem için 

149

gövdesinden sığla yağı, çam reçinesi sağlanan ağaçların 

Mısır‘da olmayıĢı nedeniyle Akdeniz‘in karĢı yakasındaki 

Anadolu‘dan, Marmaris, Fethiye, Antalya, Dalyan 

(Caunos) Datça gibi limanlardan getirildiği biliniyor. 

Mısır‘da Giza bölgesindeki kral Keops, Kefren ve 

Mikerinos‘a ait piramitlere eĢlik ve korumacılık yapan 

gövdesi aslan, baĢı insan olan 70 metre uzunluğunda ve 

20 metre geniĢliğinde bir ‗Sfenks‘ anıtı vardır. Bunun 

hemen yanında da 46 metre boyunda, 1224 parça sedir, 

dut gibi sağlam ve deniz suyuna dayanıklı ağaçlardan 

elde elden keresteden inĢa edilmiĢ bir tekne 

sergilenmektedir. Bu kayık firavunu maddi yaĢamından 

manevi yaĢamına sanal olarak taĢıması içindir. Bu yapıtta 

da bölgemizin ağaçlarından elde edilen odun veya 

kereste kullanılmıĢtır. Bundan ayrı olarak Akdeniz‘de 

Mısır‘ın kuzey liman Ģehirlerinden birisi olan 

‘Ġskenderiye‘nin Anadolu ve Marmaris kıyılarına denizden 

karĢı yaka komĢusu olması nedeniyle denizden yapılan 

ticaretin ve taĢımacılığın öne çıktığı görülür. Eski 

Datça‘nın Knidos‘lu mimarı, fizik ve matematikçisi 

Sostratos Ġskenderiye‘nin hemen kuzey kıyısındaki 

‗Pharos‘ adasına MÖ. 5. yüzyılda bir deniz feneri inĢa 

etmiĢtir. Bu fenerin yüksekliği 120 metredir. (Art and 

History of Egypt) Burada sedir, çam, zeytin gibi reçineli 

odun yakılarak, odunların alevi ve verdiği ıĢık büyük bir 

cam ayna ile yansıtılarak denizcilerin bu feneri onlarca mil 

uzaktan görebilmesi sağlanmıĢtır. ‗Helenistik Dönem‘de 

bu yapıt ‗Dünyanın Yedi Harikası‘ndan birisi olarak bilinir. 

Anılan fenerde yakılan odunların arasında mutlaka bu gün 

olduğu gibi o zaman da Marmaris‘in dağlarına, yeĢil 

örtüsüne güzellik katan peyzajını oluĢturan çam, zeytin, 

gibi ağaçlarından elde edilen odunun da varlığı 

düĢünülmelidir. (Kaynak-‗Art and History of Egypt‘) Tüm 

bunlardan ayrı olarak yukarıda değinilen sığla, odun ve 

kereste ticaretinin yakın tarihe kadar bölgemizde 

yapıldığını kanıtlayan bir Marmarisli hemĢerimizin 

anlattıklarına da burada yer vermek istedim. 

150

Atalarımızdan akrabamız da olan Sayın Saim 

Gökova özellikle yaĢı ilerlemiĢ annesinden (Makbule 

Gökova 17 Ocak 2007‘de 98 yaĢında vefat etti) öğrendiği 

bazı anekdot ve diğer bilgileri 2004 yılında benimle 

paylaĢtı. Bunlara kısaca burada kendi ağzından yer 

verelim: 

―Rahmetli babaannem büyük dedem Hacı Selim‘in 

kızıdır. Büyük dedemiz Hacı Selim ve gelini Vesile Birinci 

Cihan Harbi sırasında ve 1916 yılında Marmaris‘i Fransız 

donanmasının Yalancı Boğaz dıĢından bombalaması 

sırasında sığındıkları kalenin Kemeraltı mevkiinde diğer 

birçok Marmarisli ile birlikte Ģehit düĢmüĢler, annem de bir 

bacağını kaybetmiĢ. Annemin anlattığına göre; Kanuni 

Sultan Süleyman‘ın padiĢahlığı döneminde (1520-1566) 

Marmaris-Fethiye arasındaki bölge validesi Hafsa 

Sultan‘a verilmiĢ. Valide Sultan, kendi adına kurulan vakfa 

Dalaman-Marmaris arasındaki araziden elde edilen her 

türlü ürünün satıĢından, Marmaris Kalesinin altındaki 

menzil hanenin iĢletilmesinden ve günlük ağaçlarından 

elde edilen sığla yağını Mısır‘a ihraç ederek sağlanan 

gelirden yardımda bulunmuĢtur. Mısır‘a sığla yağı ihracatı 

büyük dedemin yaĢadığı yıllarda da sürmüĢ. Hacı Selim 

dedem paraçelesi ile (yelken ve kürekli takriben 10 m. 

boyunda kayık-tekne) denizden taĢımacılık yapmıĢ, iki 

damadını da gemici olarak yanına almıĢtır. Bir defasında 

sığla yağı yüküyle Marmaris-Ġskenderiye seferine kendisi 

çıkmayıp iki damadıyla baĢka bir denizciyi göndermiĢ, 

lakin haftalar, hatta aylar geçmiĢ paraçele Marmaris‘e 

dönmemiĢtir. Marmarisliler ümidi kesip, teknenin 

battığına, mürettebatın da boğulduğuna inanmaya 

baĢlamıĢlar. Bir gece, Hacı Selim dedem rüyasında 

paraçelenin ve içindekilerin sağ olduklarını, Marmaris‘e 

geri döndüklerini görmüĢ. Evdekilere, rüyasını anlatıp 

ardından, ― Allah‘tan ümit kesilmez‖ demiĢ. Bu rüyadan 

yakınları ve Marmarisliler çabucak haberdar olmuĢlar. Aile 

yakınları gözlerini sıkça olarak Marmaris Boğazına 

dikerek umutla beklemeye baĢlamıĢlar. O günlerin birinde 

151

oğazda limana girmekte olan bir yelkenli görülmüĢ. 

Yelkenli tekne, pruvası Marmaris Limanına doğru olmak 

üzere Gölenye‘den (Ġçmeler) esmekte olan kuvvetli 

karayeli iskele yanından yelkenine doldurarak hızla 

Marmaris‘e yaklaĢmaktaymıĢ. Tekneyi gören çocuklar 

dokuz oturak (hızla koĢarak) Hacı Selim dedenin evine 

koĢmuĢ ve kapıyı heyecanla vurmuĢlar. Hacı Selim Dede 

almakta olduğu aptesttini yarıda bırakıp hemen kapıyı 

açmıĢ. ―Hayrola çocuklar‖ demiĢ. Gelen çocuklar hep bir 

ağızdan ―Paraçele göründü, geliyor‖ diye bağrıĢmıĢlar. 

Hacı Selim iyice emin olmak için ayağındaki terlikle 

çocukları da yanına alarak evinin hemen yakınındaki 

kalenin güney burcuna çıkmıĢ. Kale, ne de olsa Marmaris 

Boğazını ve limanını en iyi gören yerdir. Giderken içinden 

dualar etmekte, adaklar adamaktaymıĢ. Nefes nefese 

kalmıĢ ama o anda kendi gözleriyle gördüğü haberin 

doğruluğunu kanıtlayınca çocuklara hemen okkalı bahĢiĢ 

dağıtmıĢ. Paraçele rıhtıma iyice yaklaĢınca içindekiler 

iyice seçilmeye baĢlamıĢ. Sevinçten adeta çılgına dönen 

dedem Hacı Selim, ―Atalarımız çocuktan al haberi derlerdi 

de inanmazdım, ne kadar doğruymuĢ‖ demiĢ. Hemen 

kaleden aĢağıya inip evden sırtına ceket, ayağına 

ayakkabı giyip rıhtıma koĢmuĢ. Marmaris halkı da kıyıya 

toplanmıĢ. Davulcu, zurnacı olayı duyar duymaz soluğu 

kıyıda almıĢlar. Tekne demirleyip iskelesini karaya 

uzatınca baĢta Hacı Selim dedem ve sevinç gözyaĢlarıyla 

tekneye doluĢan akrabalar sarmaĢ dolaĢ olmuĢlar. 

Ancak, yüzlerce mil uzaktan salimen gelen paraçele 

neredeyse bir kulaç suda batma tehlikesi geçirmiĢ. O 

tarihlerde merkez nüfusu bin kiĢi civarında olan 

Marmaris‘te kısa sürede olaydan herkesin haberi olmuĢ. 

Büyük bir sevinç yaĢanmıĢ. Hacı Selim Dedemin 

mutluluktan önce ağladığı, ardından da sevincini kayığın 

baĢına toplanan Marmarislilere hitaben yaptığı 

konuĢmayla paylaĢmıĢ. Önce, Allah‘a hamd-ü selam 

olsun demiĢ ve sonra eĢ, dost, akraba ve Marmarislilere 

teĢekkür etmiĢ. 

152

O günlerde akrabalardan birisi yaĢanan bu olayı bir 

Ģiire dönüĢtürmüĢ. Bu Ģiir düne kadar aile yakınlarımız 

tarafından iyi bilinirdi. ġimdi bunu bilenlerin sayısının çok 

az olduğunu düĢünüyorum. ġiir aynen Ģöyledir: 

Hey hey, müjdeler olsun ! 

Göründü paraçele, 

Essin meltemler essin 

Bıçak urganı kessin. 

Söyleyin Hacı Selim‘e, 

Deveden kurban kessin. 

Bize derler Met Reisler, 

Telli kurĢun atarız, 

Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için, 

El ele verir Beldibi‘ne ereriz‖... 

Verdiği bilgiler ve daha önce hiç bir yerde 

yayınlanmamıĢ Ģiiri bana yazdırıp ‗Marmaris‘in Günlük 

Ağaçları‘ baĢlıklı yazımızda yayınlanmasına yardımcı 

olduğu için kuzenim, dostum Saim Gökova‘ya teĢekkür 

ederim. Burada değindiğim olaya yazı baĢlığına göre ‗Ne 

alakası var‘ diyebilecek okurlarım olabilir. Ancak yaĢanan 

maceranın zamanında Marmaris‘ten yapılan sığla yağı 

ihracatından kaynaklandığını unutmamak gerekir… 

Günlük ağaçlarından sağlanan sığla yağının diğer 

bitkilerden elde edilenlerle birlikte tıbbın babası olan 

Hippokrates (MÖ.460-377-Ġstanköy) döneminden 

baĢlayarak ilaç olarak kullanıldığını bazı kaynaklardan 

öğreniyoruz. MS. 3. yüzyılda yaĢamıĢ ve mide ülserinden 

rahatsızlık çeken Roma Ġmparatoru Caracalla, zamanın 

sağlık merkezlerinden olan Epidaurus, Kos ve 

Bergama‘daki sağlık merkezlerinde (Asklepion) tedavi 

görmüĢtür. Bergama Asklepion‘unda günlük ağacından 

çıkartılan sığla balsamı, çam reçinesi ve diğer bitkilerden 

elde edilen doğal ilaçlarla tedavi görüp Ģifa bulduğunu 

153

azı yabancı kaynaklardan rehberliğimin ilk yıllarında 

öğrenmiĢtim. 

Marmaris'in ‘Günnücek Milli Parkı’ndaki günlük 

ağaçları 

Bu ağaç türünün ve salgıladığı balsamın ağacın 

gövdesinden istihsalinde kabukların (kapçık) presten 

geçirilip yağının ayrıĢtırılmasından sonra arda kalan posa 

kurutularak buhur (tütsü) elde edilir. Ansiklopedik bilgilere 

göre; Eski çağlarda bazı tapınak ve ibadet yerlerinde 

tanrılaĢtırılan veya kutsallaĢtırılan kralların onuruna 

günlük ağacı kabukları yakılırdı. Kudüs tapınağında koku 

sunağı vardı. Burada her gün günlük yanardı. 

Hıristiyanlığın ilk yıllarında bir pagan geleneği olduğu 

gerekçesiyle günlük yakmaktan vazgeçilse de 4. 

yüzyıldan itibaren kilise bu geleneği benimsedi. O zaman 

günlük dumanının insanların dualarının göğe yükseliĢini 

simgelediğine ve hatta Ģeytanın bu kokudan korkup o 

yerden uzaklaĢtığına inanılırmıĢ. Dumanının antiseptik 

özellik taĢıdığı bugün de tıbben kabul edilmiĢtir. Ġslam 

dininde ve kutsal kitap Kuran-ı Kerim‘de bildiğimiz 

kadarıyla günlük yakmak hakkında bir ayet bulunmamakla 

birlikte bazı özel dini günlerde kandil ve mevlitlerde ve 

hatta vefatlarda günlük yakıldığını, Marmaris ve 

çevresinin vatanı olan günlük ağacından bu ürünün 

154

sağlanmasının kolay olması nedeniyle de yerli halk 

tarafından özel günlerde halen uygulandığını biliyoruz.. 

Günlük ağacı gövde kesiti 

Günlük Ağacı her yerde görülen veya yaĢayan bir 

bitki türü değildir. Bu yüzden böyle ender görülen bitki 

türlerine bitki biliminde (Botanik) ―Endemik‖ sıfatı 

verilmiĢtir. Latince‘de adı ―Liquidambar Orientalis‖ olarak 

geçer. Tohumlu bitkiler kategorisinde olup 

Güvercinağacıgiller (Hamamelidaceae) familyasındandır. 

Boyları 20 m. kadar yükselebilir. Yaprak dökücü türdendir. 

Yapraklar palmat 5x10, 6x13.5 loplu yumurtamsı, 

dikdörtgenimsi ve yarı keskin sivri uçlu, kenarda oyukludiĢli 

veya testere diĢli, tüysüz veya nadiren ana 

damarların alt taban kısmında kısa kümesi tüylüdür. 

Meyveli baĢlar 2,5-3 sm. çapında, sarkıcıdır. Her ġubat 

ayının baĢında tomurcuklanma baĢlar. Yapraklarını Kasım 

ayı sonunda döker. Deniz seviyesinde ve 800m 

yüksekliğe kadar olan sulak ve batak yerlerde yetiĢir. 

Ömürleri, iĢletmecilerin ifadesiyle binlerce yıldır. Yeter ki 

bakımı iyi yapılsın, ağaç gereksinim duyduğu yeterli suyu 

bulsun ve yaĢama ortamı bozulmasın. Ağacın 

gövdesinden özellikle sıcak yaz aylarında alınan yağın adı 

―Ak günlük‖, sonradan elde edilen buhur olmuĢ siyah 

haline de ―Kara günlük‖ denir. Bu gün yeryüzünde nesli 

tükenmekte olan bu ağaç türüne ülkemizde Güney ve 

güneybatıdan baĢka yer ve kıta olarak sadece Kuzey 

155

Amerika (Kaliforniya) Kuzey Afrika ve Hindistan‘da 

rastlanmaktadır. Türkiye‘de günlük ağaçları Muğla Ġli 

hudutları içinde Marmaris, Köyceğiz, Dalaman, Fethiye ve 

az sayıda olmak üzere Denizli Ġline bağlı Acıpayam ilçesi 

ile Antalya Ġli Sütçüler bölgesinde vardır. Ġklim yapısı sıcak 

ve suyu bol, yumuĢak zeminde yaĢayan bu ağaçların 

kökleri Ģemsiye gibi açılıp toprak yüzeyine yakın 

olduklarından satıh sularıyla beslenirler. Ülkemizde 

bulundukları bölgelerde özellikle turizmin getirdiği 

canlılıktan yararlanmak için göç ederek gelen ve her yıl 

artan nüfus nedeniyle merkezdeki su tüketimini 

karĢılamak için dere yatakları ve doğal pınarların 

çevresine açılan artezyenler ağaçların kurumalarına 

neden olmuĢtur. Bundan ayrı olarak yangın, çevresel atık 

ve kirlilikler, sığla yağı ve buhur istihsalinin bilinçsizce 

yapılması gibi nedenler yüzünden de günlük 

ormanlarındaki bu nadide ağaç nesli tükenmekte olan 

birçok hayvan, balık ve bitki türünde olduğu gibi sessizce 

gözden kaybolmaktadır. 1940‘lı yıllarda 6300 hektar olan 

sığla istihsali neredeyse 1000 hektara düĢmüĢtür. ĠĢte, 

bizi de ihtisas konumuz olmadığı halde böyle bir araĢtırma 

yazısı yazmaya sevk eden ana neden de bu olsa gerektir. 

‘Grup Doğayla BarıĢ, Çevre ve Sanat Derneği‘ 

baĢlattıkları bir proje ile ‗Akdeniz‘in Tılsımı‘ adını 

verdikleri bu ağaçları tanıma, tanıtma, koruma ve 

çoğaltma kapsamında bir proje baĢlatmıĢlar, bu konuda 

çok yararlı çalıĢma ve yayınlar yapmaktadırlar. Proje 

koordinatörlüğünü sayın Hakkı Çopuroğlu‘nun yaptığı bu 

çalıĢmalarda emeği geçen üyelere teĢekkür ediyorum. 

Geçtiğimiz yıllarda bir gazete haberinde ―Sığlaya 

DNA testi‖ baĢlıklı bir yazı yayınlandı. Muğla Üniversitesi 

Eğitim Fakültesi öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Biyolog 

Sayın Belgin Göçmen TaĢkın‘ın ―Türkiye‘deki Relikt 

Endemik Sığla Ağacı Popülâsyonlarında Genetik 

ÇeĢitliliğin Ġzoenzimleri ve RAPR Belirteçler Yardımıyla 

Saptanması‖ adlı bir proje oluĢturulduğuna değinilerek 

156

Sayın TaĢkın‘ın Ģu açıklamalarına yer veriliyordu. 

(Hürriyet Ege eki 25.02.2005) 

―Halk arasında günnük adıyla da bilinen günlük 

sığla ağaçları baĢta ilaç sanayi ve parfümeri sektöründe 

olmak üzere bir çok alanda kullanılıyor. Tarla açma ve 

turizm faaliyetleri nedeniyle sayıları hızla azalıyor. Sığlalar 

yok olma tehlikesiyle karĢı karĢıyalar. 20. yüzyıl 

baĢlarında Muğla Ġl genelinde 6321 hektarlık alanda sığla 

ağacı vardı. Bugün, 1337 hektarlık alanda sığla yetiĢiyor. 

1999‘da 9463kg. sığla yağı elde edilirken bu rakam 2002 

yılında 3108 kg. düĢtü. Ağacın ekonomik değeri çok 

yüksektir. Sığla ağaçlarının bu güne kadar genetik yapısı 

araĢtırılmadı. Bu araĢtırmalar sonucunda yok olma 

tehlikesi bulunan sığla ağaçları koruma altına alınacak. 

Proje, dünyada ilk olma özelliği taĢıdığı için TUBĠTAK‘ tan 

destek geldi. Proje maliyetinin tamamını TUBĠTAK 

karĢılayacak. Uygulamaya Mart ayında baĢlayacağız. 

Belirlenen bölgelerde 50 m. arayla sığla ağaçlarının 

yapraklarından örnekler alınacak. Bunlar üzerinde bitkinin 

yapısını inceleyen RAPD analizi, DNA testleri 

uygulanacak ve modifiye edilmiĢ boyama yöntemleri 

kullanılacak. Proje sonunda sığla ağaçlarının sistematiği 

ortaya çıkacak. Evrimi belirlenecek ve jeolojik zamanlarda 

kıtaların ayrılmasına iliĢkin bilgiler ortaya çıkacak. Ayrıca 

bu ağaçların korunmasına iliĢkin öneriler geliĢtirilecek‖ 

deniliyordu. 

Memnuniyetle görüyoruz ki üniversitelerimizdeki 

genç öğretim görevlileri hocalarımız konunun önemine 

daha bilimsel yoldan yaklaĢarak çözüm ve yöntem 

bulmada arayıĢ içindeler. Bu konuda çalıĢmalarının hangi 

safhada olduğunu öğrenmek için telefonla aradığımız 

Sayın Belgin Göçmen TaĢkın bize sevindirici ve olumlu 

haberler verdi. Yukarıda gazetede verilen bilgiler 

içeriğindeki çalıĢmaların aynen yapıldığını bildirdi. 

TUBĠTAK‘ la ilgili proje baĢvurusunun bir kopyasını da 

internet adresimize hemen gönderdi. Kendisine göstermiĢ 

157

olduğu ilgi ve yardımlaĢma için buradan bir kez daha 

teĢekkür ediyoruz. 

Çocukluğumuzun Marmaris‘inde Ģimdi büyük bir 

özlemle yad ettiğimiz anılarımız içinde ―Günlük‖ veya o 

zamanki adıyla ―Günnücek‖ hep vardır. Bu cennet ve 

doğa harikası yer mesire ve dinlence yerimiz olarak 

Marmaris‘in milli parkıydı. Marmarisli olup da kenarda 

köĢede, duvarda albümde kalmıĢ ve Günnücek‘te çekilmiĢ 

siyah-beyaz bir fotoğrafı olmayan yoktur‖ desem doğru 

söylemiĢ olurum. Ailecek veya tam ergenlik çağımızda 

arkadaĢlarla yürüyerek veya denizden Günnücek Parkına 

giderdik. Özellikle, sandalla gitmenin zevkine doyum 

olmazdı. Çatma Pınar‘ın baĢına kadar kürek çekerek bu 

cennet bahçesinin içinde olurduk. Günlük Ormanı içinden 

akıp giden çayların, derelerin coĢkusu, çıkardığı ruhu 

okĢayan ve dinlendiren ses hale kulaklarımdadır. ―Çatma 

Pınar‖, ―Kadın Azmağı‖ ve ―Killik Çayı‖ hepimizin günlük 

konuĢmalarımızda adının sıkça geçtiği nadide güzellikteki 

yerlerdi. Burada ağaçlara kurulan hamaklar, deniz 

kıyısında yakalanıp taze piĢirilip yenilen levrek, kefal, 

çipuraların tadı hala damağımızdadır. Hele anamız dolma, 

kuru bakla salatası, makarna yapar, babamızın çatma 

pınarın havuzunda ıslatılan ve neredeyse suyun 

soğukluğundan çatlamak üzere olan kocaman bir karpuzu 

kesmesi vardır ya.... adeta bunlar birer ibadettir, bir tür 

törendir. Genç kızlar, genç anneler kulaklarının arkasına 

bir tutam günlük dalı, defne, mersin, kekik veya piren dalı 

takar, bunlardan sofradaki toprak testi veya vazoya 

ıslatılırdı. Bülbüller, serçeler, güvercinler öter, sincaplar 

günlük ağacı meyveleri olan tırtıklı lopları diĢleriyle ―tıkır 

tıkır‖ ses çıkararak kırıp yerken bir yandan da yan gözle 

bizi izlerlerdi. Bunlardan soframıza kadar yaklaĢanlar bile 

olurdu. Bizden baĢlarına bir zarar geleceğinden 

korkmazlardı. Burası bir orman, piknik alanı değil, adeta 

bitkiler, kuĢlar, balıklar ekolünün yaĢadığı, bizi misafir 

kabul edip ağırlamak için azami gayreti, özveriyi 

158

gösterdiği ev sahipleriydiler. Pikniğin bitip, güneĢin battığı 

ve billur billur, gürül gürül akan derelerin suyunun 

kararmaya baĢladığı bir vakitte bu defa ev sahibi ailenin 

gündüz ortalıkta görülmeyen diğer fertleri de sahneye 

çıkar, ‗pev....pev‘ diye bağırıp çağırmaya baĢlarlardı. 

Bunlar, ‗Günlük Ailesi‘nin mensupları, ‗çakallarıydı. Sanki 

bize, ‖Sizi bu kadar ağırlayabiliyoruz, doğayı artık bize 

bırakın, herkes evine saman damına, hepinize güle güle‖ 

demek ister gibiydiler. 

Değerli okurlar; Galiba burada biraz duygusallığa 

kaçtım. Nede olsa günden güne azalamaya, hatta 

kaybolmaya baĢlayan nice maddi ve manevi değerlerimizi 

genç kuĢaklarımızın görebilme olasılığı azalıyor. Bunların 

yaĢatılması için önce neler olduklarını bilmemiz, sonra da 

korunması konusunda bilimsel önlemler almamızın 

gerekliliğine inanıyorum. 

Günlük Ağaçlarında sığla yağı ve buhur istihsali 

ağaçların sağlıklarının bozulmaya, kuruyup sayılaının 

azalmaya baĢlamaları üzerine bölge genelinde bir iki saha 

dıĢında istihsali durduruldu. Orman Bölge 

Müdürlüklerindeki görevlilerden aldığımız bilgiler 

doğrultusunda Günlük orman ve sahaları her bölgeye 

göre numaralandırılmıĢ. 2005 yılında sadece 69 numaralı 

Çetibeli Günlük sahasına iĢletme izni verilmiĢ. Eskiden 

sığla istihsal iĢi Orman Bakanlığı ve dolayısıyla bölge 

müdürlükleri tarafından iĢçi temin edilerek uzman görevli 

gözetiminde yapılır, elde edilen tonlarca ürünün satıĢı 

yine adı geçen kurumun yetkilileri tarafından önce 

depolanıp sonra satıĢı yapılırdı. ġimdi öyle değil. 

Ülkemizde serbest pazar ekonomisi ve özelleĢtirme 

uygulaması gündeme geldiğinden bu yana iĢletmeye 

açılacak saha önce ihaleye çıkarılıyor. Muğla bölgesinde 

Çetibeli‘ndeki 69 numaralı iĢletme sahası dıĢında iĢlenen 

ve sığla istihsali yapılan saha olmadığını öğrendik. 

159

Günlük ağacından sığla yağı elde etme 

Sığla istihsalini ve iĢletmeyi yakından görmek ve 

hem de fotoğraf çekmek için güneĢli güzel bir havada tek 

iĢletme sahası olan TaĢan-Çamlık iĢletme sahasına gittik. 

Burada, eĢiyle beraber ağaçlardan ellerindeki özel kaĢıkla 

yağ çıkaran Sayın Ġsmet Baka ve eĢine sorular sorduk, 

yanıt aldık. Sayın Ġsmet Baka ve eĢi genç yaĢlarından 

bugüne kadar hep bu iĢi yapmıĢlar. Ġsmet Baka, aslen 

Ula‘lı olduğunu, yetmiĢi geçen yaĢıyla eskiye nazaran bu 

iĢte çalıĢmanın artık zor olmaya baĢladığını söylemek 

istese de, iĢini çok sevdiğini, bu iĢten ekmek yediğini, biri 

erkek diğeri kız iki çocuğunu da üniversitede okutarak 

oğlunun jeoloji mühendisi, kızının da öğretmen olmasına 

ekonomik desteği bu iĢten sağladığını söyledi. Bazı 

sorularımıza iĢini hiç bırakmadan yanıt vermeye çalıĢan 

Ġsmet Baka‘nın iĢ disiplini, yaptığı iĢinden zevk almasını, 

eĢiyle dayanıĢma içindeki görüntülerini doğrusu takdir 

ettik. Buradaki sahada iĢletmeyi ihaleyle geçen yıllarda 

olduğu gibi yine kendileri almıĢ. ġartnameye göre çapı 

(kutru) yirmi santim ve daha yukarı olan 1000 ağaçta 

üretim yaparak takriben 200kg.yağ çıkarmayı umuyorlar. 

(Bir ağaçtan takriben 200 gr. sığla yağı elde ediliyor.) 

Verilen bilgiye göre; Yağ istihsali için ağaçların 

gövdelerinde takriben 4–6 cm. en ve 70 cm derinliğinde 

kızartma yerleri açma ve temizlik iĢlemi her yılın Nisan‘da 

baĢlıyor. Çıkan yağlar belli aralıklarla ve özel kaĢıklarla 

toplanıp içinde sıcak su bulunan kazana boĢaltılıyor. 

160

Kazan dolar dolmaz ürün prese alınıp sıkılıyor. Preste 

sıkılarak suyu alınan yağ beton havuza akıyor. Geride 

kalan posa buhur olarak alınıp kurutulmak üzere sergiye 

alınıyor. Yağ ise tenekelere doldurularak yerli veya 

yabancı alıcılara satılıyor. Bu üretim Kasım ayı sonuna 

kadar devam ediyor. 

Sığla yağı ilaç ve kozmetik sanayinde kullanılır. 

Günlük yağı ve buhur, balcı, baharatçı ve aktar gibi bazı 

satıĢ yerlerinden temin edilir. Birçok hastalığa iyi geldiği, 

kuvvet ve peklik verici, yatıĢtırıcı, idrar arttırıcı, adet 

söktürücü, romatizma ağrılarını dinlendirici ve sindirim 

sistemini özellikle mide ve bağırsak rahatsızlıklarını 

giderici özellikleri olduğu biliniyor. 

Günnücek Milli Parkı ve günlük, çam, defne ağaçları arasından 

bize göz kırpan Marmaris Körfezi 

―Marmaris‘in Günlük Ağaçları‘ adlı araĢtırma küçük 

bir kitapçıkta ayrı olarak Marmaris Belediyesi tarafından 

bastırılıp yayınlandı. Bu çalıĢmayı güzel ülkemiz, 

topraklarımız ve üzerindeki nadide ağaçların bilinmesi, 

korunması, tanıtımı için yaptım. Marmaris‘in Günlük 

Ağaçları‘ adlı araĢtırmamı aĢağıdaki cümlelerle 

sonlandırıyorum: 

Hepimizin bildiği ve bilmesi gerektiğine inandığımız 

bir özellik Ģudur. Buna ayrıcalık da diyebiliriz. Anadolu 

coğrafyası değiĢik topografik yapı ve iklimlere sahip 

olması dolayısıyla geçmiĢten günümüze bazı canlı 

türlerinin ortaya çıkması için bir laboratuardır. Bunun canlı 

161

türlerinin çok az değiĢime uğrayarak günümüze kadar 

gelmesinde ise müze gibi görev yaptığı bir gerçektir. 

YaĢamakta olduğumuz 21. yüzyılın dünya kamuoyunda 

biyoloji yüzyılı olacağı yönünde çok güçlü bir inanıĢ vardır. 

Yine okuduğumuz kitaplarda, izlediğimiz TV yayınları ve 

belgesellerde görüyoruz ki dünyadaki ekosistemlerin canlı 

kısmının önemli bir bölümünü bitkiler oluĢturmaktadır. 

Elektrik düğmesi nasıl aydınlığın ve karanlığın kumandası 

ve sigortası ise bitkiler de tüm canlılığın kumandası ve 

sigortası konumundadır. Bitkiler olmadan oksijen ve besin 

olmaz. Ġnsan dahil Eko Sistemdeki tüm canlıların ayrı 

görevleri vardır. Eğer bu canlıların yok oluĢuna göz 

yummaya devam edecek olursak görevler yerine 

getirilmeyecek ve zinciri oluĢturan halkalar kopacaktır. 

Her canlı türünü bir halka, tüm canlıları ve yaptıkları 

görevleri de bir zincir olarak düĢünebiliriz. Bu halkaların 

kopmaması, zincirin parçalanmaması için öncelikle 

çevremizdeki canlı türlerini iyi tanımamız gerekir. Böylece, 

tanıdığımız bildiğimiz Ģeyleri daha iyi koruyup 

kollayabiliriz. Bunları ben değil, bilim ve çalıĢanları 

söylüyor... 

162

. 

Marina arkasında Marmaris Milli Parkı ve Günlük 

Ağaçları 

163

Ġkinci Bölüm 

YEREL GAZETE YAZILARIMDAN SEÇMELER 

NATO VE ANIMSATTIKLARI 

NATO, Ġngilizcesi ‗North Atlantic Treaty 

Organization‘ sözcüklerinin baĢ harflerinden oluĢmuĢtur. 

Türkçesi ‗Kuzey Atlantik AntlaĢması Örgütü‘ dür. Bilindiği 

üzere bu kuruluĢ 2. Dünya SavaĢı sonrası oluĢan siyasi 

ve askeri ortamda 9 Nisan 1949‘da Washington 

AntlaĢması ile kurulan kolektif bir savunma örgütüdür. 

Özetle anılan antlaĢmanın üçüncü, dördüncü ve beĢinci 

maddelerinde üye ülkelerin ortak savunma için 

yeteneklerini geliĢtirmeye, herhangi bir üyenin toprak 

bütünlüğü, siyasî bağımsızlık ve güvenliği tehlikede 

olduğunda bir araya gelmeyi ve herhangi birine 

saldırıldığında bu saldırının hepsine karĢı yapılmıĢ bir 

saldırı olarak kabul etmeyi taahhüt eder. 

Türkiye bu örgüte Yunanistan‘la birlikte eĢ zamanlı 

olarak 1952 yılında kabul edilmiĢtir. En son Arnavutluk ve 

Hırvatistan‘ın katılımıyla NATO‘ya üye ülke sayısı 28 

olmuĢtur. NATO‘da görev yaptığım 1960‘lı ve 70‘li 

yıllarda örgüte üye sayısı 15 veya 16 ülkeydi. ġimdi 

neredeyse bu rakam ikiye katlanmıĢ. Avrupa Birliğinin 

kuruluĢundan bugüne de yıldan yıla artan üye ülke 

sayısının 27 ile neredeyse NATO üyesi ülkeler sayısına 

ulaĢtığı bir gerçektir. Ancak Güney Kıbrıs‘ın üyeliği bizde 

aranan Ģartlara haiz olmadığı halde kolayca gerçekleĢince 

bizi daha ne zaman olacağı belli olmayan bekletmenin 

maksatlı olduğu gerçeğini de burada vurgulamalıyım. 

Sovyet Rusya Blok Ülkelerle birlikte güçlü bir tehdit 

oluĢtururken Avrupa‘nın doğusunda en güçlü NATO 

Kalkanı‘ olarak tanımlanan Türkiye, tehlike geçince Ģimdi 

AB dıĢında tutuluyor. Bunun yorumunu artık sağır sultanın 

bile böyle yapmakta olduğunu düĢünüyorum… 

164

Muvazzaf bir asker olarak yurt içi ve yurt dıĢında 

toplam sekiz yıl NATO‘da çalıĢmıĢ olmam nedeniyle 

yazacak, söyleyecek çok konu ve anılarım vardır. 

Bazılarına zamanı ve yeri geldikçe günlük bir gazete 

yazısına sığacak kadarıyla kısaca değinir, siyasi 

geliĢmeler ve olayları değerlendirip kendimce eski ile 

bugünü kıyaslarım. Bunlardan birini siz okurlarımla bu 

yazımda paylaĢmak istiyorum. Bunu yaparken biraz 

geçmiĢe dönmemiz gerekiyor. 

Yıl 1989, bundan tam 20 yıl önce doğup büyüdüğüm 

Marmaris‘te emeklilik yaĢamımı sürdürüyorum. 

Bulgaristan‘da Türk asıllı soydaĢlarımıza büyük bir baskı 

ve soykırım uygulaması yapıldı. Henüz, NATO‘ya karĢı 

cephe olan ―Varsova Paktı‖ ile birlikte Berlin duvarı 

yıkılmıĢ değildi. Yarım milyona yakın soydaĢ Türk 

Trakya‘sına kaçıp sığındılar. NATO, basından takip 

ettiğim kadarıyla bir Ģey yapmıyor, yapamıyordu. Bu 

durumdan büyük bir üzüntü duyup tepkimi, belirtmek 

istedim. Görev yaptığım Belçika‘nın Brüksel‘deki NATO 

Genel Sekreterliğine Ġngilizce bir mektup yazdım. Bu 

mektubun Türkçe içeriği aĢağıdadır. Anılan mektupta 

NATO‘yu kuruluĢundaki antlaĢma hükümlerini yerine 

getirmeye çağırdım. 15 Haziran 1989 tarihinde yazdığım 

mektuba 4 Temmuz 1989 tarihinde zamanın NATO Genel 

Sekreteri Alman Malfred Wörner‘den aldığım Ġngilizce 

yanıtın Türkçe özeti de aĢağıdadır. 

Ulusal basın bu olayı duymuĢ olacak ki beni Milliyet 

Gazetesi Yazı ĠĢleri Müdürlüğünden aradılar. Amacın, 

―Olayı bir de benim ağzımdan öğrenip, doğrulamak‖ 

olduğu söylendi. Ben de herhangi bir gizlilik taĢımayan bu 

mektupların karĢılıklı olarak yazılmıĢ olduğunu ifade ettim. 

Bunu Milliyet Gazetesi 7 Ağustos 1989 tarihinde baĢ 

sayfada haber yaparak yayınladı. O günkü gazetenin bu 

haberi içeren kupürlerini dosyamda saklamıĢtım. Onları 

da fotoğraflarını çekerek aynen yazıma aldım. 

165

Bu vesileyle, 1988‘den öldüğü yıl olan 1994 yılına 

kadar büyük bir baĢarıyla 6 yıl NATO Genel Sekreteri olan 

Türk dostu merhum Malfred Wörner‘i bir kez daha 

saygıyla, rahmetle anıyorum. Bilindiği üzere VarĢova 

Paktı ve Demir Perde Berlin Duvarı ile birlikte bir yıl sonra 

yıkılıp tarihe karıĢınca bu olay da birçok benzerleri gibi 

tarihin sayfalarında kaldı. Bulgaristan‘da ve daha sonra 

Sırpların Bosna-Hersek‘te ‘sergiledikleri katliam ve 

insanlık suçunun durdurulmasında NATO‘nun yaptığı 

görev unutulmamalıdır. Bu müdahalede NATO adına 

görev yapan Türk Hava Kuvvetlerimizin de katkısı vardır. 

NATO Genel Sekreterinin Erol Uysal'a verdiği resmi yanıt 

166

Erol Uysal‘ın NATO Genel Sekreterliğine yazdığı 

Ġngilizce mektubun Türkçe özeti Ģöyledir: 

―Sayın Genel Sekreter; Ġçinde bulunduğumuz 

günlerde Bulgaristan‘da yaĢamakta olan soydaĢlarımıza 

karĢı Bulgar Hükümeti büyük boyutta insanlık suçu 

iĢlemektedir. SoydaĢlarımızı Bulgaristan‘dan sınır dıĢına 

gitmeye, kalanlar asimile edilmeye zorlamakta, direnenler 

katledilmektedir. Bu olay Türklere karĢı önceden 

planlanmıĢ bir tür soy kırıma dönüĢmüĢtür. Bundan ayrı 

olarak VarĢova Paktı‘na üye olan bir devlet komĢusu 

Türkiye‘yi ve NATO‘yu adeta yok sayıp tahrik ve tecavüz 

boyutuna varan mütecaviz bir tutum sergilemektedir. 

Açıkça belirtmem gerekirse, yıllarca NATO‘da görev 

yapmıĢ emekli bir asker olarak NATO‘nun yukarıda 

değindiğim geliĢmelere ilgisiz kalmıĢ görünmesini hayret 

ve üzüntü ile takip ediyorum. Oysa NATO AntlaĢmasının 

ilgili maddelerinin bu vahim geliĢme karĢısında 

uygulamaya konulması gerektiğini düĢünüyorum. Bu 

konuda NATO Delegasyonlarının özel bir toplantı yaparak 

bir bildiri ile Bulgaristan Hükümetini suçlaması, 

Bulgaristan‘da yaĢayan Türkler üzerinde uygulanmakta 

olan düĢmanca ve insanlık dıĢı politikadan acilen 

vazgeçilmesi istenmelidir. 

Saygılarımla… Erol Uysal, E. Tank Kd. BĢçvĢ. 15 

Haziran 1989 

NATO Genel Sekreteri Manfred Wörner‘in Erol 

Uysal‘a yanıtı: 

Sayın Erol Uysal; 15 Haziran 1989 tarihli 

mektubunuza teĢekkür ederim. Bulgaristan‘ın 

soydaĢlarınıza karĢı yapmakta olduğu insanlık dıĢı 

iĢkence ve tehcir politikası için duyduğunuz üzüntüye 

aynen katılıyorum. Sizi temin ederim ki; Bu konu NATO‘da 

ve bağlı birimlerde öncelikli konu olarak ele alınmaktadır. 

Müttefik ülkeler hem Sofya hem de diğer bazı ülkeler 

167

nezdinde Türk azınlığının lehine olacak giriĢimlerde 

bulunulmaktadır. Bu konuda Avrupa Ġnsan Hakları 

Komisyonunun harekete geçirilerek Bulgaristan‘ın Türk 

azınlıklar üzerine uygulanmakta olan insanlık dıĢı 

politikadan biran önce vazgeçirilmesi konusunda gereken 

düzeltmeleri yapması istenmiĢtir. Bu konu NATO‘nun 

öncelikli meselelerinden birisi olarak gündemimizdedir. 

Ayrıca Avrupa Ġnsan Hakları Koruma Bildirgesine imza 

atmıĢ ülkeler konu üzerinde yoğun çalıĢmaktadır. Burada, 

30 Mayıs 1989 tarihli bildirgede tüm NATO üyesi 

devletlerle Avrupa Ġnsan Hakları Koruma AntlaĢması 

maddelerinin öncelikle uygulamaya konulması konusunda 

giriĢimlerin olduğunu size duyurmak isterim. Ġmza M. 

Wörner 04 Temmuz 1989 

07 Ağustos 1989 Tarihli ‗Milliyet Gazetesi‘nin ön 

sayfasındaki haberde konuyla ilgili yazı baĢlığı: 

―WÖRNER, SESSĠZ KALMIYORUZ‖ olmuĢtu. Haber 

Ģöyle devam etmiĢti. ―Yıllarca NATO‘da çalıĢan Emekli 

Astsubay Erol Uysal NATO Genel Sekreterine Bulgar 

zulmüne sessiz kalınmasını eleĢtiren mektup yazdı. Genel 

Sekreter Manfred Wörner de yanıtında, Sessiz 

kalmıyoruz‖ dedi… 17.04.2009 

Milliyet Gazetesinin bu konu ile ilgili yaptığı habere 

yukarıda kısaca yer verdim. Onları buraya tekrar 

yazmadım. Sadece anılan gazete kesiti ve fotoğrafı 

ekledim. Marmaris‘te Yerel bir gazetede de yayınlanan bu 

yazıma önemine binaen yayınlanacak olan kitabımın son 

rötuĢlarını yaptığım günlerde ve takriben olaydan 22 yıl 

sonra aĢağıdaki eklemeyi yapmayı da uygun buldum. 

Değerli Okurlar; Son yıllarda ülkemiz siyasi açılımlar 

konusunda önemli konukları ağırladı. Danimarka 

BaĢbakanı Rasmussen, ABD BaĢkanı Obama ülkemize 

geldiler. Türkiye, ―Rasmussen‘in NATO Genel 

Sekreterliğine atanmasına, Fransa‘nın NATO‘ya tekrar 

alınmasına bazı koĢullar yerine getirilmedikçe‖ deyip 

168

çekince koyamadı. Bunları ABD istiyordu ve bu isteği 

yerine getirdik. ġimdi sırada baĢka isteklerin yerine 

getirilmesi var. Bunların neler olduğunu önümüzdeki 

günler bize gösterecek. Dünyada milli çıkarlarından hiç 

taviz vermeyen komĢular, ülkeler, siyaset adamları var. 

Bunlara birkaç örneği en yakınımızdakilerden verecek 

olsam, Yunanistan‘ın Makedonya, Kıbrıs ve Ege 

sorunlarında, Ermenistan‘ın milli politikaya dönüĢtürdüğü 

sözde soykırım ve Azerbaycan-Karabağ‘ı iĢgali 

meselesinde, Talabani‘nin PKK‘ya silah bıraktırmaya 

yanaĢmaması ilk akla gelenler olur. Siyaseti, milli 

politikayı hükümetler yapar ama halkın, üniversitelerin, 

birey olarak vatandaĢın da sorumlulukları vardır. Milli 

politikanın takip ve yürütülmesinde, halkın 

bilinçlendirilmesinde sivil toplum kuruluĢlarına büyük 

görevler düĢer. Milli politika siyaset dıĢıdır. Milli politikanın 

sağlam ve hayati temeller üzerine oturmasında sivil 

üstünlük (inisiyatif) hareketine ihtiyaç vardır. Bunun güçlü 

olduğu yer ve zeminde kolay kayma olmaz. Türkiye 

Cumhuriyetini kuran büyük önder Atatürk‘ün milli 

politikaya verdiği önem ve değeri O‘nun derin ve geniĢ 

ufkunu belli eden anlamlı sözlerinde bulabiliriz. ĠĢte 

bunlardan sadece birisi olan ve Hürriyet ve Bağımsızlık 

üzerine aĢağıda söyledikleridir: 

―Hürriyet ve Bağımsızlık benim karakterimdir. Ben 

milletimin ve büyük ecdadımın en kıymetli mirasından 

olan bağımsızlık aĢkı ile yaratılmıĢ bir adamım. 

Çocukluğumdan bugüne kadar ailevi, hususi ve resmi 

hayatımın her safhasını yakından tanıyanlarca bu aĢkım 

bilinir. Bence bir millete Ģerefin, haysiyetin, namusun ve 

insanlığın yerleĢmesi ve yaĢaması mutlaka o milletin 

hürriyet ve bağımsızlığına sahip olmasına bağlıdır. Ben 

Ģahsen bu saydığım özelliklere çok ehemmiyet veririm ve 

bu özelliklerin kendimde varlığını iddia edebilmek için 

milletimin de aynı özellikleri taĢımasını Ģart ve esas 

bilirim. Ben yaĢayabilmek için mutlaka bağımsız bir 

169

milletin evladı kalmalıyım. Bu sebeple milli bağımsızlık 

bence bir hayat meselesidir. Millet ve memleketin 

menfaatleri gerektirdiği takdirde insanlığı teĢkil eden 

milletlerden her biriyle uygarlık gereği olan dostluk ve 

siyaset iliĢkilerini büyük bir hassasiyetle takdir ederim. 

Ancak benim milletimi esir etmek isteyen herhangi bir 

milletin de bu arzusundan vazgeçinceye kadar amansız 

düĢmanıyım. 1921 (Mart 2011) 

170

NOEL BABA VE MERSĠN AĞACI 

Hıristiyan dünyasında Noel Baba, asıl adıyla Aziz 

Nicholas iyi eğitim görmüĢ, kendini insanlara adamıĢ, 

yardım sever kiĢiliğiyle bilinir. Özellikle çocuklara 

hediyeler veren Aziz Nicholas için yazılmıĢ birçok hikaye, 

söylence vardır. Örneğin, zamanında zengin olan ve 

evlenme çağına gelmiĢ üç kızı bulunan bir tüccar iflas 

edip muhtaç duruma düĢünce çok sıkıntılı günler 

yaĢamaya, hatta intihar etmeyi düĢünmeye bile baĢlar. 

Bunu öğrenen Nicholas bir gece bu ailenin evinin 

bacasından aĢağı bir kese dolusu altını bırakır gider. 

Sabah ocağın içinde altınları gören aile çok sevinir. 

Bozulan iĢlerini yeniden rayına koyup kızlarını 

evlendirirler. Her yıl Aralık ayının sonunda kutlanan 

‗Noel‘de yaĢanan canlılık ve tatil Ġsa Peygamberin 

doğumunun kutlamasıyla beraber bu Aziz‘i de hatırlama, 

ona sevgi, saygı sunmak için yapılır. 

Bazı Batı ülkelerinde Noel Baba‘ya değiĢik adlar 

verilmiĢtir. Örneğin, Fransa‘da Pere Noel, Ġngiltere‘de 

Father Christmas, Amerika‘da Santa Claus, Almanya‘da 

Heilige Nikolaus gibi isimlerle tanınır. Ülkemizde ise ‗Noel 

Baba‘ olarak bilinen bu din adamının asıl adı Aziz (Seant) 

Nicholas‘tır. Miladi 245 yılında Antalya-Fethiye arasındaki 

antik Ģehir olan Patara‘da (GelemiĢ) doğmuĢ, 326 yılında 

da Demre‘de (Myra) ölmüĢtür. Bu din adamının doğum 

yeri olan Patara MÖ. 5. yüzyılda Likya Federasyonuna 

bağlı 6 önemli Ģehirden birisi olmuĢ ve daha sonra Aziz 

Nicholas döneminde Demre‘nin (Myra) piskoposluk 

merkezi yapılmasıyla ün kazanmıĢtır. Ölümünden sonra 

Aziz Nicholas için Demre‘de bir kilise yapılmıĢ, değiĢik 

dinlere mensup gezginler burayı Efes - Meryem Ana evine 

veya Seant John (Aziz Yuhanna) kilisesine olduğu gibi 

ziyarete baĢlamıĢlardır. Kilise, Cumhuriyet döneminde 

onarılarak müzeye dönüĢtürülmüĢ ve ziyaretlere 

171

açılmıĢtır. Burada her yıl Aralık ayının ilk haftasında Kültür 

ve Turizm Bakanlığı ve Demre (Kale) Belediyesinin 

iĢbirliğiyle ‗Noel Baba Kutlama ve Anma Etkinliği‘ yapılır. 

Bu etkinliğe çoğunluğu yerli ve yabancı turistler katılır. Bu 

yıl ki kutlamaya 15 yeni evlenecek çift davet edilmiĢ olup 

Demre‘deki kilisede nikâhları kıyılacak. Antalya‘da 

otellerde konaklayan takriben 500 kiĢilik davetli de törene 

katılarak nikah, ayin ve diğer etkinliklerde hazır 

bulunacaklar. Ayrıca, Devlet Filarmoni Orkestrası kilise 

önündeki meydanda konser verecek. 

GeçmiĢ yıllarda yine bir Aralık ayı baĢında böyle bir 

etkinlikte bulunmuĢtuk. Ancak yörede Aralık ayı içerisinde 

havanın yağıĢlı olması açık alanda yapılacak gösteri ve 

etkinlikleri olumsuz etkileyip iptale neden olmuĢtu. 

Noel Baba‘nın doğduğu ve yaĢadığı yerin aslında 

Antalya Ġlimize bağlı Akdeniz kıyısındaki Patara ve Demre 

yerleĢim yerleri olduğu Batı‘da fazla bilinmiyor. Ancak Ġncil 

dahil dini kitaplarda Aziz Paul‘ün (Hz. Yahya) Roma‘ya 

çağrılıp orada katledilmesinden önce liman Ģehri Demre‘yi 

(Myra-Andriace-Çayağzı)) ziyareti, burada tekne 

değiĢtirmesi portakallarıyla da ünlü bölgenin önemini daha 

da arttırmıĢ. Zaten Aziz Nicholas‘dan önce bu bölgede 

binlerce yıl yaĢayan bir medeniyet hüküm sürmüĢtü. 

Bunun somut kanıtı Demre‘deki (Myra) antik Ģehir 

kalıntılarıdır. Benzetmek gerekirse toplu konut tarzında 

yontulmuĢ kaya mezarları (Nekropol) ve tiyatro bunlardan 

bugüne kadar ayakta kalmıĢ ve iyi korunmuĢ antik 

yapılardır. Doğal olarak zengin medeniyet geçmiĢi ve dini 

açıdan Piskoposluk merkezi olan Myra, Aziz Nicholas‘ın 

döneminde de Hıristiyanlık açısından daha fazla ilgi ve 

üne kavuĢmuĢtur. Ġtalyan denizci veya tacirler buranın 

dini, manevi ve ticari önemini düĢünerek 1087 yılında 

Demre‘ye gelmiĢler, buradaki eserleri yağma edip 

gemilerine yükleyerek Ġtalya‘nın ‗Bari‘ Ģehrine 

götürmüĢlerdir. Bunların arasında Aziz Nicholas‘a ait lahit 

içinde kalan kemikler de bulunuyormuĢ. Yağmacılar 

172

aldıkları kemiklerle birlikte birçok antik eseri de buradaki 

kiliseye satıĢlar. Daha sonra Bari‘deki kilise yenilenerek 

Avlusuna bir lahit konmuĢ, Demre Kilisesindeki lahitten 

çalınan kemikler de bunun içine konup, ―Aziz Nicholas‘ 

Bari‘de öldü, buraya gömüldü‖ denilerek Hıristiyanlar için 

bir tür haç yeri oluĢturulmuĢtur. Bu olay Hıristiyan 

dünyasında bayağı tutmuĢ, o günden beri Ġtalya‘nın ‗Bari‘ 

Ģehri önemli bir ziyaret yeri olarak her yıl yüz binlerce 

turiste ev sahipliği yapmaya baĢlamıĢtır. Halen, 

Demre‘deki kilisede Aziz Nicholos‘a ait olduğu bilinen bir 

mermer lahit ile diğer din ve kilise görevlilerine ait birkaç 

lahit mezar vardır. Demre‘deki kiliseden kurtarılan bazı 

objeler ise bu gün Antalya müzesinde sergilenmektedir. 

1960‘lı yılların bir Aralık ayında, rahmetli hocamız 

‗Halikarnas Balıkçısı‘ takma adıyla da bilinen merhum 

rehber-yazar Cevat ġakir Kabaağaçlı ile Efes turundaydık. 

Sohbet sırasında konu ‗Noel ve Noel Baba‘ya gelmiĢti. 

Demre‘deki kiliseye bir gurup din adamını götürdüğünü, 

onlara rehberlik yaptığını söyleyerek sözü Aziz‘in 

mezarına getirmiĢ ve Ģunları söylemiĢti. ―Ġtalyanlar ticareti 

iyi bilirler. Ne de olsa ataları Cenevizli, Venediklidir. 

Demre‘deki kilisede bulunan beyaz mermerden yontulmuĢ 

lahit‘in kapağını kırıp açınca içinde sadece insan kemikleri 

görüp hayali sukuta uğrarlar. Belli ki onlar küp dolusu altın 

veya para umuyorlarmıĢ. O anda ilahi bir koku onlara 

mucize gibi gelmiĢ. Söylenceye göre güzel ve ritüel bir 

kokunun etkisinde kalıp bir ara kendilerinden bile 

geçmiĢler. Bir defa daha dikkatli bakmıĢlar ki lahdin 

içinden gelen bu güzel koku halen tap taze yeĢil durmakta 

olan mersin bitkisindenmiĢ. Lahdin altındaki küçük bir 

delikten çıkıp büyüyen mersin fidanı bu Aziz‘in mezarını 

kokuya bürümüĢ. O mersin bitkisini de kökünden söküp 

Aziz‘in kemikleriyle birlikte götürmüĢler‖... 

Merhum Kabaağaçlı‘nın anlattıklarına ben de birkaç 

cümle ile yorum katmıĢtım. ―Belli ki yöreye mersin bitkisi 

ve bunların çıkardıkları nefis koku egemen olunca Aziz 

173

Nikholas‘tan önce antik Ģehirde yaĢayan kavimler Ģehrin 

adını ‗Myrtle‘ (Mersin) sözcüğünden üretilen ‗Myra‘ 

koyuvermiĢler. Yüzlerce, binlerce yıldır bu bitkinin güzel 

kokulu yapraklarından bazı tıbbi ilaç ve parfümeri 

ürünlerinin yapılarak değerlendirilmiĢ olduğunu 

sanıyorum. Tıpkı bölgemize has ‗endemik tür‘ olarak 

yakından tanıdığımız Marmaris‘in Günlük Ağaçları ve 

Sığla Yağı‘ gibi. Bunlar aromalı tipik Akdeniz bitkileridir. 

Umarım Demre‘den söküp götürdükleri mersin bitkisi 

Ġtalya‘nın Bari‘sinde tutmuĢtur. Zira benim Marmaris‘ten 

alıp Gökova-Karaca‘ya diktiğim fidan yer değiĢimini 

sevmedi ve tutmadı‖ demiĢ gülüĢmüĢtük... 

Latince adı ‗Myrtus Communis‘ olan mersinin 

bölgemizde yaĢayanlar tarafından hala eskiden olduğu 

gibi kesilip mezarlara konma adetinin sürmekte olduğunu 

da göz ardı edemeyiz. Özellikle dini günler ve bayram 

arifelerinde yapılan mezarlık ziyaretlerinde bölgemizde 

herkesin elinde genellikle bir demet mersin dalı ile 

sergilediği görüntüler bunun somut kanıtı olsa gerektir. 

ÇağdaĢ toplumlarda insanoğlunu din, mezhep, köken, 

renk, zengin fakir demeden birleĢtiren, ama hiç de fark 

edilmeyen o kadar benzerlikler var ki. Ġyi ki de varlar. Ne 

de olsa bunlar birer katalizör görevi görüyorlar…07.12. 

2009 

174

175

MARMARĠS’ĠN AYYILDIZLARI 

Marmaris‘te bir gelenek 37 yıldır yaĢıyor. 

Marmaris‘in değiĢik meslek ve iĢ kolunda ilkleri arasında 

gelen Prof. Dr. Sayın Mustafa Ayyıldız daha emekliye 

ayrılmadan 17 yıl önce çok güzel bir projeye imza atmıĢ. 

Bunun ne olduğuna ve sevgili hocamızın öz geçmiĢine 

dair bilgilere bu yazımda yer vereceğim. Ancak, ünlü ve 

baĢarılı bir kiĢinin yaĢamını, yazdığı eserleri kitaplarından 

okumak veya baĢkasından duymak baĢka, olgunluk 

çağında birlikte olup sıkça iletiĢim içerisinde kendisini 

yakından tanımak tamamen baĢkadır sanırım. ĠĢte biz, 

eĢim Gülsen ve ben hocamızı ve Ayyıldızlar‘ı yakından 

tanıyanlardanız. Kendileriyle ilgili bir anıma da burada yer 

vermek istiyorum. 

1957 yılının Nisan ayında Marmaris‘te 7.2 

Ģiddetinde bir deprem oldu. O zaman Ankara‘da askeri 

okuldan yeni mezun olmuĢ bir yıllık çiçeği burnunda 

Astsubay‘dım. Deprem nedeniyle kamu görevlilerine 

verilen mazeret iznini alarak aynı okuldan mezun olan 

hemĢerim Turgut Çakıcı ile birlikte tren biletimizi alarak 

Ankara Garındaki trenimizin kuĢetli vagonuna girdik. O 

zamanlar kömür yakılarak iĢletilen trenle önce Aydın‘a, 

oradan da otobüsle Marmaris‘e gidecektik. 

Kompartımanımıza girer girmez bizden önce gelip 

yerleĢmiĢ genç bir çiftle karĢılaĢtık. Kendileriyle hemen 

tanıĢtık, hatta akraba bile çıktık. Yeni evli olduklarını, 

deprem nedeniyle Marmaris‘teki ailelerine geçmiĢ olsun 

ziyaretine gitmekte olduklarını öğrendik. Vakit ilerleyip 

gece olunca kuĢetlerimizi açıp uyumak için elektriği 

kapatıp yattık. Tren, adeta oflar, puflar gibi sesler 

çıkararak Afyon yakınlarında küçük bir istasyonda durdu. 

Mustafa Ağabey yattığı yerden geldiğimiz istasyonun 

adını okuyamayınca bana seslendi. ―Erol, bak bakalım 

nereye gelmiĢiz‖ dedi. Ben de baĢımı hafifçe kaldırıp 

176

camdan dıĢarı baktım. Uyku sersemliğiyle dıĢarıdaki 

binanın üzerinde yazan tabelayı okuyup ―Revizörlük‘teyiz 

Mustafa Ağabey‖ dedim. Mustafa Ağabeyi bir gülmek 

tuttu. Arkasından eĢi Muaalla yenge, ikisi birlikte 

gülmekten kırıldılar. Mustafa ağabeye neden güldüklerini 

sorduğumda ―Oğlum, revizörlük istasyon adı değil, 

duraktaki teknik hizmet görevlilerine ait bir bölümdür‖ 

deyince kırdığım potu anlayıp özür diledim. Bu defa hep 

birilikte gülüĢtük. Bu ‗revizörlük‘ sözcüğü Aydın‘a kadar da 

mizah konumuz olup gitti... 

Ayyıldız Ailesiyle ilk tanıĢmamız bu tren 

yolculuğunda olmuĢtu. Emekli olup ana-baba ocağı 

Marmaris‘e yerleĢtikten sonra birbirimizi çok daha 

yakından tanıdık. Sosyal iliĢki ve sivil toplum kuruluĢu 

etkinlikleri kapsamında dayanıĢma, gezi, panel, gazete 

yazıları, TV oturumlarında genellikle birlikte olduk. 

Ayyıldızlar Karaca‘daki tarlamızda da bize komĢu oldular. 

. 

‗Atatürk Ġlk Öğretim Okulu BaĢarılı Öğrencilere 

Ayyıldız Ödülü Saat Verme‘ geleneği 37 yıldır 

yaĢamaktadır. Bunun özünde Atatürk sevgisi ve 

hayranlığının yatmakta olduğu açıktır. Bakın, Mustafa 

Ayyıldız Haziran 2007‘deki ödül töreninde baĢarılı 

öğrencilere saat ödülü verirken konuĢmasının birkaç 

cümlesinde ne diyor: 

―Sevgili Öğrenciler, Atatürk Sevgisi ve Atatürk‘ün 

devrimlerinin koruyucusu, yılmaz bekçileri olmak gibi asli 

göreviniz vardır. Bunu tüm yaĢamınız boyunca hiç 

unutmayın. BaĢarılı olan öğrencileri ödüllendirmekteki asıl 

amacın teĢvik ve yönlendirme olduğudur. Burada, genç 

öğretmenlere ve velilere de düĢen büyük görevler vardır. 

BaĢarılı öğrencilerin arkasında mutlaka onlar vardır ve 

olmalıdır‖… 

Marmaris Atatürk Ġlkokulu baĢarılı öğrencilere 

‗Ayyıldız Ödülleri‘ verme geleneğine yine baĢka bir 

177

Ayyıldız daha katıldı. Değerli HemĢerimiz, Marmaris 

Esnaf ve Sanatkarlar Odası BaĢkanı Sayın ġükrü Ayyıldız 

da baĢarılı öğrencileri ödüllendirmeye Oda BaĢkanı olarak 

destek veriyor. Her yıl yapılan ödül törenleri okul 

öğrencilerinin folklor oyunları, Ģiir okuma, hikaye anlatımı 

ve diğer gösterilerle sona eriyor. Okul müdürü ve genç 

öğretmenlerin yönetiminde baĢarılı bir Ģekilde uygulanan 

etkinlikte emeği geçen herkesi buradan bir kez daha 

kutluyor, sınavlara hazırlanan öğrencilere baĢarılar 

diliyorum. 

Değerli hocamız Em. Prof. Dr. Mustafa Ayyıldız‘ın 

kısa bir özgeçmiĢine de aĢağıda yer vererek kendisine ve 

tüm Ayyıldızlar‘a sağlık ve mutluluk diliyor, ‗Atatürk 

Ġlköğretim Okulu BaĢarılı Öğrencilere Altın Saat Ödülü 

Verme‘ geleneğinin ebediyen yaĢaması ve yaĢatılmasını 

diliyorum. 15.06.2007 (ÇağdaĢ Marmaris) 

E. Prof. Dr. Mustafa AYYILDIZ‘ın Öz GeçmiĢi: 

1933 yılında Marmaris‘te doğdu. 1945‘de Marmaris 

Atatürk Ġlkokulundan, 1948‘de Muğla Ortaokulundan, 

1951‘de Antalya Lisesinden, 1955‘de Ankara Üniversitesi 

Ziraat Fakültesinden mezun oldu. 1956‘yılında aynı 

okuldan mezun olan eĢi Mualla hanımla evlendi. 1958‘de 

doktor, 1964‘de doçent oldu. 1960–1962 yıllarında 

ABD‘de mesleki incelemelerde bulundu. 1968–1969 yılları 

arasında Almanya-Kiel Üniversitesinde müĢterek 

araĢtırmalar yaptı. 1971‘de Profesör oldu. DıĢ ülkelerdeki 

bilimsel toplantılara katıldı. Ankara Üniversitesinde 

senatör olarak görev yaptı. Diğer üniversitelerde ders 

verdi. Sayısız bilim adamı yetiĢtirdi. 8 adet ders kitabı ile 

100‘e yakın makale ve araĢtırması yayınlandı. Yeni 

üniversite kuruluĢlarında yardımcı oldu. Ġngilizce, 

Fransızca ve Almanca bilir. 1987 yılında kendi isteğiyle 

emekli oldu. Biri kız ikisi erkek 3 çocuğa, 4 toruna sahiptir. 

Emeklilik yaĢamında da boĢ durmadı. 1970 yılında daha 

178

görevdeyken Atatürk Ġlkokulunda ‗Ayyıldız Altın Saat 

Ödülü‘nü tesis etti. Bu gelenek halen yaĢamaktadır 1991 

yılında Marmaris Kültür ve Doğayı Koruma Derneğini 

kurmuĢ ve bu Derneğin BaĢkanlığını uzun müddet 

yürütmüĢtür. 1998‘de Marmaris Atatürk Ġlköğretim Okulu 

Ek Bina ĠnĢaatı Yürütme Komitesi BaĢkanlığına seçilerek 

8 Mayıs 1998 tarihinde binanın temeli atılmıĢtır. Okul 

yöneticileri, Okul Koruma Derneği ve Okul Aile Birliği 

üyelerinin özverili çalıĢmaları ile hayırsever 

vatandaĢlardan bağıĢlar toplanmıĢ keza geceler 

düzenlenerek elde edilen gelirler eklenerek bina inĢaatı 

yürütülmüĢtür. Binanın üçüncü ve dördüncü katları ile 

çatının yapılması hayırsever hemĢerimiz Mehmet Acar 

tarafından tamamlanmıĢ olup bu katlara Mehmet Acar‘ın 

ismi verilmiĢtir. Ayrıca bağıĢta bulunan Mustafa Kutluay, 

Sebahat Selçuk ve Azmi Selçuk‘un isimleri sınıflara 

verilmiĢtir. Son olarak VĠNSAN inĢaat Ģirketi binanın eksik 

kalan kısımlarını bitirerek bina inĢaatı bitirilmiĢtir. Bina 

inĢaatı 16 ay gibi kısa sayılabilecek bir zamanda bitirilerek 

1999 yılı Eylül ayında Eğitim ve Öğretime açılmıĢtır. 

Yapılan Ek Binada iki derslikli ana sınıfı, 11 adet Derslik, 

Laboratuar, ĠĢ Teknik Odası, Bilgisayar Odası, resim ve 

Müzik Odası, spor Salonu, Konferans Salonu, Öğretmen 

Odaları ile Öğrenci Kantin ve Kafeteryası bulunan modern 

bir Eğitim yuvası meydana gelmiĢ bulunmaktadır. 1992 

yılında Marmaris‘te Aids SavaĢım Derneğini, 1998‘de 

Tema Vakfı Ģubesini kurmuĢtur. 16 Mayıs 1997‘de Turunç 

beldesinde tesis edilen ‗Marmaris 19 Mayıs Kültür 

Merkezi, Toplum Hizmetleri Vakfı‘ Marmaris temsilcisi 

Prof.Dr. Mustafa Ayyıldız‘ın açıĢ konuĢması ile hizmete 

girmiĢtir. 2003 yılının Nisan ayında iki Marmaris‘in köklü 

aileleri olan Ayyıldız ve Karayiğit ailelerini bir araya 

getirerek her yıl buluĢma ve tanıĢmayı gelenek haline 

dönüĢtürmüĢ, aile soy ağacını güncelleĢtirerek her 

yıldönümündeki etkinlikte katılımcılara dağıtmaktadır. 

Doğa, toprak, bitki ve çiçeklerle uğraĢıyı çok seven çok 

179

seven Mustafa Ayyıldız hafta sonlarında Karaca‘daki 

tarlasında hobilerini tatmin etmekte, denizde yüzmekte, 

hamakta kitap okuyarak dinlenmektedir. Sayın Mustafa 

Ayyıldız‘ın çevre koruma içerikli bazı yazıları yerel 

gazetede yayınlanmaktadır. Marmaris‘in Ay Yıldızlarına 

sağlık, mutluluk dolu nice yıllar dileriz. 

E. Prof. Dr. Ayyıldız Ödül Töreninde 

180

BĠR LÜTFÜ KÜÇÜK VARDI... 

Dilimize Arapçadan girmiĢ fazilet, kadirĢinaslık ve 

vefa sözcüklerinin öz Türkçesi erdemlilik, iyilikseverlik ve 

sevgi demektir. Bizim kuĢak günlük konuĢmalarımızda 

bazen eski sözcükleri kullandığımız olur. Bunlar, insana 

özgü ve güzel ahlaka dair oldukları, sanki eskisiyle daha 

ağdalı, vurgulu anlam verdikleri için dağarcığımızda 

kalmaya devam ederler. 

DoğuĢtan Marmarisli olup devamlı burada 

yaĢayanlarla, takriben en son yirmi yılını Marmaris‘te 

geçiren hemĢerilerimiz çok iyi anımsayacaklardır. Bir 

dönem Atatürk Bulvarına paralel deniz ve halk plajı yaya 

yürüyüĢ yolu üzerinde resim ve karikatür sanatçıları vardı. 

Bunlar özellikle sezonun hareketli olduğu yaz günleri 

akĢamlarında bir tente altı ve stant gerisinde otururlar, 

gecenin geç saatlerine kadar yürüyüĢ yolundan gelip 

geçen yerli ve yabancı turistlerden isteyenlerin 

karikatürlerini çizerlerdi. ĠĢte bunların arasında ünlü bir 

sanatçı olan hemĢerimiz Lütfü Küçük de vardı. EĢimle 

akĢam yürüyüĢlerinde kendisinin önünden geçerken 

selamlaĢır, bazen ayakta ve bazen de oturup kısa 

söyleĢiler yapardık. Sevgili Küçük bir keresinde 

karikatürümüzü çizmeyi önerince kabul etmiĢtik. Bizimle 

hem konuĢuyor ve hem de elini çalıĢtırıyordu. Aradan on 

dakika geçmeden bizim karikatürümüzü çizmiĢti bile. 

Eserinin altına imzasını atıp yazdığı tarih 11 Ekim 

1996‘dır. Çizdiği anlamlı portrede benim ceplerimi bazı 

broĢür ve yayınlarla doldurmuĢ, sağ koltuğumun altına bir 

kalem koymuĢ, saksıdaki çiçeği eĢim Gülsen‘e verirken 

sol elime de ‗Önce Marmaris‘ sloganı iliĢtirmiĢti. Ertesi 

gün bu portreyi çerçeveletip evimizin oturma odası 

duvarına asmıĢtık. O günden bu güne aradan 15 yıl 

geçmiĢ. Bu portreye baktıkça değerli sanatçıyı hep 

rahmet ve sevgiyle anarız. 

181

182

Lütfü Küçük 'Önce Marmaris' diyenlerdendi. . 

Portrede E.Uysal ve EĢi. 11.10.1996 

Lütfü Küçük kimdir? 

Lütfü Küçük 1945 yılında Isparta‘nın Uluborlu 

ilçesinde doğdu. Portre karikatürüne çocuk yaĢta baĢlayıp 

16 yaĢında profesyonel oldu. Ġstanbul Tatbiki Güzel 

Sanatlar Akademisinde eğitimini tamamlayan sanatçı 

uluslararası karikatür yarıĢmalarında dereceler 

kazandı.1963–1968 yılları arasında Akbaba Dergisinde 

karikatür çizmeye baĢladı. 1963‘te Bulgaristan‘ın baĢĢehri 

Sofya‘da ‗Portre Karikatürü‘ çizme yarıĢmasında birinci 

oldu. Ġnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 30. 

Yıldönümü nedeniyle 1979 yılında Fransa‘da düzenlenen 

karikatür yarıĢmasında yine birincilik kazanan Küçük, 

1980‘de Ġtalya‘daki yarıĢmada üçüncülük ve 1985 yılının 

183

Aralık ayında Fransa-Paris‘te Avrupa Turizm Birliği‘ne üye 

46 ülkeden katılan 139 sanatçı içinden birinciliği 

kazanarak ödül aldı. Çizdiği karikatüründe Marmaris‘i 

‗Dünyanın Ġncisi‘ olarak gösterdiği yorumuyla ‗Grand 

Prize‘ ödülüne layık görülmüĢtür. ĠĢte bu ödül Marmaris ve 

Marmarislileri heyecanlandırmıĢ, onurlandırmıĢtı, 

Lütfü Küçük herkesin sevdiği, saydığı ve takdir 

ettiği bir hemĢerimiz olmuĢtu. YarıĢmaya katıldığı 

eserinde çok sevdiği ve yerleĢtiği Marmaris‘i ―Dünyanın 

Ġncisi‖ yapmıĢtı. Kendisine, bu baĢarısıyla Marmaris‘i 

tanıtmada çok büyük katkısı olduğu ve olacağı kabul 

edilerek zamanın Belediye Meclisi kararıyla 1985 yılında 

Marmaris Belediye BaĢkanı merhum Muharrem Elgin 

ilçenin ―Fahri HemĢerilik Beratı‖nı verdi. TRT‘de ‗Stüdyo 

Pazar‘ Cenk Koray, Erkan Yolaç ve Ömer Önderli ile 

programlar yapan sanatçının 17 Haziran 1986 tarihli Milli 

Piyango çekiliĢ biletlerinde Marmaris‘i Dünyanın Ġncisi 

yapan ve ödül kazanan portresi yer aldı. Sanatçı eserlerini 

sol eliyle çizip, sağ eliyle yazardı. Ne yazık ki bu değerli 

sanatçı ve hemĢerimiz yakalandığı amansız hastalıktan 

kurtulamayarak genç sayılacak bir yaĢında (56) 7 Mayıs 

2001 günü hakkın rahmetine kavuĢarak yine çok sevdiği 

Marmaris‘te toprağa verildi. 

Sanatçının eseri Milli Piyango biletinde 

184

Marmaris halkı bu değerli sanatçı ve hemĢeriyi 

ebediyen yaĢatmak için ‗Marmaris‘i Dünyanın Ġncisi‘ 

olarak çizip ödül kazandığı eserini bir anıta dönüĢtürüp 

Ģehrin giriĢ bulvarına dikerek kendisine olan vefayı 

gösterdi. Ancak, Marmaris‘i iyi bilmesi gerekenler de dahil 

birçok hemĢerim bu anıtın ne olduğunu maalesef 

bilmiyorlar. Gazete yazımı yazmadan önce anıtı ziyaret 

ederek fotoğrafını çektim. Çevresi yemyeĢil biçilmiĢ çimle 

kaplı ve çok temizdi. Ancak anıtın ne olduğunu belirten bir 

kitabesi yoktu. Anıt üzerindeki cam kaplama ve bezemeler 

dökülmüĢ vaziyetteydi. Marmaris giriĢ bulvarlarını 

çiçeklendirip, peyzajı güzelleĢtiren belediyemiz bu anıtın 

kitabesini de kısa zamanda tamamlayacaktır. 

Sanatçının 1985’de Fransa'da 1. Ödülü kazanan yapıtının 

Ģehir giriĢindeki Anıtı (Midye kabuğunu açmıĢ, içinde inci tanesi 

Marmaris) 

185

Yazımızın baĢında dedik ya... ‗fazilet, erdem, vefa 

ve daha niceleri‘ diye. Bunlar sözlüklerle alfabetik 

sıralamada yer almak veya sadece ağız ve dudaklarda 

mırıldanmak için var olan sözcükler olmasa gerektir. 

Böyle özverili ve donanımlı hemĢeriler kolay yetiĢmiyor. 

Görünen o ki zamanımızda her Ģeyi ama her Ģeyi hızlı 

yaĢayıp çabuk tüketiyoruz. Türk ulusu, Marmaris halkı 

ülkesine, memleketine her yönden yararı olmuĢ 

simgeleĢmiĢ isimleri hiç unutmamalıdır. Sanatçının 

ailesini ziyaret ettik. EĢi Sema Hanım biraz sitemli olarak 

Ģunları söyleyebildi: ―Lütfü, Marmaris sevdalısı bir 

insandı. Yeniden maddi yaĢamına dönecek olsaydı ve 

kendisine unutulmuĢ olduğu söylenseydi mutlaka ―Olsun 

varsın, ben Marmaris ve Marmarislileri seviyorum‖ derdi... 

Değerli insan, sanatçı hemĢerimizi en azından her 

yıl ölüm yıldönümünde anıp, genç kuĢaklara tanıtarak 

onları da erdemli, yararlı ve yaratıcı olmaya 

özendirmeliyiz. Bunu yapmaya kararlıyız. Aramızdan 

ayrılıĢının 6. yıldönümünde değerli insan, sanatçı 

kardeĢimiz Lütfü Küçük‘ü sevgi, saygı ve rahmetle bir kez 

daha anıyor, cennet mekânı olsun diyorum. 7 Mayıs 2007 

186

AĞA LĠMANINDAN BATIK HAMAMA 

1994 yılının Eylül ayında turist rehberi olarak 

katıldığım bir ‗Mavi Tur‘u Marmaris-Antalya arasındaki 

takriben 168 deniz millik seyirde tam on günde 

tamamlamıĢtık. Benzer turlara daha sonraki yıllarda da 

devam ettim. 1990‘lı yıllardan önce bu kıyılar ve 

yakınlarındaki eski yerleĢim birimleri olan bu günkü ören 

yerleri henüz bu günkü kadar öne çıkmamıĢtı. Doğal 

olarak yöredeki tarihi yerler, doğa, bitki ve hayvan özetle 

çevre ve çevre bilimi pek gündemde değildi. O yıllarda 

buraları gören, iyi bilen rehber ve deniz adamı, hatta 

tekne kaptan ve mürettebatı da sayıca azdı. Yabancı 

yatçıların izlenimleri zaman zaman yatçılık dergi ve diğer 

tanıtım organlarında yayınlanınca bakir durumdaki doğal 

ve tarihi zenginlik cazip hale gelerek daha uzun etaplı 

Mavi Turlar turistler için bir tatil seçeneği olmaya baĢladı. 

Doğal olarak seyahat acenteleri ve yatçılık firmaları, 

rehber ve yat mürettebatı ile birlikte kendilerini bu yeni 

talebi karĢılamak için gerekli tanıtım, pazarlama ve diğer 

alt yapı eksikliklerini tamamlamaya baĢladılar. 

Ġlk yıllarda kaptan ve mürettebat arasında yabancı 

dil konuĢan az olduğu için seyahat acenteleri gulet gibi 

ahĢap ve diğer fiber yatlarda mutlaka bir rehber 

görevlendirirdi. ġimdi ise birçok yat kaptan ve mürettebatı 

az çok yabancı dil bildiklerinden bazı deniz turlarına 

rehbersiz de çıkabiliyorlar. Tura çıkacak teknede rehbere 

ayrı bir kabin tahsis edilecek olması müĢteri adedine ve 

tekneyi kiralayan açısından artı maliyet getireceğinden 

rehber gereksinimi ziyaret edilen limandan veya 

demirleme yerinden sağlanabiliyor. 

Bu kısa açıklamadan sonra ‗Ağa Limanından Batık 

Hamama‘ baĢlıklı yazımızın içerdiği bir ‗Mavi Tur‘a 

dönelim. 

187

Gezi planımıza göre, Marmaris‘ten baĢlayıp 

Antalya‘da sone erecek olan 10 günlük turun ilk etabında 

Ekincik-Dalyan‘ı (Kaunos) ziyaret ettik. Akdeniz‘de, yazın 

baĢlangıcı olan Mayıs ve Haziran aylarında güney yönden 

esen Lodos rüzgarı bazen sertleĢerek fırtınaya bile 

dönüĢür. Kaunos harabelerini ve ünlü plajını ziyaret edip 

gecelediğimiz Ekincik Limanında gece de devam eden 

fırtına sabah dinmiĢti. Ekincik‘ten sabah kahvaltı 

yapmadan Fethiye Körfezine kadar olan takriben dört 

saatlik mesafeyi rüzgar almadan geçmek için erken demir 

alarak ayrıldık. DiĢibilmez Burnuna ve oradan da 

Kurdoğlu‘na kadar ölü deniz yedik. Teknedeki müĢterilerin 

çoğunu deniz tuttu. Kendilerini kamaradan kıç ve baĢ 

güverteye atıp serin hava almaya çıktılar. Anakara iskele 

(sol) yanımızda olarak kıyıya paralel yaptığımız seyirde 

önce büyük burunlardan birisi olan ‗DiĢibilmez‘i, sonra da 

‗Kurdoğlu‘ Burnunu geçip körfez içine girdik. Burası, 

Göcek Körfezinin en güney ucundaki giriĢ yönünde ilk koy 

olan ‗Ağalimanı‘ dır. Demirleyip kıyıya halat attık. Fethiye- 

Antalya yönüne tura çıkan ‗Mavi Tur‘ tekneleri guletler 

sabahın erken saatlerinde geceledikleri ‗Ekincik‘ 

limanından güneyli ve batılı rüzgâr canlanmadan motor 

çalıĢtırarak takriben dört saatte buraya ulaĢırlar. Ekincikte 

yanımızda demirli guletten tanıdığımız Mavi Tur‘cuların 

Ağa Limanı‘na bizden önce gelip yüzdüklerini görüp tekrar 

selamlaĢtık. 

Bir gün öncesinde kuvvetli esen lodos denizde 

solağan (Ölü deniz) meydana getirmiĢti. DiĢibilmez‘den 

baĢlayıp ‗Kurdoğlu Burnu‘na kadar uzanan kıyı rotasında 

seyir eden yatlar ve müĢteriler genellikle soloğandan 

olumsuz etkilenir, ‗deniz tutması‘ yaĢarlar. Bu rota deniz 

tutanların baĢının derdidir. Gurubumuzdan birkaç kiĢinin 

bundan etkilendiğini gördüm. Yanımıza demir atan 

teknedeki yolcular da iĢaretle bize ölü denizden rahatsız 

olduklarını söylemek istediler. Ancak daha önce böyle 

turlara çıkan turistler deneyimli olduklarından beraberinde 

188

azı ilaç ve ilk yardım malzemesi taĢırlar. Ben de rehber 

olarak ister karada ister denizde olsun sırt çantamda 

kendim veya turistim için gerekli olabilecek ilk yardım 

malzemesini daima taĢırım ve rehber arkadaĢlarıma da 

bunu öneririm. 

Ağa Limanına demir atar atmaz, hemen denize 

inmek için takılan merdivenin baĢına kümelenen 

müĢteriler kısa zamanda kendilerini turkuvaz renkli pırıl 

pırıl tertemiz sulara attılar. Sonrasında duĢ alıp önceki 

canlılıklarına kavuĢarak hep birlikte kahvaltı yaptık. 

Dinlence, yüzme, güneĢlenme, eğlenme, okuma 

dıĢında ikinci yaĢ grubu, aydın, ekonomileri iyi olan 

turistlerin turu satın alırken beklentileri içinde tarihi ve 

arkeolojik yerleri ziyaret, doğa, bitki-çiçek (flora) hayvan 

(fauna) gibi ekosistemi görmek, fotoğraf çekmek daima 

önde gelir. Bu gereksinmeyi karĢılamak için profesyonel 

turist rehberine düĢen görev arz-talep dengesini dikkate 

alarak turistlerine seçenekler sunmaktır. ĠĢte ben de bunu 

bir nebze yerine getirmek için özellikle bu bölgede Ağa 

Limanından Batık Hamam‘a yürüyüĢ, tırmanıĢ (hiking) ve 

ören yeri ziyaretini önerdim. Hepsi bir an önce hareket 

etmek için hazırlanmaya baĢladılar. Uygun teçhizat, 

kamera, giysi ve yeterli suyu sırt çantalarımızı alarak 

kıyıya çıktık. 

TırmanıĢ ve iniĢ mesafemiz takriben beĢ 

kilometreydi. YürüyüĢ, tırmanıĢ ve ziyaret yolu ve 

noktalarını yanımda taĢıdığım haritadan göstererek 

kısaca anlattım. BaĢlangıç Ağa Limanı, bitiĢ Batık 

Hamam‘dı. Yatımız, yürüyüĢ, tırmanıĢ bitiĢ noktamız olan 

Batık Hamama dolaĢarak bizi orada bekleyecek ve orada 

geceleyecektik. 

Saat tam on biri gösteriyordu. Pırıl pırıl güneĢli güzel 

bir sonbahar gününün baĢlangıcında tekneden filikayla 

kumsala çıkıp takriben 30 derece eğimli patika yoldan 

yürüyüĢe geçtik. Benimle birlikte on bir kiĢiydik. YürüyüĢ 

189

aĢlangıç noktasından takriben 600 ila 1000metre kıyı 

boyunca sağ yanımızda çam, mersin, zeytin, çilek, 

harnup, zakkum ağaçları ve dalları arasından denizi, 

kayaları ve enfes turkuvaz renkli suları izleyip, fotoğraf 

çekerek ilerledik. Çalılıklar arasında önce keçileri, sonra 

biraz ileride çoban barınağına benzer bir kulübeyi gördük. 

Kulübenin yanında arı kovanları ve vızır vızır bal yapmak 

için uçuĢan arıları görünce, ―Aramızda arı sokmasına 

karĢı alerjisi olan var mı‖‘ dedim. ―Yok‖ iĢaret ve yanıtını 

alınca sevindim. Diğerlerine nazaran daha yaĢlı olan Bay 

Nelson gülerek ve espritüel bir ifadeyle kendisini 

kastederek ―Bir yıl önce bypass ameliyatı geçiren yaĢlı bir 

dinozor var‖ deyip herkesin gülmesine neden olurken 

kibarca benim de dikkatimi çekti. Bunu öğrendikten sonra 

kendisine hissettirmeden onu hep gözlem altında tuttum. 

Mümkün olduğunca grubun önünde, onlara çok yakın 

veya birlikte yürüyor, doğa ve canlılar ile ilgili yöreye özgü 

bildiklerimi anlatıyor, soruları yanıtlıyordum. Birden yerde 

patikanın bir yanından diğer yanına geçmekte olan siyah 

renkli büyükçe bir akrep gördüm. Grubu durdurdum ve 

akrebi gösterdim. Kenardan bir taĢ alıp öldürmek isteyince 

içlerinden birisi ‗Erol öldürme, bize zararı yok‘ dedi. TaĢ 

elimde kaldı. Diğerleri de aynı görüĢteydi. ‗Çok zehirli, 

tehlikelidir‘ dedimse de ‗Bize zararı yok, yaĢasın‘ dediler. 

Akrep ise salınarak yan taraftaki taĢlara doğru süzülüp 

gitti. Bu olay bana turistlerimden aldığım önemli bir ders 

oldu. Hatta biraz da bu dersten utanç duymadım desem 

yalan olur. Ama ders derstir, sınıfta olmuĢ, dağ baĢında 

olmuĢ fark etmiyor. Yararı olduğu kesin. Zira daha sonraki 

yılarda bir Dalyan (Caunos) turunu bitirmiĢ Marmaris‘e 

limana dönmek üzere hareket edecekken otobüse bir bal 

arısı girmiĢ ve içerdeki turistleri paniğe düĢürmüĢtü. 

Hemen olaya müdahale ettim. Arı, pencere camında 

yürüyordu. ĠĢaret parmağımı arının yürüyüĢ yoluna 

koyunca arı parmağıma tırmandı. Arıyı dıĢarı götürüp 

bıraktım, uçup gitti. Hayatımda aldığım en coĢkulu 

190

alkıĢlardan birisi de bu oldu. Otobüsteki 44 kiĢi beni 

coĢkuyla alkıĢladı. Öldürseydim, bazıları ‗Erol, 

öldürmeyecektin‘ diyebileceklerdi. Hayat deneyim ve 

dersle dolu. Yeter ki almasını bilelim… 

TırmanıĢta mola yerim ‗Lydae‘ adlı antik bir Ģehrin 

kalıntılarının bulunduğu yer oldu. 

‗Lydae‘ buradaki antik yerleĢim yerinin adı olup 

hakkında fazla bilgi olmadığı için burayı bilen de azdır. 

Kültür ve Turizm bakanlığı envanterinde görünse de kazı 

ve yenileme adına buraya henüz arkeolog eli 

değmemiĢtir. Arkeolojik kalıntılara bakınca, çevresi 

duvarlarla korunmuĢ, içinde Agorası (Pazar yeri), iki 

mezar anıtı (Heroon), çeĢme, sarnıçın ve diğer bazı 

kalıntıların Roma ve Bizans çağına ait olduklarını 

gösteriyordu. Belli ki burada küçük bir yerleĢim varmıĢ. 

Hemen yakınında da ‗Arymaxa‘ adında Lydae‘ye bağlı bir 

yerleĢim birimi mevcut olup kıyıya yakın yerinde savunma 

duvarları var. (1) Bunları gördükten sonra hemen 

yakınındaki taĢ yapılı bir çoban evini ziyaret ettik. Genç bir 

köylü kadın ve çocuğu bizi evinin bahçesinde karĢıladı. 

Çay içmeye davet etti. Elinde kirman, belli ki keçi kılından 

çorap örüyordu. Daveti kabul edip, eve girdik. Tek odalı 

evin ocak (Ģömine) önündeki minderlere oturduk. Ocakta 

çay demlenmiĢ, servise hazır durumdaydı. Evde aromalı 

taze çalı bitkisi olan ada çayı ile kekik kokusu vardı. Kekik 

içmeyi istedik. Mis gibi taze kekiğin içine bir çay kaĢığı 

dolusu süzme bal koyup limon sıkarak içtik. Bu arada 

çoban kadın el becerileri olan renkli oyalı yazmaları dolu 

bohçayı açarak göstermeye baĢladı. Bayanlar birer ikiĢer 

bunlardan aldılar. Çocuğa para verdiler. Kocasının nerede 

olduğu sorulunca, ―AĢağıda ‗Binlik Koyu‘nda, teknesi 

orada, her sabah erkenden balığa çıkar, kıyıdaki 

restorana balık satar, akĢam döner‖ dedi. Böyle sade ve 

olduğunca doğal bir ortamda olmak, bunu yaĢayıp 

fotoğrafla tespit etmek turistlerim için büyük bir mutluluk 

191

oldu. ―Daha gidecek uzun yolumuz var‖ deyip kadın ve 

çocuğuna veda edip oradan ayrıldık. 

Önce büyük bir su sarnıcını gördük. Belli ki Roma 

döneminde, yapılmıĢ, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde 

kullanılmıĢ. Ġçinde halen su var ve hayvanlara buradan su 

veriliyor. Burada, çitlembik (Terebinth Tree) ve harnup 

(Keçi Boynuzu- Ceretonia Siliqua) ağaçları altındaki tahta 

çardakta oturan yaĢlı bir kadınla sohbet ettik. Patikanın 

devamında karĢı taraftan iki genç turist gelmekteydi. 

Fransız olduklarını öğrenince kırık Fransızcamla onlarla 

selamlaĢıp konuĢtum. .Buraları görmekten çok mutlu 

olduklarını söylediler. Bunlar dere yatağının kuzeyinden 

geliyordu. Oysa Batık Hamam‘a gitmek için normal yolun 

batıda olduğunu biliyordum. Merak edip önemli bir kalıntı 

mı var diye o istikamete doğru gittim. ―Fazla merak 

adamın baĢına iĢ açar‖, veya ―Bildiğin yoldan sapma‖ 

türünde atasözlerimiz vardır ya, bunun ne kadar doğru 

olduğunu baĢıma gelen bu olayda daha iyi yaĢadım. 

Takriben iki yüz metre kadar yürüdükten sonra patika bitip 

çalılık ve kesif sarmaĢıklar baĢlayınca yanlıĢ yola girdiğimi 

anladım. Önce hiç panik yapmamağa gayret gösterdim. 

Ancak, ormanda kaybolduğumuz da kesindi. Bunu 

gurubumdakiler fark etti. Yüksek çam ağaçlarının dalları 

arasından yüzümüze ulaĢan kızgın güneĢ çoğumuzu 

terletmiĢ, bir molaya ihtiyaç duymuĢtuk. Ağaç kütükleri, 

kaya ve taĢ parçaları gibi üzerine oturulabilecek açık bir 

alanda mola verdim. Ġçimde, bir nebze korku ve endiĢe 

karıĢığı heyecan yaĢamakta olsam da, bunu gurubuma 

yansıtmamaya azami gayret gösterdim. Su içmelerini, 

doğru patikayı bulmak için çevrede küçük bir keĢif 

yapacağımı, esas yolu bulduğumda düdük çalarak bana 

doğru yaklaĢmalarını söyleyip patikanın gerisine yürüdüm. 

Çantamdan haritamı çıkarıp bulunduğum yeri tayin ettim. 

‗Baldıranlık Tepe‘nin eteğindeki kuru dere yatağının 

kuzeye doğru derinleĢtiğini, kanyona dönüĢtüğünü, bu 

kanyonun karĢı yakasında olduğumu saptadım. Biraz 

192

daha geriye gidip batıya giden asıl patikayı buldum. 

Guruba doğru yaklaĢıp düdük çaldım. Bana doğru 

yaklaĢtıkça konuĢmalarını duyar oldum. Ġçlerinden birisi, 

‗Erol bize bazı safari turlarında, ‗Tracking‘ (iz sürme) 

olağan olduğu gibi heyecan verici bir oyun planlamıĢ 

olmalı‘ deyip gülüĢüyorlardı. Grupla buluĢunca 

konuĢmalarını duymamıĢ gibi davrandım. 

Kadıdağ‘ın 450 metre rakımlı sırtlarında kuru dere 

yataklarının çok dar geçit veren yanından geçerek 

‗Gökgemiler Limanı‘nın yalısına indik. Bu vadinin içinde 

çınar ve günlük ağaçlarına tünemiĢ, sayıları az da olsa 

kahverengi beyaz benekli kelebekler gördük. Buraya, 

Temmuz ve Ağustos aylarında kelebekler çoğalmak için 

gelirler ve sayıları daha da artar. Rodos Adasının 

merkeze 27 km uzaklıktaki Filerimos Tepesinde aynı tür 

kelebeklerden binlercesini ağaç gövdelerine tünemiĢ 

halde görmüĢtüm. ‗Panaxia‘ cinsi olarak bilinen bu 

kelebekler sakin ve nemli yerlerde yaĢar ve sessizliği 

severmiĢ. En küçük bir ses onları uçmaya zorlar, uzun 

süre uçarlarsa da ölürlermiĢ. Nesli de tükenmekte 

olduğundan koruma altına alınmıĢlar. Bizde bunun 

bilincinde olarak sadece bir defa el çırparak uçmalarını 

sağlayıp fotoğraflarını çektik. 

193

‗Panaxia‘ cinsi kelebekler 

Turist Rehberi E.Uysal gurubuyla Haziran 1997 

Biraz uzun ve maceralı geçen yürüyüĢ sonunda 

‗Gökgemiler Limanı‘ndaki plajdan kendimizi Akdeniz‘in 

kucağına attık. Oradan da kısa bir tırmanıĢ ve iniĢle ünlü 

‗Batık Hamam‘a ve yatımıza ulaĢtık. 

194

Teknede akĢam yemeği öncesinde kıç güvertede 

soğuk içki ve aparatif servisi yapıldı. Sohbet esnasında 

gurubumuzdan bir kadın bana Ģu soruyu yöneltti. ―Bay 

Erol, size bir Ģey sormak istiyorum. Bugün yaptığımız 

gezide patika orman yolunda kayboluĢumuz gerçek miydi, 

yoksa önceden planlanmıĢ yapay bir senaryonun 

uygulaması mıydı? dedi. Bu soruyu hemen yanıtlamayıp 

zaman kazanmak için diğerleriyle birlikte ben de güldüm. 

―Evet‖ deyip birinci seçeneği doğruladım. Çünkü 

Ġçgüdüm beni doğruyu söylemeye zorladı. Yanıtımı biraz 

daha açmaya devam ettim. ―Kaybolduğumuz doğrudur. 

Buralara ‗hiking‘ veya ‗tracking‘ diye tabir ettiğimiz 

yürüyüĢlere az gelirim. Dolayısıyla yöreyi ve patikaları 

unutabiliyoruz. Keza patikalar bitki örtüsüyle çabuk 

kapanabiliyor. Sezon baĢında ilgililerce açılan tırmanıĢ 

yolları sezon ortası veya sonuna doğru yabani bitki örtüsü 

altında kalabiliyor. Bizim de bu günkü Ģanssızlığı 

yaĢamamız bundandır‖ deyince hem rahatladım ve hem 

de doğruyu söylememden gurubumun da memnun 

olduğunu gördüm. Çok enteresan ve güzel bir gün 

yaĢadıklarını belirten ifadelerle bana teĢekkür ettiler. Bir 

teĢekkürü de gurubun inatçı kiĢiliğe sahip üyesinden 

aldım. O kimdir, ne yapmıĢtır kısaca anlatayım: 

Olayın kahramanı Bay Thomas‘tı. Her iki elini 

cebine sokarak yürümeye alıĢmıĢ. Onu bu yürüyüĢte bir 

türlü bu alıĢanlığından vazgeçiremedim. Ġkaz edince 

çıkarıyor, ardından unutup yine sokuyordu. Tam 

yürüyüĢün bitimine yakın Batık Hamam‘a doğru tepeden 

aĢağı inerken bir ara arkada kalmıĢ bana seslendi. Dönüp 

geriye bakınca bir kayanın üstüne oturmuĢ bana iĢaret 

ettiğini gördüm. Yanına yaklaĢtım ve ―Hayrola, ne oldu‖ 

der demez burnunu, yüzünü gösterdi. Yine elini cebine 

sokmuĢ, çam pürçüklerinin ayağının kaymasına neden 

olmasıyla yüz üstü yere düĢmüĢ. Bereket versin bir eli 

cebinde değilmiĢ, diğerinden yardım almıĢ. Yoksa yüzü 

gözü parçalanacakmıĢ. Bana teĢekkürü de bunun içinmiĢ. 

195

‗Bir Türk‘ten aldığım bu dersi hayatım boyunca 

unutmayacağım‘ diyerek espri yapıp kadehini benim 

Ģerefime kaldırdı… 

Bir rehber için bundan büyük ödül ne olabilir ki? 

Kültür turları sonunda ülkesine dönen turistlerimden hep 

övücü mektuplar, mesajlar aldım. Bunları, arĢivimde özel 

bir dosya içerisinde saklarım. Güzel ülkem ve cennet 

Marmaris‘i tanıtmada karınca kararınca bir katkım 

olmuĢsa ne mutlu bana ve benzer katkıları olanlara… 15 

Haziran 1997 

196

ARKA SOKAKLAR 

Dünyadaki altı milyar insanın takriben bir milyara 

yakını turizm yapıyor. Bu rakam her yıl az da olsa artıyor. 

Ülke olarak Türkiye bu kocaman pastadan sadece %2-2.5 

pay almaktadır. Gelenlerin çoğunluğu da arzu edilen ve 

kiĢi baĢına en az 2000 dolardan fazla harcama yapan 

ekonomisi güçlü turist değildir. Bunun nedenlerini 

sektörün içinde olanlar hep yazmıĢ veya söylemiĢlerdir. 

Ancak bu güne kadar köklü değiĢimlerle turizm 

politikasının en üst seviyeden baĢlayıp en alt kademesine 

kadar koordineli olarak ele alınamayıĢı ve sadece kapalı 

salonlarda yapılan konuĢma ve serzeniĢlerle yetiniliĢin 

sonucu olarak turizmi ülke genelinde bütün yıl boyu süren 

bir ekonomik sektör durumuna getiremedik. Böylece arz 

talep dengesinin bozuk olduğu bir yapılanmayla sektör 

içindeki tüm yatırımcı küçük ve büyük iĢletmeciler olarak 

durumdan Ģikâyet etmekten baĢka bir Ģey yapmadık. 

Oysa demokratik toplumlarda yerel sorunların çözümü 

orada yaĢayan halk ve onları temsil eden yerel 

yönetimlerle sağlanır... 

Marmaris‘in ‗Tepe Mahallesi‘nde ‗Kıyı YanaĢma 

Yeri‘ ve bir ‗YürüyüĢ Bandı‘ vardır. Burası gelen turistin 

mutlaka gelip dolaĢtığı bir tür ‗Cazibe Merkezi‘ 

durumundaki önemli bir yerdir. Bu alan, batıda Atatürk 

Anıtı, doğuda Netsel Marina ve Kuzeyde eski cami ile bir 

üçgen içerisindedir. Bu bölgede tarihi bir kale, içinde 

küçük bir müze ve çevresinde tipik iki katlı taĢ evler vardır. 

Bugüne kadar sadece bu bölge Marmaris‘in kültürel, tarihi 

ve folklorik yapısını sergileyen ve dolayısıyla öne çıkaran 

bir merkez olabilirdi. Yıllardan beri gelip burada görev 

yapıp ayrılan mülki ve yerel yöneticiler ―Buraya sit kurulu 

karıĢıyor, biz bir Ģey yapamıyoruz‖ edebiyatının arkasına 

197

saklandılar. Oysa biz bir Ģey yapın, otel, apart, mendirek 

yapın, restoran açın demiyoruz ki... 

Marmaris’in Tepe Mahallesindeki arka sokaklarından 

sadece birisi 

Turistlerin bu sit alanını rahatlıkla gezebileceği, 

fotoğraf çekebileceği bir cazibe yaratmayı, diğer bir 

deyiĢle buranın eski konumuna, düzeyine getirilmesini 

öneriyoruz. Buradan 1960‘lı, 70‘li ve hatta 80‘li yıllarda 

rehber öncülüğünde kalabalık turist kafileleri geçer, 

fotoğraf çekerler ve bu bölgeye büyük bir ilgi duyarlardı. 

ġimdi bu arka sokaklar deniz cepheli restoranların arka 

bahçesi, görevli personelin pineklediği, alet, edevat ve 

motosikletlerin park yeri olarak kullanılıyor. Son günlerde 

de geç saatlere kadar gürültülü müzik yapılarak barlar 

sokağına benzemeye dönüĢtüğünü üzülerek görüyorum. 

Değerli HemĢerilerim; Allah aĢkına düĢünün bir kere 

orta ve daha ileri yaĢtaki ve genç turistlerden daha çok 

ekonomik ve satın alma gücü olan turistler barlar 

198

sokağında olduğu gibi böyle karmaĢık, gürültülü ortama 

gelir yemek yer, içer, para harcar mı? 

Marmaris Belediyesi Eylül ayında Olağan Meclis 

Toplantısı için Kent Konseyi Yürütme Kurulundan bu 

bölge baĢta olmak 2008 yılından itibaren uygulamaya 

girecek bazı önlemler hakkında görüĢ ve çalıĢma 

istemiĢtir. Marmaris‘in Tepe Mahallesi ve Yat Limanı 

konularında Marmaris Kent Konseyi Yürütme Kurulu üyesi 

ve bu yazının yazarı Erol Uysal bu bölgede yapılacak 

tasarım ve uygulamalar konusunda yazılı önerilerde 

bulunmuĢtur. Belediyeler, yetkisizlik, siyasi ve ekonomik 

mülahazalarla karĢılarına çıkan engeller nedeniyle bazı 

proje ve tasarımlara çoğu defa el atamamaktadır. Oysa 

olumlu ve iyi niyetle düĢünülen tasarımlar milli bütçeye 

katkı payını arttıracağı gibi Marmaris‘in tanıtımına da 

yarar sağlayacaktır. 

Tepe Mahallesinin Marmaris Turizm ve Kültürüne 

kazandırılması konusunda en azından düĢünce bazında 

değiĢik görüĢler vardır. Bu konuda meseleye hangi açıdan 

bakıldığı önem kazanmaktadır. Yerel yönetimlerin 

hazırladığı proje ve tasarımlara yetkili organların siyasi 

düĢünme veya bürokratik engellemelerle köstek olmak 

yerine destek vermesi aydınlığa, ıĢığa ve güzelliğe çıkıĢ 

için en akılcı yol olacaktır. Marmaris‘in yeni ve büyük 

konaklama tesisleri inĢası yerine küçük, ama gördüğü 

iĢlev bakımından anlamlı, kültürel geçmiĢi yansıtan ve 

bugün için eksik görülen yapıtlara ihtiyacı vardır. Bunların 

bazılarını yerel yönetimlerin kendi çabalarıyla yapmaya 

çalıĢtıklarını da görmekten mutluluk duyuyorum. 

17.06.2010 

199

BĠR KONGRE GEZĠSĠ VE BAZI NOTLAR 

Hafta içinde, Marmaris ve Muğla ilimiz 12 değiĢik 

ülkeden 40 bilim adamının katıldığı uluslararası bir 

kongreye ev sahipliği yaptı. ―1. Uluslararası Arıcılık ve 

Muğla Çam Balı kongresi‖ baĢlığı altında ülkemizde ilk 

defa yapılan bu bilimsel çalıĢmanın 24 Kasım 2008 

Pazartesi günkü programında yerli ve yabancı 

katılımcılarla Marmaris Bölgesinde ‗Çam Balı Üretim Alanı 

Gezisi‘ vardı. Buna rehber olarak katıldım. Sabah saat 

10.00‘da baĢlayan gezinin önceden planlanmıĢ olan 

ziyaret yerlerine gidiĢin ilk durağı Ġçmeler üzerinden 

Turunç beldemiz oldu. Bu beldeye ‗Turunç‘ adının 

verilmesinin, eskiden bu yörede sıkça bulunan turunç 

ağaçlarından kaynaklandığına değindim. Katılımcılar 

arasında turunç ağacını hiç görmemiĢ olanlar da vardı. Bu 

ağaç türünü tanımlarken sıkça yediklerimizden olan ve 

‗citrus‘ olarak bilinen portakal, mandalin ve greyfurt gibi 

meyvelerle suyunu sıktığımız limonun bütün bunların 

anası ‗turunçgiller‘ olduğuna değindim. Turunç 

Belediyesi Belde giriĢ yoluna bu ağacı tanıtmak amacıyla 

turunç fidanları dikmiĢ. Bunlar büyüdükçe belde ve 

körfezin yukarıdan görüntüsü mutlaka daha güzel 

olacaktır. 

Turunç iskele ve belde meydanında kısa bir mola 

verdikten sonra güneydeki Kumlubük‘e geçtik. Yol 

üzerindeki Antik ‗Amos‘ kentinin giriĢ kapısında durarak 

burası hakkında kısa bir tarihi açıklamada bulundum. Bu 

mevsimde bal arılarının sıkça ziyaret ettiği ve 

bölgemizdeki ağaç türlerinden olan harnup ağaçlarını 

(Cerotonia Siliqua) yakından gördük. Katılımcılar, hem bu 

ağaçların hem de antik Ģehrin sur duvarlarıyla antik 

limanın fotoğraflarını çektiler. 

Kumlubük‘ün içinden geçerek güney batı yönündeki 

yolu takiben 880m. yüksekliğindeki Marmaris‘in Balan 

200

Dağ‘ından sonra (990 m.) ikinci büyük rakımlı dağı olan 

Palamut Tepe ve Osmaniye köyü istikametine giden yola 

saptık. Aramızda bulunan Arıcılar Birliği Üyesi ve Kongre 

Görevlisi olan Osmaniyeli Hüseyin Aydın yol üzerinde 

durmayı önerip ilginç bir Ģey göstereceğini söyledi. Bunun 

üzerine iĢaret ettiği yerde durup araçtan indik. Burada 

yolun hemen solunda yüzlerce yıl öncesinden 

zamanımıza kadar sağlam kalmıĢ kesme taĢtan yapılma 

bir kovan yatağını gördük. Hüseyin Aydın‘ın anlattıklarını 

Ġngilizceye çevirerek anlatıp soruları yanıtladım. Büyük bir 

taĢ duvar ve rampa görüntüsü veren bu yapı, arıcılığın bu 

bölgede çok önceden yapıldığını kanıtlaması açısından 

bilim adamları tarafından ilginç bulundu. Bu kovan 

yatağının önemli tarihi bir kalıntı olarak yerini gösteren bir 

tanıtım levhasının buraya dikilmesi yararlı olacaktır. 

Buradan sonra gezi planımıza göre bir arıcıya ait 

kovanlığı, kovan ve arıları ziyaret ettik. Mustafa adlı 

Osmaniyeli bir arıcının 380 adet kovanlarından bazılarını 

açıp arıları ve petekleri gördük. Kovanlar kekik, adaçayı, 

değiĢik makiler ve çam ormanlarının arasına serpiĢtirilmiĢ, 

arılar etrafımızda vızır vızır dolaĢıyor, peteklere bal 

taĢıyorlardı. Gösteri için tütsülenip açılan kovanlarda 

binlerce arıyı ve her kovanda tek olan kraliçe ana arıyı 

gördük. Altı kiĢilik genç bir ekipten oluĢan aile arılar ve 

kovanlarla ilgilenirken bize de misafirperverliklerini 

sergilemede azami gayret içinde oldular. Böyle bir doğal 

ortamda hazırlanan lokma, petek ve süzme bal 

ikramından herkes çok mutlu oldu. Peteği kopararak, 

süzme balı ise parmaklayanların mutluluklarına diyecek 

yoktu. Akademisyenler doğal ortamı, arıları, kovanları çok 

sağlıklı buldular. Kovanlığın sahipleri olan arıcılarla 

samimi ortamda sohbet ettiler. KarĢılıklı sorular soruldu, 

yanıtlar alındı. Buradan öğle saatlerinde Osmaniye 

köyüne hareket ettik. Bu yol üzerinde takriben 600-700m. 

yükseklikte olduğumuzdan sedir, karaçam, kayın, meĢe 

201

gibi bazı ağaç türleriyle yüksek rakımlı yerlere özgü bitki 

ve çiçek türlerine rastladık. 

Osmaniye‘ye girince köylülerin geleneksel Türk 

misafirperverliğini göstermek için kahvenin bulunduğu 

meydana toplanmıĢ, bizi beklemekte olduklarını gördüm. 

Buradaki manzara sanki bir düğüne, Ģöleni andırıyordu. 

Bize ayrılan bölüme oturduk. Masalara servis önceden 

yapılmıĢtı. Bal, köy ekmeği, keçi peyniri, gözleme, 

zeytinyağı, ayran ve bazı organik yiyecekler köy ürünleri 

soframızı süslüyordu. Köy muhtarı Türköz Deveci heyete 

―HoĢ geldiniz‖ deyip kısa bir konuĢma yaptı. Misafirler 

ikram edilen yiyecekleri büyük bir iĢtahla yediler. Dünya 

Arıcılar Birliği BaĢkanı Ġngiliz Richard köylülere hitaben 

yaptığı konuĢmada; ―Arı ve bal çok önemli iki unsurdur. 

Sağlıklı ortamda sağlıklı arıdan elde edilen bal en iyisidir. 

Burada gördük ki, zengin bitki örtüsüne (Flora) sahip bu 

bölgede doğal olarak sağlıklı arı ve organik bal elde 

edilmektedir. Biz dünyanın her yerine gidiyoruz. Böyle 

güzel doğal ortama az rastladık. Bunun değerini bilin, 

sahiplenin ve koruyun. Geleneksel Türk misafirperverliğini 

duymuĢtuk ama yaĢamamıĢtık. Burada bunu bütün 

doğallığıyla yaĢayıp gördük. Hepinize çok teĢekkür 

ediyoruz. Sağlıklı yaĢam ve bol kazanç diliyoruz‖ dedi. 

Kongrenin Organizasyon Komitesinde görevli Trakya 

Üniversitesi öğretim görevlisi Emekli Profesör Dr. Sayın 

Muhsin Doğaroğlu da yaptığı konuĢmada: 

‖Zengin ağaç ve bitki çeĢidiyle bu bölgemiz gurur 

kaynağımızdır. Dünyada bal üretiminde ön sıralardayız. 

Bilinçli arıcılık ve sağlıklı üretim ekonomik açıdan yöre ve 

bölge insanımızın bundan daha yüzyıllarca 

yararlanmasını sağlayacaktır. Böyle yerlerde maden 

çıkaracağım diye doğanın dengesini bozmak, bitki 

örtüsünü kirletmek, yok etmek yöre ve bölge arıcılığına, 

bal üretimine vurulan en büyük darbe olacaktır. Bunu 

yarın kongredeki sunumda da vurgulayacağım. Hepinize 

202

ize gösterdiğiniz misafirperverlik için kendim ve tüm 

heyetimiz adına teĢekkür ediyorum‖ dedi. 

Arı kültürü (Apiaculture) ve inceleme gezisine 

katılan kongre üyelerini Osmaniye‘den Bayır köyüne 

götürüp oradaki anıt ağaçlarımızı, Turgut Köyüne inerken 

MÖ. 4. yüzyıla ait piramit mezarı, Orhaniye‘deki ‗Kız 

Kumu‘nu da görmelerini sağladım. Geziye katılanlarla 

Datça yolu üzerinden Marmaris‘teki otele dönüĢümüzde 

vedalaĢırken bir kıĢ mevsimi baĢlangıcında ama sanki bir 

ilkbahar havasında, doğal, tarihi, kültürel ve folklorik bir 

ortamda bir gün de olsa gezmek ve yöreyi görmekten 

büyük bir mutluluk duyduklarını ifade ederek bana ve 

geziyi düzenleyenlere teĢekkür ettiler. 

1. Dünya Arıcılık ve Muğla Çam Balı Kongresine 

katılan akademisyenler 25, 26 ve 27 Kasım 2008 günleri 

Muğla Üniversitesi‘nde sunularda bulunup önergeler 

vererek çalıĢmalar yaptılar. 28 Kasım 2008 Cuma günü 

de bölgeden ayrılacaklar. 

Kongre bildirilerinden edindiğimiz bilgilere göre; 

Muğla bölgesinde 5850 aile 950 bin kovanla arıcılık 

yapıyor. Birliğe kayıtlı 3400 üye bulunuyor. Bugün için 

Muğla Ġli ülkemiz çam balı üretiminin %75‘ine 

sahiptir. Ülkemiz ise koloni varlığı yönünden dünyada 

ikinci sırada bulunuyor. Ancak böyle önemli ve ekonomik 

yararı olan sektörün bir yasasının olmayıĢı büyük bir 

eksiğimizdir. Osmaniye köyü ve çevresini her yıl bu 

mevsimde arısı, balı ve bitki örtüsüyle tanıtmak için bir 

Ģenlik düzenlenmesinin yöremize ekonomik ve sosyolojik 

canlılık kazandıracağına inanmaktayım. Ve diyorum ki; 

Bunu yaparken Osmaniye köyü giriĢine ‗‖Maden 

ocaklarına gider‖ levhası değil, buranın ―Arı ve bal 

cenneti‖ olduğunu simgeleyen bir anıtı maddi ve manevi 

anlamda buraya dikmemiz anlamlı olacaktır. 

203

I.Uluslararası Arıcılık ve Muğla Çam Balı 

Kongresinin ülkemize, Muğla ve Marmaris yöremize 

yararlı olmasını diliyorum.. 27.11.2008 

TEMA Vakfı yerli ve yabancı bilim adamları kovan ve arılar 

üzerinde inceleme yaparken Ağustos 2010 

Muğla‘dan Marmaris‘e 30 km. kala Sakar Tepeden Gökova ve 

Akuliptüs ağaçları- Sağ arka zeminde Marmaris'in Altın Sivrisi. 

(Eutenna) ‗Arıcılık ve bal‘ için ‗Cennet‘ denilebilecek en uygun 

peyzajlardan sadece birisi görülüyor. 

204

KISSADAN HĠSSE 

Ġnsanoğlu evrenin kuruluĢundan bu yana ikili veya 

daha çoklu toplumsal iliĢkilerde kendi söylediklerinin, 

inandıklarının doğru olduğu konusunda hep katı ve inatçı 

olmuĢtur. Bunu kendi çevremizde, aile iliĢkilerinde, mal, 

para, mülkiyet paylaĢımı, siyaset, ekonomi, sanat, bilim, 

kültürde, hatta sporda görür, yaĢarız. Anılan konulardaki 

anlaĢmazlık bazen milletler ve devletlerarası iliĢkilerde de 

ortaya çıkabilir. Hatta tarihte okuduğumuz ve milyonlarca 

insanın ölümüne, yaralanmasına, maddi ve manevi zarar 

görmesine neden olan savaĢ ve ihtilafların ana nedeni 

hep bir taraf veya cephenin kendi veya kendilerine göre 

haklı veya doğru olduğuna katı bir Ģekilde inanmasıdır. Bu 

geliĢim bazen öyle noktalara ve düzeye çıkar ki, haklılık 

veya haksızlığı bir yana bırakın, karĢı tarafın sosyolojik ve 

eğitim durumunun kendi düzeyinde olmadığı önyargısıyla 

bozuk davranıĢların sergilendiğini görürüz. Bunu bir 

öyküyle örnekleyelim: 

Köyündeki evinden eĢeğine binip tarlasına gitmekte 

olan bir köylü vatandaĢ toprak yolda karĢısından hızla 

kendisine doğru gelmekte olan bir özel aracı yolun 

ortasına eĢeğiyle çıkıp eliyle iĢaret yaparak durdurur. 

Lüks aracını kullanmakta olan ensesi kalın cüzdanı 

kabarık türden ‗kalantor‘ diye de tanımlanan bir sürücü 

karakaçana binmiĢ köylüyü çiğnememek için sert bir fren 

yapıp durmak zorunda kalır. Araç ve çevre toz bulutu 

içinde kalır. Kızgın bir Ģekilde aracının camını açan araç 

sürücüsü, ―Nedir yaptığın, yolun ortasında durulur mu, 

durmayıp geçseydim Ģimdi üzerinde olduğun hayvanla 

beraber ‗eĢĢek cennetini‘ boylayacaktın‖ der. Sakin bir 

Ģekilde eĢeğinden inip cebindeki sigara tabakasını açarak 

bir sigara sarmaya çalıĢan köylü araca ve sürücüye 

yaklaĢıp Ģöyle der. ‖Affedersin Ağam, cuvaramı yakmak 

için ateĢim yoktu da, çakmak veya kibritin var mı 

diyecektim‖ der. Sürücü kalantor adam, ―Hay Allah çattık 

205

elaya, bunun için yol kapatılır mı‘, sende akıl yok mu‖ der 

ve bağırıp çağırır, köylüye hakaret eder. Araç sürücüsü 

toprak yolda ani durmadan dolayı havaya çıkan tozu iyice 

soluyup ciğerlerine çektikten sonra iyice sinirlenir. Bir an 

ne yapması gerektiğini düĢünürken aklına bir muziplik 

gelir. Köylüye Ģöyle der. ―Sigara içmem köylü kardeĢ, 

ateĢim, çakmağım yok. Yakabilirsen el fenerim var, onu 

vereyim‖ der. Köylünün yanıtı hemen ‗olur, sağ olasın, bir 

denesem fena olmaz‖ olur. Adam elini aracının torpido 

gözüne uzatarak oradaki el fenerini alır, köylüye verir. 

Köylü feneri alır, düğmesine basıp ıĢığını ağzındaki 

sigaraya tutar. Hiç konuĢmadan her ikisi de dakikalarca 

beklerler. Sonuçta el fenerinin pili biter, fener söner. 

Köylü, adama, ―Zannedersem fenerin pili bitti, yine de 

teĢekkür ederim‘ deyip el fenerini iade eder. Adam, 

arabasını çalıĢtırıp gazladığı gibi baĢını sallayarak oradan 

uzaklaĢır. AkĢam evine döndüğünde eĢine, ―Yahu, Ģu 

bizim köylüler ne kadar cahil insanlar, akıl alacak gibi 

değil‖ der. Karısı, ―Hayrola, bir aksilik mi oldu‖ deyince 

olayı anlatır ve devam eder. ―Adam hala el feneriyle 

sigara yakılamayacağını bilmiyor. Biz böylesine cahil 

insanlarla nasıl adam olur, ilerler çağ atlarız. DüĢününce 

doğrusu insanın çıldıracağı geliyor‖ deyince karısı da ―Ne 

acı, sinirlenmekte haklısın kocacığım‖ der. 

Öte yanda tarla dönüĢü eĢeğini köy kahvesinin 

önündeki asma çardağının direğinden birine bağlayıp 

―Selamın Aleyküm‖ diyerek kahveye giren köylüye 

kahvedeki arkadaĢları ―Aleyküm selam‖ der demez 

içlerinden birisi hemen soruyu patlatır. ―‗Hayrola Emin 

OnbaĢı, bir sorun mu var. BaĢka zaman eĢeği kahveye 

getirmezdin de‖ deyince soruyu yöneltene ve onu dikkatle 

dinlemekte olan diğer arkadaĢlarına Ģu yanıtı verir. 

―Sorma birader, çoktandır önümüzdeki yolda arabayla 

hızlı geçip ve bize toz yutturan o Ģımarık, küstah herif 

vardı ya ona dersini verdim. Size bunu müjde edeyim diye 

doğrudan kahveye geldim. O deyyus bir daha bu yoldan 

206

hızlı geçmeye cesaret edemeyecektir artık‖ der. 

Kahvedekilerin hepsi sanki önceden anlaĢmıĢlar gibi hep 

bir ağızdan, ―Nasıl oldu bu iĢ, yoksa adamı dövdün mü 

Emin OnbaĢı‖ deyince, ―Durun, sabırlı olun, adamı 

dövmeden beter ettim‖ deyip olayı baĢtan sona anlatır. 

Kahvedeki köylüler, ―Hay Allah senden razı olsun, yalnız 

biz değil, köy okulumuzdaki çocuklarımız, öğretmenler, 

kadınlarımız, özetle tüm köylü bu adamın yaptığından çok 

rahatsızdı. O geçtiği zaman tozdan göz gözü görmüyor, 

kadınlarımızın yıkadıkları tertemiz çamaĢırlar toz içinde 

kalıyordu. Allah senden razı olsun Emin OnbaĢı‘ deyip 

hep birlikte onu alkıĢlarlar. 

Bu övgülü sözler karĢısında Emin OnbaĢı Ģu 

karĢılığı verir. ―Adam zengin olmuĢ, belli ki okumuĢ 

yazmıĢ birine benziyor ama daha el feneriyle sigara 

yakılamayacağını bilmiyor. ĠnĢallah benim kendisine 

verdiğim dersi almıĢtır. Ama Ģu da bir gerçektir. Adam 

olmak sadece okumakla, zengin olmakla olmuyor. Zaten 

bizim ilerleyemeyiĢimiz, kalkınamayıĢımızın esas nedeni 

böylesi ve benzerlerinin iĢ baĢında olmasındandır. Bize 

düĢen görev, çocuklarımızı okutmak, onları devlet, millet 

yönetimine sahip çıkmaya yönlendirmektir. Böyle miskin, 

tembel kahvede pineklersek çocuklarımızı okutamazsak, 

köyün önünden geçen kısacık toprak yolu bile asfalt 

yapamaz, yaptıramazsak ömür boyu böyle görgüsüz, 

kibirli, Ģımarık insanların oyuncağı oluruz‖... 

Bu sözler köyün tüm sakinlerini harekete geçirmiĢ 

olmalı ki, müteakip günlerde köylü imece usulü köyün 

yolunu asfalt yapar. Hem kötü sürücünün çıkardığı 

tozdan, hem kötü yoldan kurtulur, kendilerine özgüven 

kazanırlar. 

Buradaki, ‗kıssadan hisse‘de doğrusunu söylemek 

gerekirse Yüce Atatürk‘ün Köylü Milletin Efendisidir‘ 

sözünü bir kez daha anımsamadan edemiyorum… 

14.03.1985 

207

DADAġ DĠYARI ERZURUM 

Bir vatandaĢ ―HemĢerim, memleket neresi? ‖ diye 

sorarsa elbette ―Marmaris‖ derim. Ama ―Ġkincisi neresi 

olur‖ denilirse hiç tereddütsüz ―DadaĢ diyarı Erzurum‖ 

derim. 

Erzurum‘a duyduğum yakınlığın yaĢamımda hep 

ayrı bir yeri olmuĢtur. Çocukluk günlerimde (1940‘lı yıllar) 

Marmaris‘e on beĢ günde bir ‗Erzurum‘ adında bir yolcu 

ve yük gemisi gelirdi. Okuma yazmayı yeni öğrenmeye 

baĢlamıĢtım. Ġçinde sesli harflerin çok olduğu ‗Erzurum‘ 

sözcüğünü kendi ismimin ilk hecesiyle özdeĢ olduğu için 

sever, kolay geldiği için yazar, söyler ve gemi Marmaris 

boğazından göründüğünde de ―Erzurum boğazdan 

göründü‖ anlamında mahallenin çocukları ile birlikte ‗Ağla 

vapur‘ (gemi göründü demek) diyerek bağrıĢır, çığrıĢırdık. 

Yirmili-otuzlu yaĢlarımın 1960-63 ve 1970-73 olmak 

üzere altı yılını Doğu Anadolu‘da ve ülkemizin doğudaki 

kalesi olan Erzurum‘da yaĢadım. Bilindiği üzere, Türk 

Silahlı Kuvvetlerinin Kara ve Jandarma birliklerinde 

muvazzaf subay, astsubay olarak personelin çoğu ‗ġark 

Hizmeti‘ olarak bilinen bu zorunlu hizmet nedeniyle 

Erzurum ve yakınındaki garnizon ve birliklerde görev 

yapmıĢlar ve halen yapmaktadırlar. Sovyetler Birliği 

parçalanmadan önceki yıllarda Güney Kafkasya 

Cephesinde Rus tümenleri vardı. O zamanlar, ―Türkiye 

NATO‘nun Doğudaki Kalkanı‖ olarak tanımlanır, askeri 

birliklerimizin çoğunluğu anılan cepheye karĢı ana 

savunma mihverleri üzerinde konuĢlandırılırdı. Erzurum 

ve yöresinde ayağımızdaki botların, tanklarımızın 

paletlerinin basmadığı toprak, tepe, yamaç kalmazdı. Her 

asker ve ailesinin bu yörede mutlaka kaldığı yılları, 

unutamadığı anıları olmuĢtur. 

208

ĠĢte bu yazımda, aradan otuz sekiz yıl geçmesine 

rağmen hiç unutamadığım bir anımı silah arkadaĢlarım ve 

okurlarla paylaĢmak istiyorum. 

Yıl 1970, Aralık ayının yirmisi ve bir pazar günü 

sabahıydı. Birkaç gündür yağan kar nedeniyle Kandilli- 

Erzurum yolu karla kapanıp tekrar ekiplerce trafiğe 

açılıyordu. Sabah kalktığımızda karın kalınlığı 

oturduğumuz toprak konutun yola bakan penceresini 

neredeyse kapatmak üzereydi. EĢim hamileydi. Doktor 

on-on beĢ gün önceki görüĢmemizde doğumun bu 

günlerde olacağını söylemiĢ, ancak eĢim henüz doğum 

belirtileri hissetmeyince iĢi galiba biraz ağırdan almıĢtı. 

ĠĢte o sabah evde bir telaĢ vardı. Kayınvalidem ve eĢim 

heyecanlıydılar. Doğum sancısı baĢlamıĢtı. Hemen 

Kandillide tek olduğu bilinen ebeyi telefonla aradım. 

Aldığım yanıt ―Ebenin acilen baĢka bir doğum için yakın 

bir köye gittiği‖ oldu. Bu durumda tam bir panik yaĢadım. 

EĢim ve kayınvalidem doğum için gerekli malzemeyi bir 

çantaya koyarken ben de garnizondan ambulans 

sağlamaya gittim. Karlı ve kaygan yollarda Ģarampole 

yuvarlanan araçları kurtarmak için kapanan yolun bazı 

kesimlerinde kurtarma ekiplerinden izin isteyerek normal 

Ģartlarda 45 dakikada gidilen Erzurum Doğum Evine tam 

iki saatte ulaĢabildik. Hemen doğuma alınan eĢim Gülsen 

beĢ on dakika içinde kızımızı dünyaya getirdi. Getirdi de, 

gelin bir de bana sorun… Hani sıkıntılı bir olay 

yaĢandığında ―Dokuz doğurduk‖ denir ya, iĢte biz de o 

haldeydik. 

O yıllarda çocuğun cinsiyeti önceden bilinmiyordu. 

Kızım olduğunu öğrenen arkadaĢlarım, meslektaĢlarım 

kızımın takma adını hemen ―Nene Hatun‖ 

koyuvermiĢlerdi. .―ĠnĢallah Nene Hatun gibi güçlü, 

cesaretli, vatansever olur‖ temennisinde bulunmuĢlardı. 

Nene Hatun hakkında yeterli bilgim de yoktu. Erzurum‘u 

sevip de Nene Hatun‘u tam bilmemek ayıp olurdu. Nene 

209

Hatun‘u iyi öğrendim. Okurlarımın anımsamaları için de 

kısaca buraya aldım: 

Nene Hatun 1857- 1955 yılları arasında yaĢamıĢ ve 

98 yaĢında hayata gözlerini yummuĢ Erzurumlu yiğit bir 

kadındı. Ölümünden üç ay önce Türk Kadınlar Birliği 

tarafından yılın annesi seçildi. Tarihimizde 93 harbi 

olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus savaĢı sırasında 

Erzurum‘daki Aziziye Tabyasının savunulmasında 

kahramanca savaĢtı. Böylece adını milli tarihimize 

yazdırdı. Mücadeleye küçük yaĢtaki oğlunu ve kızını evde 

bırakarak katıldı. SavaĢ sırasında 20 yaĢlarında genç bir 

gelin ve anneydi. ÇarpıĢmalarda binlerce Ģehit ve yaralı 

vardı. Nene Hatun da yaralılar arasındaydı. Bir Türk 

Kadını olarak vatan, namus, bayrak ve toprak sevgisinin 

en güzel örneğini gösterdi. Ölümünden bir kaç yıl önce 

kendisini ziyaret eden NATO görevlisi bir Amerikalı 

subayla evinde yaptığı sohbette, ―O zaman vazifemi 

yapmıĢtım. Bu gün de ilerlemiĢ yaĢıma rağmen aynı 

hizmeti daha mükemmeliyle yapacak ruh ve imana, 

cesaret ve heyecana sahibim‖ demiĢti. . 

210

Erzurumlu Gazi ‘Nene Hatun’ 1857-1955 

Erol Uysal Erzurum'da çocukları Mustafa Kemal ve ġule ile 

-1972 

211

Aradan yıllar geçti. Kızım ġule büyüdü. Atatürkçü, 

baĢarılı bir öğretmen, iyi bir anne oldu. On üç yıldır 

Anadolu Liselerinde Türkçe Edebiyat derslerine giriyor. 

ġule‘yi çocukluğundan bugüne arkadaĢlarım ‗Nene Hatun‘ 

takma adıyla çağırıp, bu aziz kadının ruhunu hep Ģad 

ettiler. Bu kahraman ve aziz DadaĢ Kadını takdir, minnet 

ve rahmetle anıyorum. 

Erzurum, zengin doğa, tarih, kültür ve folkloru ile 

sadece birkaç sütuna sığdırılacak yer değildir. Erzurum‘u 

ve anılarımızı yazmaya kalksak destan olurdu. Güzel 

vatanımızın bu güzel yiğitler diyarı ve çevresi insanımız 

tarafından mutlaka gezilmeli, görülmelidir. 

Erzurum, 2006‘da Ġtalya‘nın Torino Ģehrinde yapılan 

oylamada 2011 yılında yapılacak ‗25. Dünya Üniversiteler 

Arası KıĢ Oyunları‘na ev sahipliğini kazandı. Bu haber 

Erzurumlular kadar bizi de sevince boğdu. Bu sayede 

ülkemiz dünyaya bu defa değiĢik bir yöremizden 

tanıtılacak. Bundan iyi bir tanıtma fırsatı olamaz. 

Hazırlıklar Ģimdiden baĢladı. Ġnanıyoruz ki; devletimiz, 

hükümetimiz, ilgili bürokratlar ve Erzurumlular bu fırsatı 

çok iyi değerlendirip Erzurum‘un kültür ve turizmde cazibe 

merkezlerimizden birisi olmasına gayret sarf edecek ve 

baĢarılı olacaklardır. 

Erzurum‘un Milli Mücadelenin kazanılmasındaki rolü 

büyüktür. Mustafa Kemal ve Kongre Heyet ArkadaĢları 

KurtuluĢ SavaĢının önemli kalelerinden birisi olan 

Erzurum ve Kongresini 23 Temmuz- 7 Ağustos 1919 

tarihleri arasında bu kahraman DadaĢların diyarında 

yaptı. Erzurum; Kongre Binası, Atatürk Üniversitesi, 

Palandöken Kayak Merkezi, Tortum ġelalesi, Oltu taĢı, 

Çifte Minareli Medrese, Kümbetler, Bar Oyunu, Sarı Kız 

ve diğer türküleri, Balıklı Göl Efsanesi, Cirit oyunu, zengin 

ve lezzetli mutfağı, Karasu ve aynalı sazanı, alabalığı ve 

daha yüzlerce tarihi, doğal, kültürel ve folklorik 

212

zenginliğiyle görülmeye değerdir. Gelecekte de Erzurum 

her yönden hak ettiği düzeye gelecektir. 

Marmaris‘ten DadaĢ diyarı Erzurum‘a ve tüm 

Erzurumlulara kucak dolusu selam ve sevgi gönderiyor, ― 

ġen olasın Erzurum, Ģen ola!‖ diyorum. Aralık 2006 

Tortum ġelalesi Erzurum Kongre Binası 

213

ĠNCĠR VE TUVALET 

1954 yılında ayrıldığım Marmaris‘ten yılda bir izinli 

olarak geliĢlerim dıĢında 23 yıl gurbette kalmıĢtım. 

Marmaris‘e hasretin vuslata dönüĢü 1977 yılına giriĢte 

oldu. 

Marmaris‘e kavuĢurken umduklarımız 

bulduklarımızla örtüĢtü mü? Buna maalesef ―Evet‖ 

diyemiyorum. Marmaris‘i, kıĢ mevsiminin olumsuz hava 

koĢulları içinde alt yapısının olmadığı, sel, çamur, kuru 

havalarda toz ve bir inĢaat Ģantiyesi görünümünde 

buldum. Ġzmir‘den evimizi buraya taĢıdıktan sonra bir 

dönem piĢmanlık duydum dersem yalan söylemiĢ olmam. 

Marmaris‘in bu olumsuz görüntüsünün nedenlerini burada 

yaĢamaya baĢlayınca daha yakından görmeye, 

öğrenmeye baĢladım. Ana nedene burada kısaca 

değinmek istiyorum. 

1957 yılı Nisan ayında meydana gelen depremden 

sonra Ġmar ve Ġskan Bakanlığı evleri hasar görenlerin 

baĢvurularını değerlendirip sözde hak edenlere uzun 

vadeli geri ödemeli ve ucuz deprem evleri vermiĢ. Burada, 

‗sözde‘ sözcüğünü kullandım. Nedeni Ģudur. Bazı 

hemĢerilerimiz evleri hasar görmediği halde hasarlı olarak 

gösterip bu evlere sahip olmuĢlar. Evler sahiplerine 

dağıtıldıktan sonra Marmaris Turizminde küçük birimler 

olarak pansiyonculuğun yolu açılmıĢ. Yerli ve yabancı 

turistler bundan sonra Marmaris‘e gelmeye baĢlamıĢlar. O 

yıllarda Marmaris‘te alt yapı olmadığı için çarĢıdaki tek 

tuvaletin kirlenmiĢ suları bir kanalla denize dökülür, 

kıyıdan geçen yayaların burunlarını tıkamasına neden 

olurdu. Evlerde de foseptik çukurları kullanılırdı. Hele 

bizim Tepe Mahallesi tuvalet sularını lagarlarda biriktirir, 

yağmurlu, fırtınalı havalarda kapaklar açılır, denize deĢarj 

edilirdi. 1970‘lı yıllarda, bırakın Marmaris‘i, ülkenin birçok 

büyüklü küçüklü yerleĢim biriminde kanalizasyon sistemi 

214

yoktu. Buna rağmen turizm baĢlamıĢtı. Örneğin 

Marmaris‘te alt yapı bitirilmeden baĢlayan yapılaĢma, yol 

ve kanalizasyon çalıĢmaları yüzünden bahar aylarında 

gelmeye baĢlayan turistler bizi yıllarca süren onarım ve 

inĢaat Ģantiyesi halinde, toz, çamur içinde buldular. ĠĢte 

biz de bu karmaĢanın içinde kapağı doğup büyüdüğümüz 

ve yıllarca özlemini duyduğumuz Marmaris‘e attık. Özetle 

ifade etmek gerekirse, Türkiye, turizme kapılarını alt 

yapısını tamamlamadan erken açınca Marmaris 

örneğinde olduğu gibi homojen tabir edilen ve her yıl 

kendileriyle beraber baĢkalarını, yakınlarını da getiren 

turistlerini kaybetti. 

Çarpık yapılaĢma ve alt yapı konularını irdeleyen, 

daha iyi turizm için akla gelen her Ģeyi sayıları binleri aĢan 

yazılarımda takriben yirmi beĢ yıldır gündeme taĢıdım. 

Bunların hepsini özel klasörlerde saklıyorum. 

‗ġansız Anlar‖ veya ―Olaylar‘ olarak tanımladığım o 

günlerin ve özellikle turist rehberlerinin baĢlıca 

sorunlarından birisi olan tuvaletlerimizin geçmiĢteki 

durumunu somut Ģekilde ortaya koyacak bir olaya burada 

yer vermek istiyorum. Böylece, dünden bugüne nereden 

nereye geldiğimizi daha iyi değerlendirebiliriz. 

1960‘lı yılların sonunda Ġzmir‘de bir rehber 

arkadaĢla tanıĢmıĢtım. Adı ‗Marius‘ idi. Beni evine de 

davet etmiĢti. Kısa bir sohbet anında bana bir nebze 

yaĢamından da bahsetti. Ġzmir Alsancak‘ da küçük bir 

apartman dairesinde oturuyordu. Ġlk görüp dikkatimi çeken 

Ģeyin Marius‘un çok zengin bir kitaplığa sahip olduğuydu. 

Kitaplar yabancı dilde yazılmıĢ değerli eserlerdi. 

Marius‘un Ġspanyolca, Fransızca, Ġngilizce, Ġtalyanca ve 

Türkçe konuĢtuğunu önceden duymuĢtum. Diğer rehber 

arkadaĢlar ―Kitapları onun tek varlığıdır, onları kimseye 

ödünç vermez‖ demiĢlerdi. Belli ki kitapların adlarına 

bakınca özellikle tarih, kültür, sanat ve arkeolojiye ilgisinin 

fazla olduğu anlaĢılıyordu. . Beni kırmamak için bu 

215

prensibinden vazgeçip birkaç kitabından yararlandığımı iyi 

anımsarım 

Marius‘un hayat öyküsü oldukça enteresandı. 

Fransa‘da doğmuĢ, annesi onu yeni doğmuĢ bebekken 

kiliseye bırakılmıĢ, sonra çocuk bakım ve koruma evinde 

büyümüĢ. Olgunluk çağlarında eğitimini tamamlayıp 

Türkiye‘ye gelerek Türk vatandaĢı olmuĢ. Rehber kursuna 

katılıp kokardını almıĢ ve rehber olarak çalıĢmaya 

baĢlamıĢ. 

ĠĢte yazımıza baĢlık attığımız olay burada baĢlıyor. 

Marius, rehber olarak birkaç yabancı dil bildiğinden çok 

tur alırdı. Bir defasında Ġzmir‘deki bir acentenin Amerikalı 

turist gurubuyla Konya‘ya ve oradan da Kapadokya‘ya tur 

almıĢ. Mevsim yaz ve Ağustos ayı. Ġzmir‘den çıkıp Aydın‘a 

yaklaĢırken otobüsteki turistlerine geleneksel Türk 

misafirperverliğini göstermek için Ġncirliova‘da durarak iki 

sepet dolusu taze incir almıĢ. Amerikalılar inciri çok sever 

ve birçoğu kabuğunu da soymadan yemiĢ. Turistlerin 

bazıları da inciri yedikten sonra üzerine su içmiĢler. 

Rehber Marius ―O zaman bu konuda henüz genç ve 

deneyimsizdim. Ġncir yendikten sonra üstüne su 

içilmesinin yaratabileceği sıkıntıyı bilmiyordum‖ diyor. 

Aydın, KöĢk, Sultanhisar geçildikten sonra turistlerin 

içinden yaĢlıca ve ĢiĢman olan bir Bayan Marius‘u yanına 

çağırarak rahatsızlandığını, acilen tuvalete gitme ihtiyacı 

olduğunu söylemiĢ. Marius Ģoföre dönerek, yakında 

tuvalet varsa durmasını rica etmiĢ. ġoför, ―Buralarda 

tuvalet ne gezer, Denizli‘ye kadar bu yolda tuvalet yok, 

istenirse yol kenarında dururum, tütün tarlalarına, Ģeftali 

ağaçları arasına gider iĢini görebilir‖ demiĢ. Marius, 

olurdu, olmazdı derken Ģoför taĢ duvarlı, üzeri teneke 

parçalarıyla kapatılmıĢ ve duvarında ‗OO‘ (100) numara 

yazan bir yapı görünce hemen Marius‘a müjdeyi vermiĢ. 

Yolun sağına yanaĢarak durmuĢ. Marius kadını aĢağıya 

indirip tahta kapılı kulübemsi yere yönlendirmiĢ. Kendisi 

de kulübenin biraz açığında beklemeye baĢlamıĢ. Kadın 

216

irkaç dakika sonra ―Marius, Marius, Help me, Come in!‖ 

(Marius, gel bana yardım et) diye bağırmaya baĢlamıĢ. 

Marius birden ĢaĢırmıĢ ve içinden ―Bu kadın tuvalette ya 

yılan ya da fare gördü‖ deyip kapıyı tıklatıp sorunun ne 

olduğunu sormuĢ. Turist kadın Marius‘un içeri girmesini 

istemiĢ. Marius‘un içeri girince gördüğü kimsenin 

görmeden bilebileceği türden bir olay değil. Kadın yer 

tuvaleti kullanmayı bilmediğinden olduğu gibi zemindeki 

deliğin üzerine oturulacağını sanıp oturmuĢ. Ġhtiyacını 

gördükten sonra doğrulabilmek için yanda tutunacak bir 

tutamak olmadığından Marius‘tan yardım istemiĢ. Marius 

kadına yardım ederek otobüse girmesini sağlamıĢ. Ancak 

meydana gelen olayı merakla bekleyen otobüsteki diğer 

turistlere ne söyleyebileceğini düĢünüp bunu önce kadına 

sormuĢ. ―Otobüsteki arkadaĢlara yaĢanan olayı 

söyleyelim mi‖ demiĢ. Kadının gülerek verdiği yanıt, 

―Söyleyelim ki, onlarında baĢına böyle bir olay gelmesin‖ 

olmuĢ. Mariıus olayı anlatmıĢ. Tüm turistler olayın 

kahramanı da birlikte olarak gözlerinden yaĢ gelircesine 

gülmekten katılmıĢlar. Bazen benzer olaylar karĢısında 

deriz ya, ―Ağlar mısın, güler misin‖ diye. YaĢanan olay da 

buna benzemiĢ. 

Tuvalet deyip geçmeyelim. Varken değeri bilinmez. 

Turizm, turist ve turist rehberi için tuvalet düne kadar en 

büyük meseleydi. Hani, ―‗Türk turizmi tuvaletten çektiğini 

baĢka Ģeyden çekmedi‖ dersek doğru söylemiĢ oluruz. 

ġimdi akaryakıt istasyonları sayesinde eski durumdan 

genelde kurtulduk. Tuvalet, Türk Turizminin gündeminden 

hayli düĢtü. Yine de seyrek de görülse temiz olmayan yer 

klozeti, pisuar su kaçağı, susuzluk, kağıt veya peçete 

bulunmayıĢı gibi benzer bir çok sorunla karĢılaĢabiliyoruz. 

Ayrıntı gibi görünen bu tür sorunları turiste yaĢatırken 

sözde ―Kaliteli turist‖ beklentimize atıfta bulunuruz. Turist 

bir mal veya emtia değil ki ona kaliteli veya kalitesiz 

diyelim. Bu sözcüklerle demek istediğimiz paralı, kültürlü, 

217

görgülü turist ise onlara hitap edecek tesis ve ürünü tam 

ve eksiksiz sunmaya özen göstermeliyiz. 15.10.1985 

218

24 KASIM ÖĞRETMENLER GÜNÜ 

Yine bir 24 Kasım gününde Cumhuriyetimizin 

kurucusu Yüce Atatürk‘e ‗BaĢöğretmen‘ unvanı 

veriliĢinin 82. ve bu günü kutlamaya baĢlamanın 29. 

yıldönümündeyiz. 

Ailemde hayata gözlerini yummuĢ, emekli 

olmuĢ ve halen bu mesleği büyük bir zevk ve Ģevkle 

yapmakta olan kızım, gelinim, kardeĢim ve yakın 

dost olan öğretmenler vardır. Öğretmenlik çok özel, 

çok yüce bir meslektir. Bedeli hiçbir maddi karĢılıkla 

ölçülemeyecek kadar saygın, sevgi ve fedakârlık 

mesleğidir. Sınırları okul ve sınıf duvarlarıyla 

çizilemeyecek, zil ile baĢlayıp bitmeyecek kadar ağır 

bir sorumluluk gerektiren kutsal bir görevdir. Bu 

mesleğin tarih boyunca da böyle görüldüğünü, 

―Bilgelik Mesleği‖ olarak kabul edildiğini, değerinin ve 

öneminin her dönemde vurgulandığını biliyoruz. 

Atatürk diyor ki ―Dünyanın her yerinde öğretmenler 

toplumun en özverili ve en saygıdeğer öğeleridir.‖ 

Yüzyıllar öncesinde Diyojen, ―Yeryüzünde öğretmenlikten 

daha Ģerefli bir meslek tanımıyorum.‖ demiĢ. Sokrates ise, 

öğretmenin ve öğretmenliğin önemini, ―Dünyada her Ģeye 

değer biçilebilir ama öğretmenin eserine değer biçilemez. 

Çünkü onun eseri hem her Ģeydir hem de hiçbir Ģeydir.‖ 

diye belirtmektedir. Hz. Ali ise, Öğretmenliğin paha 

biçilmez değerini en kısa ve etkili biçimde, ―Bana bir harf 

öğretenin kırk yıl kölesi olurum‖ demiĢtir… 

Değerli Okurlar; Yazımın baĢında kızımın da 

öğretmen olduğunu belirttim. Hepiniz bilirsiniz, okul 

yönetimi ‗Öğretmenler Günü‘ kutlamaları için çeĢitli 

etkinlikler düzenler. Bu konuda, KarĢıyaka Ġlçe Milli Eğitim 

Müdürlüğü tüm okullardaki öğretmenleri arasında ‗Niçin 

219

Öğretmen Olunur‘ baĢlığı altında bir kompozisyon 

yarıĢması düzenlemiĢ. KarĢıyaka Anadolu Lisesinde 

Edebiyat Öğretmenliği yapmakta olan kızım ġule Aktepe 

(Uysal) bu yarıĢmaya ‗Ben de YaĢadım Diyebilmek‘ 

baĢlıklı kompozisyonla katılmıĢ. Ġlçe Milli Eğitim 

Müdürlüğü anılan kompozisyonu ‗Ġlçe Ġkincisi‘ olarak 

değerlendirmiĢtir. Tabii ki, her anne ve baba gibi kızımızın 

bu baĢarısından gurur duyduk. ġule‘yi bir kez de buradan 

kutluyor, gözlerinden öpüyoruz. 

ġule Aktepe‘nin Ġzmir-KarĢıyaka Ġlçesinde ikincilik 

ödülü kazanan kompozisyonunu gazete köĢemde 

yayınlamak ve siz değerli okurlarımla paylaĢmak için 

aynen yazıma aldım. Tüm öğretmenlerin gününü kutluyor, 

sağlık, mutluluk ve baĢarı diliyorum. 24.11.2010 

BEN DE YAġADIM DĠYEBĠLMEK’ 

YaĢamı adlandırdığımız an, ölümü de keĢfettiğimiz 

andır aslında. Bir madalyonun iki yüzü gibi; birinde bize 

bahĢedilenin güzelliğini gösteren bir resim, diğerinde 

bunun ömrümüzle sınırlı olduğunu hatırlatan bir baĢka 

resim. 

Ġnsan, hem hiç ölmeyecekmiĢ gibi yaĢamanın, hem 

de ölümsüz olabilmenin sırlarını aramanın peĢine düĢer 

hemen. Filozofların yaĢamı ölüm ve yaĢamı sorgulamakla 

geçer. Tutunacak bir dal, yaĢamdan ayrılırken ―Ben de 

yaĢadım‖ diyebileceği bir kanıt arar. Aksi takdirde su 

yüzeyinde gezdirilen bir çubuk gibi geçici bir iz kalacak, 

eninde sonunda su, siz hiç değmemiĢçesine 

kapanacaktır. Bu, ölümden de beterdir. Bir tanık arar 

insan yaĢadığına. Kimi beste yapar, kimi bir bina, kimi de 

çocuk. Umudu, ölümünden sonra birilerinin onu 

hatırlayacağıdır. 

Öğretmen olmak, hayatı anlamlı kılmanın belki de 

en güzel yoludur. Ortalama 25 yıl öğretmenlik yapan 

birinin 3000–4000 civarı öğrencisi olacaktır. Ne bu sayıda 

220

este yapmak, ne bu sayıda bina yapmak ne de bu kadar 

çocuğa sahip olmak insan için mümkündür. Kaldı ki 

öğretmenlik parçaları bütününden daha fazla eden ilginç 

bir formüle de imza atar. Öğretmen bilir ki derse her 

giriĢinde göz göze geldiği bu genç beyinler, bir gün 

kendisini aĢacaklar. 

Öğretmen aslında ders anlatmaz, sahne alır. Bilgiyi, 

en kısa yoldan, en eğlenceli ve en etkili Ģekilde sunmaya 

çalıĢır. Bu nedenle alkıĢları duyamasa da mesela bir 

Sezen Aksu‘nun konser sonrası hissettiklerine benzer bir 

arınma hisseder 45 dakikaların sonunda. Koridorlarda 

saygı ve sevgiyle onu süzen bir topluluğun arasından 

geçerken kendine duyduğu güven ve hissettiği itibar 

Sezar‘ı gölgede bırakır. 

Özdemir Ġnce aydın insanı ―Sadece branĢıyla ilgili 

bilgiyi barındıran değil, verdiği eserlerle çağını da 

aydınlatan kiĢi‖ olarak tanımlıyor. Bu anlamda öğretmen 

sadece öğretmen olarak kalmıyor, çağına yön verecek 

çocukları da eseri kılıyor. Etik değerleri sorgulayan, 

verimli, kendindeki yaratıcı yönleri keĢfedip geliĢtirmeyi 

becerebilen çocuklar yaratmaya çabalıyor. Bu nedenle 

―aydın‖ olabiliyor. Onları iyi ve güzelden yana bulduğunda 

sahne gerisinde haklı bir gurur yaĢıyor. 

Ġnsan yarınların güzel olacağına dair umut taĢımak 

ister. Öğretmense yarınların bugünden yazıldığını bilir. 

Yarınların mimarlarının kendi yetiĢtirdikleri olacağını bilir. 

Bu sorumluluk korkutucudur ama muhteĢemdir de. Tarihi 

yazanların yetiĢtireni olmak… Bu, her Ģeye değerdir. 

Çaresizliği kabul etmemek için öğretmen olunur. 

YanlıĢlara karĢı teslimiyet içinde olmamak için, iyi ve 

doğruyu aramanın zevkini insanlığa sunmak için 

öğretmen olunur. Herkesin A dediğine ―ya B 

ise?‖diyebilme cesaretini verebilmek için, her gün hiç 

bıkmadan yeniden yeni bilgilerle doğabilmenin güzelliğini 

çocuklara gösterebilmek için öğretmen olunur. Donuk ve 

221

mutsuz gözlere ilimin ıĢığını vermek için, hayattaki en 

büyük değerin ve mirasın Ģerefle bitirilmiĢ bir hayat 

olduğunu öğretebilmek için öğretmen olunur. 

Sait Faik‘in ―Haritada Bir Nokta‖ adlı öyküsünde 

Ada‘ya yıllar sonra dönen ve artık yazmama kararı 

vererek Ada‘da hiçbir Ģeye karıĢmadan huzur içinde bir 

yaĢam sürmek isteyen yazarın, gördüğü bir haksızlıktan 

sonra yeniden kaleme sarılıĢı anlatılır. Öykü, etkileyici bir 

finalle biter: ―Söz vermiĢtim kendi kendime: Yazı bile 

yazmayacaktım. Yazı yazmak da bir hırstan baĢka ne 

idi? Burada namuslu insanlar arasında sakin ölümü 

bekleyecektim. Hırs, hiddet neme gerekti? Yapamadım. 

KoĢtum tütüncüye, kalem kâğıt aldım. Oturdum. Ada‘nın 

tenha yollarında gezerken canım sıkılırsa küçük 

değnekler yontmak için cebimde taĢıdığım çakımı 

çıkardım. Kalemi yonttum. Yonttuktan sonra tuttum 

öptüm. Yazmasam deli olacaktım.‖ ĠĢte öğretmen için de 

bu meslek böylesine elzemdir. Ġnsana ―Öğretmesem deli 

olacaktım‖ dedirtir. 

Bir bahçıvana niçin ağaç yetiĢtiriyorsun diye 

soramayız. Bir öğretmen de niçin öğretmen olduğunu 

bilmez, bunu zamanla kavrar. Çünkü onun da tek amacı 

güzel ve verimli ağaçlar elde edebilmektir. Bu sayede 

ölüme meydan okur. Çünkü o bahçeden meyve yiyenler, 

adını bilmese de bu bahçıvana ölümsüzlük payesini 

vereceklerdir. 

ġule Aktepe –Edebiyat Öğretmeni 24.11.2010 

222

ġule Aktepe ödül töreninde (sağdan ikinci) 

223

AKDENĠZ VE ÇEVRE 

Üç yanı Akdeniz, Ege ve Karadeniz gibi denizlerle 

çevrili Anadolu Yarımadası üç ana kıtanın birleĢtiği 

yerdeki konumu dolayısıyla tarih boyunca çeĢitli 

medeniyetlerin yaĢam ve geçit yeri olmuĢtur. Ege‘yi de 

Akdeniz ailesine katarak her iki denizden yararlanma 

ayrıcalığına sahip dünyada ender coğrafi ve fiziki yapıya 

sahip Marmaris‘i dünden bugüne birçok yazımızda olduğu 

gibi biraz daha öne çıkarmak istiyorum. 

Esasen, Marmaris‘i ve Akdeniz‘i bekleyen tehlike 

tüm dünya denizlerinde var. En son Meksika açıklarındaki 

petrol tankerinin batıp tüm yakıtın okyanus sularına 

akması, sızmasıyla özellikle Kuzey Amerika kıtasının 

Güney kıyılarının kirlenmesi, canlıların bundan olumsuz 

etkilenmesi hepimizin sıkça duyduğu, TV‘lerde izlediğimiz 

doğaseverleri üzen olaylardan sadece birisiydi 

Biz, kendi denizimize, Akdeniz‘e yüzümüzü 

döndüğümüzde 21 ülkenin özellikle siyasi, ekonomik, tarih 

ve kültürel anlamda bu denizden yararlandığını 

görüyoruz. Dünya denizlerinin sadece %1‘ini oluĢturan 

Akdeniz‘de takriben 450 milyon insan yaĢamakta olup, 

bunlardan bizimde içinde olduğumuz 150 milyon kiĢi kıyı 

Ģeridindedir. Denizde taĢımacılık, yatçılık, turizm, tüketim, 

konaklama ve hizmet sektöründe ticaret yapan bunca 

insanın daha düne kadar yeterince ilgi duymadığı çevre 

kirliliği ve hayati önemdeki bu günkü durum denizde 

yaĢayan canlılarla çevresinde yaĢayan insan ve tesisleri 

tehdit eder hale gelmektedir. 

‗Neden‘ ve ‗Niçin‘ sorularına yanıt aradığımızda 

denizlerin ve tüm akarsuların kirlenmekte olduğu 

gerçeğiyle yüz yüze kalırız. Bilimsel araĢtırmalar, deniz, 

göl ve akarsularda ekol oluĢturmuĢ canlı türlerinin günden 

224

güne sayıca azalmakta hatta tükenmekte olduğunu 

gösteriyor. 

Ben, Marmaris kalesinin hemen güney eteklerindeki 

bir taĢ evde doğup büyüdüm. Mütevazı evimizin 

bodrumunda malzeme ve odun saklar, onun üzerindeki 

katta da yaĢardık. Deniz cephesine açık tahtadan 

yapılmıĢ bir kerevetimizde sıcak yaz günlerinde akĢam 

yemeklerini burada yer, geceleri de gökyüzündeki ayı, 

yıldızları kardeĢlerimle yan yana yatıp seyrederek 

uyurduk. O zamanlar deniz temizdi. Balıkları, yosunları 

akvaryumdaymıĢ gibi izlerdik. Hiç unutmadığım, hep 

dostlarımla paylaĢtığım bir anıma burada yer vermek 

istiyorum. 

Bir gece canlı bir balıkla denize kerevetten misina 

ile bırakma atıp misinanın ucunu parmağıma bağlayarak 

yatıp uyumuĢtum. Gecenin yarısında sicimin parmağımı 

çekmeye baĢladığını hissederek uyanmıĢ, oltaya takılmıĢ 

beĢ kg.lık bir sinariti kerevete çekmeyi baĢarıp tüm 

ailemizi ve komĢuları ayağa kaldırmıĢtım. 

Marmaris kıyılarında 1940‘lı yıllarda ahtapotların 

parmakları taĢların üzerine çıkar, kediler ahtapotun 

parmağından ısırmak ve balıkları yakalamak için pusuda 

bekleĢirlerdi. Yine, 1960‘lı yıllarda bir lodos fırtınasında bir 

Akdeniz foku rahmetli Adil Olcay‘ın evinin önünde karaya 

vurmuĢ, yakalanıp Ġzmir Hayvanat Bahçesine 

gönderilmiĢti. Uzmanlara göre 1980 yılında Akdeniz‘de 

1000 üzerinde fok yaĢarken Ģimdi bu rakam 70-80 gibi 

neredeyse bitmek üzere olan sayıya düĢmüĢtür. Son 

zamanda medyatik olmaya baĢlayan ―Badem‖ bu yüzden 

koruma altında tutuluyor. Geçtiğimiz yıl Gökova‘da 

serbest bırakılınca yüzenlere yaklaĢıp oynaĢmak istemesi 

onları korkutmuĢ, balıkçıların ağlarına da zarar vermesi 

yüzünden yeniden korumaya alınmıĢtı. DiĢi olan 

‗Badem‘in serbest kaldığı sürede bir sevgilisi olup 

olmadığını bilmiyoruz. Bildiğimiz bu hayvancağızın 

225

özgürce Akdeniz‘in sularında yüzmesi, sevgilisini bulması, 

en azından diğer hemcinsleri gibi yaĢaması yanlısıyız. 

Gökova‘da, Karaca‘daki kafesinde dar bir alanda 

hapsedilip gün boyu bağırıp, çağırmasına doğrusu 

gönlümüz hiç razı değildi. En son okuduğum bir gazete 

haberinde geçtiğimiz Kasım ayında serbest bırakılan 

Badem bir erkek arkadaĢ bulmuĢ ve onunla birlikteymiĢ. 

Buna sevindik doğrusu. Ne de olsa Badem anne olacak 

ve yavruları olup üretkenlik görevini yapabilecek. Haydi 

hayırlısı… 

Akdeniz Foklarının evi sayılan kıyılardaki mağaraları 

günlük gezi tekneleriyle Ģimdi turistler ziyaret ediyor. 

Mağaralarda foklar, diğer bir deyiĢ ile bademler yerine 

Ģimdi Ademler, Havvalar yüzüyor. Artık fokların sadece 

fotoğraflarını, heykellerini görüyoruz. Bilinçsiz avlanma ve 

teknoloji, suların biyolojik kirliliğinin artması tüm 

denizlerde olduğu gibi ne yazık ki Akdeniz‘de de çevresel 

kıyıma neden oluyor. Foklar, deniz kaplumbağalarla 

birlikte (Caretta Carettalar) tüm deniz canlılarının deyim 

yerindeyse köküne kibrit suyu ekiliyor. 

226

Marmaris'in 'Badem' adlı diĢi foku 

Adına ‗Pastırma Yazı‘ dediğimiz Aralık ayında 

olmamıza rağmen Marmaris‘te hala sonbahar devam 

ediyor. YaĢam mahallerinde henüz ısıtma aracı 

kullanmayanlar hemĢerilerimiz var. Oysa Avrupa‘da soğuk 

ve kar yağıĢı yaĢamı olumsuz etkiliyor. Biz de bu güzel 

günlerde balık avlama hobimizi karĢılamak için yeğenim 

YaĢar Özkan ve oğlu Ali ile liman içerisinde balığa çıktık. 

Demirlediğimiz kerterizde çoğunluğu izmarit olmak üzere 

barbun, mercan ve kupez (lapa) tuttuk. Bir ara YaĢar‘ın 

sicimine büyük bir balık takıldı. Ben ve Ali YaĢar‘a balığı 

içeri kolay almasında yardımcı olabilmek için sicimlerimizi 

hemen sarmaya baĢladık. Bu arada YaĢar‘ın sicimindeki 

balığa ne tür büyük balık olabileceğine dair isimler 

bulmaya çalıĢtık. Trança, fangiri, akya, lahoz, orfoz vs. 

gibi,.. 

YaĢar, tüm hünerini göstererek balığı yukarı almaya 

çalıĢıyordu. Balık bir iki metre yukarı çıkıyor, tekrar geri 

isteyince misinayı bırakıyordu. Öyle yapmasa balık 

koparacaktı. Bu süreç en az on beĢ dakika sürdü. 

Misinanın ucundaki göremediğimiz ve adını da 

227

koyamadığımız balığın ani bir hareketle yüzeye çıkması 

üzerine bizim YaĢar, ―Tüh misinayı kesti, kopardı‖ deyip 

sicimi sarmaya baĢladı. Üzüldük tabii. Biz ―Acaba ne 

balığı olabilir? Anılan isimlerden bir balık türü müydü?‖ 

diye tahminler yürütürken devasa boyutta bir deniz 

kaplumbağası yüzeye çıkıp bize doğru bakarak ―Püfff‖ 

demez mi? ġaĢırıp kaldık. Sanki bize; ―Ben sizin 

sevdiğiniz, ama neslimi denizleri kirleterek tüketmekte 

olduğunuz ‗Caretta Caretta‘ kaplumbağasıyım. Sizi, ne 

olduğumu meraktan ve üzüntüden kurtarmak için yüzeye 

çıktım. Kusura bakmayın‖ der gibiydi. O anda 

beraberimde kameran olmadığı için bu anı tespit 

edememekten çok üzüldüm. 

Önce bu duruma üzülmediğimi hatta sevindiğimi 

itiraf etmeliyim. ġayet bu deniz canlısının ne tür balık 

olduğunu görmeseydik büyük bir nasibi kaçırdığımıza 

üzülecektik. Diğer sevincim ise, hala az da olsalar bu tür 

canlıların sularımızda varlığıydı… 

Geçtiğimiz Mayıs ayının 29 ve 30‘ncu günlerinde 

Göcek ve Fethiye‘de ―Akdeniz‘i Temiz Tutalım‖ adlı bir 

kampanyada 500 kiĢiyi bulan gönüllü ordusu kıyılarda 

temizlik yaptı. TURMEPA (Deniz Temiz Derneği) bu 

etkinliğin yapılmasında öncü oldu. Deniz ve kıyılarımızın 

kirlilikten tam arındırılması kolay değil. Anılan örgütün 

çalıĢmaları internet‘te okunacak olursa, ülkemiz kıyıları 

kirlenmeye, erozyonla dolmaya, kokuĢmaya açıktır. Liman 

ve kıyılarından yararlanan tüm tesis ve turistlerin bundan 

olumsuz etkileneceği de kesindir. Çevre koruma örgütleri; 

Üniversite ve bilim adamlarının bilimsel yayın ve 

önerileriyle denizlerimizin temiz tutulmasında halkın 

bilinçlendirilmesine dönük etkinlik ve denetimleri, temizlik 

kampanyalarını aralıksız yapmalıdır. Bunu Marmaris‘te 

de yapan çevre gönüllüleri hemĢerilerimize gönülden 

teĢekkür ediyorum.. 

228

Önce öğrenme, bilgilenme, sonra düĢünme, hem de 

çağdaĢ düĢünme, fikir ve görüĢ bildirme anlamında eski 

Marmarislilere ait kısa ve anlamlı bir anonim deyiĢle 

yazımı noktalıyorum. 

―Akıl olmayınca nenesin fikir, Abdi garıyı boĢamıĢ 

nenesin Bekir‖… 24.11.2010 

229

EK MENDĠREK YĠNE GÜNDEMDE 

Değerli Okurlarım; Yeni bir yıla girerken önce 

geçtiğimiz günlerde açılıĢında bulunduğum ‗Türkiye 

Fuarı‘nı (Travel Turkey) yazayım diye tasarlarken yerel 

TV‘lerimizde geçmiĢ yılardan bu güne gündemden 

düĢmeyen ‗Ek Mendirek Projesi‘nin tekrar öne çıktığını 

gördüm. Atalarımız ―Müflis esnaf eski veresiye defterlerini 

karıĢtırırmıĢ‖ demiĢler. Ben de bu konuyla ilgili açık 

oturumlara katılmıĢ ve yazılar yazmıĢ bir hemĢeriniz 

olarak eski yazılarıma bir göz attım. 

Ġzlediğim yerel TV Haber Bülteninde Muğla Su 

Ürünleri Dekanı bir bilim adamı ile TV yönetmeninin 

röportajında anılan projenin onaylanması için belirli 

verilerin yeniden alınacağını bildirip diğer bilimsel 

görüĢlere değindiler. Program sonunda bilinen görüĢ ve 

öngörülerde bir değiĢme olmadığını gördüm. Ancak 

geçmiĢ yıllarda yazılı ve sözlü görüĢlerim olduğundan 

dosyalarıma bir kez daha göz attım. Ġçlerinden önemli 

bulduğum ve 29 Kasım 2005 tarihli ‗ÇağdaĢ Marmaris‘ 

Gazetesinde yayınlanan yazımı 5 yıl aradan sonra biraz 

kısaltarak buraya almayı yararlı buldum. 

Doğrusunu söylemek gerekirse ve benden yana beĢ 

yıl öncesiyle bugünkü görüĢüm arasında en ufak bir 

değiĢim olmadı. Marmarisli hemĢerilerimle okurların görüĢ 

ve önerilerinde bir değiĢme olup olmadığını da merak 

etmiyor değilim…22.12.2010 

ĠĢte size beĢ yıl önce yazdığım yazımın özeti: 

230

EK MENDĠREK PROJESĠNE ‘HAYIR’ 

Geride bıraktığımız 25 Kasım 2005 Cuma günü 

Marmaris Ticaret Odası salonunda yapılan Marmaris 

Feribot Ġskelesinin uzatılmasına iliĢkin toplantıda oturum 

yöneticisinin tarafsızlığını koruyamadığını görünce 

salondan ayrıldım. 

Anılan toplantıda, sözde, ‗Ek Mendirek Projesi 

Marmaris Halkına Danısma Toplantısı‘ niteliğinde 

baĢlamıĢken, toplantıya Marmaris halkını temsil edenlerin 

30-40 kiĢiyi geçmediği, onların da bu projeyi destekler 

görünenlerden oluĢmasıydı. Benim için demokratik 

gözükmeyen böyle bir ortamda bulunmamın anlamı 

kalmamıĢtı. Projeye vize almak için ―Halkın GörüĢü Alındı 

mı‖ sorusuna önyargılı olarak ―Evet‖ yanıtı almak için 

sadece ―Oldu bitti‖ ye getirilmek istenilen bir ortamda 

olmak yerine görüĢlerimi yerel gazete köĢeme taĢıyarak 

konuyu hemĢerilerim ve okurlarımla paylaĢmak isteyip 

salondan ayrıldım. 

AĢağıda maddeler halinde ele aldığım konunun 

değerlendirmesini de sağduyulu, Marmaris‘i seven ve 

çevreye duyarlı değerli hemĢerilerime bırakıyorum 

1. Marmaris‘te kıĢ aylarında hakim olan rüzgar 

lodostan eser. Yapılması projelendirilen Ek 

Mendireğin limanın güney batısına doğru en az 300 

metre uzayacağı düĢünüldüğünde, sert lodos rüzgarına 

karĢı gemilerin yanaĢma ve aborda olmalarının riskli ve 

zor olacağı kesindir. Bundan ayrı olarak, olası ek 

mendirek diğer tekne ve yatların, su ve yelken sporlarının 

manevra ve seyir alanını daha da daraltarak körfezin fiziki 

konumuna, deniz ulaĢımına çok olumsuz etki yapacaktır. 

231

2 ġimdiye kadar limana aynı günde ikiden fazla 

turist taĢıyan gemi ziyareti çok ender 

Oldu. Gelecek yılın planlı gemi giriĢ sayısı 25-30 

adet civarındadır. Bunun ek mendirek yapılırsa adedinin 

artacağı söylenmektedir. Bu doğrudur. Ancak, limanın 

doğal konumu ve fiziki kapasitesinin kısıtlı olduğu 

tamamen göz ardı edilmektedir. 

3 3. Marmaris, geçmiĢ yıllarda salt fiziki ve yatak 

adediyle kapasiteyi yükseltmek için çok katlı çarpık 

yapılaĢmayı bilim insanlarının tüm uyarılara, bizim 

defalarca yazmamıza, söylememize rağmen tercih 

etmiĢtir. Oysa Ģehrin mimari yapılaĢması sağlam bir 

zemin üzerinde değildir. Erozyonla dolmuĢ yumuĢak 

zemin üzerine etüdü yapılmadan çok katlı yapılaĢmaya 

geçilmiĢtir. Bu yöntemde yatak adedi artmıĢ, lakin 

tesislerin doluluk oranı sadece birkaç ayla sınırlı kalmıĢtır. 

Bir olay veya kriz halinde limana gemi gelmeyebilir. Böyle 

durumda da mendirek de onlarca yüzlerce otel ve diğer 

konaklama tesisleri gibi atıl durumda kalabilecektir… 

4 .Bir dönem bu çirkin yapılaĢma furyasıyla 

Marmaris mimari estetiği, cazibesi olmayan, sözde bir 

turizm merkezi olarak tanıtılınca, kenti ziyaret eden bir 

turizm bakanı ―Marmaris bitmiĢtir‖ deyivermiĢti. Toplantıda 

bulunan bu yazının yazarı söz alıp ―Peki, Marmaris böyle 

olurken siz nerdeydiniz‖ deyince toplantının tadı kaçmıĢ, 

tüm yöneticiler neredeyse bu sözleri söyleyene (bana) 

salondan neredeyse kovacak gibi sert bakıĢlar 

serdetmiĢlerdi. Bu günkü durum da bana o günleri 

anımsatıyor. ―Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar‖ 

ama benim Marmaris‘ten baĢka yere gitmeye hiç niyetim 

yok… 

5 . Fiziki büyüme ile her Ģey güllük gülistanlık 

olsaydı dinozorlar hala ayakta kalırdı. Temel ve asıl 

gerçekler bilinmeden aceleyle alınan kararların yanlıĢlığı 

hepimizin yüzüne bir Ģamar gibi çarpmıĢtır. 

232

6 . Bugüne kadar yıllarca ‗‖KıĢ turizmi‖ baĢlayacak 

denildi. Bu gerçek dıĢı vaatler göçü getirdi. Marmaris bir 

tatil beldesi kimliğinden Ģehir, kent havasına büründü. Bu 

durum ekonomisi güçlü turist yerine, çarĢıdaki tuvalete 

girip para harcamamak için gemiye veya oteline dönerek 

‗her Ģey dahil‘ e itibar eden turist profili yarattı. Marmaris 

paralı turistin dinleneceği, eğleneceği yer olmaktan çıktı. 

7. Marmaris Körfezinin suyu yıldan yıla 

kirlenmekte, bu durum plajları tehdit edecek duruma 

gelmektedir. Kirlenme, deniz canlılarının sayısını 

azaltmakta, deniz dibi habitatını, ekolojisini bozmaktadır. 

Bu yargı bana ait değil, uzman dalgıç ve bilim adamlarının 

tespitidir. 

8 .Kapalı bir havuza benzemekte olan Marmaris 

liman mendireğine yanaĢan gemilerin güçlü ve büyük 

pervaneleri deniz dibini karıĢtırmakta, geminin 

mendirekten ayrılıĢı esnasında bulunduğu yerin takriben 

100x 100 alanı kahverengi renge bürünmektedir. Bu, 

baĢka ülkelerde römorkörlerle yapılmakta, açık denizde 

mendireği olan limanlarda bile yasaklanmakta, belirli 

derinliğe varmadan pervane döndüren gemilere ceza 

verilmektedir. 

9. Marmaris liman mendireği açık denizde 

değildir. Bu günkü mendireğin bulunduğu yer de fazla 

derin olmayıp sadece 10 m. civarındadır. Marmaris 

körfezinin en derin yeri de 30 m.dir. Körfezin 

çevresindeki plajlardan yararlananların sayısı Ģehrin 

nüfusu, konaklama tesislerinde kalan turist ve teknelerde 

yaĢayanlarla birlikte yüksek sezonda takriben 150 bin 

kiĢiyi bulmaktadır. Üstelik bu rakam her yıl belirli bir artıĢla 

ivme kazanarak belirli bir süre daha devam edecektir. 

Ama nereye kadar? Tabii ki, ‗Harç bitti, yapı paydos‘ 

denilinceye kadar. Bunun olasılığı da uzak bir öngörü 

değildir. Bilim adamları böyle söylüyor. Bu durumda biz 

233

ilime mi, yoksa kapasiteyi arttırarak kısa vadede kazanç 

elde etmeye çalıĢanlara mı inanacağız? 

10 . KomĢumuz Yunanistan, Mısır, Ġsrail, 

Lübnan ve Kıbrıs‘ın büyük kapasiteli mendirekleri 

Akdeniz‘e açık limanlardadır. Marmaris limanı gibi 

barınaklı, tek boğaz giriĢli, kısıtlı akıntısı olan liman 

Akdeniz‘de yoktur. Burası karada olduğu gibi denizde de 

‗Özel Çevre Koruma‘ kapsamı içine alınmalıdır. Mutlaka 

bir mendirek yapılacak denilirse körfez dıĢına olmalıdır. 

Körfez içinde açıkta demirlemenin dahi deniz dibi 

ekolojisine vereceği zararın büyük olacağı bilim adamları 

tarafından ifade edilmektedir. Marmaris‘in durgun 

sularında 4 adet marina mevcut olup, bunlarda takriben 

üç bin yat konaklamaktadır. AĢağıya fotoğrafını aldığım 

bu yorgun ve yaĢlı körfez bu yükün altından 

kalkamayacak, kısa zamanda bir yılkı atına dönüĢecektir. 

11 . Yeni ek mendirekle ilgili olarak, 

―Yapılmasının mahzuru yoktur‖ raporu veren veya 

verecek olan yerel yönetimler, mülki amir ve üniversiteler 

yeniden sualtı araĢtırması ölçüm ve , verilerinin 

değerlendirilmesi yapılmadan anılan projeye onay 

veremezler. Limanın son durumunu tespit etmeden, 

geleceğine dair ömür biçmeden projeye olur verirlerse 

her Ģeyden önce bizden sonraki neslin hakkı yenmiĢ olur. 

Üstelik bu bir ağır suç iĢlemek olur. 

Biz lafı ve konuyu fazla uzatmadan kısa ve öz Ģunu 

söyler, bunu yazarız. Marmaris hepimizindir. Marmaris, bir 

tüketim yeri veya maddesi değildir. Onu gözden çıkarıp 

atıp kurtulamayız. Marmaris‘i korumanın tek yolu yapılan 

yanlıĢları düzeltmektir. Yeni yanlıĢlar yapma devri 

kapanmalıdır. Bu ve benzer projelere aldırıĢ etmemek, 

geleceğimizin yok edilmesi, çocuklarımız ve torunlarımızın 

hakkının yenmesini kabullenmek olur. Marmarisli gününü 

gün edip galesiz yaĢayamaz. ―Hatır gönül konur‖ diye 

Doğruya eğri, eğriye doğru denemez. Aksi halde daha da 

234

çamura batar, ―Ha var, ha yok‖ örneğini sergileyerek 

manen tarihten kaybolup silinip gideriz. Marmaris‘te 

herkesle barıĢ ve kardeĢlik, dostluk, akrabalık duyguları 

içinde birlikte mutlu yaĢamak tek amacımız olmalıdır. 

Özetle: Sade bir vatandaĢ ve Marmarisli olarak 

proje sahiplerini ve buna destek verenleri yeniden 

düĢünmeye, hatta kirlenmeye ve kokuĢmaya hassas olan 

bu limanı korumaya dönük alınacak baĢka önlemlere de 

yardımcı olmaya davet ediyorum. 

‗Ek Mendirek Projesine‘ deprem evlerinin beĢ kata 

çıkarılmasına verdiğim tepkide olduğu gibi kocaman bir 

―HAYIR‖ kaydı koyuyor, Marmaris tarihine bunu önemli bir 

not olarak düĢüyorum. Bu güne kadar Marmaris için 

öngörülerimde ne yazık ki hep haklı çıktım. Aslında hep 

yanılmayı istedim ama maalesef olmadı. … 29.11.2005 

Marmaris Körfezine Soru: Neden durgun, yorgun, düĢüncelisin 

vefakar, cefakar, çilekeĢ körfez? Yanıt :‖Beni alttan, üstten, kirletip, 

kıyıdan, köĢeden doldurup küçültüyorsunuz. Sözde beni beğenip, 

övüp, seviyorsunuz. Sevmek yok etmek midir? Ben yorgun, üzgün, 

düĢünceli ve hasta olmayayım da kim olsun‖ … 

235

ECYAD KALESĠ VE DÜġÜNDÜRDÜKLERĠ 

Hafta içinde gazetelerin baĢ sayfalarında Suudi 

Arabistan Kralı Fahd‘ın emriyle Osmanlı eseri olan Ecyad 

Kalesinin buldozerlerle yıktırılıp yerine lüks bir otel 

inĢaatının baĢlayacağı haberi vardı. Bu olay, 

―Bazılarımıza kendi topraklarımızdaki tarihi ve kültürel 

eserlere değer vermezsek yurt dıĢındaki ecdadımıza ait 

olanlara da baĢkalarının hiç değer vermeyeceği‖ 

yorumuna neden oldu. 

Bilindiği ve anımsanacağı üzere, Suudi Arabistan‘ın 

Mekke Ģehrinde 1781 yılında Kabe‘nin asi kabilelerden 

korunması için Osmanlı PadiĢahı Abdullaziz ve II. 

Abdülhamit zamanında hâkim bir tepedeki 23 dönümlük 

arazide inĢa edilmiĢ ‗Ecyad Kalesi‘ I. Dünya SavaĢında 

Türk Askerlerinin Garnizonu olarak kullanılmıĢ. Ne yazık 

ki 2002 yılında yıkılarak yerine gökdelen otel yapılarak 

buradaki 500 yıllık Türk Tarihi silinip yok edilmiĢtir. 

Geçtiğimiz yıllarda denizden yaptığımız Marmaris- 

Antalya turunda KaĢ-Demre arasındaki Kekova Adasını 

(Tersane Adası) ziyaret ettik. Burada mihrabı (apsis) daha 

önce ayakta durmakta olan bir Bizans kilisenin yıkılmıĢ 

olduğunu gördüm. Nedenini sorduğumda ―Lodos 

fırtınasında yıkıldı‖ denmiĢti. Aradan birkaç yıl geçti. 

Burayı yine bir turumda ziyaret ettim. Kilise ve yıkıntısının 

hala yerde kalmakta olduğunu gördüm. Çoğunluğu 

Hıristiyan olan ve kendi dinine ait bir yapının bu Ģekilde 

ayaklar altında olmasının turist üzerindeki olumsuz etkisini 

algılamıĢ olduğumdan bu bölgenin sorumluluğunu taĢıyan 

Antalya müze müdürlüğüne durumu bildirdim. ―Bu eser 

kilise olarak ziyaret ediliyor. Eskiden apsisi vardı. ġimdi 

bir yıkıntı halinde olumsuz izlenim veriyor. Biz sanki baĢka 

dinin ibadet edilen yerlerine saygılı davranmıyoruz 

Ģeklinde algılanabilir, bunu neden ayağa kaldırmıyoruz, 

tamir etmiyoruz; Ģayet bu mümkün değilse bu taĢ, tuğla, 

236

sıva yıkıntısını ortadan kaldıralım‖ dedim. ġimdi ismini 

anımsayamadığım Antalya müze müdürü önce güldü. 

Sonra, ―Bunu biz de biliyoruz. Bu ve buna benzer eserlere 

ne yazık ki müdahale edemiyoruz. Kilise kültür 

bakanlığının eski eserler, kültür ve tabiat varlıkları 

kategorisine alınarak kayda girmiĢse bununla ilgili iĢlemler 

ilgili ülke temsilciliği ve Kültür Bakanlığının bilgisi dahilinde 

yapılır. Yani bu konuda bir sürü yasal ve bürokratik usuller 

var. Diğer bir deyiĢle eski eserin tamamen ortadan 

kaldırılması suç sayılıyor‖ demiĢti. 

Kekova Adasında (Batık ġehir) bir kilise (mihrabı 

yıkılmadan önce) 

Kültür varlıklarının birçoğu atalarımıza veya 

onlardan önceki kavimlere ait olsa da, bunlar tarihi ve 

kültürel hazinelerimizdir. Bunlara, olgun yaĢtaki paralı ve 

aydın turistler daha çok değer verir, sıkça ziyarete 

gelirler. Bu gün, soğuk sıcak demeden, kıĢ yaz ziyaret 

edilen birçok kültür, tarih ve inanç turizmi için çok önemli 

ziyaret yerlerimiz vardır. Bunların birçoğu açık hava 

müzeleri Ģeklinde hiç dokunulmamıĢ bir durumda 

toprakaltı veya üstünde yatmaktadırlar. 

237

Rehber olarak konuya biraz yakın olduğumuz için 

1977 yılında emekli olarak geldiğimiz Marmaris‘te bu tür 

eserlerin korunması ve ziyarete açılması konusunda 

giriĢimlerde bulundum. Sarı Ana Türbesi, Kanuni‘nin 

yaptırdığı TaĢ Kemer Köprü, Kalenin altındaki Menzilhane 

(Sultan Galeri), Kale ve Müzesi, Yavuz Plajı, Günlük 

ağaçları, Antik Physkos, Amos, Sedir Adası ve daha 

baĢkaları hep dile getirdiğim, yazılarımda sıkça 

değindiğim yerler ve eserler oldu. O günden bugüne ne 

yapıldı? Marmaris Kalesinin restorasyonu ve Müze açılıĢı 

tam on yıl sürdü. Ağır pirinçten dökülmüĢ Osmanlı Topları 

henüz kale içine alınamadı. . Antik Physkos Ģehrine ait 

mermer sunak ve üzerleri yazılı kaideler yağmur ve güneĢ 

altında Kaymakamlık Lojmanı bahçesinde açıkta duruyor. 

Yavuz plajı, Günlük Ormanları ve doğusu Ģehre su 

yetmiyor diye sondaj ve çakıl dolgu malzemesi alma 

yerleri oldu. Kanuni‘nin kemer köprüsünü sel aldı. Sarı 

Ana Türbesi yenilenecek diye yıkıldı. Yerine küçük 

modern bir mescit açıldı. Eski tarihi vasfı kalmadı. Kalenin 

kuzeyindeki Menzilhane çamaĢırhane oldu. Deve taĢı 

kırılıp ortadan kaldırıldı. TaĢ Arkası (Eylik DaĢı) kayalıkları 

ve arkasındaki Kaktüs tepe çok kata dönüĢen deprem 

evleri ve TansaĢ binasının arkasında kalarak gözden 

kayboldu. Buranın deniz cephesine verdiği doğal görüntü 

yok edildi. 

Ben daha neler yazayım. Milli park olan günlük 

ormanı önü ve çevresi Marina, Sahil Güvenlik gibi 

iĢletmeler tarafından iĢgal edilip dolduruldu. Kanuni‘nin 

Rodos seferine çıkan askerlerinin kadırgalara bindiği 

‗Burunucu Rıhtımı beton ve kayalarla kapatılıp üzerine 

Liman Tesisi yapıldı. Bunlar yapılmalıydı, lakin tarihi ve 

doğal önemleri yüzünden en azından kenarına, köĢesine 

bir kitabe yazılıp geçmiĢi anımsatılabilirdi. Bu tür ben-biz 

yaptık odlulara batıda ‗Vandallık‘ deniyor. ―Kültürel 

eserleri ve doğayı korumak adına ne yapılabilir‖ sorusu 

hiçbir zaman akla gelmiyor. Genelde Ġlk düĢünülen rant ve 

238

çıkardı. Sadece Marmaris‘te değil ülke genelinde de 

durum değiĢik değildi. Ege ve Akdeniz kıyılarındaki yazlık 

denilen yoğun çirkin yapılaĢma bu konuda insanımızın 

bakıĢ açısını ortaya koyması açısından somut bir örnektir. 

Bunlara ‗hayalet evleri‘ (Ghost House) deniyor. 

Bu durumda Suudi Arabistan kralı Fahd‘ ın 

ülkesindeki Osmanlı kalesini yıktırıp otel yaptırıyor diye 

kızmaya hakkımız var mı? Veya Ecyad Kalesinin yıkımına 

tepki olsun için kaç kiĢi ve hangi hacı adayımız haç 

ziyaretini ertelemiĢtir? Suudi Arabistan‘a gidinceye kadar 

biz daha kendi Marmaris kalemizin çevresini tam 

düzenleyebildik mi? Marmaris‘i kent yapıp göç aldıran, 

sonra da altyapı ihtiyaçlarını karĢılayacağız diye her yıl 

yıkımdan, onarımdan kurtulabildik mi? 

Özetle belirtmek gerekirse; biz bırakın Echad 

Kalesini, kendi burnunuzun dibindeki eserlere sahip 

çıkmadık. Tarihi, kültürel ve sanatsal eser ve varlıkları 

olan ülke ve yerlerin daha çok turist çektiğini görüyor, 

biliyoruz. Sadece ―Sezon yok, bütün yıl turizm var‖ 

demekle yetinenlerin sözleri maalesef iyi niyetle 

söylenmiĢ hatta aldatıcı olmaktan ileri geçemedi. 10 

Ocak 2002 

239

ĠLGĠNÇ BĠR ‘BABALAR GÜNÜ’ KUTLAMASI 

Yazdığım gazete idaresiyle çocuklarım ‗Babalar 

Günü‘ dolayısıyla bana bir sürpriz yapmak istemiĢler. 

Bunun ayrıntısını ve benim onlara yanıtımı burada ‗Mıstan 

Sokağı‘nın son bölümüne aldım. Bizler gibi tüm anne ve 

babalar da hissettiklerimizi mutlaka algılayacak, 

duygulanacaklardır. 

Oğlum Mustafa Kemal ile kızım ġule‘nin gazetede 

yayınlanan ‗Babalar Günü‘ kutlaması gazetenin 17 

Haziran 2006 tarihli yayınında çıktı. Benim onlara yanıtım 

ise 30 Haziran 2006 tarihlidir. Her iki yazının dizilip 

yayınlanmasında emeği geçen ‗ÇağdaĢ Marmaris 

Gazetesi‖ yönetici ve çalıĢanlarına buradan tekrar 

teĢekkür ediyor, kutlama ve yanıtları aynen aĢağıda 

yayınlıyorum. Erol Uysal - 27 Aralık 2010 

EROL UYSAL’A KIZI ġULE VE OĞLU MUSTAFA 

KEMAL’ DEN BĠR SÜRPRĠZ VAR… 

Gazetemizin duayeni Erol Uysal‘a Babalar Günü‘ 

nedeniyle bir sürpriz yapalım istedik. Erol Ağabeyimizin 

kızı ġule Aktepe (Uysal) ve oğlu Mustafa Kemal Uysal 

―Babalar Günü‖ nedeniyle babaları Erol Uysal‘a birer 

mektup gönderdiler. Bizleri derinden heyecanlandıran, 

sizleri de emin olun çok duygulandıracak olan örnek iki 

mektubu gazetemiz sayfalarından okutmak istedik. Haydi 

Ģimdi iki mektubu birlikte okuyalım… 

ġULE’nin mektubu 

Ġnsanlar bir ömrü birlikte tükettikleri, yaĢam 

sürelerinin önemli bir kısmını birlikte geçirdikleri, artık 

―Söylenecek ne varsa söyledik birbirimize‖ dedikleri 

240

insanlara, aslında hiçbir Ģey söylememiĢ oluyorlar. 

Nasıl desem, sürekli yanımızda olanlarla değil de, 

daha uzaktakilerle her Ģeyi paylaĢmıĢ oluyoruz. 

Hangimiz durup da her gün yemek yapan annemize 

―Annecim, daha birçok yerde yemek yiyorum ama 

hiçbir yemek seninki kadar büyük bir lezzet 

yaratamıyor, çünkü ben senin yemeklerinle karnımı 

doyurduğum kadar kalbimi de doyuruyorum‖ 

demiĢtir? Zaten yemekten sonra böyle içli bir 

konuĢma yapsak annemiz içki içtiğimize hükmeder. 

Ya da hangimiz ―Ağbicim sen iyi ki varsın, bir 

sıkıntıya düĢtüğümde seni arayabileceğimi bilmek 

kadar güzel bir Ģey yok. Sen benim canım 

ağabeyimsin (Ablamsın-kardeĢimsin…) ―demiĢizdir? 

Bunlar sona saklanması, içimizde kalması gereken 

ifadelerdir ve genellikle asla söylenmeden taraflardan 

biri ölür. Oysa ben sevdiklerimle ilgili böyle bir son 

istemiyorum. Sevdiklerimin benim için ne ifade 

ettiğini ben ve onlar yaĢıyorken söylemek istiyorum. 

Diyeceksin ki, ―Eee, bize ne bundan, otur mektup yaz 

o zaman‖, haklısınız, ama ben bunu tüm Marmaris‘in 

bilmesini istiyorum. Belki o zaman herkes evladı, 

kardeĢi, karısı, sevdikleri için bunun ne ifade ettiğini 

sorgular ve kendi hislerini henüz herkes sağken 

söyleme cesareti bulur. 

Elbette daha gençken, babamın zaten yapması 

gerekeni yaptığını düĢünür, onu diğer babalardan 

pek de ayrı tutmazdım. Hatta ―Az harçlık veriyor, çok 

disiplinli davranıyor, akĢamları dıĢarı çıkmama izin 

vermiyor‖ diye onu suçlardım da. Oysa ben daha o 

yıllarda babasıyla sabah saat altıda balığa giden tek 

kızdım. Daha on sekizimi doldurmama bir yıl varken 

Karaca‘nın toprak yolunda araba kullanmayı 

241

öğrenmiĢtim. Ġngiliz aile dostlarımız vardı. 

Ġngilizcedeki ‗The‘ nın ―Belirli harfi tarif‖ olduğunu 

biliyordum. Sabahları TRT‘nin klasik müziği ve 

babamın gazete yazılarını yazdığı daktilo sesiyle 

uyanıyordum. Bütün çarĢı esnafının erkek olduğu bir 

zaman diliminde dükkânı öğleden sonraları küçük bir 

kız çocuğu olarak çeviriyordum. Derken, Marmaris‘te 

ilkokuldan mezun olduktan sonra kendimi Ġzmir Türk 

Koleji‘nde buldum. Kamil amcamın kızı Yelda ile iyi 

bir eğitim almamız için bu okula kaydımız yapıldı. Yıl 

1985‘ti ki o zamanlar sadece alıĢveriĢ yapmak veya 

ciddi sağlık sorunları olduğu zaman gidilen Ġzmir‘e iki 

kız okumak için gelmiĢtik. Birçok yakınımız, kız 

çocuklarının aileden ayrılmasının çok yanlıĢ 

olduğunu söyledi, babam ve annemin bu kararını 

macera olarak gördüler. Ama babam ve amcam bu 

tepkilere göğüs gerdiler. Ve ailemden ayrı yatılı hayat 

günleri baĢladı. 

O yaz tatile geldiğimde babam, ―Marmaris 

Turizm Tanıtma Bürosuna git ve öğrendiğin 

Ġngilizceyi kullan‖ dedi. Böylece hem yaz tatilimi 

öldüren babama kızıyor, hem de neden bedava 

çalıĢtığımı anlamaya gayret ediyordum. Sonraki yaz 

Dalyan turuna rehber olarak gitmeye baĢladım. Bir 

sonraki yılın yazında kendimi babamla birlikte 

Ankara‘da Turizm Enformasyon sınavında buldum. 

Sınavı kazandım. Ne zaman yanımda çeyiz, evlilik 

lafı geçse suratı değiĢiyor, anneme ―Böyle Ģeylerle 

çocuğun kafasını doldurma Gülsen‖ diyordu. Sanki 

benim için hedeflediği bir kıvam varmıĢ da, ben o 

kıvama gelmeden elinden gitmemden korkuyordu. 

Üniversiteyi kazanınca derin bir oh çekti. Hele 

mesleğe baĢladığımda bana gülüĢü değiĢti. Yüksek 

242

lisansı kazanıp tezimi birlikte hazırlarken artık iki 

meslektaĢtık. Ve ben sıradan bir babam olmadığını 

biliyordum. Marmaris‘e üç boy büyüktü mesela. Onu 

rehberlik yaparken dinleyip de utanmayacak ateĢe 

yoktur. Çünkü çok azı 40–50 kiĢilik gruplara sahip 

olduklarımızı anlatabilecek gurura, milliyetçiliğe, 

bilgiye ve etkileyiciliğe aynı anda sahiptir. Ben 

Marmaris gibi paranın döndüğü bir yerde bana 

paranın sadece araç olduğunu öğretebildiği için, 

bütün öğünlerde bizimle yemek yiyip sohbet ettiği 

için, çağına meydan okuyup beni bir erkek gibi 

dirayetli yetiĢtirdiği için, insanın memleketine karĢı 

sorumlulukları olduğunu, bunun için gazetelere 

yıllarca parasız yazı yazmak gerekebileceğini 

gösterdiği için, yaĢadığı yer milyarlarca para 

değerinde de olsa eĢiyle gün batımında dedelerinin 

yerinde kahve içmenin paha biçilemez olduğunu 

bilmemi sağladığı için, henüz bir yılan cenneti iken 

Karacadaki tarlayı tüm ailenin kucaklaĢma yeri haline 

getirdiği için babama minnettarım. Bir daha dünyaya 

gelsem yine onun evladı olmak isterdim. Onun kızı 

olmak kesinlikle bir ayrıcalık. Canım babam, babalar 

günün kutlu olsun! 

Not: Annecim, bana sakın gücenme, dilerim bir 

gün seni de sana anlatma Ģansım olur. Kızınız ġule 

Aktepe (Uysal) 17.06.2006 

Mustafa Kemal’in mektubu 

Baba, seninle ilgili ilk hatırladığım elinde bir 

akordeon, bizim sana ―Hadi baba Ģimdi de Hatırla 

Sevgilim‘i çal, söyle‖ dememizdir. ġark‘taydık. Erzurum- 

243

Kandilli geceleri, dıĢarıda kar vardı. Sonra Ankara, 

Karaoğlan ve Kıbrıs, karartma, ilk siyah beyaz televizyon 

ve Belçika-Brüksel günleri. KomĢumuz Ġtalyan Madam 

Georgia‘nın bana Fransızca ders vermesini hatırlıyorum. 

Kadın Fransızca saymayı öğretirdi de hep on sayısını 

unuturdum. Yine bir gün sayı saydırırken bana dizini 

iĢaret ettin. Ben de tam Türkçe aksanıyla ―diz‖ deyiverdim. 

Dünyaları unutsam Fransızcadan unutmayacağım 

kelimedir 10 sayısı... 

Yaz tatilinde bütün Avrupa‘yı dolaĢan kaç kiĢi vardır 

ki bu dünyada? ―Yine direği, yanlıĢ yere taktık Gülsen‖ 

diyerek bir çadırı kurmanızı izlerdik. ġule ile bana 

anlattığın masalların meĢhurdur senin: Ünlü ‗Mıttak‘ 

hikâyeleri, kız mıydı, oğlan mıydı hiç bilemedik onu. Evde 

harici elbisenin ceket düğmelerini parlatırken eve dolan 

kavil kokusu giyime verdiğin önemi hatırlatır hep. Ne 

zaman metal parlatıcı görsem kokusunu senin kokun 

olarak duyumsarım. Sonra bıyık bıraktın. ―Babamızın 

bıyıkları çııık-mıĢ ― tezahüratı o günden kalmadır. 

Saint Joseph kapısında annemle sınav çıkıĢı beni 

sorgulamanızı unutmak mümkün mü? ―Ne 

sordular?‖demiĢtiniz de 150 soruluk koca sınavdan 

aklımda kalan tek coğrafya sorusunu ―Türkiye‘ye en uzun 

kara sınırı olan ülkeyi sordular‖ demiĢtim. Yanıtım 

Suriye‘ydi. Annem ―Yunanistan‖ dedi. Sen de ―Hadi len, 

Irak olacaktı‖ demiĢtin. Sonra yarım saat yok Yunanistan, 

yok Irak diye kavga etmiĢtiniz. Allah‘tan soruyu bilip okulu 

kazanmıĢtım. 

Sen oğlunu kolejde okutmak için arabanı satan 

adamsın. Yıllar sonra aldığın gıpgıcır arabayı da sonuna 

kadar açık bir teybin ―Komançerooo!‖ kasetini değiĢtirirken 

devirip ıskartaya çıkardığımı itiraf etmeliyim. Bu durumda 

sana en az iki araba borçlu oluyorum galiba baba. Aslında 

bana arabayı sen öğretemedin. Ne zaman hata yapsam, 

bir güzel saydırırdın da ben de o araba dersinden nefret 

244

ederdim. Mübarek bir emekli Astsubay arkadaĢın adı 

Nurettin miydi? ĠĢi iki seansta bitirmiĢti. 

IĢıklar Askeri Lisesine giriĢte haki eğitim elbisesiyle 

sizi nizamiyeye uğurladığımı hatırlıyorum. Bir anda nasıl 

yalnız kalmıĢtım. Yalan yok, asker olmayı çok istemiĢtim. 

Annemle Bursa‘dan Marmaris‘e kadar ağlaya ağlaya eve 

dönmüĢsünüz. Sonra da her izin dönüĢünde TaĢlık‘taki 

Pamukkale yazıhanesinde annemle beni uğurlardınız. O 

zamandan beri otobüsle uğurlanmaktan nefret ettim. Hep 

içimde bir yalnızlık düğümlenir oldu. 1991-94 oğlun 

ġark‘ta. Helal olsun, nasıl dayandın? Annem her saat 

televizyonda haber kollarmıĢ. Ne zaman bir yerde çatıĢma 

ve Ģehit var, anneme, ―Saçmalama Gülsen, aramızda 

önce en yaĢlı annen var, herkes sırasıyla gidecek‖ deyip 

kestirip atarmıĢsın. Haklı çıktın da sadece bizim ocak için 

haklıydın. Sırasız çok vatan evladı melek olduydu, hala da 

olurlar da, ben neden olamadım diye suçlanırım bazen… 

Düğünüm çocuğum, çocuklarım Hep yanımdaydın. 

Hep benimleydin. Issız dağ baĢlarında da hep beni 

gözlerdin. Hala da gözlersin. Memleket meselelerinde, 

Marmaris‘in sorunlarında, Ġngilizce sınavlarında, balığa 

gitmelerde, tercüman rehberlikte, kaptanlıkta, 

bahçıvanlıkta, hayatta neyi hiç sevmedin söyleyeyim. 

Dükkan beklemeyi sevmedin, sevemedin. Bu adam benim 

babam, Marmarisli, 69 yaĢında ve yılda en az yüz makale 

yazar, en az 127 bin km. yol kat eder, hızlı yürür, zavallı 

annem ona yetiĢmek için koĢmak zorunda kalır. KoĢmayı, 

hayata susamayı, kana kana içmeyi biz ondan öğrendik. 

Tarihi olana, eski olana saygı duymayı, doğayı korumayı 

ondan öğrendik. Öğrenmesek de, bütün bunları 

yapmamıĢ olsan da biz seni yine sevecektik Sen dünyaya 

sevilmeye gelmiĢsin. Seninle gurur duyuyorum. Ama 

daha da fazlası seni sıcacık bir kucak kadar candan 

seviyorum. Babam benim…Oğlun Mustafa Kemal 

17.06.2006 

245

Erol Uysal’ın ÇOCUKLARINA Yanıtı 

Geride bıraktığımız 18 Haziran Pazar günü ‗Babalar 

Günü idi. Çocuklarımız Mustafa Kemal ve ġule bana bir 

sürpriz yapmıĢlar. Bunlara, ‗çocuk‘ desek de Ģimdi biri kırk 

41, diğeri ise 35 yaĢındalar. Kendilerinin 10 yıllık baba ve 

anne olmalarına çok az zaman kalmıĢ. Artık onlar da 

Ģairin tanımladığı yaĢ ortalaması olan 35‘i devirdiler. Dilek 

ve duamız, tüm çocukların, tabii ki anne ve babalarıyla 

birlikte yaĢayıp sağlıklı ve uzun ömürlü olmasınadır. 

Bizim bu koca çocuklar ‗Babalar Günü‘nü bu defa 

değiĢik bir yöntemle kutlamak için halen birbirlerine uzak 

ve ayrı Ģehirlerde olmalarına karĢın önce kendi aralarında 

ve sonra da yazdığım gazete sahibiyle kurdurdukları 

iletiĢim sonrası ayrı hazırladıkları yazıları önceden 

gazeteye göndermiĢler. Tabii ki benim bundan haberim 

yok. Çünkü o günlerde Karaca‘da tarladaki ağaçların 

bakım ve sulanmasıyla meĢguldüm. 

Babalar Günü‘nden bir gün önce, yani Cumartesi 

günü Karaca‘dan Marmaris‘e döndüm. Arabamı oto parka 

bıraktıktan sonra eve yaya giderken ‗ÇağdaĢ Marmaris 

Gazetesi‘nin önünden geçiyordum. Gazete sahibi Sayın 

Saadet Berber her zamankinden biraz daha farklı ve 

heyecan içinde benim gazeteye kadar gelmemi rica etti. 

Ben de kabul edip birlikte gazete çalıĢma odasına girdik. 

Doğrusu ben de merak etmiĢtim. Daha oturmadan ―Biz 

de bir emanetiniz var, çocuklarınızdan geldi‖ deyip elime 

bir gazete tutuĢturdu. ―Bu günkü gazetede çocuklarınızın 

size bir sürprizi var. Lütfen bunu akĢam evde Gülsen 

hanımla birlikte okuyun‖ dedi. Çok merak edip hemen 

oracıkta gazetenin sayfalarını karıĢtırıp baĢlığı büyük 

puntolarla yazılmıĢ ‗Mektup‘ yazıyı görünce hızlıca iki 

paragrafını okudum. Duygulanıp geri kalanını okumakta 

zorlanacağımı hissedince izin isteyip teĢekkür ederek 

―Bunu evde okumam daha iyi olacak‖ deyip evin yolunu 

tuttum. 

246

Meğer gazete Gülsen‘e sabah ulaĢtırılmıĢ. Ben de 

ona sürpriz yapmak istiyordum. Daha üstümü 

değiĢtirmeden çocukların mektubunu bir solukta okudum. 

Okurken duygulanıp Gülsen‘i kucakladım. O da ağlamaya 

baĢladı. Ġkimizde birbirimize ―ĠĢte bizim çocuklarımız, iĢte 

bunlardan da bu beklenir‖ deyip mektubu tekrar okuduk. 

Yolda rastladığımız ve yazıyı okuyan dostlarımız bizzat 

veya telefonla duygulandıklarını söyleyip bizi kutladılar. 

Çocuklara yanıt vermemiz gerektiğini düĢündüm. 

EĢime Ģaka yollu ―SataĢma var‖ deyip hemen kaleme 

sarıldım. Ne de olsa onlar da baba, anne oldular. ĠĢte 

yanıtım… 

Sevgili yavrularım. Biz de sizi çok seviyoruz. 

Ġnanıyorum ki; tüm çocuklar anne ve babalarını çok 

severler. Baba ve anaların çocuklarından beklediği güzel 

ahlak, olumlu düĢünce, insan ve doğa sevgisi ve bunlarla 

iletiĢimde çağdaĢ ve bilimsel yaklaĢımlara yer verip,açık 

ve net tutum sergilemek arzu edilen ve beklenen 

erdemlilik değil midir? Zaten bunlar varsa karĢılıklı sevgi 

ve saygı kendiliğinden olur. 

Ġnsan yaĢamında maddiyattan ziyade manevi 

değerler daha önemlidir. Sizinle, dünyaya geldiğinizden 

beri yaĢadığız ve yaĢamakta olduğumuz süreç sayısız 

anılarla, güzel paylaĢımlarla doludur. Bunların bazılarına 

kısaca değinip önce Mustafa Kemal‘den baĢlayayım. Ne 

de olsa atalarımız ―Su küçüğün yol büyüğün‖ demiĢler. Bu 

ve yaĢam bir yöntem bir yol ise sanırım teĢbihte hata 

yapmıĢ olmuyorum. 

Oğlum Mustafa Kemal; 

1960‘lı yılların ikinci yarısında yürümeye 

baĢladığında, o zaman evimizdeki siyah-beyaz TV‘de 

yayın sabah baĢlar, akĢam biterdi. .Yayın baĢı ve 

sonunda Anıt Kabirdeki bayrak töreni gösterilirdi. Sen de 

ekranda görünen askerler gibi evde esas duruĢa geçer, 

247

ellerin ve kollarınla sanal göndere bayrak çekerdin. 

Evimizde o anda misafirler varsa, ―Bu çocuk mutlaka 

asker olur‖ derlerdi. Çocukluğunda zannederim biraz da 

ben seni ‗Militarize‘ ettim. Sizi tanklara, tören ve 

kutlamalara götürürdüm. Bir keresinde birlikte nöbetçiyken 

oturduğumuz kerpiçten yapılma toprak evden sefer tasıyla 

annenin hazırladığı yemeği getirirken eldiven takmadığın 

için soğuktan parmakların donmuĢtu. Eski durumuna 

gelmesi için ellerlini hayli ovuĢturmuĢtum. Sonrasında da 

annen baĢımın etini yemiĢti. Ama bu iĢi isteyerek ve 

severek yaptığın için hiç umursamamıĢtın. Yine birinde 

Erzurum‘dan yıllık izinle Marmaris‘e geldiğimde ateĢlenip 

hasta olunca, rahmetli babaannen ―Bu çocuğa bu ad ( 

Atatürk‘ün adını kastederek) biraz ağır geldi, yavrum adını 

kaldıramıyor herhalde‖ demiĢti. 

Ġlköğretimin bir bölümüne Belçika-Brüksel‘de devam 

ettin. Orta öğretimi Ġzmir St. Joseph‘te yaptın. Birinci 

dönem karnende sadece müzik dersinden zayıfın vardı. 

Müzik öğretmeni sana ‗Çanakkale Türküsü‘nün solfej 

olarak notalarıyla okunması ödevini vermiĢti. Buna evde 

birlikte çalıĢtık. Her defasında es‘i atlıyordun. Aynı hatayı 

tekrarlayınca ―Es eĢĢekoğlu eĢĢek es‖ diye bağırınca 

yandaki komĢular ―Erol Beye bir Ģey mi oldu‖ deyip kapıya 

gelmiĢlerdi… 

Ortaokulu bitirince Ġstanbul GS Lisesine gitmeni 

istemiĢtik. Sen askeri okulu istedin. O günlerde sivil 

okullarda anarĢi ve karıĢıklık olduğundan senin tercihine 

karĢı durmadık. Ġmtihanı kazanıp IĢıklar Askeri Lisesine 

seni teslim etmeye gittiğimizde daha okula katılır katılmaz 

sıfır numara saç kestirip eğitim elbisesi içinde karĢımıza 

çıkmıĢ, annenle öğrencilerin arasında ağlamamak için 

kendimizi bayağı zorlamıĢtık. Ardından, bu duygu yüküyle 

yas tutarcasına Bursa‘dan Marmaris‘e dönmüĢtük. 

Sevgili oğlum; Yıllar geçip gidiyor. Geçen yılların 

çocuk Mustafa Kemal‘i sen Ģimdi kurmay yarbaysın. 

248

Seninle gurur duyuyoruz. Bu güne kadar olduğun gibi 

vatanına, Ģanlı Türk Ordusuna ve ailene layık, sağlık ve 

mutluluk içinde yaĢamana duacıyım. EĢin, kızım (Gelinim) 

sevgili Emel, dünya tatlısı akıllı yavruların, torunlarım Erol 

ve Kaya ile sağlık, mutluluk ve baĢarı dolu bir yaĢam 

diliyor, gözlerinden öpüyor, yolun ve Ģansın açık olsun! 

Babanız Erol Uysal 

Kızım ġule; 

Doğumun, Erzurum‘da karlı ve tipili eksi 36 

derecede, yollarda kar kalınlığının 35 cm. olduğu bir 

günde oldu. Görev yaptığım Kandillideki garnizondan bir 

Pazar günü sabahı annenin doğum sancısı baĢlayınca 

Erzurum‘a askeri ambulansla gitmiĢtik. Aracın içinde 

annenin ellerini sıkıca tutmuĢ ―Ha gayret Gülsen, az 

kaldı, sabret, diĢini sık‖ diyordum. Kar ve tipi yüzünden 

normal zamanda 45 dakikada alınacak yolu bir buçuk 

saatte aldık. Aslında doğumun yolda olabilirdi. Annenin 

gösterdiği gayret kadar sen de bize anlayıĢlı 

davranmıĢtın. Yoksa Ģimdi olmayan sertifikalarım içinde 

‗Doğum yaptırma belgesi‘ de evimizin duvarında asılı 

olurdu… 

Hastaneye varır varmaz on beĢ dakika içinde 

doğmuĢ, gözlerini hayata ve bize açmıĢtın. (20 Aralık 

1970) O zaman çocuğun cinsiyeti önceden bilinmezdi. Ne 

yalan söyleyeyim, lojmanlardaki arkadaĢların hanımları 

birbirimizi ziyaretlerde Gülsen‘in karnına bakarak ―Bu 

çocuğunuz da erkek olacak‖ deyince bizi 

koĢullandırmıĢlar, ben de ağzım kulaklarımda bu 

öngörüden memnuniyet duyup belli etmemeye gayret 

göstermiĢtim. Hani ―Sağlıklı olsun da kız oğlan fark 

etmez‖ geyikleri gibi... HemĢireler, ‖Erol Bey kızınız oldu, 

görebilirsiniz‖ deyince içeri girerken sanki bir burukluk 

yaĢadım. Annenin kucağında seni görüp ikinizi de 

alınlarından öperken sen ağlıyorken birden bana bakıp 

249

gülücük vermiĢtin. O anda sevinç ve mutluluğumu tarif 

etmek imkansızdı. Sanki dünyalar benim oldu. 

Erzurum-Kandilli‘de kıvırcık, kumral saçları olan, 

hareketli, pusette oturmayı sevmeyen, çok canlı bir kızdın. 

Bir yıllık izin dönüĢü Marmaris‘ten otobüse binmiĢtik. 

Önce Ankara‘ ya, oradan da trenle Erzurum‘a gidecektik. 

Daha otobüse biner binmez ağlamaya baĢladın. Diğer 

yolcuları rahatsız ediyoruz diye ön koltuklardaki yerimizi 

arkadakilerle değiĢip seni bir battaniye içinde uyutmak için 

annenle beraber arka sahanlıkta sallamaya baĢladık. Yine 

uyutamadık. Muğla‘da verilen molada hemen eczaneye 

gidip bir ilaç aldım. Ġlacı suda eritip sana içirmeye çalıĢtık. 

Sanki ilaç ters etki yaptı. Ankara‘ya kadar sen yine doğru 

dürüst uyumadın. Uykusuzluktan biz uyuyunca sen 

koltuktan aĢağıya düĢmüĢsün, seni kucağımızda 

görmeyince de paniğe kapılıp koltukların altında aramaya 

baĢladık. Sonunda önümüzdeki koltuğun altında bulduk. 

Bu durumda ne tren ne de otobüsle gidemezdik. 

Doğrudan taksiyle Esenboğa Hava Alanına gidip durumu 

iĢletme müdürlüğüne anlattım. Ġstanbul‘dan gelen 

Erzurum uçağından 3 koltuk için bilet bulabildim. Sen de 

ayakta biletli yolcu olduğundan hosteslerin kucağında ilk 

uçuĢu yaptın. O zaman çok modern sayılan DC-9 

uçağıyla zamanında Erzurum‘a indik. Kandilli otobüsüne 

gün batımı bindiğimizde sen tüm bir gece ve bir gündüz 

uykusuzluğunu bu kısa otobüs yolculuğunda gidermiĢtin. 

ġule, seninle çok güzel ortak anılarımız var. Bunları 

buraya sığdırmak olası değil. Bir Babalar Gününde bana 

böylesine sürpriz hazırlama düĢüncesinin senden 

geldiğini düĢünmüĢtüm. YanılmamıĢım. ġimdi bakıyorum 

da, okulunu, öğretmenlik mesleğini, çocukları, insanları, 

hayvanları ve doğayı seviyorsun. ÇağdaĢ, çalıĢkan, 

öğrencileri tarafından sevilen, sayılan bir edebiyat 

öğretmenisin. Okullar ve öğretmenler arası kompozisyon 

yarıĢmalarında derecelerin var. Bunları yerel gazete 

yazılarımda gururla yayınlıyorum. 

250

Bana balıkçılık arkadaĢlığı yaptın. Üniversite 

bitirme ve Yüksek Lisans Tez çalıĢmaları için benim gibi 

çok sevdiğin Marmaris‘i konu seçtin. Ben de sana bu 

tezler için yaptığımız yerinde geziler ve çalıĢmalarda 

yoldaĢlık, arkadaĢlık yaptım. 

Kızım ġule; Ağabeyin ve senin iyi yetiĢmenizde 

annenizin büyük emeği vardır. Size bu yanıtımın gazetede 

yayınlanacağı 30 Haziran 2006 Cuma günü annenizin 

doğum günüdür. Gülsen‘in yaĢ gününü kutlarken bana, 

ailemize sizler gibi çocuklar kazandırdığı için annenize, 

sevgili eĢim Gülsen‘e teĢekkür ediyor, onu sevgiyle 

kucaklıyorum. Seni, damadım Hayrettin‘i oğlunuz torunum 

Barbaros‘u öpüyor, sizlere ömür boyu sağlık, mutluluk ve 

baĢarı diliyorum. Sağ olun. Var olun! 

Erol Uysal- 30.06.2006 

251

KĠġĠ SEVMEYE GÜCÜN VAR MI? 

Yukarıdaki ―KiĢi sevmeye Gücün Var mı‖ tümcesi 

‗ÇağdaĢ Marmaris Gazetesi‘nde 29 Nisan 2005‘te 

yayınlanan köĢe yazımın baĢlığıdır. Ancak, bu baĢlık 

bana ait değildir. 23 Nisan 2005 tarihinde aramızdan 

ayrılıp manevi dünyasına göçen değerli büyüğümüz 

Emekli Büyükelçi Özdemir Benler‘in oğlu Ahmet‘in mezar 

taĢındaki yazıdır bu… 

Sevgili Özdemir Ağabeyimiz bir Ermeni katilin kahpe 

kurĢunlarına hedef olup Ģehitlik mertebesine ulaĢan oğlu 

Ahmet Benler‘le yan yana Armutalan mezarlığında ebedi 

uykularına çekilmiĢ yatmaktadır. 

YaĢamında evlat acısını kalplerine gömen Benler 

ailesinin evladı Ahmet‘in mezar taĢına yazdırdıkları 

sıradan bir kitabe, yazıt değil, adeta insanlığa bir 

mesajdır.‖KiĢi Sevmeye Gücün var mı?‖ 

83 yaĢında aramızdan ayrılan değerli büyüğümüzün 

Marmaris Belediyesinin yayınlamakta olduğu Aylık Tarih 

Bültenine konuk edileceğini öğrenince, kalıcı olması için 

ölümünden 3 gün sonra yayınlanan ve Ģimdi aradan 

neredeyse 5 yılın geçtiği aĢağıdaki gazete yazımı anılan 

bültende yayınlanması için gönderdim. Sayın Özdemir 

Benler‘i ve oğlu Ahmet‘i bir kez daha rahmetle anıyorum. 

Erol Uysal- 27.12.2010 

KĠġĠ SEVMEYE GÜCÜN VAR MI? 

Değerli ağabeyimiz Emekli Büyükelçi Özdemir 

Benler‘i 25 Nisan 2005 tarihinde kaybettik. Ailesine, 

252

ÇağdaĢ Marmaris Gazete çalıĢanlarına, Armutalan ve 

Marmarisli dostlarına baĢsağlığı diliyorum. 

Sevgili Özdemir ağabeyimizin vefatından 4-5 ay 

önceki bir yazımda onun adı geçmiĢti. Bir keresinde, 

―Ġlerleyen yaĢına rağmen gazeteye haftada iki gün yazı 

gönderir, eli kalem tutan diğer dostlarını da yazmaya 

teĢvik eder‖ demiĢtim. Diğer bir yazımda da yazı baĢlığı 

yaptığım oğlu Ahmet‘in mezar taĢındaki kitabesine 

değinmiĢtim. 

Rahmetli Özdemir Ağabeyin doğa, çevre, iç ve dıĢ 

politika, turizm gibi konularda yazdığı yazılarda belirli bir 

ölçü ve düzey vardı Yazılarında kiĢi ve kurum adlarına yer 

vermez, verse de adları geçenlere bir eleĢtiri veya 

sitemde bulunulacaksa onu çok yumuĢak ve kırmadan 

yapar, bize de bunu önerirdi. Genellikle yapıcı, 

cesaretlendirici bir üslubu vardı. 

Bazı derneklerin baĢkanlığını yaptığım yıllarda 

değerli eĢi Jale Hanım ve Özdemir Ağabeyi bazı 

etkinliklerimize davet etmiĢtik. Kibarca bunu istemediler. 

Bilindiği üzere Benler ailesi Hollanda-Lahey‘de Büyükelçi 

iken oğlu Ahmet bir Ermeni suikastçının kahpe 

kurĢunlarına hedef olup Ģehit olmuĢtu. (12.10.1979) NaĢı 

Marmaris‘e getirilerek Armutalan mezarlığına defnedildi. 

Benler ailesi emekli olduklarında oğlunun yakınında ve 

çok sevdikleri Marmaris‘te olmayı isteyerek Armutalan‘a 

yerleĢtiler. 

O yıllarda hızını daha da arttıran Ermeni tedhiĢ 

örgütleri dıĢ görevdeki temsilcilerimizi hedef alarak 

birçoğunu hunharca katletmiĢ, ülke çapında nefret 

duygularımızın tavana vurmasına neden olmuĢtu. 

Ermenilerin ―Sözde Ermeni Soykırımı‖ adına dünyada 

açtıkları kampanya yalan ve asılsız iddialar üzerine 

kurulmuĢtu. Bu kampanyalar bazı ülkelerde zemin ve 

anlayıĢ bulmuĢ, bu ülkelerle ikili siyasi ve ekonomik 

iliĢkilerimiz zedelenmiĢti. Yine o günlerde, gerçek dıĢı 

253

suçlamaları ve bunlara destek olan ülkeleri kınamak için 

Marmaris‘te de bir platform oluĢturmak istedik. Özdemir 

Ağabeyimizi de dolaylı yollardan bu etkinliğin içinde 

görmeyi düĢledik. Kibarca katılamayacağını söylemiĢti. 

Kavga değil barıĢ yanlısıydı. GeçmiĢin kin ve nefretini bu 

güne taĢımak istemiyordu. Kendisini iyi anladım ve 

görüĢüne saygı duydum. 

Bir dostumuzun vefatı nedeniyle Armutalan 

mezarlığında Özdemir Ağabeyin mezarını ziyaretimde 

oğlu Ahmet‘in mezar taĢında ―KiĢi sevmeye cesaretin var 

mı‖ kitabesi yazılıydı. Bu yazıt, hümanist bir insan olarak 

Özdemir Benler‘i tanımlayan kısa ve anlamlı bir kanıttı. 

O günlerde yazar ve Ģair Özdemir Ġnce‘nin Hürriyet 

Gazetesindeki 24 Nisan 2005 tarihli köĢe yazısı ilgimi 

çekti. Yazı uzundu ama tamamını okudum. Anılan 

yazıdan bazı bölümleri burada okurlarımla paylaĢmak 

istiyorum. 

Sayın Ġnce, 1 Mayıs 1979‘ da Atina‘da Dafni 

Belediyesinin bir etkinliğine davet edilmiĢ. YetmiĢ yaĢını 

dolduran Yunanlı Ģair Yannis Ritsos‘un yaĢ günü 

kutlanacakmıĢ. Sayın Ġnce davete katılmıĢ. Kutlamada, 

Sayın Ġnce yabancı dilde yayınlanan ilk kitabını katılanlara 

imzalayıp veriyormuĢ. YaĢlı bir kadın Sayın Ġnce‘ye 

yaklaĢarak tercümanı aracılığıyla kendini tanıtmıĢ. 

Ġnce‘nin imzaladığı kitabın sayfalarına bir göz attıktan 

sonra, ―Ġyi Türkler de vardır‖ demiĢ. Sayın Ġnce bu ifade 

karĢısında adeta yıkılmıĢ. Bir yazısında aynen Ģu 

ifadelere yer vermiĢti: 

‖Yüreğimin bir el bombası gibi patladığını hissettim. 

Gözlerim buğulandı. Ġnsanlığın evrensel kardeĢliğine 

inanması gereken bir Yunanlı komünist bana iyi Türkler 

de vardır, yani çoğunluğu kötüdür demek istiyordu. ġimdi 

biz ―Ġyi Yunanlılar da vardır, iyi Ermeniler de vardır, iyi 

bilmem….ler de vardır desek bir kusur iĢlemiĢ sayılmayız, 

ama bunu demiyoruz, demeyiz de‖… 

254

Ama, Sayın Ġnce yaĢadığı bu üzücü olayın ardından 

1979 yılı Mayıs ayında Yunanistan‘ın Hydra Adasına gidip 

sıkıntısını aĢağıdaki ―Ġrdeleme‖ ye dökmüĢ: 

―Her Ģey bana altmıĢ yıl öncesini anımsatıyor; 

Neden gelmiĢlerdi, nasıl gittiler? 

Onlar neyi unutmamıĢlardı, çağlar boyunca? 

Unutmayanlar var, bizde de, burada da. 

Çanlar çalıyor, güzel bir kız bakıyor bana, 

Bir acıyı, bir yanlıĢlığı yaĢıyorum burada, 

Hele ‗Ġyi Türkler de vardır‘ dedikleri zaman, 

Sormak gerek onlara: ‗Nedir iyi Türk olmak‘ ya da 

‗iyi bilmem ne olmak‘ ? 

Bence, horozların sabah sesiyle uyanmak, uzatılan 

dost eli sıkmak ve düĢünmemek, dondurmamak geçmiĢi 

bir saat kulesi halinde, ama unutmak, unutturmayan 

gölgesini bellek bellek sarkıtlarının‖…(Hydra 08.05.1979) 

255

ġehit Ahmet Benler ebedi istirahatgâhında 

Değerli okurlar; Sayın Benler ailesi sanki, yazar, 

Ģair Özdemir Ġnce‘nin bu uzun anlatısını okuduktan sonra 

en kısa ve öz olarak, ama tam anlamını içeren bir tek 

cümleyle hissiyatlarını ifade etmiĢler. Değerli insan, 

emekli büyükelçi, saygı değer ağabey ve hemĢerimiz 

Özdemir Benler‘le oğlu Ahmet‘i saygı ve sevgiyle anıyor, 

Yüce Allah‘tan rahmet diliyor, yazımı mezar taĢındaki 

anlamlı yazıtla noktalıyorum. ―KĠġĠ SEVMEYE GÜCÜN 

VAR MI? 

Erol Uysal-29 Nisan 2005 

256

ġehit Ahmet ve Babası Özdemir Benler 

257

BĠR KÜLTÜR GEZĠSĠ 

Geçtiğimiz Pazar günü Marmaris Kültür ve Doğayı 

Koruma Derneğinin düzenlemiĢ olduğu TaĢlıca (Phoenix) 

gezisine katıldık. Bu gezide, havanın güneĢli ve ılık 

olmasının da etkisiyle Marmaris‘te kültür ve doğayı 

koruma ve sevme konusunda hiçte anımsanmayacak 

sayıda hemĢerimizin bulunduğunu görmekten mutlu 

oldum.. 

Gezi yolu üzerinde verilen ilk molada Marmaris 

Müze Müdür Vekili Dr. NeĢe Kırdemir ile Arkeolog Bora 

Ayyıldız gezi proğramı ve görülecek yerler hakkında bilgi 

verdiler. Ben de bölge hakkında genel bir açıklamada 

bulundum. Bilindiği üzere ReĢadiye Yarımadası olarak 

bilinen bölge Hisarönü Körfezi ile adeta ikiye bölünür. 

Meydana gelen çatalın sağ kolu Çubucak üzerinden 

Datça ve Tekir Burnu‘na (Knidos) ulaĢırken diğer sol 

kanadı ise Hisarönü, Turgut, Orhaniye, Bayır, Selimiye, 

Söğüt, TaĢlıca ve Bozburun‘a kadar uzanır. KavĢaktan bu 

çatalın sağına, yani Datça istikametine gidildiğinde 

takriben 10 km sonra Bencik veya BalıkaĢıran olarak 

bilinen dar, her iki yanı deniz olan bir yere gelinir. Buranın 

adı özellikle bölgenin tarihini yazan Heredot dahil bir çok 

yazarın eserinde geçer. MÖ. 546‘da Lidya‘nın baĢĢehri 

olan Sardes‘i (Salihli) kuĢatıp bu imparatorluğa son veren 

Pers Ordusu Harpagus‘un önderliğinde Karya ve Likya 

kentlerine saldırmıĢ, bazı Ģehirler kendilerini savunmak 

için yaĢlı, kadın ve çocuklarıyla hayvanlarını, paralarını ve 

kıymetli eĢyalarını ateĢe verip yakmıĢ, en son neferine 

kadar savaĢarak yok olup gitmiĢlerdir. Bazıları da Pers 

ordusunun gücünü önceden öğrendiklerinden 

savaĢmadan teslim olmuĢlar. 

Knidoslular, savaĢmak yerine bir stratejiye 

baĢvurmuĢlar. Bencik mevkiindeki dar ve boyun 

258

durumundaki yeri kazarak bir kanal açıp kara ordusuyla 

gelmekte olan Pers ordularını burada durdurmayı ve 

kendilerini korumayı düĢünmüĢlerse de bunu 

baĢaramamıĢlar. Pers ordusu Datça-Knidos istikametine 

doğru ilerlemede biraz zorlanmıĢ da olsa hedefe 

ulaĢmıĢlardır. 

Burası, antik çağda Akdeniz‘den Ege‘ye ve Ege‘den 

Akdeniz‘e geçmek için kullanılan en yakın geçit yeri 

olmuĢtur. Tarihçiler, burası için bir balığın havaya 

sıçradığında bir kıyısından diğerine atlayabildiğini, küçük 

teknelerin bir taraftan diğer yana karadan kızaklarla 

taĢınarak geçirilebildiğini yazmıĢ, yörede yaĢayanlar da 

buraya özel durumundan dolayı ―BalıkaĢıran‖ veya 

―KayıkaĢıran‖ adını vermiĢlerdir. Oysa Ģimdi bu geçit 

erozyon ve doğal bitki örtüsüyle kapandığı için büyük yat 

ve teknelerin geçiĢine olanak vermemektedir: Bazen 

buradan bir kanal açılmasıyla Gökova ve Bodrum‘a 

geçiĢin kolay olacağı gündeme gelmiĢ olsa da bu görüĢ 

ciddiyet kazanmamıĢtır. 

Gezi yerimiz doğrudan TaĢlıca (Phoenix) olduğu için 

yol üzerindeki küçük yerleĢim yerlerinde durmadık. 

TaĢlıca Köy Meydanında bir mola verip çay içtik. TaĢlıca 

muhtarı ve köylüler bizi çok sıcak karĢıladılar. Köylü 

hemĢerilerimizin birçoğuyla önceden tanıĢıyorduk. 

Bunların bazıları ve yakınları Marmaris ve çevresindeki tur 

teknelerinde, restoranlarda denizci, aĢçı, garson olarak 

çalıĢırlar. Bu eski çağlarda da mutlaka böyle olmuĢtur. 

Karyalıların aslının Anadolu‘dan Ege Adalarına gidenler 

olduğunu biliyoruz. Önce Dor ve sonra Peleponez 

SavaĢlarında bulundukları yerleri terke mecbur kalarak 

Ģimdiki Yunan Adalarına göç ettikleri düĢünülebilir. ġayet 

öyle olmasaydı MÖ.12. yüzyılda Akalarla Truvalılar 

arasında cereyan eden, destanlara, filmlere, oyunlara 

konu olan ünlü ‗0n yıl SavaĢı‘nda Truvalıların müttefiki 

olmak yerine Akalıların yanında dövüĢmeleri gerekmez 

miydi?... 

259

TaĢlıca Köyü taĢlık, kayalık bir yerde konuĢlanmıĢ. 

Adı üzerinde ve tabiri caizse yer gök taĢ. Hani taĢ ihracatı 

söz konusu olsa bu köyün halkı çok kısa zamanda köĢeyi 

dönerdi. Köyün antik çağda kullanılmıĢ ―41 Su kuyuları‖ 

halen iyi durumda ve köye su sağlıyor. Bu kuyular kıĢın su 

ihtiyacını karĢılasa da yazın yeterli olmuyor. Köy halkı 

susuzluk çekiyor. Ellerinde plastik ĢiĢe ve kovalarla 

kuyuların baĢında gördüğümüz köy kadınları, kızları bana 

Doğu ve Güneydoğu Anadolu‘da 30-40 yıl önce 

gördüklerimi anımsattı. ―Marmaris barajından Rodos‘a 

dahi su satacağız, vereceğiz ―diyenlerin kulakları çınlasın. 

Siz bırakın Rodos‘u, kendi köylerimize, köylümüze su 

veremiyoruz, önce bunu halledelim... 

TaĢlıca‘nın antik adı ne olursa olsun belli ki eski bir 

yaĢam merkeziydi. ―Megaron― olarak tanımlanan evler 

yerleĢimin kanıtları. Bunlara diğer mabet, mezar ve 

kalıntıları ekleyebiliriz. Bodrum Kalesindeki müzede 

sergilenen cam eserler Serçe Limanında batan takriben 

15 m. Boyundaki 11. yüzyıl Bizans Batığı‘ndan çıkarıldı. 

Limanı daha önce denizden görmüĢtük. ġimdi de karadan 

ziyaret ettik. Buranın hemen batısında Bozukkale 

(Loryma) var. Neresinden bakarsak bakalım yöremizin, 

ülkemizin her yanı kültür ve tarih hazineleriyle dolu. 

Bozukkale de (Lorryma) ayrı bir ziyaret yeri, yazı 

konusudur. 

Kültür Gezimizi, Marmaris‘e dönüĢte Bayır‘dan 

Turgut köyüne inerken sol yanda, dağın yamacında 

taĢtan yapılı piramit Ģeklinde bir mezar anıtı görüyoruz. 

Mimarisi, Milas‘taki ‗GümüĢkesen‘ ve Bodrum‘daki 

‗Mousolos‘un Anıt Mezarlarının minyatür prototipini 

çağrıĢtırıyor. MÖ.3. yüzyılda bölgede yönetici veya 

komutan olan ‗Diagoras‘a ait olduğu üzerindeki yazıttan 

öğrenilmiĢtir. (A) 

260

Marmaris- Turgut Köyündeki piramit mezar 

Bir kültür gezisini güzel bir havada, sanat, tarih ve 

doğaseverlerle geçirerek Marmaris‘e döndüğümüzde 

dağarcığımızdaki bilgileri tazelemekten ve albümlerimize 

yeni fotoğraflar katmaktan mutluyduk. Bu geziyi 

düzenleyen Marmaris Kültür ve Doğayı Koruma Derneği 

BaĢkanı Sayın Ġ.Kamil Öner‘e, Marmaris Müze Müdür V. 

Dr. NeĢe Kırdemir ve Arkeolog Bora Ayyıldız‘a teĢekkür 

ediyorum. 13.01.2005 

Kaynak 

(A) Beyond The Meander –George Bean 1903–1977 

261

ÖLÜLER ALTIN TAKMAZ 

Marmaris‟te geride bıraktığımız haftayı hareketli 

yaşadık. Önce, Marmaris Kent Konseyinin olağan Genel 

Kurul Toplantısını yaptık. Bunun ardından Marmaris Adliye 

Sarayının açılışına katıldık. Aynı gün 17. Genel Kurulunu 

Marmaris‟te yapan Akdeniz Çevre Platformu‟ toplantısının 

sadece bir bölümüne katılabildik. Gönül isterdi ki üç gün 

devam den konuşmalara katılabilelim. Ertesi günü de Yüce 

Atatürk‟ün ebediyete intikalinin 69. Yıldönümünde 

düzenlenen anma törenine katıldık. Atatürk‟ün manevi 

varlığının ve değerinin tüm ulusça her geçen gün daha 

çok anlaşılması dünyanın ve ülkenin içinde bulunduğu 

durumu dikkate aldığımızda tek teselli kaynağımız 

olmaktadır. O‟nun için ne söylesek azdır. Büyük Önder‟i 

minnet ve şükranlarımızla bir kez daha rahmetle anıyor, 

manevi huzurunda saygı ile eğiliyoruz. 

Değerli okurlar; Marmaris Kent Konseyinin Olağan 

ilk Genel Kurul toplantısında gündem maddeleri içerisinde 

projesi telaffuz edilen İçmeler maden ocağı ile Marmaris 

Milli Parkı olan Günnücek„in bitmekte olan işletmeciliğinin 

yeniden ihaleye çıkarılmaması konusu vardı. Bu konuda 

söz alan genel kurul üyeleri her iki proje ve ihale 

yenilenmesine karşı çıktılar. 

“Marmaris için, doğa ve turizm için büyük değer 

taşıyan dünyada ender bulunan böylesi varlıkların 

korunması, Milli Park kimliğine yakışır duruma getirilmesi 

ve turizm çeşitliliği (alternatif) olarak değerlendirilip 

kazanılması asıl amaç kabul edilmelidir” denildi. Bu 

maksatla Marmaris Kent Konseyi Yürütme Kurulunun 

organizasyonunda Çevre Çalışma Grubu Başkanı sayın Filiz 

Ersan‟ın öncülüğünde imza kampanyası başlatıldı. 

Hemşerilerimizin katılımı çok üst düzeyde oldu. 

262

Hemşeriler, “Artık Marmaris‟e sahip çıkmak zamanı geldi 

de geçiyor, zararın neresinden dönülse kardır” diyorlar... 

Akdeniz Çevre Platformu‟nun (AKÇEP) Genel Kurulu 

gündeminde Kaz Dağında altın arama konusu da vardı. 

Türkiye Orman Mühendisleri Odası eski Başkanı Sayın 

Salih Sönmezışık :”Kaz Dağlarındaki altın arama 

faaliyetleri Türkiye‟nin altında imzası bulunan Biyolojik 

Çeşitlilik Sözleşmesine ve Dünya Mirasını Koruma 

Sözleşmesi gibi uluslar arası sözleşmelere aykırıdır” diyor. 

Orman yangınları, 2B ve 2C konularını da gündeme 

getiren Sönmezışık, ülkenin dağlarının, parklarının, 

yeryüzünün tarih, kültür, ekoloji, mitoloji, turizm ve 

ekonomi açısından en değerli karasal eko sistemlerinin 

başında gelmektedir. Sadece Kaz Dağlarında 101 

familyaya ait 906 bitki türü var. Bu türlerin 43 tanesi 

endemiktir” diyor. 

Bir doğa sever olarak bu ve benzer görüşlere 

katılmamak elde değil. Bilindiği üzere, Marmaris‟in 

Günnücek Parkındaki ve çevresindeki Günlük Ağaçları da 

endemiktir. Günnücek, sadece Marmaris‟in 

değil Türkiye‟nin milli parkıdır. Bir milli parkta ne olması, 

ne yapılması gerekiyorsa o yapılmalıdır. Bu yasa 

gereğidir… 

Diğer yandan aşağıdaki haberi bir gazetenin Pazar 

ekinde okudum. Önemine binaen aynen buraya aldım. 

Bakın haberde ne diyor: Asıl adı Necip Yılmaz. 

Galatasaray Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi Mühendislik 

Fakültesini bitirmiş. Fransızca Turist Rehberliği yapmış. 

Turistler kendisine “Niko Guido” lakabını takmışlar. Doğa 

tutkusu bu ya… vatandaşın doğayı, çevreyi ve dolayısıyla 

ülkeyi sahiplenmesi için ilginç bir yönteme başvurmuş. 

Bunu daha önce “Tuz Gölü Kuruyor” diye yapmış ve “Su 

Perisi” adlı fotoğrafla ödül almış. Şimdi de gitmiş Kaz 

263

dağlarında kız arkadaşı ve çevre gönüllüsü bir bayanın 

çıplak görüntülerini çekip bir karede toplamış. Röportajı ve 

fotoğrafı gazeteye veren Sayın Sibel Arna‟nın açıklamasına 

göre Guido‟nun ve manken arkadaşının amacı, ”Doğayı bu 

şekilde katletmeye devam edersek ileride giyinik veya 

çıplak olmamızın bir anlamı kalmayacak, çünkü 

yaşayabileceğimiz bir dünya olmayacak” demişler. Doğru 

da söylemişler... 15.11.2007 

264

MİTOLOJİK HİKAYELER 

Turist rehberi olmak için Turizm Bakanlığının 

düzenlediği kurslarda rehber adaylarına genel kültür, 

tarih, arkeoloji, ülke coğrafyası içinde kara, deniz, akarsu 

ve göllerdeki bitki ve hayvanlara dair ekoloji, folklor, etnik 

yapı, din ve inanç, mitoloji, sosyal ve ekonomik konular 

dahil ülkemizin uluslar arası iliĢkilerini de içine alan 

dersler verilir. Mitoloji, özellikle uzun mesafeli turlarda 

rehberin eline mikrofonu alarak anlattığı ve diğer konulara 

kıyasla daha fazla ilgi duyulan bir konu olur. Doğal olarak 

mitolojik hikâyelerin anlatımı mutlaka konuya, yöreye ve 

doğaya uygun ortamda olur. Ġçinde bulunulan durumla hiç 

ilgisi olmayan bir hikâyenin anlatımı ―Dam üstünde 

saksağan, vur beline kazmayı‖ atasözünü çağrıĢtırır. Ben 

de öyle olmamak için Temmuz sıcağında çok ciddi 

konuları irdelemek yerine yöremize ait birkaç hikâye ile 

okurların ve bazı yerli tatilcilerin ilgisini çekmek istedim.. 

Rodos Adası Marmaris‘e denizden sadece 27 mil 

uzaklıktadır. Deniz Otobüsü ile 50 dakikada gidilir. 

Rodos‘un ‗Mandıraki‘ Limanının giriĢinde iki geyik heykeli 

vardır. Takriben 3000 yıl öncesinde Traklar Adaya 

geldiklerinde Rodos‘da yılan çokmuĢ. Traklar yaĢadıkları 

topraklarda yılan olduğu için deneyimlilermiĢ. Yılanlardan 

korunma ve kurtuluĢu adaya beraberinde geyik getirmekte 

bulmuĢlar. Geyikler, yılanları ayak ve boynuzlarıyla 

öldürürmüĢ. Ġçimden, Marmaris Karaca köyündeki 

tarlamızda nadir de olsa engerek ve karayılan görülüyor. 

Bazı dostlarım bana, , ―Senin yılanların yüzünden buraya 

gelmekten korkuyoruz‖ derler. Onlara, ―Hatırınız için 

Trakların Rodos‘ta yaptığı gibi buraya gey,k çiftliği 

yapacağım‖ der gülüĢürüz... 

Bizim ‗Caretta Cretta‘ Deniz kaplumbağalarıyla 

ünlü Dalyan Plajı var ya, bölgemize gelen turistlerin %90‘ı 

denizden veya karadan mutlaka orayı ziyaret eder, antik 

265

Ģehir Caunos‘u gezer, plajda yüzerler. Tarihte bu Ģehir 

Milas‘ta yerleĢik Karya Kralının oğlu Caunos tarafından 

kurulmuĢtur. ġimdi gördüğümüz kaya mezarlarından 

birisinin de kral Caunos‘a ait olabilir. Mezarların MÖ. 

4.Yüzyıl yapımı olduğunu bilsek de, Ģehri kuran 

Caunos‘un mezarının halefleri tarafından küçük 

değiĢimler yapılarak aynı yere gömüldükleri düĢünülebilir. 

Caunos‘un ‗Byblis‘ adında bir kız kardeĢi varmıĢ. 

Birbirlerini severek aĢk yaĢamıĢlar. Kral olan baba bu 

iliĢkiyi bitirmek için oğlunu yine kendi krallığına ait bölge 

olan bu günkü Dalyan‘a göndermiĢ. Bu delikanlı kendi 

adını ‗Caunos‘ olarak bu Ģehre vermiĢ. Gel gör ki kız 

kardeĢi Byblis bu ayrılığa dayanamamıĢ. Kendini kayalık 

bir yerden uçuruma atarak intihar etmiĢ. Caunos buna çok 

üzülmüĢ. Byblis‘in saçları kamıĢ bitkisine dönüĢerek 

Dalyan ve Iztusu kanalının her yerinde büyüyüp, 

serpilmiĢ. Caunos‘a da sadece bu kamıĢları okĢamak 

kalmıĢ. O devirlerde kardeĢin kardeĢle evlenmesi bu 

günkü gibi sapık iliĢki olarak düĢünülmezmiĢ. Bu tür 

aĢklara da ―Caunian Love‖ yani ―Caunos AĢkı‖ denmiĢ... 

Bir gün çoban ‗Pan‘ her zaman yaptığı gibi kuzu ve 

keçilerini meraya salmıĢ. Hayvanlar karınlarını doyurunca 

onları akarsu kenarına getirip su içmelerini sağlamıĢ. 

Hayvanların içtikleri billur suların içinden ansızın ―Syrinx‖ 

isimli bir su perisi görünüvermiĢ çoban ‗Pan‘a. Çoban 

Pan su perisinin güzelliği karĢısında adeta büyülenip 

hemen kıza âĢık olmuĢ. Ona ulaĢmak için elini uzatmıĢ, 

lakin su perisi kılık değiĢtirip kamıĢ bitkisi oluvermiĢ. 

Çoban Pan ne yapsın, almıĢ eline bıçağı, kesmiĢ 

kamıĢtan bir parça, tüm hünerini icra ederek kendine 

güzel bir kaval (flüt) yapmıĢ. BaĢlamıĢ kavalı üflemeye. 

Öyle güzel çalmıĢ ki çevredeki tüm canlılar ve su perileri 

büyük bir dikkat ve hayranlıkla Pan‘ın üflediği kavalın 

sesini dinlemiĢler. ĠĢte o zamandan beri dağda, bayırda, 

ovada kaval çalan çobanlar görürüz. Onlar aslında eski bir 

geleneği, aĢkı tekrarlıyorlar. Onların Pan‘la Syrinx‘in 

266

aĢkını, öyküsünü bilip bilmediklerini söylemek zor olsa da 

belli ki aĢk ölümsüz, devam edip gidiyor. ġarkılarda, 

türkülerde, gazellerde yalan veya yanlıĢ olsa bile... 

Ölüm gerçek ve çaresi yok. Ġnsan yaĢı uzamakta 

olsa da ölüm kaçınılmaz. YaĢlılık sağlık sorunu da varsa 

zor. Aile yakınlarından yaĢlı bir teyzemiz hayatı çok 

seviyor olmalı ki bir sohbetimizde bana Ģöyle yakınmıĢtı. 

―Erol oğlum, tıp ilerledi, her türlü icat yapılıyor da ölüme 

çare bulunmuyor‖ dedi. Biz de konuyu biraz da provoke 

ederek, ―Teyze, gerçekten doğru söylüyorsun, bilim 

adamları her tür çalıĢma, araĢtırma ve buluĢlar yapıyorlar. 

Belki insan ömrü daha çok uzayacak‖ der demez, ―Napan 

ben onların çalıĢmasını, ben öldükten sonra uzamıĢ ne 

yazar, söyle onlara ellerini çabuk tutsunlar, Ģu güzel 

Marmaris‘te birkaç yıl daha yaĢamak Ģansım olsun‖ deyip 

hüzünlendik, sonra da gülüĢtük. 

Tarih öncesinde ölüme çare bulunmuĢ. Bir 

mitolojik hikâyedir bu. Sağlık tanrısı Asklepion bulduğu 

ilacın reçetesini elinde taĢırken baĢ tanrı Zeus ölümsüzlük 

sadece kendisine kalsın için Asklepios‘u yıldırımıyla 

çarparak olduğu yere yığıp kül edivermiĢ. Asklepios, 

elindeki ölümsüzlük reçetesiyle birlikte toprağa karıĢıp 

gitmiĢ. Aslında gitmemiĢ, topraktan, reçeteden çıkma bir 

bitki yetiĢmiĢ. Adı ‗sarımsak‘ olmuĢ. O günden beri biz 

dünya insanları bilmeden sarımsak yeriz. Almanya‘ya ilk 

iĢçi olarak giden Türk vatandaĢlarımıza Almanlar çok 

sarımsak yedikleri için küçümser ve aĢağılayıcı gözle 

bakar, ―Sarımsakçı Türkler‖ derlermiĢ. Almancı adını 

taktığımız Almanya‘da çalıĢan vatandaĢlarımızın ifadesine 

göre Ģimdi Almanların çoğu sarımsakçı olmuĢ. Tabii ki 

uzun yaĢayabilmek için...Sağlıklı, mutlu ve uzun bir 

yaĢam dileğimle...15.07.2003 

267

AŞURA GÜNÜ 

Aslı ‗AĢure‘ değil ‗AġURA‘. Biz ‗aĢure‘ diyoruz. 

Arapça‘da aĢere (on)) kökünden gelmektedir. Yani 

‗Onuncu Gün‘. Muharrem ayının 10‘nuncu gününde 

Kerbelâ‘da Hazreti Ali‘nin oğlu Hüseyin‘in Ģehit ediliĢinin 

de adıdır AĢura. Biz buradan çok gerilere gidip biraz daha 

karıĢtıralım AĢura‘yı iyi piĢirmek için... 

Ansiklopedik bilgilere göre, AĢure Günü‘nden 

anlaĢılan Musa Peygamber ile Ġsrailloğulları‘nın Firavunun 

baskısından kurtulmaları nedeniyle gün batımından yine 

gün batımına yirmi dört saat süreli oruç tuttukları, 

hububattan yapılmıĢ bir tatlı ve bir çorba ile oruç açtıkları 

bir kutlama günüymüĢ. AĢure günü geleneği 

Müslümanlığa Musevilikten geçmiĢ. Müslümanlar 

tarafından daha çok benimsenen bir baĢka görüĢe göre 

bu gelenek peygamber Ġbrahim‘e kadar uzanır ve aĢure 

günü Cahiliye Döneminde de Araplar tarafından kutsal 

sayılır, kutlanırmıĢ. Peygamberimizin eĢi AyĢe‘nin 

belirttiğine göre, KureyĢ Kabilesi aĢure günü oruç 

tutarmıĢ. Ancak, Hicretin ikinci yılında (MS.624) Ramazan 

Orucu farz kılınınca Peygamberimiz aĢure günü oruç 

tutmayı bırakmıĢ. 

Nuh‘un gemisinin Büyük Tufan‘dan, Ġbrahim 

peygamberin Nemrut‘un ateĢinden o gün kurtulduğu, 

peygamber Yakup‘un oğlu Ġsmail‘e o gün kavuĢtuğu, yine 

Ġbrahim Peygamberin Kâbe‘yi bir AĢure Günü‘nde inĢa 

ettiği kutsal kitaplarda geçmiĢtir. Hazreti Ali‘nin oğlu 

Hüseyin‘in AĢure Günü olan 10 Muharrem‘de Ģehit 

edilmesi aĢure‘nin Ġslam tarihindeki önemini arttırmıĢ, 

ġiiler bu günü yas günü olarak kabul etmiĢlerdir. 

AĢure, hepimizin bildiği üzere kırık buğday, pirinç 

unu, kuru fasulye, nohut, bakla, kuru üzüm, kayısı, kuru 

incir, portakal kabuğu, fıstık, fındık, ceviz, badem, nar ve 

gül suyuyla yapılır. Burada aklımıza gelmeyen baĢka 

268

katkılar da olabilir. Bu günlerde akraba ve dostların bir 

kase içinde evimize gönderdikleri veya bizzat getirdikleri 

aĢure ülkemizde her yıl uygulanan bir gelenektir. Rehber 

olarak Anadolu üzerindeki zenginliği, hem tarih ve kültür 

ve hem de arkeolojik, etimolojik ve folklorik olarak aĢureye 

benzetiriz. Binlerce yıldan beri Güney‘den Kuzey‘den, 

Doğu‘dan Batı‘dan bir çok kavimin ayak bastığı, iz 

bıraktığı, kendi kültür ve folklorunu Anadolu‘ya taĢıdığı 

tarihi bir gerçektir. Bugün, Anadolu Medeniyetleri olarak 

tanımladığımız bu kültür zenginliği bunun kanıtıdır. Bu 

zenginlik, çeĢitlilik bir bakıma aĢureye benzemektedir. 

Efsaneye göre, Nuh tufanında hazreti Nuh‘un 

teknesine binenlerin beraberlerinde getirdikleri kuru 

yiyeceklerden yapılan tatlının veya yemeğin adı da 

aĢuredir. AĢurenin o güzel lezzeti, yemesinin hoĢluğu 

nasıl küçük bir kâsenin içinde ve üzerindeki tarçınıyla 

bizlere ―Yemeyip de yanında yat‖ dedirtiyorsa, Anadolu 

topraklarında yaĢayan ulusumuzun her bireyi bir kâsenin 

içindeki aĢure gibi birlik ve beraberlik içinde, tasayı, 

kıvancı paylaĢarak huzur ve güven içinde yaĢadığında 

tüm sorunların üstesinden gelir. Bazen önümüze sorunlar 

çıkar, tekerleğe çomak sokanlar olur. Bunlar hep zengin 

tarihimizde olmuĢtur. Böylesi olaylar aĢurenin içindeki 

katkıların tadının bozulmasına, ayrıĢmasına çalıĢsalar da 

baĢarılı olamazlar. Buna izin vermeyiz. Birlik ve 

beraberliğimiz bin yıllarca yaĢayan aĢura gibi sonsuza 

dek yaĢayacaktır, yaĢamalıdır da... 

Çocukluk yıllarımın Marmaris‘inde Karabiberlerin 

Ali Amca Kocapınar‘ın (ġadırvan) yanındaki aĢçı 

dükkânında aĢure de satardı. Ailemden aldığım harçlıkla 

okul dönüĢü burada mutlaka durur, Ali Amcanın üstü nar 

taneleriyle bezeli aĢuresinden yerdim. ġimdi o tadı 

bulamasam da yine evlerde yapılan aĢureden yer, 

çocukluğumun ağız tadını almaya, yaĢamaya çalıĢırım. 

269

‗AĢure Günü‘ kutlu ve mutlu olsun! Ağzınızın tadı 

bozulmasın! 05.02.2009 

270

Marmaris Günnücek'te bir AĢure Günü ve AĢure 

kazanları 

271

BİR DALYAN TURU 

―Sezon yok, yıl boyu turizm‖ diyenlerin kulakları 

çınlasın. Bu sloganı neredeyse yirmi yıldır duyar, bir türlü 

gerçekleĢmediğini de görürüz. Nedenlerini yerel 

gazeteme daha önce defalarca yazdım. Olmadı. 

Tarımla uğraĢanların içinde bulunduğumuz 

mevsime ―Bağ bozumu‖ tanımıyla, turizmcilerin ―Sezon 

sonu‖ deyiĢleri galiba benzerlik taĢıyor. 

Sezon içerisinde kıyı demirleme yerlerinde sıkça 

görülen gulet yatlar her Sonbaharda sıraları gelince çekek 

yerlerinde karaya alınırlar. Ta ki sezon baĢı gelinceye 

kadar burada kıĢlarlar. Özel Fiber yatlar ve bazı ‗charter‘ 

tekneler ise kıĢı marinalarda geçirirler. 

Marmaris‘e en yakın tekne yapım merkezi 

Bozburun‘da Kasım ayı baĢında sezonun kapanıĢ 

kutlaması ‗Gulet Festivali‘ yapılır. Mavi Tur‘un yorgun 

savaĢçıları etkinliğe katılan ziyaretçileri son defa 

teknelerinde ağırlar, hep birlikte eğlenilir ve sezon 

kapatılır. Tıpkı bağ bozumu gibi... Biz de her yıl bu 

etkinliğe katılmaya çalıĢırız. Ama içimizdeki ses bize hep 

―KeĢke yıl boyu bu tekneleri iĢletebilsek‖ der. ―Sezon yok, 

yıl boyu turizm‖ en azından Mavi Tur iĢletmeci, mürettebat 

ve tekneleri için maalesef geçerli olamıyor. 

Burada, ―Sezon yok, yıl boyu turizm‖ diyenlerin de 

bir konuda hakkını yememek gerek. BoĢuna mı demiĢler, 

―Yiğidi öldür ama hakkını yeme‖ diye. Turizm yapma ve 

yaptırmanın değiĢik ve çoğalan alternatifleri içinde 

Marmaris‘te sadece ‗Kruvazör Turizmi‘ bu sloganı 

kullananları biraz haklı çıkaracak gibi görünüyor. Aslında 

gönlümüzden geçen; Kongre, dağcılık, treking (iz-yol 

bulma), rafting (Sal veya lastik botla nehirde maceralı 

spor yapma), dalıĢ, su sporları, kayak, ikinci bahar ve 

emekliler için özel kültür, kaplıca ve sağlık gibi çeĢitlilik 

272

içeren turizmin kıĢ mevsiminde de yapılmasıdır. Bu olursa 

sektör ve iĢletmecinin yeni sezona hazırlanma, personel 

istihdam ve eğitimi dahil bir çok sorun giderilmiĢ olacak, 

ve iĢletme tabiri caiz ise ‗islim üstünde‘ duracaktır. Bunun 

örneğini turizmde ileri gitmiĢ ülkelerde görüyoruz. . 

Konuyu, Marmaris‘i önümüzdeki gün ve aylarda 

ziyaretleri planlanan ve binlerce turist getirecek büyük 

kruvazörlere taĢımak istiyorum. Ġçinde bulunduğumuz 

Ekim ayında çeĢitli acentelere ait en az 10 turist gemisi 

limanı ziyaret edecek. Kasım ve Aralık aylarında da 

fevkalade bir olumsuzluk olmazsa bu gemilerin liman 

ziyaretleri yılsonuna kadar devam edecek. Söylenen o ki; 

―Gelecek sezon erken baĢlayacak ve kruvazör turizmi 

daha da canlanacak‖ deniyor. Bu durumda günlük ve 

yatısız kruvazör turist ziyareti yıl boyuna dönüĢebilir. 

Yeter ki Akdeniz‘e kıyısı bulunan ülkelerde, örneğin Mısır, 

Suriye, Ġsrail, Lübnan, Tunus, Cezayir ve Kıbrıs, hatta 

Türkiye gibi ülkelerde de turist, liman ve seyir güvenliğini 

olumsuz etkileyecek terör baĢta olmak üzere olumsuz 

geliĢmeler meydana gelmesin. Turist ve turizm için 

öncelikle aranan koĢulardan baĢta geleni güvenlik ve 

emniyet olduğunu herkes bilmektedir. 

11 Ekim 2006 Pazartesi günü limanımıza ünlü 

―Quinn Elizabeth-2‖ Transatlantiği geldi. Sayısı 1750‘ye 

varan çoğunluğu Ġngiliz yolcunun yarısı Kaunos 

harabelerini görmek üzere Dalyan‘a gitti. Diğer yarısı da 

çarĢıya alıĢveriĢe indi. Ben de rehber olarak takriben 17 

otobüsün birinde çoğunluğu Ġngiliz ve yaĢları 60-70‘in 

üzerinde olan turistlerimle Dalyan‘a gittim. Hava güneĢli, 

güzel bir sonbahar günüydü. Kültür turu yapacak ileri yaĢ 

turistler için bundan iyisi olamazdı. Turistlerimin, 

Marmaris-Dalyan güzergâhındaki tarla ve bahçelerle çam 

ormanı kaplı dağ ve tepeleri büyük bir zevk ve hayranlıkla 

izlediklerini gördüm. Gökova‘daki okaliptüslerle, piramit 

Ģeklinde kurutulmaya bırakılmıĢ susam demetleri, köy 

evlerinin çatılarındaki güneĢ enerjileri, üzerinde portakal, 

273

mandalina ve limonlarla yüklü narenciye ağaçları, 

zeytinlikler turistlerimin dikkatini çekti. Bunların hepsini 

onlar bana sormadan açıklamaya gayret ettim. Sorulanları 

yanıtladım. Bu tura katılmaktan mutlu oldukları 

yüzlerinden anlaĢılıyordu. Hele, Türk Bayraklarımızla 

donatılı Dalyan nehir teknelerine binince kaptanımızı 

ismiyle tanıttığımda hep birden coĢkulu alkıĢlayıĢları 

mutluluklarını belli etmiĢti. Teknede, ünlü kaya mezarları 

önünde motoru stop ettirip küçük bir açıklamada 

bulundum. Sonra kıyıya yanaĢıp arkeologların ‗Kazı Evi‘ 

olarak kullandıkları yapının hemen altındaki patika yolda 

15–20 dakikalık yaya yürüyüĢüyle kendimizi harabelerin 

arasında bulduk. Turistlerin ileri yaĢlarına rağmen bu dik 

yokuĢu fire vermeden tırmanıĢı sürdürmelerinden doğrusu 

mutlu olup onları tebrik ettim. Gurubumu, önce Roma 

Hamamı yakınındaki çitlembik ağacının gölgesinde 

oturtup temiz havayı teneffüs etmeye ve dinlenmeye, 

Akdeniz ve Ege‘nin mavi sularının kucaklaĢtığı denizi ve 

ünlü plajı izlemeye bıraktım. Ardından antik Ģehrin kısa bir 

tarihini anlattım. Eski liman, agora, tapınak ve Ģehir 

surları, ‗Caretta Caretta‘ kaplumbağalarından bahsettim. 

Kiliseyi, gözlem platformunu ve antik tiyatroyu ziyaret 

ettik. Gurubum tiyatroda oturmuĢ halde açıklamamı 

dinlerken içlerinden ayakta kalıp fotoğraf çekmekte olan 

70 yaĢlarında görünen bir erkek Ġngiliz‘in aniden yere 

yığılıp kaldığını gördüm. Hemen konuĢmamı kesip 

üzerine gittim. Tiyatroda bulunan diğer guruplar dahil 

yüzlerce turiste hitaben içlerinde doktor veya hemĢire olan 

varsa lütfen yardıma gelsin çağrısı yaptım. EĢi ve birkaç 

kiĢi hemen geldiler. Ġlk yardım yaptık. EĢine daha önce 

böyle bir rahatsızlığı olup olmadığını sordum. ―Olmadı‖ 

dedi. Hastayı gölgeye aldık. Ören yeri giriĢindeki 

görevliden yardım istedim. Olayı ayrıca acenteye cep 

telefonumla bildirdim. Bu arada hastanın yüzünü ve yere 

çarpan yerlerdeki kanamalarını çantamdaki oksijen ve 

steril kağıt mendil ile temizledim. Köyden araçla bir 

274

hemĢire geldi. Olayı anlattık. Hasta biraz daha iyileĢmiĢti. 

Koluna girip arabaya bindirdik. Tekneye kadar arabayla, 

sonra tekneyle Dalyan‘a geldik. Kendisi ve ailesine 

ambulansla hastaneye gönderebileceğimi söylediğimde 

―gerek olmadığını, iyi olduğunu‖ herhalde bir spazm 

geçirdiğini, gemide doktora görüneceğini söylediler. 

Marmaris‘e limana döndük. Ġlgimize defalarca teĢekkür 

ederek gemiye bindiler. 

Ġlkbahar ve sonbaharda ören yerlerini ziyaret eden 

turistlerin yaĢ ortalaması genelde yüksektir. Dalyan 

plajında yazın bulunan Kızılay bayraklı ilk yardım sağlık 

ekibinin hiç değilse gemi turlarının olduğu ve çoğunluğu 

yaĢlılardan oluĢan turlarda, günün belirli saatlerinde 

Kaunos harabelerinde bulunması turizm adına çok 

yerinde ve yararlı bir hizmet olur diye düĢünüyorum. 

Bayılan turisti harabelerin içinde sadece gölgeye 

taĢıyacak bir sedye bile bulunmayıĢı doğrusu bizi sıkıntıya 

soktu. Bu eksikliği ertesi günü doğrudan Muğla Valiliğine 

yazdım. Yararı olduğunu, en kolay ve çabuk ilk yardımın 

yapılması için gerekli önlemin alındığını ilgililerden 

öğrenip mutlu oldum. 14.10.2006 

275

‘Quinn Elizabeth’ Transatlantiği Marmaris'te 

08.11.2006 

276

BİR OTURUMUN ARDINDAN 

11 Kasım 2003 Salı gecesi yerel TV olan Kanal 48‘ 

de Sayın Kemal Aküzüm‘ün yönettiği ―Yansımalar‖ adlı 

oturumun birinci bölümünü izledim. KonuĢmacılar, 

Marmaris Mimarlar ve Mühendisler Odasına kayıtlı tanıdık 

hemĢerilerimizdi. Kariyerleri inĢaat ve mühendislik olsa da 

katılımcılara vatandaĢların telefonla sordukları sorular 

oturum konularından ziyade Marmaris‘in genel 

sorunlarını da içeriyordu. Onlar da sorulara yanıt vermeğe 

çalıĢtılar. 

Asıl mesele neydi? Bunun yanıtı çok basit. 

Marmaris’te geçmişte yapılan yanlışlıklar, çarpık 

yapılaşma ve halen tamamlandığı söylendiği halde 

tam randımanlı işlemeyen alt yapı sorunlarıdır. 

Mimar ve mühendisler olur da yapılaşmanın 

planlı, Marmaris’in konumuna uyan mimari 

estetik ve turizmine olumlu katkı sağlayacak 

perspektifler gündeme neden gelmesin? 

Geçmişten bugüne dere ve çayların yoğun 

yağışlarla sürüklediği alüvyonlarla dolmuş delta 

niteliğindeki kıyılara yakın yerlerdeki güzelim 

mandalina, portakal, limon bahçeleri imar 

tadilatları yapılarak çarpık yapılaşmaya kurban 

edildi. Toplantıda söz alıp konuşan Marmaris 

Mimarlar Odası Yönetim Kurulu Üyesi mimar 

Sayın Mustafa Eroğlu’nun “1980’li yıllarının 

başını felaketin başladığı bir milat olarak ele 

almamız doğru ve gerçekçi bir yaklaşım olur” 

demesi acı gerçeğin bir ifadesi oldu. 

277

1980’li yıllarda yazdığımız gazete yazılarım 

arşivimizde saklıdır. Israrla ve bıkmadan 

defalarca bu konuya değindim. Yine bu yıllarda 

Avrupa’dan yeni dönmüş, oralarda gördüklerimi 

Marmaris’te gördüklerimle kıyaslıyor, uyarılarda 

bulunuyordum. Marmaris’in sadece bizim değil, 

ülkemiz ve dünya insanlarının hayranlık duyduğu 

bir yer olduğunu, böyle oturum ve toplantılarla 

gündeme taşıyor, yerel gazetede yazıyordum. O 

zamanın yerel yönetici ve bazı turizm 

yatırımcıları beni neredeyse aforoz edecekler, 

“negatif düşünen adam” olarak tanımlayacaklardı. 

Bunların bana yanıtları özetle, “Vatandaşın yasal 

hakkını kısıtlayamayız, herkesin çocukları 

evlenecek, ev bark gerekli, mandalina, portakal 

karın doyurmuyor” oldu. Oysa asıl suçlular böyle 

düşünenlerdi. Geleceği görebilen, bilen için bu 

hakkı kullanmanın başka ve daha olumlu 

seçenekleri aranabilirdi. O kadar bilimsel veriler 

ve yöntemler vardı ki, bunu ortaya koymak 

işlerine gelmiyordu. 

Derdimiz sadece karada değildi. Denizde, kıyılarda, 

Marmaris Körfezi‘nde de yapılaĢma baĢladı. Bunun için 

de mücadele verdik. Basit hesaplamayla körfezin ömrünü 

tahmin ettik. Ġç körfezlerin doğal kaderi tarihteki 

örneklerine bakınca gerçekten ilginçtir. Tarihte Ġzmir 

Körfezi‘nin bir ucu bugünkü EĢrefpaĢa‘daki Agora‘da, 

diğer ucu da Bayraklı ‗daydı. Dalyan (Kaunos) Ģehri 

kaplumbağa plajından dört km. içerde, harabelerin 

bulunduğu yerdeydi. Efes antik kentinin limanı Büyük 

278

Tiyatroya yakındı. Bu gün deniz Pamucak‘tadır. 

Neresinden bakarsak bakalım Ege Denizi 4 ila 5 km. 

çekilmiĢ. Bunlara daha baĢka limanları ekleyebiliriz. 

Marmaris‘e gelince; Marmaris Körfezinin geçmiĢ 

tarihte kuzey kıyıları Beldibi‘nde olup Antik Ģehir olan 

Physkos‘un limanı sanayi sitesindeydi. ġimdi Marmaris 

Kalesinin bulunduğu sit ve tepe bir ada idi. Bu durumda 

gelecekte Marmaris Körfezi Cennet Adasına doğru dolup 

bataklığa dönüĢecek. Bu süreci uzatmak elimizdedir. 

Körfezin her yıl kıyılarından içeri doğru küçüldüğünü, 

tabanından yağmurlar sonrası gelen ve körfezin suyunu 

çikolata rengine dönüĢtüren toprakla dolma, sığlaĢma ve 

kirlenme süreci yaĢadığı bir gerçektir. Bunun aksini 

söyleyecek çıkarsa öylesinin alnını karıĢlamam, elini 

öperim.... 

Olası deprem tehlikesi ayrı bir meseledir. Bu sorun 

‗Demokles‘in Kılıcı‘ gibi tepemizde durmaktadır. 1999 

Ağustos‘unda meydana gelen Marmara Depremi sonrası 

hepimizi bir korku sarmıĢtı. Çabuk unutuldu. Anılan 

oturumda bu konu değerli bir inĢaat mühendisi 

hemĢerimiz tarafından dile getirildi. Afet halinde kurtarma 

konusunda Marmaris‘te de bir tim kurulduğu söylendi. 

Fakat afetten öncesi için kapsamlı bir çalıĢmanın 

yapıldığını hiç duymadık. Oturumda yine baĢka bir inĢaat 

mühendisi ―Deprem evleri bölgesine yapılan inĢaatların 

elli santim derinliğe atılan temelleri var‖ dedi. Buranın ve 

benzer yerlerin risk alanı olduğu yine baĢka bir uzman bir 

ağızdan söylendi. O an, o gün bunu duyan, TV‘de isleyen 

ve anılan beĢ katlı binalarda oturan hemĢerilerimizin ruh 

haletini, psikolojisini düĢünebiliyor muyuz? Bu onlara 

olduğu kadar bizi de endiĢe vermiyor mu? Bu güne kadar 

bu yapılarda bir iyileĢtirme, denetim yapıldı mı? Bunun 

olası Ģiddetli bir depremde hesabını kim verecek? 

Ülke genelinde çok katlı yapılaĢmanın olduğu ve 

fay hatlarının geçtiği baĢka riskli yerlerde oturan 

279

insanımızın da durumu elbette bundan farklı olmasa 

gerektir. Bu riski ve korkuyu yaĢayanların tek teselli 

kaynağı, ―Biz inĢaatta demir ve çimentoyu çok kullandık‖ 

gibi maalesef saf ve bilinçsiz, tabiri caizse ―Züğürt 

tesellisi‖ ile yetiniliyor. BaĢımıza ne geliyorsa maalesef 

bilim, ilim ve tekniği göz ardı ederek kendimizi sadece 

kadere terk etmemizden ileri geliyor. Böyle yapan ülkelere 

‗Üçüncü Dünya Ülkeleri‘ deniyor. Ġster kabul et, ister 

etme... 

Sonuçta; bu tür toplantı ve programların yararına 

inanırım. Riskli yapılaĢma alanı olan çok katlı yerler ve 

özellikle deprem evlerindeki yapılaĢmadan bazı görüntüler 

bu oturuma taĢınabilirdi. Oturumda öncelik, önemine 

binaen yapılaĢmayla ilgili konuĢan sözcülere verilmeli, 

oturumun seyrini bozmadan izleyenlere ve ilgililere gerekli 

uyarı ve bilgileri iletebilmeleri sağlanmalıydı. Kısıtlı zaman 

içinde izleyicilerden telefonla konu dıĢı soru almak 

oturumun akıĢına ve konuĢmacıların konu dıĢında da 

sorulara muhatap olmalarına neden oldu. 12.11.2003 

280

BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ? 

— Marmaris Limanını ziyaret eden Amerikan Askeri 

Gemilerinde sabah kalk borusunun ardından Amerikan ve 

Türk Milli MarĢlarının kasetten çalındığını ve bunun Yat 

Limanından duyulduğunu... 

— Tarihte çıplak kadın heykelcikleri ilk defa 

Anadolu‘da yapılmıĢ. Nasıl mı? ĠĢte kanıtı. Konya- 

Karahöyük kazılarında çıkarılan eserler arasında Erken 

Hitit Çağı‘na ait kanatlı, çıplak ve bikinili ĠĢtar (Asur 

Tanrıçası) heykelleri de bulunmuĢ. Demek ki boĢuna 

değil, MÖ.4.asrın ünlü helkeltraĢı Praksiteles‘in Knidos‘ta 

yonttuğu, biri giysili ve diğeri çıplak iki heykelden çıplak 

olanı Knidosluların beğenisini kazandığı için Datça‘da 

kalmıĢ. Giysili Tanrıça Afrodit‘i (Venüs) Ġstanköy (Kos) 

Adası halkı tercih etmiĢ. ―Bu ne demek oluyor‖ 

diyebilirsiniz. binlerce yıl öncesi Anadolu‘da sanat 

sergilemek ahlaki kısıtlamalara takılmıyormuĢ. O çağda 

Anadolu‘da çıplak insan heykeli canlıların doğal 

durumunu ve güzelliğini yansıtmak için yontucular 

tarafından sanat kabul edilerek yapılırmıĢ. Daha düne 

kadar Ankara‘nın Sıhhiye kavĢağındaki Hitit GüneĢ 

Kursu‘na, parklardaki çıplak Venüs heykellerine karĢı 

olanlar bilmem hala aynı kafadalar mı? O dönemde 

Marmaris‘e çok yakın olan Knidos Afrodit‘inin çıplak 

heykelini görmek için uzaklardan Karya‘ya gelenler 

bölgenin ilk turistleri olmuĢlardır. Özetle söylemek 

gerekirse bölgemizde ‗Turizm‘ dün veya bilmem kaç yıl 

önce değil bundan 2500 yıl önce baĢlamıĢ... 

—Antik Dünyanın 7 Harikasından 2‘si ülkemizdedir. 

Bunlar, Efes‘in ‗Tanrıça Artemis‘i (Diana) adına yapılmıĢ 

Ġyon Tarzındaki Tapınak ile Bodrum‘daki Karya Satrapı 

Mausolus adına karısı ve aynı zamanda kız kardeĢi 

Kraliçe Artemisia tarafından MÖ.4. yüzyılda inĢa edilmiĢ 

‗Mausoleum‘ adlı Anıt Mezar‘dır. Diğer 5 harika ise 

281

Ģunlardır. Babil Kraliçesi Semiramis‘e ait ‗Asma 

Bahçeleri‘, ‗Mısır Piramitleri‘, ‗Ġskenderiye Feneri‘ (Pharos) 

Rodos Adasında liman ağzında GüneĢ Tanrısı Apollon‘a 

adanmıĢ ‗Colossus‘ ve HelkeltraĢ Phidas tarafından 

yapılıp Parthenon-Athena Tapınağında sergilenen ‗Zeus 

(Jupiter) Heykeli‘dir. Bunlardan, MÖ. 4. Yüzyılda 

Ġskenderiye Fenerini inĢa eden mimarın Datça-Knidoslu, 

yani hemĢerimiz Sostratus olduğunu biliyor muydunuz? 

— Hürriyet Gazetesinde Sayın Yalçın Bayer‘in 

―Yeter, Söz Milletin‖ köĢesinde bir okur ‖Cenaze töreninde 

tabutun üzerine konan yeĢil örtü üzerindeki Arapça 

yazının ne anlam taĢıdığını acaba insanlar biliyor mu?‖ 

demiĢ. Sizi bilmem ama ben bilmiyordum, öğrendim. ĠĢte 

anlamı: ―Herkes ölümü tadacak ve bize 

döndürüleceklerdir‖ Bu bir Ayeti Kerime‘ imiĢ. Okur 

eklemiĢ;‖ Bunun neden Türkçesi yazılmıyor‖ diyor. Benim 

buna yanıtım ―Okur hem haklı hem de haksız‖ olacaktır. 

Haklı, çünkü tüm canlılar vadesi gelince öleceğini 

anımsayarak ölçülü olmalıdır. Haksız, çünkü insan olarak 

her cenazede ölümün ne olduğunu görüyoruz. Bunu 

ayrıca dikte eder gibi okutmanın gereği var mı? Türkçe 

olsa ne yazar, Arapça olsa ne? En iyisi Halk Ozanımız 

Yunus Emre‘nin aĢağıdaki dörtlüğünü ve felsefesini 

algılamakla yetinsek olmaz mı? 

―Geldi geçti ömrüm benim Ģol yil esüp geçmiĢ gibi 

Hele bana Ģöyle geldi bir göz açıp getmiĢ gibi. 

ĠĢ bu söze Hak tanuktur, bu can gözüne konuktur, 

Bir gün ola çıka gide kafesten kuĢ uçmuĢ gibi‖... 

Yunus Emre (1238-1320) 

282

- Amerika‘daki dünyanın en yüksek dikilitaĢı 

‗Washington Anıtı‘dır. 1848–1888 tarihleri arasında ve 

169,29 metre yükseklikte inĢa edilen bu anıt ülkenin 

kurucusu George Washington‘a ithaf edilmiĢtir. Anıtın 

açılıĢında gönderilen hediyeler arasında Osmanlı Sultanı 

Abdümecid‘in mermer plaket üzerinde PadiĢah Tuğrası ile 

Türk hat sanatının örneğini içeren bir yazıt vardı. Bu 

hediye halen anıt üzerindedir. Anılan eser zamanın ünlü 

hattatı Kazasker Mustafa Ġzzet Efendi tarafından 

yazıldığını... Ankara‘yı 6.4.2009‘da ziyaret ederek 

TBMM‘de bir konuĢma yapan ABD BaĢkanı Obama 

―Bağımsızlığımızda bize birçok ülke dost ve destek oldu. 

Bunlardan birisi de Ġstanbul‘dandı. Dostluğumuz 156 yıl 

geçmiĢe dayanıyor‖ dediğini... Hat sanatçısı Kazasker 

Mustafa Ġzzet Efendinin deri üzerine iĢlediği Arapça Allah, 

Peygamber, 4 Halife, Hasan ve Hüseyin yazılı 8 yuvarlak 

levhanın her birinin çapının 5.60m.olduğunu, bunların 

Ayasofya müzesinin tavanında asılı durmakta olduğunu... 

283

Amerika'daki George Washinton Anıtı 

— Olimpiyat Oyunları eski Yunanda BaĢ Tanrı Zeus‘a 

yapılan dini merasimin bir parçasıydı. Daha sonra modern 

oyunlar, sportif disiplinle insanların bazı yönlerini terbiye 

edip geliĢtirmesi, dünya barıĢına katkı sağlanması 

amaçlanmıĢtır. Oyunlar bir sporcunun Olimpiyat AteĢini 

yakmasıyla baĢlar ve tüm oyunlar süresince meĢale 

yanar. Oyunların bitiĢinde söndürülür. 

284

Beş kıtayı temsilen ilk kez 1920 Olimpiyatlarında 

kullanılan Olimpiyat Bayrağı beş dairenin birbirine 

geçmesinden oluşur. Mavi daire Avrupa'yı, sarısı Asya'yı, 

siyahı Afrika'yı, kırmızı Amerika'yı, yeşil de Avustralya'yı 

temsil eder. Bu beş kıtanın üzerinde bir tek güneş parlar. 

Güneş ışınlarından yararlanılarak bir büyüteçle yakılan 

olimpiyat meşalesi ve birbirine geçmiş 5 dairenin sloganı 

ise Latince „Circus‟ (Daha hızlı) „Altius‟ ( Daha yüksek) ve 

„Fortius‟ (Daha güçlü) demek olduğunu... 

285

Ünlü helkeltraĢ Phidas’ın yontusu olan Zeus Heykeli 

(kopyası). 

Aslı antik çağın 7 harikasından birisiydi. Sağ elinde 

Nike, solda ise Tanrısal Simge ve Asa ile. 

(Atina Akropolindeki ‗Atena Tapınağı‘ için yapılmıĢ) 

— Zeytin Ağacının adı kutsal kitaplarda da geçer. 

Âdem Peygamber ölmeden önce oğullarından birisini 

yanına çağırıp bir isteğini iletir. Nedir bu istek? Allahtan 

merhamet ve af dilemek için üç ağacın tohumlarını bulup 

getirmesini ve onların kendi ağzına konulmasıdır. Oğul 

286

abasına sorar. ―Baba, hangi ağaçların tohumlarını 

getireyim‖ der. Âdem ağaçları tarif eder. Oğul babasının 

dileğini yerine getirmek için hemen koĢarak gider ve 

istenilen ağaçların tohumlarını, (çekirdeklerini) getirip 

babasının ağzına koyar. Ardından Âdem ölür, toprağa 

gömülür. Aradan aylar, yıllar geçer, mezarının üzerinde üç 

adet taze fidan belirir. Hızla büyürler. Bunlar Zeytin, Sedir 

ve Selvi ağaçları olurlar. Zeytin BarıĢı, Sedir sağlık, güç 

ve kuvveti, Selvi ise ölümü simgeler. ―Ölüm Allahın emri‖, 

―Ölüm yüz akı‖ gibi sözler ebedi ayrılıklar sonrası sıkça 

söylediğimiz sözlerdir. Selvi ölümü simgeler ama 

mezarlıklarda yatan mevta(ölü) ruhlarının selamete, 

aydınlığa eriĢmesine adeta basamak olur. Ġyi ruhların 

koruyucusudur. En büyük dedemiz Âdem‘in demek ki bir 

bildiği varmıĢ. Kim bilir? Ben de bu ağaçlardan 

Karaca‘daki tarlamıza diktim. ―Ne olur ne olmaz‖ 

diyerekten... 

Hitit GüneĢ Kursu 

287

— Hitit GüneĢ Kursu, Orta Anadolu‘da kurulmuĢ 

Hitit Uygarlığı sanatının sembolü sayılan bir nesnedir. 

GüneĢi sembolize eden dairesel biçimin etrafına 

yerleĢtirilmiĢ öğelerden oluĢur. Bazılarının üstünde ses 

çıkarması için sallanan parçalar, kimisinde barıĢı 

sembolize eden geyik figürü, kimisinde de üremeyi 

sembolize etmek üzere kuĢ, ağaç figürleri vardır. AhĢap 

asaların ucuna takılarak dini törenlerde kullanıldığı veya 

at koĢum takımlarının arasında kullanıldığı sanılmaktadır. 

Genellikle tunçtan yapılır. 

Tunç Hitit GüneĢ Kursu simgesi kiĢisel kartvizitimi, 

tunçtan yapılmıĢ bir mermer tabalı kopyası da çalıĢma 

masamı süsler. (EU) 

288

SON SÖZ VE ġĠĠR 

Dün geçmiĢte kaldı. Yarın ne olacağı belli olmaz. 

Bugün size bir hediyedir. Değerini bilin! 

(Anonim) 

(Yesterday is history. Tomorrow is mystery. Today is a gift 

that is why it is called ‗Present‘). 

―DüĢüncen konuĢmana, 

KonuĢman hareketine, 

Hareketin kaderine yansır. 

GÜZEL DÜġÜN, GÜZEL YAġA... 

Mevlana Celaleddin-i Rumi 

YOK, BÖYLE BĠR YER 

Marmaris‘te yaĢarız, 

Kıymetini bilmeyiz, 

Millet Amerika‘dan gelir, 

Biz denize bile girmeyiz... 

Gelen bir daha gelir, 

Gelen bir daha gelir, 

Rus‘u, Alman‘ı Ġngiliz‘i, 

Sanki onlar Marmarisli, 

Biz birbirimiz görmeyiz... 

AlmıĢ herkesi para deliliği, 

Giyim guĢam hep afili, 

Gideceğimiz yer zaten belli, 

Görsek de selam vermeyiz... 

289

Kaç kiĢiydik, kaç kiĢi kaldık, 

Nerelerden nerelere geldik, 

Biz birlikte n‘olduk, 

Marmaris‘çe bile gonuĢmayız... 

Bene bakın bene bakın... 

GeçmiĢ uzak, ölüm yakın, 

Marmaris‘e sahip çıkın, 

Böyle bir yer bulamayız... 

Feyzus böle demiĢ, 

Ġyi de demiĢ, 

Ġmzamı atarım altına, 

Aynen öööle... 

Yani...Bence ... 

Fevzi Olcay (Feyzus) 2009 

HemĢerim Fevzi Olca haklı. ‗Yok böyle bir yer‘ diyor 

Ģiirinde. Bir baĢkasında da ‗Marmaris‘imi Verin Geri‘ diyor 

AĢağıya birkaç fotoğrafını aldım Marmaris‘in. Bunlara 

bakıp siz de kendi kendinize ―VAR MI BÖYLE BĠR YER‖ 

sorusunu sorup yanıtlayın... 

MARMARĠS‘ĠMĠ VERĠN GERĠ 

Yalancıyı, Burnucunu, Ilıca‘yı, 

Tahta köprüyü, Çulluğu, DevedaĢını, 

Ġskeleyi, DaĢlığı, Mengeneyi, 

Marmaris‘imi verin geri. 

Kaldırın yatları, guletleri, 

Bağlayın Hürriyet‘i, Süzer‘i, 

Görmek istiyorum eski düzeni, 


290

Yıkın apartmanları, kırın betonları, 

Bahçeli, ağaçlı, çiçekli, 

Nerede o güzelim depremevleri, 


Kısayalı‘ya, DaĢlığa, Uzunyalı‘ya, 

Çekelim kayıkları tekneleri, 

Özlemedik mi Hoo, Hu, Yussa Bre demeyi, 


Fevzi Olcay (Feyzus -2008) 

HemĢerim Feyzus ‗Yok böyle bir yer‘ diyor önceki 

Ģiirinde. Bir diğerinde ise ‗Marmaris‘imi Verin Geri‘ diyor. 

Ben de buradan kendisine katılarak, ―Gidenler Gelmez, 

Gidenler gelmez, ama bilelim yitirdiklerimizi, hiç değilse 

kalanları koruyalım, yaĢatalım‖ diyorum. 

AĢağıya albümden birkaç fotoğrafını aldım 

Marmaris‘in. Bunlara bakıp siz de kendi kendinize ―VAR 

MI BÖYLE BĠR YER‖ sorusuna yanıt verin değerli 

okurlar... 

ALBÜMDEN BAZI FOTOĞRAFLAR 

291

Marmaris Kalesi ve Liman 

292

Marmaris’e Marinadan bir bakıĢ 

293

Amerikan Uçak Gemisi 'Enterprise' Marmaris Limanında 

08.02.2011 

Marmaris Boğazından gemiyle çıkıĢ. Sağda, Boğaz Feneri, 

Keçi Adası ve arkada Ġçmeler 

294

Sedir Adasında 'Siklamen' çiçekleri 

MTO BaĢkanı Mehmet Baysal, Prof.Dr. Haluk Soyuer, yazar 

Erol Uysal (ortada) bir toplantıda 

295

Bir toplantıda Yönetim Kurulu Üyeleri ve diğer davetlilerle 

11.03.2011 

Uzman arıcı bal arılarıyla 

296

Marmaris Belediye BĢk.Ali Acar Rehberler gününde 

rehberlerle 21.02.2009 

297

Marmaris'in MISTAN SOKAĞI - Marmaris Belediyesi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?