İndirmek için tıklayınız. - Galvanoteknik.org

Kaplama Banyosu Kontrolü
hazırlanır, tavsiye edilen banyo bileşimi kullanılarak, asiditenin yoğunluğu uygun asit veya alkali ile ayarlanıp pH
en uygun değere getirilebilir.
Bununla birlikte katot filminin pH’ ı, banyo bir kez çalışmaya başladıktan sonra katot filmindeki metal
konsantrasyonu banyo çözeltisindeki metal konsantrasyonu ile aynı olmayacağından, banyo çözeltisinin pH’ ı
kadar gerekli değildir. Katot filminin çalışma biçimine ve bileşimine bağlı olarak, Şekil 17’ de görülebileceği gibi,
filmin pH’ ı banyo çözeltisinin pH’ ından düşük veya yüksek olabilir.
Örneğin, bir asitli bakır banyosunda katot tabakasında hidrojen iyonlarının dağılımı şekildeki gibi olacaktır.
Diğer bir deyişle filmin pH’ ı banyo çözeltisinin pH’ ından daha düşük olacaktır çünkü, hidrojen iyonları katoda
çekilir ve banyoya göre daha asidik hale gelmeye başlar. Akım yoğunluğu biraz yükseltildiğinde katot daha fazla
hidrojen iyonu çekeceğinden katot filminin asiditesi artar. Akım yoğunluğu daha fazla artırıldığında çevrede
yeteri kadar bakır iyonu kalmadığından hidrojen kaplanmaya başlar. Akım yoğunluğu artırılıp daha fazla hidrojen
iyonu kaplandıkça katot filminin asiditesi azalır, demek ki pH azalmaya başlar. Eğer akım daha fazla artırılırsa
katotta bazik bileşikler kaplanacak ve kaplama kötü olacaktır. Bu kaplama genellikle pütürlü ve koyu olup,
yanık kaplama olarak adlandırılır.
Nikel kaplamada bu etki nedeniyle banyo çözeltisine tampon 55 olarak borik asit ilave edilir. Tampon, katot
filmi için ilave hidrojen iyonu deposu gibi davranır. Bu ilave hidrojen iyonu kaynağı hidrojen kaplanması
nedeniyle katot filmindeki hidrojen iyonlarının tükenmesinin önüne geçmeye yardımcı olur.
Benzer şekilde, anottaki pH da oradaki difüzyon filminde olanlara bağlı olarak değişir. Eğer anot %100
verimle çözülebilir ise oksijen gazı oluşmaz 56 ve yerel hidrojen iyonu dengesi bozulmaz. Öte yandan, ara sıra
anot verimi %100’ ün altına düşer ve oksijen (banyonun hazırlanışına göre bazen klor veya siyanojen (C2N2))
açığa çıkar. Bu hidrojen iyonlarının artmasına neden olarak dengeyi bozar, banyonun asiditesinin yükselmesine
yol açar (pH azalır) ve bu durum biraz sonra katotta kendini hissettirir. 57 Bakır kaplama konusunda göreceğiniz
üzere, bu gerçek uygulamada asitli bakır sülfat banyolarında pH kontrolü veya yükseltilmesinde kullanılır. Böyle
bir durumda pH’ ı düşürmek için belli bir süre çözünmeyen kurşun anot kullanılabilir.
Genellikle asitli kaplama banyolarında katot verimi anot verimini aşarsa banyo daha asidik hale gelmeye
başlar (pH düşer), tersi de doğrudur. Alkalik banyolarda da durum aynıdır.
Eğer bir kaplama banyosunun bu hususta bakımı belli bir süre ihmal edilirse, pH değişikliği katot filminin pH’
ına da yansıyacağından, elde edilen kaplamanın kötü olmasına neden olabilir. Bu sebeple bir kaplama
banyosunun pH’ ı banyonun kimyasal bileşiminden daha sık kontrol edilmelidir.
pH KONTROLÜ
Bu iş için pH’ a duyarlı boyalar kullanılır (genellikle şerit şeklindeki kağıda emdirilmiş veya suda
çözülmüştür). Kağıt şerit yöntemini kullanmak oldukça basittir. Üzerinde değişik boyalar emdirilmiş çok sayıda
bant vardır. Şerit kaplama banyosuna daldırılır, 5-10 saniye tutulup çıkarılır. Üzerindeki kalan banyo sıvısı
silkelenir. Şeridin üzerindeki bantlarda renklenme olur. Testte elde edilen renk, renk skalasındakilerle
Sayfa 30