İndirmek için tıklayınız. - Galvanoteknik.org

Bilinmeyeni (b) eşitliğin sol tarafına alırsak,
Bilinmeyen miktarda (b) =
Kaplama Banyosu Kontrolü
Bilinen miktarda eklenmiş (a)
(a / b)
Bu birkaç değişkenli basit eşitlik çoğu kaplama banyosunun analitik kontrolünün esasıdır.
Sofra tuzunun gümüş nitrat ile birlikte yaptığı çözeltisi örneğinden devam edersek, bu reaksiyon için formül
ağırlıklarının oranı Sayfa 22’ deki Atom Ağırlıkları Tablosu’ ndan kolaylıkla hesaplanabilir.
AgNO3 NaCl
Ag = 108 Na = 23
N = 14 Cl = 35,5
O3 = 48
170 (toplam) 58,5 (toplam)
Öyleyse a/b = (170) / (58,5) = 2,91
Şimdi bilinmeyen çözeltimize gümüş nitrat konsantrasyonu bilinen çözeltiden eklediğimizi düşünelim
(kolaylık olması açısından bir litre çözeltide 170 gr. olduğunu farz edin). Bunu çözeltiye bir büret ile (Şekil 15)
ekleyeceğiz. Büret ölçekli miktarlarda çözelti hazırlamaya yarayan bir laboratuvar gerecidir. Mesela, 100 ml.
bilinmeyen çözelti içeren bir cam kaba yavaş yavaş AgNO3 çözeltisi eklenir ve iyice karışması için sürekli
çalkalanır. Başlangıçta bürete 50 ml. AgNO3 konmuştur. İndikatör reaksiyonun tamamlandığını gösterdiğinde
bürete 45,10 ml. okunmaktadır. Öyleyse eklenmiş olan AgNO3 hacmi 50,00 – 45,10 = 4,90 ml.dir. Her bir ml.de
170 / 1000 = 0,170 gr. AgNO3 bulunduğundan, eklenen AgNO3 miktarı (0,170 gr/ml.) x (4,90 ml.) = 0,833 gr. dır.
Ağırlıkların oranını veren formül a/b = 2,91 olduğundan 100 ml. örnekte bulunan toplam NaCl miktarını yaklaşık
olarak (0,833 / 2,91) = 0,285 gram dır. Bu sonuca göre, bilinmeyen çözeltinin her 100 ml.sinde 0,285 gr. NaCl
olduğunu söyleyebiliriz. Bir litre çözeltide ise 10 x 0,285 gr. = 2,85 gr. tuz olacaktır. Bizim bulmaya çalıştığımız
değer budur.
Sonraki sayfada yer alan Atom Ağırlıkları Tablosu’ nda bilinen elementlerin yaklaşık atom ağırlıkları
verilmiştir. Eğer herhangi bir bileşiğin formülünü biliyorsanız, atom ağırlıklarını formüle koyarak molekül
ağırlığını hesaplayabilirsiniz. Örneğin, sodyum karbonatın formülü Na2CO3 tür. Molekül ağırlığını hesaplamak
için 2 sodyum atomu, 1 karbon atomu ve 3 oksijen atomunun ağırlıkları toplanır. (2 x 22,99) + (12,01 + (3 x
16,0) = 106,0 atomik kütle birimi.
Eğer (a) bileşiğinin kaç molekülünün örneğin daha önceki örneklerde görmüş olduğunuz gümüş nitrat gibi
bir (b) bileşiğinin x molekülüyle reaksiyona girdiğini biliyorsanız, ağırlıksal birleşme oranını (a / b) kullanarak, (a)
veya (b) bileşiklerinden birinin miktarı bilindiğinde diğer bilinmeyen bileşiğin miktarını bulabilirsiniz. Diğer bir
deyişle eğer banyoda (a) bileşiğinden ne kadar bulunduğunu bilmeniz gerekirse ölçülmüş miktarda (b) ayracı ile
reaksiyona sokarak bulabilirsiniz. Daha basit şekilde ifade edecek olursak, belli miktardaki (a) bileşiği, daima
belli miktardaki (b) bileşiği ile reaksiyona girer. Eğer ne kadar (a) bileşiği kullandığınızı biliyorsanız, ne kadar (b)
bileşiği olduğunu da bulabilirsiniz. Bunun tersi de geçerlidir.
Bu noktada kaplama çözeltilerinin kontrol analizinde kullanılan basit bir düşünceyi tekrar etmekte fayda
vardır : 38
Kontrol etmek istediğiniz maddenin ölçülebilen bir büyüklüğüne bağlı olarak değişen, banyoda
mevcut bulunan bir madde tespit edin.
Bu kimyasal, fiziksel, elektriksel veya manyetik bir özellik olabilir. Az önce anlatılmış olan durumda
kimyasal bir özellik (kimyasal reaksiyon) kullanılmıştır. Bir önceki örnekte ise fiziksel bir özellik olan ağırlık
kullanılmıştı. Birazdan kaplama banyosu kontrol analizinde kullanılan bir başka fiziksel özellik olan ışık
emilimini ele alacağız. Ancak, kaplama banyosu analizinde en yaygın kullanılan ve genellikle en basit olan
yöntem kimyasal özelliğin kullanılmasıdır. Bu yöntemin en yaygın şekli de volumetrik analiz olarak bilinir.
Sayfa 21