İndirmek için tıklayınız. - Galvanoteknik.org

Kaplama Banyosu Kontrolü
Bir kaplama banyosunun doğru çalışma sıcaklığı alışıldığı gibi çalıştırma şartnamesinde verilir. Mesela belli
bir banyo için çalışma sıcaklığı 50 ▲ 3 °C olarak verilmişse bunun anlamı, banyonun ideal çalışma sıcaklığının
50 °C olduğu ve her iki tarafta 3 °C’ lik sıcaklık değişiminde de iyi sonuç elde edilebileceği anlamına gelir.
Kaplama banyosunun sıcaklığı termostatla kontrol edilerek bu iki sınır değer arasında kalması kolaylıkla
sağlanabilir.
Eğer gerçekten tutarlı, kontrollü sonuçlar elde etmek istiyorsanız sıcaklıktaki küçük değişimlerin dahi
göründüğünden daha büyük etkiler yapabileceğini unutmayın. İyi bir kaplama banyo reçetesinin (özellikle kolay
kullanım için üretilmiş tescilli çözeltilerin) yeterince geniş bir çalışma sıcaklığına izin vermesi gerektiği doğrudur
fakat çok fazla sıcaklık değişimlerinde değişim çok güçlü olur. bundan dolayı size ilk tavsiyemiz şudur :
1. Bir kaplama banyosunda her iki yönde de sıcaklık değişiminin 1 °C’ den fazla olmasına izin
vermeyin. (Eğer daha düşük tutabilirseniz daha iyi olur.)
Bu sonuca doğrudan doğruya etki eder.
Manuel kontrollü ısıtma sistemlerinde uniform kaplama elde edeceğinizi zannetmeyin.
Modern kaplama imalathanelerinde manuel kontrollü ısıtma sisteminin modası geçmiştir. Bu şekilde ısıtılan
bir banyoda ne kadar dikkat ederseniz edin, bir başkasının yardımını dahi alsanız sıcaklığı sabit tutamazsınız.
İsterseniz deneyebilirsiniz. Bazen iyi sonuçlar elde etseniz de çoğu zaman elde ettiğiniz sonuçlar iyi
olmayacaktır.
Bu bizi bir başka ilginç noktaya götürür. Çoğu banyo için tavsiye edilen çalışma sıcaklığı oda sıcaklığıdır.
Peki oda sıcaklığı nedir? Bilmiyoruz. Kış aylarında soğuk bir Pazartesi günü 15 °C, yazın çok sıcak bir
günde ise 35 °C olabilir. Buna rağmen çoğu kaplama banyosu için “oda sıcaklığında” kaplama yapıldığı
belirtilir. Çoğu kaplamacı ve mühendis bunu değişmez bir gerçek olarak kabul eder ve elde ettikleri kaplamanın
neden uniform olmadığına şaşırırlar!
2. Uniform kaplama elde etmek için oda sıcaklığında bir kaplama banyosunda sıcaklık sabit
tutulmalıdır. Banyo sıcaklığı belli bir değere 23 (mesela 25 °C) ayarlanmalıdır ve ne olursa olsun, çevre
sıcaklığına bakılmaksızın bu değerde işletilmelidir. 24
Otomatik sıcaklık kontrollü kaplama banyolarında banyonun her tarafındaki sıcaklığın aynı (uniform)
olduğunu düşünmeyin.
3. Termostatla kontrol edilen bir kaplama banyosunda dahi, banyonun her yerindeki sıcaklık aynı
olmayabilir.
Bu durum özellikle karıştırmanın her yerde aynı olarak yapılamadığı büyük kaplama banyolarında ortaya
çıkar. Böylece banyodaki bazı yerlerin sıcaklığı diğer yerlerden farklıdır. Bu sıcaklık farkı bir potansiyometreye
bağlanmış termokuplu banyoya daldırarak kolayca kontrol edilebilir. Eğer bu kontrolde banyonun değişik yerleri
arasındaki sıcaklık farkının 0,5 °C’ den fazla olduğu görülürse karıştırma artırılmalı veya değiştirilmeli, ve/veya
ısıtma tertibi değiştirilmeli veya yeniden ayarlanmalıdır.
Sıcaklık kontrolü konusunu bitirmeden önce (ilerideki derslerde yeri geldikçe tekrar ele alınacaktır) son
olarak aşağıdaki durumu göz önüne alın.
Bir kaplamacı soğuk suda henüz duruladığı büyük ve kalın bir metal parçayı 54 °C’ de çalışmakta olan bir
krom banyosuna koyuyor. Birkaç dakika sonra donuk bir kaplama elde ettiğini görerek neden böyle olduğunu
anlamaya çalışıyor. Çünkü kısa bir süre önce aynı yüzey alanına sahip, daha ince bir metal parça kaplamış ve
mükemmel sonuç almıştır.
Peki neden böyle olmuştur? Büyük ve kalın parçanın banyo ile aynı sıcaklığa ulaşması için birkaç dakika
geçmesi gerekir. Eğer kaplamaya hemen başlanmışsa doğru sıcaklığın altındaki bir sıcaklıkta kaplama yapılmış
olur ve yanık kaplama elde edilir. İnce parça birkaç saniyede banyo ile aynı sıcaklığa ulaştığından, kaplama
başladığında banyo ile aynı sıcaklıktadır ve iyi bir kaplama elde edilir. Çoğu kez krom kaplamacıların bu hatayı
yaptığına şahit olursunuz. Bazen oldukça çaba sarf ederek elde ettikleri deneyimlerle ne yapmaları gerektiğini
öğrenmiş olabilirler fakat neden böyle olduğunu tam olarak bilmedikçe duruma tam anlamıyla hakim olunamaz.
Böyle bir durumda çoğu kaplamacı sıcaklığı eşitlemek için kaplayacakları parçaları akım vermeden bir süre
banyoda tutmayı (tabi izin verilen durumlarda) 25 veya banyo ile aynı sıcaklıkta olan, asidik halde getirilmiş suya
ön daldırma yapmayı düşünmezler. Sorunun banyoda olduğunu düşünürler.
Sayfa 13