Bebek Dostu Birinci Basamak Sağlık Kurumu Bilgilendirme Kitapçığı

İZMİR HALK SAĞLIĞI 

BEBEK DOSTU 

MÜDÜRLÜĞÜ 

BİRİNCİ BASAMAK 

SAĞLIK KURUMU 

BİLGİLENDİRME 

KİTAPÇIĞI 

(ASM ve AHB’leri İÇİN) 

ÇOCUK, ERGEN, KADIN VE ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 

2012 

BU KİTAPÇIKTA YER ALAN BİLGİ VE UYGULAMALAR TAMAMEN SAĞLIK BAKANLIĞI YAYINLARINDAN 

ALINMIŞTIR. 

1

İÇİNDEKİLER: SAYFA 

BÖLÜM 1 “Bebek Dostu Kurum” Uygulaması Nedir 3 

Bebek Dostu Sağlık Kurumu Olmak İçin Gereken Şartlar 5 

Bebek Dostu 1. Basamak Sağlık Kurum Adayları için 8 

Öneri 

BÖLÜM 2 8 Öneri 9 

1. Emzirme Politikası 9 

2. Sağlık Personeli Eğitimi 10 

3. Kurumdan Hizmet Alan Öncelikli Grupların Eğitimi 11 

4. Annelerin Süt Sağma ve Emzirme Konularında 

12 

Bilgilendirilmesi 

5. İlk 6 Ay Sadece Anne Sütü 13 

6. İsteğe Bağlı Emzirme 14 

7. Emzirmenin Korunması, Desteklenmesi ve 

Sürdürülmesi- Kurumlararası İş Birliği 

8. Anne Sütü Muadilleri İle İlgili Uygulamalar 16 

BÖLÜM 3 Örnek Emzirme Politikası 17 

BDK Aday Adaylığı İzlem Çizelgesi 

(Hazırlık Değerlendirme/Kendi Kendini Değerlendirme Çizelgesi) 

Sağlık Çalışanı veya Hizmet Alıcı Eğitim Katılım İmza 

Çizelgesi 

Emzirme oda/bölüm/birim/köşesi 20 

Bebek Dostu Kurum Hazırlık Dosyası İçeriği 22 

BÖLÜM 4 Anne Sütü ve Emzirme Danışmanlığı (ÖZET) 23 

BÖLÜM 5 Ek Bilgi 42 

BÖLÜM 6 ÖZET –Son Söz 48 

Kaynak 51 

BU KİTAPÇIKTA YER ALAN BİLGİ VE UYGULAMALAR TAMAMEN SAĞLIK BAKANLIĞI YAYINLARINDAN 

ALINMIŞTIR. 

8 

15 

18 

19 

2

BÖLÜM 1 

“BEBEK DOSTU KURUM” UYGULAMASI NEDİR? 

Sağlık Bakanlığımızca bebek sağlığının geliştirilmesi, bebek ölümlerinin azaltılması, 

sekelsiz ve sağlıklı bir gelişim ve büyüme için yürütülen bir çok sağlık program ve projesi 

bulunmaktadır. 

Bilindiği üzere, Anne sütü ile beslenme, çocuğun sağlığı ve gelişmesi için ana koşuldur 

ve aynı zamanda annelerin sağlığı için de önemlidir. 

Anne ve çocuk sağlığı ve beslenme alanlarında dünya genelinde çalışmalar yürüten 

UNICEF ve WHO, çocuk beslenmesine ilişkin uygulamaların düzeltilmesi gereğinin de 

bilinciyle, 1991 de Bebek Dostu Hastaneler programını gündeme getirdiler. Bu program “10 

adımda başarılı emzirme” ilkelerinin uygulanması ile bebeğin anne sütü ile beslenmesini 

sağlamak, emzirmeyi özendirmek ve desteklemek için doğum kliniklerinin düzeltilmesini 

amaçlamaktaydı. Günümüzde de dünyadaki bir çok doğum kliniği “Bebek Dostu” statüsüne 

erişebilmek için çaba göstermektedir. 

Aynı zamanda, yıllardır yürülükte olan anne sütü muadillerine ilişkin Uluslararası Yasa 

kapsamında anne sütü ile beslenmeyi ticari etkilerden korumak için büyük çaba sarf 

edilmektedir. ‘’Bebek Dostu Sağlık Kurumu’’ olmanın bir koşulu da kurumun anne sütü ile 

beslenme dışındaki ürünler ve promosyonlarını kabul etmemesi ve bunların dağıtımını 

yapmamasıdır. 

Ancak, başarılı olarak emzirmeye başlamış anneler bile çoğu zaman doğumdan birkaç 

hafta sonra doğrudan ek gıdaya başlayabilmekte ve/veya emzirmeyi bırakmakabilmektedir. 

Perinatal dönemden sonra kadınlara ve çocuklara sağlık hizmeti veren sağlık çalışanlarının 

emzirmenin sürdürülmesi konusunda büyük sorumlulukları vardır. 

Emzirme çocuklara yaşam için en iyi başlangıcı sağlar. Dünyada her sene bir milyondan 

fazla çocuğun anne sütü ile beslenemediği için ishal, solunum yolu ve diğer infeksiyonlardan 

öldüğü bilinmektedir. Birçok çocuk anne sütüyle beslenmediğinde, yakalanamayacağı 

hastalıklara yakalanmaktadır. Emzirme ayrıca anne sağlığını da korumada yardımcı 

olmaktadır. 

Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF her bebeğin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne 

sütü ile beslenmesini 6. aydan sonra ek besinlerle birlikte olmak koşuluyla en az 2 yaşına 

kadar anne sütüyle beslemenin devam ettirilmesini önermektedirler. Buna karşın, bir çok 

ülkede annelerin büyük çoğunluğu, bebeklerine yapay yiyecek ve içecekler vermeye 6 aydan 

çok önce başlamakta ve birçoğu da 2 yaşından çok önce anne sütüyle emzirmeyi 

kesmektedir. Bu durumun sık rastlanan nedenleri annelerin sütlerinin yeterli olmadığına 

inanmaları veya emzirmede bazı güçlüklerle karşılaşmalarıdır. Bazen de bu durum, annenin 

ev dışında çalışması ve işine devam ederken aynı zamanda nasıl emzireceğini 

bilememesinden kaynaklanmaktadır. Bazen de anneye ihtiyacı olan yardımı ve desteği 

verecek kimsenin bulunmaması, sağlık kuruluşlarının yönlendirme eksiklikleri ve sağlık 

personelinin emzirme ve anne sütü konularındaki tutumları, danışmanlık ve 

bilgilendirmelerinin emzirmeyi destekleyici doğrultuda olmaması söz konusudur. 

Sağlık görevlileri olarak, sağlık hizmeti verdiğiniz anne ve bebek-çocuklara başarılı 

emzirmenin sağlanması için yardımcı olabilirsiniz. Bu yardımı yalnız doğumdan önce veya 

perinatal dönemde değil, çocuğun ilk 6 ayında ve ilerleyen süreçte, birinci ve ikinci yılı 

boyunca da yapmak gerekir. Annelere kendileri veya bebekleri yalnız sağIıklı olduklarında 

değil, hastalandıkları zaman da emzirmeyi sürdürmelerini öğütleyebilirsiniz. Annelerin, 

sütlerinin yeterli olduğu konusunda güven kazanmalarına ve emzirme ile ilişkili güçlüklerin 

üstesinden gelmelerine ve özellikle çalışan annelere emzirmeyi sürdürmeleri konusunda 

3

yardım edebilirsiniz. 

Bu kitapçık size “Nasıl Bebek Dostu Kurum (BDK) Olunur?” konusunda olmazsa 

olmazları ve emzirme konusunda danışmanlık için en temel bilgileri sağlayacaktır. Bu 

kitapçıktan, Bebek Dostu Kurum çalışmalarına başlarken ya da sürdürürken başvuru için bir 

kaynak olarak yararlanırken, aynı zamanda annelere başarılı emzirme için ihtiyaçları olan 

destek ve cesareti verebileceksiniz. Sizlerin birer “Emzirme Danışmanı” olmanız temel 

anlamda emzirme ve anne sütü uygulamalarında doğru ve yeterli bilgi kaynağına sahip, anne 

adayı, anne ve ailelere yardımcı olabilecek birer danışman-eğitmeni olmanız beklenmektedir. 

Kitapçığı, ilgi çekici ve yararlı bulacağınızı umut ediyoruz. Öğrendiğiniz beceriler bundan 

sonra anne ve bebeklerle olan çalışmalarınızda onlara daha çok yardımcı olmanızı, görevinizi 

daha başarı ile yürütmenizi, sağlıklı bebek ve çocuklarla toplum sağlığının kalkındırılmasını ve 

Aile Hekimliği uygulamasının temel ve vazgeçilmez koruyucu hekimlik uygulamalarının 

gerçekleştirlmesini sağlayacaktır. 

Bebek Dostu Sağlık Kurumu çalışmalarınızda başarılar dileriz. 

İZMİR HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ 

ÇOCUK, ERGEN, KADIN VE ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ-2012 

4

BEBEK DOSTU SAĞLIK KURUMU OLMAK İÇİN GEREKEN ŞARTLAR: 

Gönüllülük; 

“Bebek Dostu Sağlık Kurumu” uygulaması, Sağlık Bakanlığımız Yenidoğan Sağlığı 

Hizmetleri kapsamında, öncelikle sağlıklı nesillerin yetiştirilmesi, ölüm ve sakatlıkların 

önlenmesi amacıyla sürdürülen “Anne Sütünün ve Emzirmenin Teşviki ve Bebek Dostu Sağlık 

Kurumları Programı”nın önemli bir parçasını oluşturan bir Sağlık Bakanlığı Programıdır. Bu 

Program kapsamında, Bakanlığımızca Aile Hekimlerimizden beklenen, Aile Hekimliği 

yönetmeliğin de gereği olarak programın gerektirdiği uygulamaların yerleştirilmesi ve 

sürdürülmesinin sağlanmasıdır. Bu nedenle tüm Aile Hekimlerimizin, kurumlarında verdikleri 

sağlık hizmetini “Bebek Dostu” çerçevesinden sunma konusunda gösterecekleri gönüllülük, 

söz konusu programın sürdürülmesi gereken bir sağlık programı olması nedeni ile doğal bir 

hizmet gereğidir. Kurumun, tüm çalışanlarınca konunun öneminin bilinip, benimsenmesi, 

bebek dostu olma kararın verilmesi, bütün uygulamaların bir ekip çalışması bütünlüğünde ve 

görev dağılımı ile paylaşılması gereklidir. 

Bütünsellik; 

Nitelikli sağlık hizmeti sunumunda, kurumsal doğru anne sütü uygulamaları sağlık 

programları ve uygulamaları kapsamında diğer tüm sağlık program ve hizmetleri ile bir 

bütünlük içermelidir. Tüm sağlık çalışanları uygulamaların hizmet alanlara aktarımında da bir 

bütünlük içinde davranmalıdırlar. Doğru anne sütü uygulamaları ortak doğru mesajlar ve 

işlemler içermelidir. Bu konudaki bilgileri kitapçığın 4. Bölümünde bulabilirsiniz. 

Bilgilendirilme ve eğitim; 

Bu konuda gönüllü olarak, kurumunuzun Bebek Dostu olması kararını ortaklaşa 

aldıktan sonra, kurum sağlık personelinin tamamının anne sütü ve emzirme konularında 

bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu konuda kitapçığın son bölümündeki bilgilerden temel 

olarak yararlanabilirsiniz. Bunu dışında Toplum Sağlığı Merkezleri’nde görevli olan ve bu 

konuda eğitimli olan sağlık personellerinden bilgilendirme talep edebilirsiniz. Ancak mutlaka, 

aldığınız ve/veya verdiğiniz tüm eğitim ve danışmanlıkların kayıtlarını tutunuz ve tutulmasını 

sağlayınız. 

Sorumluluk; 

BDK çalışmalarında, birincil sorumlu Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanıdır. Yani 

uygulamaların gerçekleştirilmesi ve sürüdürülmesi tüm birimin ortak sorumluluğundadır. 

Planlama ve öncelikler; 

BDK çalışmalarının en başında, kurumsal bir planlama yapmak, gereksinimleri ve 

eksiklikleri belirlemek, gerekli edinimleri sağlamak, hizmet nüfusuna yönelik işlemlerde de 

planlı davranmak ve öncelikleri belirlemek ve bu ön çalışmalar sonrasında gereken faliyetleri 

zamansal olarak belgelemek önemli ve gereklidir. Bu planlama, kurumda yapılması gerekli 

işlemlerin önceliklendirilmesini sağladığı gibi gereksiz zaman kayıplarını da önleyecektir. 

Aslında günlük hizmet akışından ayrı bir çalışma eforu ve sistemi getirecekmiş gibi görünse 

de, anne sütü ve emzirme ile ilgili yapılacak her çalışma, koruyucu sağlık hizmetlerinin 

temelini oluşturması nedeni ile tam tersine zaman kazandırarak, poliklinik yükünü, 

danışmanlık hizmetine dönüştüren ve sağlığı kalkındıran, verimli ve zevkli bir çalışma süreci 

olacaktır. 

5

Kurum Emzirme Politikası; 

Planlamanın en temel çalışması “Kurum Emzirme Politikası” nın oluşturulmasıdır. Bu 

konu 2. Bölümde detaylandırılmıştır. Kurum uygulamalarında, BDK için verilen 8 öneri ile 

olan ortak noktaların düzeyi arttıkça, kurum Bebek Dostu olmaya o kadar yaklaşacaktır. Bu 

nedenle işe başlarken, oluşturacağınız ilk yazılı belgeniz politika olacaktır. Bu politika, 

kurumun tüm uygulamalarında yol gösterici olacak, 8 önerinin kurumda uygulanma şeklini 

belirten, kurumsal iç anlaşma ve hedefe yöneltecek yine kurumsal bağlayıcılığı bulunan bir 

işlemler onamı olacaktır. 

Kayıt ve dosyalama; 

Tüm bu aşamalar gerçekleştirilirken, en baştan beri yapılan bebek dostu kurum 

çalışmalarının içine konulacağı bir klasör dosya hazırlanmalıdır. Değerlendirmelerde bu dosya 

kurumdan istenebileceği için, 2 kopya şeklinde oluşturulması yararlı olacaktır. 

Hizmet alıcıların bilgilendirme ve eğitimi; 

Kurum içi eğitim ve bilgilendirmeler sonrasında, sıra hizmet alıcıların bilgilendirilmesi 

ve eğitimine gelecektir. Bu konuda da bir planlama yapmak, öncelikler belirlemek, eğitim 

planlarını, katılım kayıtlarını düzenli tutmak gerekmektedir. Çünkü değerlendirmeler 

esnasında bu belgeler sizlerden istenecektir. 

Mekan düzenlemeleri; 

Anne sütü ve emzirme uygulamalarının kurumsallaşabilmesi önemlidir. Yani kurum 

çalışanları ve kurumdan hizmet alanların sürekli güncellemelerle bu uygulamaları taze 

tutması ve tüm bunları yaparken bir yandan da mekansal kalıcı düzenlemelerle, etkinliklerini 

birleştirmesi yararlı olacaktır. 

Emzirme odası/bölümü/birimi/köşesi; 

Kurum içi mekan düzenlemesinin en başında, “Emzirme Odası” ya da kurum özelliğine 

göre “Emzirme Bölümü” ya da “Emzirme Köşesi” hazırlıkları gelir. Bu konuda kitapçığın ilgili 

bölümünde bir bilgilendirme bulacaksınız. 

İstenmeyenler; 

Mekansal düzenlemelerin içinde, anne sütü dışı gıda, ilaçlar (emzirmeye engel 

olabilecek) ve bunların tanıtım materyallerinden kurumu arındırmak da vardır. Bebek Dostu 

Kurumlarda emzik ve biberon bulunmamalıdır. Aileleri eğitimleri sırasında bu malzemelerin 

zararları konusunda bilgilendirmek yararlı olur. Ayrıca kurumda oluşturabileceğiniz bir 

“emzik-biberon atık kutusu” ile ailelerden aldığınız malzemenin içine atılmasını sağlamak bu 

konudaki tutarlılığınızı kanıtlayan uyarıcı bir işlem olacaktır. Özellikle uygun olmayan mesajlar 

ve görseller içeren afiş ve broşürler ya da bilgilendirme materyalleri asla kurumda 

bulundurulmamalıdır. 

Kendi kendini değerlendirme; 

Tüm sağlık personeli ve hizmet alıcıların eğitimlerinin ve bilgilendirmelerinin 

tamamlanması sonrasında, kurum kendi iç değerlendirmelerini yaparak, eksiklikler ve 

geliştirilmesi gerekenlerini belirlemeli ve gerekli düzenlemelerini tamamlayarak, kurumsal 

değerlendirme için İlçe Sağlık Müdürlüklerine resmi başvuruda bulunmalıdır. 

6

Kurumsal değerlendirme; 

Değerlendirme 2 aşamalı yapılır: 

1. Aşamada İlçe Sağlık Müdürlükleri bağlı kurum ve/veya birimleri ön değerlendirme ile 

sınıflandırır, hazır kurumların dosyaları Halk Sağlığı Müdürlüğü Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme 

Sağlığı Hizmetleri Şube Müdürlüğüne yollanır. 

2. Aşamada ise çalışmalarını tamamlayan hazır kurumlar, İl Halk Sağlığı Müdürlüğü 

Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlığı Hizmetleri Şube Müdürlüğü tarafından oluşturulan İl 

BDK Değerlendirme ekiplerince değerlendirilerek kurumun statüsü belirlenir. 

7

BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK KURULUŞLARI İÇİN BAŞARILI EMZİRMEDE 8 ADIM 

1. EMZİRMEYE DAİR YAZILI BİR POLİTİKA HAZIRLANMALI VE BU 

DÜZENLİ ARALIKLARLA TÜM SAĞLIK PERSONELİNİN BİLGİSİNE 

SUNULMALIDIR. 

2. TÜM SAĞLIK PERSONELİ BU POLİTİKA DOĞRULTUSUNDA 

EĞİTİLMELİDİR. 

3. KURUMA BAŞVURAN VE EV GEZİLERİ SIRASINDA TESPİT EDİLEN 

GEBELER, EMZİRMENİN YARARLARI VE YÖNETİMİ KONUSUNDA 

BİLGİLENDİRİLMELİDİR. 

4. ANNELERE NASIL EMZİRECEKLERİ VE BEBEKLERİNDEN AYRI 

KALDIKLARI ZAMANLARDA LAKTASYONU NASIL SÜRDÜRECEKLERİ 

GÖSTERİLMELİDİR. 

5. TIBBEN GEREKLİ GÖRÜLMEDİKÇE, YENİ DOĞAN BEBEKLERE İLK 6 AY 

ANNE SÜTÜNDEN BAŞKA YİYECEK VE İÇECEK VERİLMEMELİDİR. 

6. BEBEĞİN HER İSTEDİĞİNDE EMZİRİLMESİ TEŞVİK EDİLMELİDİR. 

7. EMZİRMENİN KORUNMASI, DESTEKLENMESİ VE 

YAYGINLAŞTIRILMASI İÇİN KURUMLAR ARASI İŞBİRLİĞİ YAPILMALIDIR. 

8. KURUMDA ANNE SÜTÜ MUADİLİ ÜRÜNLERLE İLGİLİ GEREKLİ 

DÜZENLEMELER YAPILMALIDIR. 

8

BÖLÜM 2 

BEBEK DOSTU 1. BASAMAK SAĞLIK KURUM ADAYLARI İÇİN 8 ÖNERİ 

1.EMZİRME POLİTİKASININ OLUŞTURULMASI: 

Kurumun BDK olma yolundaki en temel çalışmalarından birincisi, “Kurum Emzirme 

Politikası” nın oluşturulmasıdır. Bu politika kurum uygulamalarının, 8 öneri ile olan ortak 

noktalarının düzeyini gösterir. Bu düzey arttıkça, kurum “Bebek Dostu” olmaya daha da 

yaklaşacaktır. 

Bu nedenle BDK için işe başlarken, oluşturulacak ilk yazılı belge, politikadır. Kurumun 

tüm uygulamalarında yol göstericisi olacak olan bu kurumsal iç anlaşma aynı zamda BDK 

hedefine yöneltecek kurumsal bağlayıcılığı olan bir işlemler onamıdır. 

Yani oluşturacağınız politika ile kurumdan hizmet alanlara ve kendinize, belgede 

belirtilen her uygulamadan sorumlu olduğunuzu deklare eder, bu çatı altında BDK olmanın 

temel kurallarını açıklar ve uygulamaların sürdürülebilirliğini gösteren bir yazılı belge 

yayınlamış olursunuz. Kurum hizmet sunumunda oluşabilecek değişikliklerde, gerekli 

güncellemeler yapılarak, kurum emzirme politikası yeniden yayınlanabilir. Yani düzenli 

aralıklarla kontrol edilip, gözden geçirilerek, güncellenmeli ve genel bilgilenmeye 

sunulmalıdır. İlk hazırlanan politika kurumun değişmez bir belgesi değildir. 

Politika, Bakanlığımızın yayınladığı “Birinci Basamak Sağlık Kuruluşları İçin Başarılı 

Emzirmede 8 Adım”ın tamamını içermelidir. Ancak kurumsal özgün uygulamaların da 

eklendiği, aynı doğru mesajların farklı ifadelerinin yer aldığı bir yazılı belge de oluşturulabilir. 

8 öneriyi tam ve doğru şekilde içerdiği ve karşı gelmediği sürece politika yazımında kurumlar 

serbesttir. 

Politikada belirtilen maddeler, kurumun çalışma şeklini ve anne sütü ve emzirme 

konusundaki duyarlılık ve duruşunu göstermesi açısından, uygulanabilir, sürdürülebilir ve 

eksiksiz olmalıdır. Tüm personel bu politikayı ve içeriğini bilmek ve yürütmekle 

sorumludurlar. 

Politika kurum içinde sağlık çalışanları, hizmet alıcıları, özellikle emziren anneler ve 

anne adayı gebe kadınların görebilecekleri ve okuyabilecekleri her yerde olmalıdır. 

Kurum girişi, hasta bekleme salonu ya da bölümü, hasta muayene, izlem ya da tıbbi 

girişim odaları, bebek-çocuk izlem odaları ve varsa emzirme oda/birim/köşesinde mutlaka 

görünür ve okunur biçimde asılı olmalıdır. 

Oluşturduğunuz politikayı, kurum çalışanları olarak imzalayabilirsiniz. Bu belge size ait 

bir belgedir. Ancak resmi olarak açıklamadan ve yerlerine asmadan önce İlçe Sağlık 

Müdürlüklerince değerlendirilmesini sağlayınız. Onay almadan kurumunuza asmanız daha 

sonra oluşabilecek değişikliklerde size fazladan iş olarak geri dönebilir. 

Onaylanan politika artık kurumda gerekli yerlere asılabilir ve açıklanabilir. 

9

2.SAĞLIK PERSONELİ EĞİTİMLERİ: 

Kurumda görev alan tüm sağlık personeli (AH,ASE ve diğer sağlık personeli) anne sütü, 

emzirme ve BDK konularında standart eğitimleri almaları zorunludur. Bu konularda daha 

önceden eğitim almış olanların mutlaka güncellenmesi gerekmektedir. Bu eğitimlerin içeriği 

ve şekli Sağlık Bakanlığı’nca belirlenir. 

Söz konusu eğitimlerde anne sütü ve emzirme uygulamaları ve BDK konuları, standart 

olarak belirlenmiş ve Bakanlığımızca oluşturulmuş eğitim setleri ile aktarılır. Bu eğitimlerin 

planlanması ve gerçekleştirlmesi ile ilgili olarak, öncelikle aday kurum olunması, TSM’lerine 

baş vurulması, eğitim talep edilmesi ve planlamaların yapılması gerekmektedir. 

Katılınan eğitim ve bilgilendirme toplantı ve seansları belgelendirilmelidir. Bu nedenle 

alınan eğitimlerin kayıtları tutulmalıdır. 

Kurum değerlendirmelerinde, sağlık personelinin doğru uygulamalarla ilgili bilgi 

düzeyini ölçmeye yönelik birtakım soruların yer aldığı anket çalışmaları yapılacaktır. 

Program içinde yeralan konu başlıkları şöyle sıralanabilir (detaylı bilgi 4. Bölümde 

bulunmaktadır): 

· Anne sütünün önemi 

· Emzirme nasıl olur? 

· Emzirmenin değerlendirilmesi 

· Bebeğe pozisyon verilmesi 

· Emzirmenin gözlenmesi 

· Dinleme ve öğrenme becerileri 

· Sağlık uygulamaları 

· Öz güven sağlama- Destek olma 

· Meme ile ilgili sorunlar 

· Meme muayenesi 

· Memeyi red 

· Emzirme öyküsünün alınması 

· Sütün sağılması 

· Yetersiz süt 

· Ağlama 

· DDA ve Hasta bebeklerin emzirilmesi 

· Anne sütünü artırmak ve emzirmeye yeniden başlamak 

· Emzirmeyi sürdürmek 

· Tamamlayıcı beslenme (AS+ek gıdalar) 

· BDK olmak 

10

3.KURUMDAN HİZMET ALAN ÖNCELİKLİ GRUPLARIN EĞİTİMİ: 

GEBE VE EMZİREN ANNELERİN EĞİTİMLERİ 

Kurum içi eğitim ve bilgilendirmeler sonrasında, sıra alınan bilgi ve kazanılan 

becerilerin, hizmet alıcılarına aktarılması sürecine gelecektir. Hizmet alıcıların 

bilgilendirilmesi ve eğitimi öncesinde amaç tüm nüfusu eğitmek değildir. Öncelikli olan ve bu 

eğitimlerden en fazla yarar görecek özel gruplara eğitim verilmelidir. Bu gruplar; kuruma 

başvuran ve/veya saha ziyaretleri sırasında tespit edilen gebeler ve emziren anneler olabilir. 

Bunlar, özellikle doğuma yakın dönemde olan (32. Haftasını doldurmuş) gebe kadınlar ve 

halen emziren ya da emzirmeyi yeniden düşünen annelerdir. Anne olma planları yapan genç 

kızlar, emzirme ve anne sütü verilmesi sırasında bazı farklı yöresel uygulamalarla baskın 

konumda olabilen diğer aile fertleri (annelerin anneleri, büyük anneler, kayınvalideler, abla, 

teyze, hala vb. ve tabiî ki mümkünse babalar) için de eğer ihtiyaç duyulursa eğitimler 

planlanabilir. 

Tüm halk eğitimleri konusunda bir planlama yapmak, öncelikler belirlemek, eğitim 

planlarını, katılım kayıtlarını düzenli tutmak gerekmektedir. Katılım sırasında imzaların 

alınması, bilgi aktarımı sonrasında anlama ve uygulama düzeyi ile ilgili değerlendirmeler 

yapılması ve bunların kayıt altına alınması önemlidir. Çünki değerlendirmeler esnasında bu 

belgeler sizlerden istenecektir. 

Anne sütü ve emzirme uygulamalarının kurumsallaşabilmesi önemlidir. Yani kurum 

çalışanlarının, kurumdan hizmet alanlar için, sürekli güncellemelerle bu uygulamaları, kurum 

günlük işleyişi içinde her zaman sürdürmeleri ve tüm bunları yaparken bir yandan da 

mekansal kalıcı düzenlemelerle, etkinliklerini birleştirmeleri ve artırmaları yararlı olacaktır. 

Gebe ve anne eğitimleri aşağıdaki konu başlıkları kapsamında yapılmalıdır(detaylı bilgi 4. 

Bölümde bulunmaktadır): 

· Anne sütünün önemi 

· Emzirme nasıl olur? 

· Bebeğe pozisyon verilmesi 

· Öz güven sağlama- Destek olma 

· Meme ile ilgili sorunlar 

· Kendi kendine meme muayenesi 

· Emzirme sorunları (Memeyi red, Yetersiz süt, Ağlama,DDA ve Hasta bebeklerin 

emzirilmesi) 

· Sütün sağılması 

· Anne sütünü artırmak ve emzirmeye yeniden başlamak 

· Emzirmeyi sürdürmek 

· Tamamlayıcı beslenme (Anne Sütü+ek gıdalar) 

11

4.ANNELERİN EMZİRME VE SÜT SAĞMA KONULARINDA 

BİLGİLENDİRİLMESİ: 

ANNELERE BEBEKLERİNİ NASIL EMZİRECEKLERİNİ VE BEBEKLERİNDEN AYRI KALDIKLARINDA 

EMZİRMEYE NASIL DEVAM EDEBİLECEKLERİNİN, SÜTÜN SAĞILMASI VE SAKLANMASININ 

AKTARILMASI: 

Eğitimlerin ve danışmanlık hizmetlerinin önemli bir öncelik grubu, emziren annelerdir. 

Özellikle kurumdan hizmet alan veya ev gezilerinde tespit edilen, 0-6 ay arası bebeği olan 

annelere bazı önemli emzirme önerilerinde bulunmak, bunların güncel tutulmasını ve rutin 

hizmetlerin sunumunda yer almasını sağlamak gereklidir. 

Bu bilgi aktarımı öncelikle şu konuları içermelidir (detaylı bilgi 4. Bölümde 

bulunmaktadır): 

· Emzirmeye hazırlık 

· Emzirmenin başlatılması 

· Emzirmenin nasıl olacağı 

· Bebeğin nasıl tutulacağı 

· Bebeğin memeye yerleştirilmesi 

· Uygun olmayan durumlar 

· Sütün sağılması teknikleri 

· Sağılmış sütün saklanması 

· Bebekten ayrı kalınca süt salınımı nasıl sağlanır. 

Tüm bu öncelikli olan ya da olmayan hizmet gruplarına yapılan bilgilendirme 

çalışmalarının mutlaka belgelendirilmesi gereklidir. Yani katılımcılara yapılan her türlü 

aktarım, imza altına alınmalı, katılımcılarda bir bilgi katkı ve değişiminin olup olmadığı 

değerlendirlmeli, gerekirse uygulamalı olarak bazı işlemler gösterilmelidir. Bilgilendirmeler 

için, hizmet alıcılarla paylaşılan her türlü zaman, fırsat olarak değerlendirilmelidir. Periodik 

ve/veya gerektiğinde yapılacak bilgilendirmelerle, doğru anne sütü uygulamalarının 

sürekliliğini ve güncellemelerle, sürdürülebilirliğini artırmak yararlı olacaktır. 

12

5.İLK 6 AY SADECE ANNE SÜTÜ: 

BEBEKLERE İLK 6 AY ANNE SÜTÜNDEN BAŞKA HİÇ BİR GIDA VERİLMEMELİDİR: 

(TIBBI GEREKLİLİKLER DIŞINDA) 

Anne sütünün ve emzirmenin desteklenmesi ve sürüdürülebilmesi için ilk ve önemli 

doğru uygulama bebeklere ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesinin sağlanmasıdır. Hizmet 

alıcılar bu konuda mutlaka bilgilendirilmelidir. 

Ek gıdalara erken başlamak, hiçte azımsanmayacak kadar çok başvurulan bir beslenme 

değişikliğidir. Yani çevremizde, ne yazıkki emzirmeye erken başlansada, bir çok dış etki ve 

yanlış uygulamalar nedeni ile anne sütünü erken aylarda ek gıdalarla birleştiren, hatta erken 

aylarda emzirmeyi kesen, kesmek zorunda kalan ve bu nedenle yardıma ihtiyacı olan anneler 

vardır. Esas önemli olan, erken emzirmeye başlamak (doğumdan sonra ilk yarım saat içinde) 

ve ilk 6 ay sadece anne sütü ile bebekleri beslemeye devam edebilmektir. Erken ek gıdaya 

başlamanın çok önemli sakıncaları vardır. 

6 aydan önce, tamamlayıcı ek besinlere erken başlamanın sakıncaları şunlardır: 

Anne sütünün veriminin azalması 

Anne sütünün hastalıklara karşı koruyucu etkisini azaltması 

Büyüme açısından üstünlüğünün olmaması 

İlk aylarda dilin dışarı itme refleksinin güçlü olması 

Çiğneme becerisinin 6 aydan önce gelişmemesi 

Baş kontrolünün tam gelişmemiş olması 

Bebeklerin isteksizliği 

Böbrek fonksiyonlarının yeterince gelişmemesi 

Sindirim sistemindeki enzimlerin yeterince gelişmemesi 

Alerjik hastalıkların artmasına neden olması 

Katı besinlerin boğulmalara neden olabilmesi 

Başta pnomoni ve ishal olmak üzere hastalıklarda artışa neden olması 

Bebek morbiditesi (hastalanma) ve mortalitesinde (ölümlülük) artış 

Tüm bu nedenlerle ve anne sütünün bebek için gereklilikleri ve yaraları nedeni ile hizmet 

alıcıların bu konudaki “kaygı”, “bilgisizlik” ve “hatalı uygulamaları” mutlaka “doğru 

uygulamalar”, “kendine güven” ve “doğru bilgi” ile yer değiştirmelidir. Aile Hekimliği 

uygulamasının bebek sağlığı açısından, beklide en temel, vazgeçilmez ve koruyucu hizmet 

uygulaması budur ve eksiksiz verilmesi çok önemlidir. 

Ek besinlere mutlaka 6. Ayın bitiminden sonra (180 gün) anne sütü eşliğinde başlanmalı 

ve emzirme 2 yaşına kadar sürdürülmelidir. Tamamlayıcı Beslenme konusunda Müdürlük 

internet sayfasında yer alan bilgilendirmelerden yararlanabilirsiniz. 

Ek besinlere erken geçiş kadar bebeğe yardımcı olduğu düşünülen (!) emzik ve biberon 

gibi sonderece gereksiz ve zararlı olabilen malzemelerin kullanımı da bebek sağlığı açısından 

sakıncalar taşır. Bu nedenle anne sütünün ve emzirmenin desteklenmesi sırasında, aileler 

emzik ve biberon kullanılmaması konusunda bilgilendirilmeli ve kurumda bu konuda bazı 

önlemler almalısınız. Bu önlemlere örnek olarak; emzik ve/veya biberon atık kutuları 

yapılabilir. Amaç emzik ve biberon kullanan annelerin kendilerinin bilgilendirme sonrası 

ellerindeki malzemeleri istekle bu kutulara atmaları ve bir daha kullanmamalarının 

sağlanmasıdır. 

13

6.İSTEĞE BAĞLI EMZİRME: 

BEBEĞİN HER İSTEDİĞİNDE EMZİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ 

Kurumunuzdan hizmet alan ve emziren annelere, emzirmenin sıklığı ve süresi 

konusunda herhangi bir kısıtlamanın var olmadığını anlatmalısınız. 

Yani “….dakikada ya da saatte bir, her memede …… dakika emzirecek, ….. dakika 

emdikten sonra bebek ….. dakika uyur ve sonra…….” gibi anneyi ve aileyi detaylandırılmış 

bir zaman tablosu ile sıkmak, anneye ve bebeğe emzirme konusunda yapılabilecek en büyük 

haksızlıktır. 

Emzirmenin zamanı yoktur, aslında yeri de yoktur. Emzirmenin zamanı, tamamen bu 

konuda kendi ritmini bilen ve bize bir şekilde bunu ifade eden bebekler tarafından belirlenir. 

Bebek acıkınca ağlar, aranır yakaladığı bir objeyi (kendi eli, eldiveni, kıyafetinin kenarı, 

annenin yanağı, parmağı…) emmeye başlar, gözlerini daha fazla açar… 

Tüm bunları anlamak ve bebeği doğru bir şekilde memeye yerleştirmek ve bu emzirme 

periyodunu yine bebeğe bırakmak yapılması gereken en doğru uygulamadır. Doyduğunda 

emmeyi bırakacak ya da diğer memeden devam edebilecek ve hatta oyun oynamaya 

başlayacaktır. Tüm bunlar çok doğal olarak oluşur. Bu şekilde bebeklerin 8-10 kez emzirilmesi 

yeterli beslenmeyi sağlayacaktır. 

Anneleri özellikle gece emzirmeleri konusunda da desteklemelisiniz. Gece emzirme 

belki anne için bir yük gibi görünsede, aslında prolaktin hormon salgısının artması nedeni ile 

gece emzirmeleri anneye kısa ama daha doyurucu bir uyku sağladığı gibi, büyüme hormonu 

en üst düzeyde olan bebekler içinde büyütücü ve besleyici etkisi yüksek bir öğün olur. 

Böylece emzirme öğün sayısı gün içinde 10-12’ye kadar çıkarılabilir. 

Eğer gündüz beslenmeleri sırasında, bebekler 3 saatten fazla uyurlarsa açlık hissini fark 

ederek kendiliklerinden uyanabilirler. Ancak fark edemedikleri zamanlarda açlığın kendisinin 

de da uykuyu derinleştirici etkisi sonucu daha fazla aç kalmamaları için uyandırılıp, eğer 

uyanmıyorsa da memeye tutulup uykuda emzirmelerinin sağlanması gereklidir. 

Emzirmeyi desteklediğinizin kurumsal kanıtı, hizmet alıcıların kolaylıkla 

kullanabilecekleri, kurum imkanlarına göre oluşturacağınız, “Emzirme 

Odası/birimi/bölümü/köşesi” dir. Bu nedenle kitabın 3. Bölümünde ilgili kısmı dikkatle 

okuyunuz ve sizin kurumunuza uygun düzenlemeleri süreç içerisinde tamamlayınız ya da var 

olanları düzenleyiniz. Emzirme ile ilgili mekansal düzenlemeniz ile ilgili kurumiçi açıklayıcı ve 

yönlendirici bir takım önlemleri alınız (yönlendirme yazısı, belirtme yazıları, kapı yazıları gibi). 

14

7.EMZİRMENİN, KORUNMASI, DESTEKLENMESİ VE SÜRDÜRÜLMESİ 

İÇİN KURUMLAR ARASI İŞBİRLİĞİ: 

Sağlık hizmeti bir bütündür. Bu bütünlük sağlık hizmet sunumu yapan kuruluşlar 

arasında başlar, sağlık hizmet alanının içine giren diğer tüm kamu, özel, serbest hizmet sunan 

kurum ve kuruluşlarla genişler. Bu amaçla, sağlık kurumları olarak hizmet bölgesinde yer alan 

ya da hizmet yakınlığı-ortaklığı olan tüm diğer kurumlarla ilgili sağlık uygulamaları ve hizmet 

sunumlarında ortak işler yapabiliriz. Özellikle anne sütü ve emzirme konularında, hizmet 

alıcıların yararlandıkları ve temasta oldukları tüm yerel kurum, kuruluş ya da genel hizmet 

birimleri ile işbirliği yapmak yararlı olacaktır. 

Bu konuda özellikle, eczaneler, okullar, dernekler, yerel esnaf, gönüllü kurum ve 

topluluklar, halk eğitim merkezleri, belediyeler, askeri birlikler, alışveriş merkezleri vb. 

yerlerle ortak çalışmalar planlamak yararlı olacaktır. 

Örneğin, eczaneler anne sütü dışındaki muadil ürünlerin kolaylıkla bulunabildiği 

yerlerdir. Eczanelerin en azından bu tür ürünleri kapalı dolaplarda tutmaları, talep halinde 

satışa sunumlarının sağlanması, gerekli bilgilendirmelerin bu yerlerde de yapılması yararlı ve 

gereklidir. 

Okullarda da emzirme ve anne sütü ile ilgili öğretmenler ve öğrencilere temel bilgilerin 

aktarımı yararlı olacaktır. Diğer yerel kamu kurumları ile ortaklaşa bazı etkinlikler 

planlanabilir. 

Halk eğitim merkezleri, yerel yönetimlerin eğitim ve kültür toplulukları, fabrika, 

işletme, kuaför, pazar vb. kadınların çalıştığı veya hizmet aldığı kurumlarda görsel materyal 

ve eğitimler planlanabilir. 

Tüm bu mekanlarda, emzirme ve anne sütü ile ilgili sağlık kurumundan 

yararlanılbileceği, konu ile ilgili her türlü danışmanlık hizmetinin kurumunuzca sağlanacağının 

belirtilmesi ve yönlendirmelerin yapılması önemli ve gereklidir. Emzirme değerlendirme ve 

gözlemleri için rutin izlemler yanı sıra kontrol amaçlı kuruma davet ederek ya da ev 

ziyaretleri yaparak sürüdürülebilirliğinin değerlendirilmesi yararlı olacaktır. 

Ayrıca kurumsallaşmayı desteklemek, emzirme ve anne sütü bilgilendirlmesini kalıcı 

hale getirmek amacıyla, kurumda bir danışmanlık ve değerlendirme sisteminin oluşturulması, 

bu konuda doğru ve ortak mesajları içeren yazılı ve görsel özgün materyaller (afiş, broşür vb.) 

üretilmesi ve dağıtılması ve yapılan tüm çalışma ve uygulamaların örneklerinin ve 

belgelerinin dosyaya konulması gereklidir. 

Var olan TV, video, DVD-CD oynatıcı, PC vb elektronik materyaller aracılığı ile örnek 

bilgilendirmeler oluşturularak kurum içinde özellikle bekleme bölümlerinde, görsel olarak 

bilgilendirme sunumları yapılabilir. Bu konuda, yerel yazılı ve görsel basın yayın 

kuruluşlarından da yararlanılmalıdır. 

15

8.ANNE SÜTÜ MUADİLLERİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR: 

Sağlık uygulamaları bir çok sektörü ilgilendiren çalışmaları içerir. Kimi genel geçer ve 

doğru uygulamaların savunuculuğunu yaparken, bir kısmı da gerek maddi kaygılarla, gerekse 

gündemdeki aslında, herkesçe kabul edilmeyen ama moda olan eğilimlerle farklı “bilgi”lerin 

gözü kapalı savaşçıları olabilirler. 

Bizler doğru olan uygulamaların, resmi olarak da açıklanan ve yayınlanan bilginin 

yanında yer alma ile aslında gerçek ve bilimsel olmayan bazı dayatmalardan etkilenmenin 

arasında kalabiliriz. İşte tam burada konu anne sütü ve emzirme olunca, anne sütü muadilleri 

konusunda yıllardır yürütülen “bilimsel” çalışmaların, yazılan onlarca yazılı materyalin, dergi, 

tanıtım, reklam, promsyon vb. bir takım uygulamanın tam merkezinde bizler sağlık çalışanları 

bulunmaktayız. Bu çalışmalar, oldukça göz alıcı ve akıl karıştırıcı, çok ses getiren ve öyle 

olduklarına hemen hemen herkesi kolaylıkla inandırabilecek sözel ve görsel güce sahiptirler. 

Ancak unutulan şey, bunların hiç birinin anne sütünün yerini tutamayacağıdır. Anne 

sütü bebek beslenmesinde eşsiz bir besindir. Taklit edilemez, yerine başka herhangi bir besin 

geçemez. 

Bu nedenle BDK uygulamasında aşağıdaki kurallara uyulması gerekmektedir: 

· Kurumda anne sütü muadillerine ait örnek ve tanıtım materyalleri olmamalıdır. 

· Kurumda emzirmeyi direkt engelleyen herhangi bir görsel materyal 

bulunmamalıdır. 

· Anne sütü artırıcıları ya da gaz giderici gibi aslında gerek duyulmayan, doğru 

emzirme teknikleri ile kolaylıkla üstesinden gelinebilecek konularla ilgili 

materyallerin, örnek ya da tanıtımları bulunmamalıdır. 

· Kurum çalışanlarının kullandıkları kalem, kalemlik, sümen, takvim, poster, defter, 

temizlik ürünleri, muayene yardımcı gereçleri vb. kırtasiye ve genel kullanım 

materyalleri, ya kullanılmamalı ya da ihtiyaç halinde bu tarz reklamlardan 

arındırılmalı, herhangi bir çağrışıma neden olmayacak şekilde üzerleri örtülmeli ve 

firma adı ya da ürün adı kesinlikle görülmemelidir. 

· Kurumun bu konudaki hassasiyeti aynı zamanda hizmet alıcılarıda koruyacak 

biçimde geliştirilmeli ve genişletilmelidir. 

16

BÖLÜM 3 

ÖRNEK EMZİRME POLİTİKASI: 

1. Kurum/birim için Bebek Dostu Kurum uygulamaları için yazılı bir emzirme politikası 

oluşturulup, tüm çalışanlarımız tarafından uygulanmasının sürekliliği sağlanır. 

2. Kurum/birim çalışanlarımız anne sütü ve emzirme konularında eğitim almıştır ve bu 

eğitimler belli aralıklarla güncellenir. 

3. Kurum hizmet bölgesinde bulunan, tüm gebelere (doğum öncesi 32.haftadan 

itibaren) anne sütü ve emzirme ile ilgili eğitimler yapılır. Bu konuda kurumumuzdan 

eğitim talep edebilirsiniz. 

4. Kurumumuz bölgesinde bulunan tüm bebekler, tıbbi zorunluluk olmadığı sürece 

sadece anne sütü ile beslenirler. 

5. Lohusalık döneminde tüm annelere, anne sütü ve emzirmenin yararları, doğru 

emzirme teknikleri, emzirmenin sürdürülmesi, sütün sağılması ve saklanması, sağılmış 

sütün bebeklere verilmesi vb konularda bilgi verilir. 

6. Doğumdan hemen sonra, bebeğe hiçbir besin verilmeksizin, bebeğin memeye 

tutulması ve emzirmenin başlatılması ve ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesi altıncı 

ayın bitiminden sonra ek gıdalarla birlikte iki yaşa kadar anne sütü verilmesine devam 

edilmesi konusunda anneler desteklenir. 

7. Kurumumuzda emzirme sıklığı ve süresi konusunda herhangi bir kısıtlama 

uygulanmaz. Emzirmenin bebeğin isteğine bağlı olduğu, gündüz ve gece devam 

etmesi gerektiği ve bebek her istediğinde emzirilmesinin yararları anneye aktarılır. 

8. Emzirmenin desteklenmesive sürdürülmesi konularında bölgemizdeki diğer kurum, 

kuruluş, dernek, merkez, okul, sağlık kurumları vb ile işbirliği yapılarak ortak 

etkinlikler düzenlenir. 

9. Kurumumuzda anne sütü dışında muadil materyalin reklamlarına ilişkin poster, afiş ve 

numunelerinin bulunmasına ve kullanımına izin verilmemektedir. 

10. Daha zeki ve sağlıklı nesillere sahip olabilmek için anne sütünün önemi her aşamada 

vurgulanır. 

11. Kurumumuzdan hizmet alırken yararlanabileceğiniz, emzirme bölümümüz 

bulunmaktadır. 

17

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

BEBEK DOSTU SAĞLIK KURUMU HAZIRLIK DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ 

Kurum BDK Politikası yazılı olarak var mı? (Kurumun kendine özel, 8 öneriyi kapsayan bir Yazılı 

Emzirme Politikası olmalıdır) (özellikle mama reklamlarına ya da tanıtımlarına izin verilmediği 

belirtilmelidir) Tüm personel Politikadan haberdar mı? 

Kurum BDK Politikası asılı olması gereken yerlerde asılı mı? (bu politikanın büyütülmüş hali 

kurumun giriş bölümüne, daha küçük ama okunabilir boyutta basılanları kurumun sağlık 

personeli, anneler, anne adayları ve bebeklerin bulunabileceği her yere asılmalıdır) 

Eğitim imza listeleri, katılım listeleri var mı? (her eğitim seansı için düzenli ve imzalı olarak 

tutulmuş, konu ya da tarih sırasına göre düzenlenmiş, eğitimin planınıda içeren bir dosya 

olarak "Hazırlık Dosyası"nın içine konmalıdır) 

18 saatlik standart eğitim süreleri tamamlanmış, yeni gelen personel için de planlama yapılmış 

mı? 

BDK Değerlendirme dosyası var mı? (tüm yapılan işlemlerin en başından buyana sıralandığı bir 

dosyadır, 2 nüsha oluşturulmalıdır) 

Bu dosya BDK Eğitim materyalinin bir örneği ve diğer gerekli tüm evrakları içerir bir dosya 

olmalıdır. Kurum tüm bu hazırlıklarının ve kuruma özgü diğer çalışmaların derlendiği bir 

hazırlık dosyasıdır. 

Emzirme odası istenilen koşullarda hazır mı? ( afiş ve broşürler, rahat koltuklar, alt değiştirme 

masası, lavobo ve temizlik malzemesi, kağıt havlu, atık kovası vb.) 

8. Mekan düzenlemeleri, yönlendirme levhaları hazırlanmış mı? 

9. Görsel materyal varlığı (afiş ve broşürler, duvar panoları, TV-Video…) yeterli mi? 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

Kayıt sistemi geliştirilmiş mi? (yapılan her türlü anne sütü desteği uygulamanın kaydı, eğitim, 

danışmanlık, işleyiş değişikliği vb.) 

Hamile kadınlara emzirmenin yararları ve yöntemleri konusunda bilgilendirilme yapılıyormuyapılmış 

mı? (eğitim kayıtları tutulmuş mu?, eğitim gerekli bilgi ve danışmanlığı içeriyor mu?) 

(yapılanlar hazırlık dosyasına aktarılıyor mu? 

Annelere emzirmenin nasıl olacağı gösteriliyor mu? (anne adayları, yeni doğum yapmış anneler 

ve diğer hizmet alan anneler, emzirme, anne sütü ve yararları ve doğru emzirme uygulamaları 

konularında eğitilmeli, her fırsatta emzirmeleri gözlemlenerek gerekli desteğin sağlanabileceği 

bir sistem geliştirilmelidir) 

Annelere bebeklerinden ayrı kaldıklarında sütlerini nasıl sağacakları ve saklayacakları 

konusunda eğitiliyor mu? (anneler bu konularda eğitilmeli) 

Tıbbi gereklilik olmadıkça ek besin verilmemesi destekleniyor mu? (tıbbi bir geçerli neden 

olmadan asla anne sütü dışında bir şey- su bile- verilmemelidir) 

Bebeklerin her istediğinde emzirilmesi destekleniyor mu? (emzirme ile ilgili bir zaman 

kısıtlaması olmamalıdır, bebek her ağladığı, acıktığı, arandığı zaman her hangi bir kısıtlama ya 

da zaman belirlemesi olmadan istediği sürece emzirilmesi desteklenmelidir) 

Yalancı meme ve biberon kullanımı var mı? (kullanım desteklenmemeli, aileler bu konuda 

bilgilendirimelidir) 

Emzirme destek grupları oluşturuluyor mu? (kurumdan hizmet alımı ve sonrasında, emzirme 

desteği için kurumsal bir organizasyon, yönlendirme, izlem polikliniği vb.) 

Tüm kurum uygulamalarının 8 öneriye uygunluk derecesi (her maddenin kurum işleyişindeki 

uygulamaları gözden geçirilmeli) 

Olumlu uygulamalar ve eğitsel mesajlar yazılı kurum belgeleri haline getirilmiş mi? (kuruma 

özgü görsel ya da yazılı materyal ) 

20. Annelere ve anne adaylarına dağıtılan materyal var mı? (broşür, karne, bilgi notu vb.) 

21. Kurumda BDK için bir ekip çalışması yapılmış mı? 

22. 

Üretilen özgün materyal ya da uygulama var mı? (örneğin: emzik-biberon toplama kapları-içleri 

dışarıdan görünmeyecek şekilde, anne-baba eğitimleri, emzirme danışmanlık polikliniği, 

emziren anne ve emen bebeklere sertifikalar… vb) 

Yeterli Yetersiz 

18 

Geliştirilmesi 

gereken

EMZİRME EĞİTİMLERİ (SAĞLIK PERSONELİ VEYA HİZMET ALICI) KATILIM İMZA 

ÇİZELGESİ 

EĞİTİM VE BİLGİLENDİRME KONU BAŞLIKLARI 

EĞİTİM 

ALAN AD 

VE SOYAD 

Anne 

sütünün 

önemi 

Emine Kader 21.02.2011 

1 saat 

(ÖRNEKTİR!) 

Emzirme 

nasıl olur? 

Emzirme 

sorunları 

Tarih Saat Tarih Saat Tarih 

Saat 

26.02.2011 

1,5 saat 

İsteğe Bağlı 

emzirme 

Tarih 

Saat 

Ağlayan Bebek- 

Meme reddi 

Hasta bebek 

ve emzirme 

……………….. 

……………… 

……………….. 

.. .. .. .. .. 

19 

TOPLAM 

SAAT 

2,5

EMZİRME ODASI: 

Emzirme odası ya da kurum özelliklerine ve hizmet alıcıların mahremiyetine ve 

duyarlılığına bağlı olarak düzenlenen bir köşe ya da bölüm, emzirmenin kurumsallaşması için 

bir adımdır. Bu mekanın düzenlenmesi ile kurumsal olarak, hizmet alıcılarınıza, emzirmeyi ve 

anne sütüne verdiğiniz önemi ve değeri göstermekte ve bunu mekana katacağınız özgünlükle 

ve samimiyetle ispatlamış olmaktasınız. Bu mekansal mesaj, çoğunlukla doğru ve iyi 

uygulamaların aktarımı ile birleşince uzun sürede ulaşabileceğiniz bir yolu daha çabuk 

katetmiş olursunuz. Anne adayları ve anneler, bu mekanı rahat ve sorunsuzca kullanmaya 

başladığında, burada verilecek bilgi ve gösterilecek doğru uygulamaların kalıcılığı artırılmış 

olacaktır. Bu mekan aynı zamanda annelerin bir birlerine destek oldukları bir yer olarak da 

sizin gözetiminizde, hizmetinize bir katkı sağlayacaktır. O nedenle bu mekanın bazı olmazsa 

olmazlarını sağlamış olmalısınız. 

Mekanda, annelerin rahatlıkla bebeklerini emzirebilecekleri rahat koltuk ya da 

koltuklar, bebeklerinin altlarını değiştirebilecekleri alt değiştirme masaları, atık kovası, lavabo 

ve temizlik malzemeleri, kurulama malzemeleri, eğitim ve bilgilendirme için görsel afişler, 

yönlendirici yazılı belgeler ve broşürler bulunmalıdır. Emzirme koltuğu ve alt değiştirme 

masası kolayca temizlenebilen, silinebilir, hijyenik açıdan uygun özellikleri taşıyan ve en doğal 

konforu sağlayacak materyallerle kaplı olmalıdır. Bebek bezleri v.b. atıklar için kapaklı çöp 

kovası, uygun bir mekansa el yıkamak için lavabo, sabun ve kağıt havlu bulundurulmalıdır. 

Aydınlık, sıcak ve havadar bir mekan uygundur. Bu mekanın düzenlenmesinde yöresel bazı 

objelerden de yararlanabilirsiniz. Bazen oluşturulmasında, hizmet alıcıların yetenek ve 

20

desteklerinden de yaralanabilirsiniz. Bu mekan sizin kurumunuzu temsil ettiği gibi, hizmet 

alıcılarına da bir konfor sunmalıdır. Aşağıdaki çizimler örnektir, en üst düzey olması gereken 

yapıyı göstermektedir. Kurumlarımız bu örnekler doğrultusunda kendi imkanları ile mekan 

düzenlemesi yapabilirler. 

EMZİRME ODASI: 

Lavabo ve 

temizlik 

malzemesi 

(sabun-kağıt 

havlu v.b) 

Kapaklı atık 

kutusu 

Koltuk 

Alt değiştirme 

masası 

EMZİRME KÖŞESİ (MUAYENE ODASI-İZLEM ODASI V.B. İÇİNDE) 

Lavabo ve 

temizlik 

malzemesi 

(sabun-kağıt 

havlu v.b) 

Kapaklı atık 

kutusu 

Muayene 

masası 

Paravan 

Bilgilendirme 

materyalleri 


materyalleri 


materyalleri 

Koltuk 

21

BEBEK DOSTU KURUM DOSYA İÇERİĞİ: 

1.Resmi başvuru yazısı (İlçe Sağlık Müdürlüğü’ne (TSM) yazılmış) 

2.Kurum hizmet verileri 

a. Hizmet nüfusu 

b. Bebek, gebe, 15-49 yaş kadın, emziren anne, tespit ve izlem verileri 

c. Kayıtlar 

3.Kurum Emzirme Politikası 

4.Bebek Dostu Sağlık Kurumu Hazırlık Değerlendirme Çizelgesi (isteğe bağlı kullanılabilir) 

5.Eğitim katılım belgeleri (yapılmış, uygulanmış, gerçekleştirilmiş işlemler için) 

a. İmza çizelgeleri 

b. Katılım tutanakları 

c. Toplantı tutanakları 

d. Katılımcılara verilen bilgilendirme notları 

6.Eğitim planları 

a. Hizmet İçi Eğitim planları 

b. Halk eğitimleri planları 

7.Eğitim materyali örnekleri-özetleri 

a. Eğitim slayt örnekleri 

b. Hazırlanan diğer eğitim materyali örnekleri 

c. Üretilen diğer malzemeler 

8.Örnek uygulamalar ve belgeler (varsa) 

a. Emzik-biberon atık kutuları 

b. Emzirme oda-köşesi 

c. Kurum içi yönlendirmeler 

d. Kurum içi bilgilendirme materyalleri 

e. Başarılı Emzirme Sertifikaları v.b. 

f. Anne sütü alan Bebeklerin resimleri 

9.Kurum broşür-slogan-yazı örnekleri 

a. Üretilen özgün bilgilendirme broşürleri 

b. Afiş örnekleri 

c. Duvar bilgilendirme yazıları 

d. Sloganlar 

10. Süreç ile ilgili resimler ve diğer belgeler. 

22

BÖLÜM 4 

ANNE SÜTÜ VE EMZİRME DANIŞMANLIĞI 

ANNE SÜTÜ İLE BESLENME NEDEN ÖNEMLİDİR? 

Emzirmeye başlamadan önce, anneler, anne sütü ile beslenmenin neden önemli 

olduğunu anlamalı ve yararlarını bilmelidir. Anne sütü ile yapay sütler arasındaki farkları ve 

yapay beslenmenin tehlikelerini bilmelidirler.. 

ANNE SÜTÜ 

< Mükemmel besin içeriği 

< Kolay hazmedilir etkili bir 

şekilde kullanılır 

< Hastalıklardan korur 

< Yapay beslenmeden daha 

ucuzdur 

ANNE SÜTÜ İLE BESLENMENİN YARARLARI 

Sütler arasındaki farklar: 

İNSAN SÜTÜ HAYVAN SÜTÜ FORMÜL SÜT 

Bakteri içeriği Hiç yok Olası Hazırlarken olası 

Anti-infektif faktörler Var Yok Yok 

Büyüme faktörleri Var Yok Yok 

Protein Uygun miktarda 

Çok fazla 

Kısmen düzeltilmiş 

sindirimi kolay 

Sindirimi zor 

Yağ Yeterli esansiyel yağ 

asidi var,sindirim için 

lipaz var 

Demir Az miktarda 

İyi emilebilen 

Esansiyel yağ asidi yok, 

lipaz yok 

Vitaminler Yeterli 

Az miktarda 

İyi emilemeyen 

A ve C vitamini 

yetersiz 

Su Yeterli Fazladan su verilmesi 

gerekli 

1. Enfekte anne 

2. Annenin 

enfeksiyonuna karşı 

oluşan antikorlar süt 

ile salgılanır ve 

bebeği korurlar 

EMZİRME 

BULAŞICI HASTAKLIKLARA KARŞI KORUMA 

< Anne – bebek bağının 

kurulmasına yardımcı olur 

< Yeni bir gebeliğin 

gecikmesini sağlar 

< Annenin sağlığını korur 

23 

Esansiyel yağ asidi yok, 

lipaz yok 

İlave edilmiş 

İyi emilemeyen 

Vitaminler ilave 

edilmiş 

Fazladan su gerekli 

olabilir 

3. Annenin vücudundaki 

akyuvarlar anneyi 

koruyacak antikor 

yapar. 

4. Bazı akyuvarlar 

annenin memesine 

gider ve orada antikor 

yapar

Anne sütü bileşiminde değişiklikler: 

Kolostrum annenin doğumdan sonraki birkaç gün boyunca ürettiği süttür. Koyudur. 

Rengi sarımtırak veya berraktır 

Olgun süt birkaç gün sonra üretilen süttür. Sütün miktarı artar: göğüsler dolu, sert ve 

ağır hissedilir. Bu süreç “sütün gelmesi” olarak bilinir. 

Ön süt öğünde en erken salgılanan süttür. 

Sonsüt öğün sonunda salgılanan süttür. 

Sonsüt ön sütten daha beyaz görünür çünkü daha fazla yağ içerir. Bu yağ anne sütü ile 

alınan enerjinin büyük bölümünü karşılar. Bu nedenle bebeği memeden kısa sürede 

ayırmamak gerekir. Bebek kendi bırakana kadar memede tutulmalıdır. 

Ön süt son sütten daha mavidir. Çok miktarda üretilir ve yüksek miktarda protein, 

laktoz ve diğer besinleri içerir. Bebek ön sütten gerek duyduğu bütün suyu karşılar. 

Bebeklerin 6 aylığa kadar sıcak havalarda bile diğer sulu içeceklere gereksinimleri yoktur. 

Diğer içeceklerle susuzluklarını giderirlerse, anne sütünü daha az almak isteyebilir. 

KOLOSTRUM: 

Özellikleri: 

· Antikordan zengin 

· Akyuvardan zengin 

· Barsakları temizleyici (müshil) 

· Büyüme faktörleri içerir 

· A vitamininden zengin 

Önemi: 

· Enfeksiyondan ve alerjiden korur 

· Enfeksiyondan korur 

· Mekonyumu temizler, sarılığın önlenmesine yardım eder. 

· Barsağın olgunlaşmasına yardım eder, allerji ve intoleransı önler. 

· Enfeksiyonların ağırlaşmasını önler. 

Emzirmenin psikolojik yararları: 

Emzirme anne ile bebek arasında yakın, sevgi dolu bir ilişki kurulmasını kolaylaştırır. Bu 

da anneyi duygusal olarak tatmin eder. Doğumdan sonra yakın temas bu ilişkinin gelişmesine 

yardımcı olur. Bu durum “duygusal bağlanma”(bonding) olarak adlandırılır. Eğer bebekler 

doğumdan hemen sonra annenin yanında kalırlarsa ve emzirilirlerse daha az ağlarlar ve daha 

çabuk gelişebilirler. Emziren anneler bebeklerine daha şefkatli davranırlar. Bebeklerinin 

onları çok meşgul ettiğinden ve gece beslemekten daha az yakınırlar. Bu annelerin 

çocuklarını terk etme ya da ihmal etme olasılığı diğer annelere göre daha azdır. 

Bazı çalışmalarda anne sütü ile beslenmenin bebeğin zeka gelişimine, entellektüel 

yapısına olumlu etki yaptığı bildirilmektedir. Yaşamın ilk haftalarında anne sütü ile beslenen 

düşük doğum tartılı bebekler, yapay beslenen bebeklere göre ileri yaşlarda zeka testlerinde 

daha başarılı olurlar. İlk 6 ay sadece anne sütü verdikten sonra 6. ayda başlayacağınız ek 

gıdalarla bebeğinizi 2 yaşına kadar emzirme desteği ile anne sütüyle besleyebilirsiniz. 

Bebeğinizin 2. yaşında bile anne sütünün, onun enerji, vitamin ve protein ihtiyacının bir 

bölümünü karşıladığından emin olabilirsiniz. 

24

Yapay besinlerle beslenmenin zararları: 

< Daha fazla ishal ve solunum yolu 

hastalığı 

< İnatçı ishal 

< Malnütrisyon, A vitamini eksikliği 

< Daha yüksek ölüm olasılığı 

< Anne daha erken hamile kalabilir 

ANNE SÜTÜ VE EMZİRME İÇİN ANNELERE ÖNERİLER 

· Emzirmeye doğumdan sonra ½-1 saat içinde başlayın 

· İlk 6 ay yalnız anne sütü verin 

· 6. ayda ek besine geçin 

· 6 aylıktan başlayarak her çocuğa ek besin verin 

· Emzirmeye en az 2 yaşına kadar devam edin 

EMZİRME NASIL OLUR ? 

Sağlıklı emzirme için emzirmenin nasıl oluştuğunu anlamalısınız. Ancak emzirmenin 

nasıl işlediğini anlarsanız sorunun ne olduğunu belirleyebilirsiniz ve annelere nasıl yardımcı 

olabileceğinizi belirleyebilirsiniz. Onlar için neyin iyi olduğuna karar verebilme konusunda 

yardım becerisini kazanabilirsiniz. 

Memenin anatomisi : 

EMZİRMENİN FİZYOLOJİSİ: 

Destek bağ ve 

yağ dokusu 

Kas hücreleri 

< Bağlanmayı önler 

< Daha fazla allerji süt intoleransı 

< Bazı kronik hastalıkların artma riski 

< Şişmanlama 

< Zeka testlerinde daha düşük puan 

< Kansızlık, over ve meme kanseri 

riski daha yüksek 

Oksitosin 

kasılmayı 

sağlar 

Süt salgılayan hücreler 

Süt kanalları 

Alveol 

Laktiferöz sinüsler 

(süt sinüsleri) 

Meme başı 

Areola 

Montgomeri bezleri 

25 

Prolaktin süt 

salgısını uyarır 

Süt burada 

birikir

PROLAKTİN 

Her emzirme sonrasında salgılanır. Bir sonraki emzirme için süt oluşturur. Hipofiz bezi ön 

lobundan salgılanır, alveol hücrelerinden süt salgılanmasına neden olur, önceden sağlanmış 

hazır sütü kullanır, geceleri daha fazla yapılır, fazla emme fazla süt yapar, anneyi gevşetir, 

Prolaktin ovülasyonu baskılar, yeni bir gebeliğin oluşumunu engeller. 

Kandaki 

prolaktin 

Bebek 

emiyor 

OKSİTOSİN REFLEKSİ 

Olumlu ve iyi duygular, bebeğiyle mutlu olmak, sevgiyle onu düşünmek, sütünün onun 

için en iyi besin olduğunu düşünmek, bebeğini görmek, ona dokunmak, bağırdığını duymak, 

oksitosin refleksini harekete geçirir. Hipofiz bezinin arka bölümünden salgılanır, alveol 

çevresindeki kas hücrelerinin kasılmasını sağlar, oksitosin prolaktinden daha çabuk üretilir, 

oksitosin refleksi iyi işlemezse bebek sütü almakta zorlanır, uterus kasılmasını sağlar. 

Emzirmeden önce veya emzirme sırasında oluşur. Sütün akmasını sağlar. 

Kandaki 

oksitosin 

Bebek 

emiyor 

Oksitosin refleksine neler yardım eder ve neler engel olur? 

OKSİTOSİN REFLEKSİ 

Y Y 

Bebek için sevgi dolu 

düşünceler 

Bebeğin sesi 

Bebeğin görüntüsü 

GÜVEN 

Meme 

başından 

duysal uyarı 

Bunlar reflekse YARDIM eder. Bunlar reflekse ENGEL olur 

26 

< gece daha fazla 

prolaktin salgılanır 

< ovulasyonu 

baskılar 

Meme 

başından 

duysal uyarı 

< Uterusun kasılmasını 

sağlar. 

Kaygı, stres, ağrı, 

şüphe

AKTİF OKSİTOSİN REFLEKSİNİN BELİRTİ VE DUYGULARI: 

Anne şunları fark edebilir: 

¨ Emzirmeden hemen önce ya da tam emzirirken memelerinde ezilme veya 

karıncalanma hissi 

¨ Bebeğini düşününce, ya da ağladığını duyunca memeden süt akması 

¨ Bebek meme emerken diğer memeden süt damlaması 

¨ Emzirme sırasında bebek memeden ayrılırsa memelerden ince ince süt akması 

¨ İlk haftalardaki emzirmelerde uterus kasılmalarıyla ağrı ve bazen kan boşalması 

durumu 

¨ Sütün ağzına aktığını gösterir şekilde bebeğin yavaş ve derin emme ve yutmaları 

Memede süt üretiminin kontrol edilmesi: 

Oksitosin ve prolaktinin, iki memeye de eşit şekilde gitmesine karşın, bazen bir meme 

süt yapmaya devam ederken, diğerinde neden süt üretilmediğini merak edebilirsiniz. Anne 

sütünde süt üretimini azaltan veya sonlandıran bir madde (inhibitör) vardır. Eğer memede 

çok süt varsa, inhibitör madde süt salgılayan hücrelerden süt salgılanmasını durdurur. Bu da 

memeyi çok dolu olmanın zararlı etkilerinden korur. Eğer bebek ölürse veya emmeyi başka 

bir nedenle bırakırsa bu çok gerekli bir mekanizmadır. Eğer süt emilme veya sağılma yoluyla 

memeden boşaltılırsa bu inhibitör maddede ortadan kalkar ve meme daha fazla süt yapar. 

Bunlar size şunların nedenini anlamanıza yardımcı olur: Eğer bebek bir memeden emmeyi 

bırakırsa bu meme süt yapmayı keser. Eğer bebek bir memeden daha fazla emerse, bu 

meme daha fazla süt yapar ve diğerine göre daha büyük olur. Ayrıca şunları anlamanıza da 

yardımcı olur: Bir memenin süt yapmaya devam etmesi için, süt o memeden boşaltılmalıdır. 

Eğer bebek bir veya iki memeden ememiyorsa, memenin süt üretmeye devam etmesi için 

süt sağılarak meme boşaltılmalıdır. 

Bebeğin memeye doğru yerleşmesi için: 

Areola ve alttaki dokunun çoğunu ağzına almış 

Meme dokusu, uzun bir meme başı çıkıntısı oluşturmak üzere gerilmiş 

Bebek meme başından değil memeden emiyor şekilde yerleşmiş olmalıdır 

Memede iyi ve iyi olmayan yerleştirme: 

İyi yerleşmiş İyi yerleşmemiş 

Memeye yerleşme dıştan görünüş: 

İyi yerleşme İyi olmayan yerleşme 

27

MEMEYE İYİ OLMAYAN YERLEŞMEMENİN SONUÇLARI: 

< Meme başlarında hasar ve ağrı 

< Anne sütü tam olarak boşaltılamaz 

Yetersiz süt kaynağı 

Göğüslerde daha az süt yapımı 

MEMEYE İYİ YERLEŞMEME NEDENLERİ: 

1. Biberon kullanma: emzirme düzenine alışmadan önce ek yapay sütler verilmesi, 

2. Tecrübesiz anne : ilk bebek, daha önceki çocuklarını biberonla besleyen anne 

3. Fonksiyonel zorluklar :küçük veya zayıf bebek, uzun meme ucu, memede tıkanıklık, geç 

beslenme 

4. Deneyimli yardım eksikliği: geleneksel yardımın ve sosyal desteğin yokluğu, yardım 

edecek doktor, diyetisyen, ebe, hemşirenin bu konuda, eğitim almamış olması. 

Bebekteki refleksler: 

Beceri 

Anne bebeğe 

uygun pozisyon 

vermeyi 

öğrenir. 

Bebek memeyi 

nasıl alacağını 

öğrenir 

Arama refleksi 

Bir şey dudaklarına değer değmez 

bebek ağzını açar ve dilini aşağı ve 

öne doğru uzatır 

Acıyan meme 

başları, çatlaklar 

Gerginlik 

Bebek doymaz daha 

fazla beslenmek ister 

Bebek emmeyi 

red eder 

Bebek ağırlık 

kazanamaz 

Emme refleksi 

Damağa bir şey 

değdiğinde bebek 

emer 

Yutma refleksi 

Ağız süt ile 

dolunca bebek 

yutar 

28

Özet: 

¨ Annede memesinden süt akımı, kısmen annenin düşüncelerine, duygularına ve 

duyularına bağlıdır. Gece-gündüz anneyi bebekle beraber tutmak ve annenin bebeğini 

emzirme konusunda olumlu hissetmesini sağlamak önemlidir. 

¨ Bebeğin memeye iyi yerleştirilmemesi pek çok sorunun nedenidir. Bu zorluklar annenin 

bebeğine uygun pozisyon vermesine yardım ederek aşılabilir. Bu da anneye doğumdan 

sonraki ilk günlerde bebeğine pozisyon vermesine yardım ederek sağlanabilir. 

¨ Memelerin ürettiği süt miktarı bebeğin ne kadar emdiğine ve memeyi ne ölçüde 

boşalttığına bağlıdır. Bebek ne kadar fazla emerse süt o kadar fazla gelir. Bir çok anne 

bebeklerinin alabileceklerinden daha fazla, ikiz bebeklere de yetecek kadar süt 

üretebilir. 

EMZİRME BİRÇOK DURUMDA BAŞARILI OLACAKTIR EĞER: 

v Anne kendini iyi hissediyorsa 

v Bebek etkili emecek şekilde memeye iyi yerleştiriliyorsa 

v Bebek istediği kadar sık ve istediği süre emziriliyorsa 

v Çevre emzirmeye destek oluyorsa 

BEBEĞE POZİSYON VERMEK: 

Bir anneye yardım etmeden önce ilk yapılması gereken annenin emzirirken 

izlenmesidir. Annenin ne yaptığını görmek için zaman ayırın böylece annenin durumunu 

açıkça anlayabilirsiniz. Acele etmeyin ki anne her zamankinden farklı birşey yapmasın. 

Anneye yalnızca zorlukla karşılaştığında yardım edin. Bazı anne ve bebeklerin emzirirken 

kendilerine rahat gelen ancak başkaları için zor olan pozisyonları vardır. Bu, özellikle 2 

aylıktan büyük bebekler için geçerlidir. Eğer bebek anne sütünü etkin şekilde alıyorsa ve anne 

rahatsa pozisyonu değiştirmeye gerek yoktur. 

Annenin mümkün olduğunca kendisinin yapmasını sağlayın. Annenin yapması gerekeni 

siz yapmayın. Ona ne yapmasını istediğinizi söyleyin. Mümkünse, kendi vücudunuzun 

üstünde gösterin. Ne yaptığınızı anladığından ve kendi kendine yapabileceğinden emin olun. 

Sizin yapacağınız annenin bebeğini uygun pozisyona kendisinin koymasını sağlamaktır. Siz 

bebeğe doğru pozisyon verin ancak, bunu kendi annesi yapamazsa bunun bir yararı yoktur. 

Annenin meme başı bebeğin dudaklarına değiyor. Bebek ağzını açıyor ve dilini memeyi 

alacak şekilde uzatıyor. 

29

Emzirirken Doğru Pozisyon 

· Anne Emzirmeye başlarken öncelikle rahat bir şekilde bir koltuk ya da sandalyeye 

oturmalı ve bebeğini kucağına almış olmalıdır. 

· Daha sonra bebeğin vücudunu, kendi vücuduna yaklaştırmalıdır. 

· Bebeğin başı ve gövdesi düz bir hat üzerinde olmalı, bebeğin yüzü memeye 

doğru bakmalıdır. 

· Bebeğin dudaklarına memenin ucuyla dokununca, bebek ağzını genişçe açar, bu 

oluştuğu anda bebeğin alt dudağı meme ucunun altına gelecek şekilde çabucak 

memeye tutulmalıdır. 

· Bebek alt dudağını dışa döndürür, memenin koyu kısmının alabileceği kadar 

kısmını ağzına alır ve çenesini memenizin altına dayar. Böylece memeye yerleşme 

ve emme işlemi başlar. 

ANNEYE NASIL YARDIM EDİLİR: 

Anneyi selamlayın, kendinizi tanıtın, annenin ve bebeğin isimlerini sorun. Anneye nasıl 

olduğunu sorun. Ayrıca emzirmenin nasıl gittiğine dair bir veya daha fazla açık uçlu soru 

sorun. Emzirmeyi değerlendirin. Anneye bebeğini emzirirken gözlemlemenize izin verip 

vermeyeceğini sorun. Anneden bebeği memesine her zamanki şekilde koymasını rica edin. 

(Eğer bebeği yeni emzirdiyse bu gözlemi daha sonra yapmak için anneyle anlaşabilirsiniz.) 

Emzirmeyi gözlemleyin. Eğer annenin, bebeğin memeye yerleşmesi için yardıma ihtiyacı 

olduğuna karar verirseniz: İlk önce şöyle cesaretlendirici bir şey söyleyebilirsiniz: “Gerçekten 

sütünüzü istiyor, öyle değil mi ?”. Daha sonra ona neyin yardımcı olacağını anlatın ve isterse 

gösterebileceğini belirtin. Örneğin şöyle bir şey söyleyin: “Eğer (bebeğin ismi) emerken 

ağzına memeyi iyice alırsa emzirme sizin için daha rahat olur. Bunun nasıl olacağını 

göstermemi ister misiniz ? Eğer kabul ederse, ona yardıma başlayabilirsiniz. Annenin rahat, 

sakin bir pozisyonda oturduğundan emin olun. Siz de rahat ve sakin olacak bir pozisyonda 

oturun. Ayrıca kolayca yardım edebilecek pozisyonda olun. Anneye bebeği nasıl tutacağını 

anlatın, gerekirse gösterin. 

Şu dört temel noktanın anlaşılmasını sağlayın. 

1. Bebeğin başının ve vücudunun aynı doğrultuda, düz bir hat üzerinde olmalı. 

2. Bebeğin burnu meme başının hizasında olacak şekilde yüzü memeye bakmalı 

3. Anne bebeği kendi vücuduna yakın tutmalı. 

4. Eğer bebek bir yenidoğansa yalnızca başı ve omuzlarından değil ayrıca 

poposundan da desteklenmelidir. 

Anneye memesini nasıl tutup bebeğe verebileceğini gösterin: Parmaklarıyla 

göğsün altından tutarak ve parmakları göğüs duvarına dayanarak göğüse destek versin. 

Memenin başına hafif bası yapmak için başparmağını kullanabilir. Bu hareket göğsün şeklini 

değiştirir ve bebeğin memeyi daha kolay almasını sağlayacak duruma getirir. Memesini 

30

meme başına çok yakın bir yerden tutmamalıdır. 

Bebeğin ağzını açması için meme başıyla bebeğin dudaklarına nasıl değmesi gerektiğini 

anlatın. 

Bebeğe memeyi vermeden önce bebeğin ağzını iyice açmasını beklemesini anlatın. Bebeğin 

memeyi ağzına iyice alabilmesi için ağzının iyice açık olması gerekir. 

Ona ağzını iyice açtığında memeye nasıl çabukça yaklaştıracağını gösterin: Bebeği 

memesine yaklaştırmalı, kendisini veya memesini bebeğe doğru hareket ettirmemelidir. 

Bebeğin alt dudağını meme başının altına koymalı. Böylece bebeğin çenesi memeye 

değmelidir. 

Annenin tepkilerine dikkat edin. Canı acır gibi mi görünüyor ? Veya “Oh, şimdi daha iyi” mi 

diyor ? Eğer hiçbir şey söylemezse bebek emerken neler hissettiğini sorun. 

İyi yerleşme ile ilgili tüm belirtilere bakın. Eğer yerleşme iyi değilse yeniden deneyin. 

Annenin emzirebileceği diğer pozisyonlar: 

Anne birçok şekilde, örneğin ayakta bile emzirebilir. 

Annenin rahat ve sakin olması, çocuğun da ağzıyla memeyi iyice kavraması önemlidir. 

Anneye gösterebileceğiniz bazı yararlı pozisyonlar: 

- Koltukaltı pozisyonu 

- Bebeği, emzirdiği taraftaki değil, diğer koluyla tutmak 

a. Bebeğini koltuk altı pozisyonunda 

tutan anne 

- İkizlerde, 

- Kanal tıkanıklığı durumlarında, 

- Bebeğin yerleşmesinin zor olduğu 

durumlarda yararlıdır 

Bebeğini yatarak emziren anne 

31 

b. Emzirdiği göğsüne zıt koluyla bebeği 

tutan anne 

- Çok küçük bebeklerde, 

- Hasta bebeklerde yararlıdır

ANNENİN BEBEĞE POZİSYON VERMESİNE YARDIM 

Anneyi selamlayıp emzirmenin nasıl gittiğini sorunuz. Emzirmeyi değerlendiriniz. 

Annenin rahat bir pozisyonda olmasına, kendini rahat hissetmesine dikkat ediniz. Siz de 

rahat, anneye yakın bir yere oturunuz. Bebeği nasıl tutacağını anlatınız, gerekirse 

gösteriniz. 

Dört Temel Nokta: 

· Bebeğin başı ve gövdesi düz bir hatta olacak, 

· Yüzü memeye bakacak, burnu meme ucunun karşısında olacak, 

· Vücudu anneninkine yakın olacak, 

· Yeni doğmuşsa poposundan da tutulacak. 

Memesini nasıl destekleyeceğini gösteriniz:. 

· Parmakları memenin altında göğsüne olmalı, 

· İşaret parmağıyla memeyi alttan desteklemeli, 

· Başparmak memenin üstünde olmalı, 

· Parmaklar meme ucundan uzakta tutulmalı. 

Bebeğin memeye yerleşmesine nasıl yardımcı olacağını açıklayınız,ya da gösteriniz: 

· Meme ucuyla bebeğin dudaklarına dokunmak, 

· Bebeğin ağzını genişçe açmasını beklemek 

· Bebeği, alt dudağı meme ucunun altına gelecek şekilde çabucak memeye tutmak. 

· Annenin nasıl tepki gösterdiğine dikkat ediniz ve şimdi nasıl hissettiğini sorunuz. 

· İyi yerleşme belirtilerini arayınız. 

· Bebek iyi yerleşmemiş ise tekrar deneyiniz. 

Doğru yerleştirme ve emzirme 

Yanlış yerleştirme ve emzirme 

32

EMZİRME PROBLEMLERİ: 

MEME SORUNLARI, MEMEYİ RED, YETERSİZ SÜT, AĞLAMA, ANNE SÜTÜNÜ ARTIRMAK VE 

EMZİRMEYE YENİDEN BAŞLAMAK, DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIKLI BEBEKLER VE HASTA 

BEBEKLER 

MEME SORUNLARI: 

Bazı meme durumları bazen emzirme güçlüklerine yol açabilir. 

- Düz veya içe çökük meme başları, büyük ya da uzun meme başları; 

- Göğüste tıkanıklık, birikme; 

- Kanal tıkanıklığı ve mastit; 

- Ağrılı ve çatlak meme uçları. 

Bu durumların tanınması ve tedavisi hem anneyi rahatlatma, hem de emzirmenin 

devamı açısından önemlidir. Birçok değişik şekilde ve boyutta göğüs vardır. Bebekler hemen 

hepsinden emebilir. 

DÜZ VE İÇE ÇÖKÜK MEME UÇLARININ DÜZELTİLMESİ 

Doğum öncesi tedavi: Büyük olasılıkla yararsız. 

Hemen doğum sonrası: Anneye özgüven kazandırmak, memeler düzelecektir. 

Bebeğin meme ucunu değil MEMEYİ emdiğini 

açıklamak, bebeğin tensel temasla memeyi keşfini 

sağlamak. 

Annenin Bebeği memeye erken tutmasına yardım 

etmek. 

Değişik bir pozisyon denemek, örneğin koltukaltı 

Meme ucunu çıkarmak için anneye yardım 

Pompa veya şırınga kullanımı 

Gerekirse ilk iki hafta: Anne sütünü alıp bebeğe bardakla verme 

Anne sütünü bebeğin ağzına sağma 

İlk iki hafta başarılı emzirme yapılamamışsa, şunlar denebilir: 

Anne sütünün bebeğe fincanla verilmesi denenebilir. Anne sütünün boşaltılması 

memeyi yumuşatacağından bebeğin memeyi almasını kolaylaştırır, aynı zamanda süt 

üretiminin devamını sağlar. Biberon kullanımı bebeğin memeyi almasını zorlaştıracağından 

bundan kaçınılmalıdır. 

Ya da anne sütünün doğrudan bebeğin ağzına sağılması denenbilir. Bazı anneler bunu 

çok yararlı bulurlar. Bebek sütü doğrudan alacağından sinirlenmez, hatta emmeye bile daha 

istekli olabilir. Bebeğe sık sık memeyi keşfetmesi için fırsat verilmesi. Tensel temasa devam 

edilmeli, bebeğin memeye kendi başına yerleşmesine izin verilmelidir. 

33

İçe çökük meme ucu tedavisinde kullanılacak şırınganın hazırlanışı 

MEME TIKANMASININ NEDENLERİ VE ÖNLEMLERİ 

NEDENLER ÖNLEMLER 

· Fazla süt · Doğumdan hemen sonra emzirmeye 

başlamak 

· Emzirmeye başlamanın gecikmesi · Bebeğin memeye iyi yerleşmesini sağlamak 

· Bebeğin memeye kötü yerleşmesi · Emzirmeyi süre ve sıklık açısından 

sınırlandırmamak 

· Bebeğin sık sık emzirilmemesi · Bebek her istediğinde emzirmeyi sağlamak 

· Emzirmenin kısa kesilmesi 

Enjektör bu noktadan kesilir 

Piston kesilen uçtan sokulur 

Anne pistonu yavaşça çeker 

MEMEYİ REDDEDEN BEBEK: 

Bebeğin emmeyi reddetmesi, emzirmeden vazgeçmenin sık rastlanan 

nedenlerindendir. Ancak, bu sorun çoğu kez çözümlenebilir. Memeyi red, annede ciddi kaygı 

yaratabilir. Anne kendini reddedilmiş hisseder ve bu deneyim onu hayal kırıklığına uğratır. 

Bazen bebek memeyi tutar, ancak emmez, yutmaz ya da çok zayıf emer. Bazen anne 

emzirmeye çalışırken, bebek ağlar ve memeyle adeta kavga eder. Bazen bebek bir dakika 

emer ve sonra emmeyi ağlayarak ya da tıkanarak bırakır. Bunu bir öğün sırasında birçok kez 

yapabilir. Bazen de ,bebek bir memeyi emer ama diğerini reddeder. Bebeğin memeyi 

reddetme nedenini bulmanız ve hem anne hem de bebek için emmeyi yeniden zevkli hale 

getirmek için nasıl yardım edeceğinize karar vermeniz gerekir. 

34

BİR BEBEK MEMEYİ NİÇİN REDDEBİLİR? 

Hastalık, ağrı veya sedatif 

etkisi 

Emzirme tekniğinde sorunlar 

Bebeği üzen değişiklikler 

(özellikle 3 - 12 aylar 

arasında) 

Yalancı ( görünüşte ) red 

“YETERSİZ SÜT” 

Enfeksiyon 

Beyin hasarı 

Yaranın ağrıması ( vakum, forseps ) 

Burun tıkanıklığı 

Ağzın acıması (pamukçuk, diş çıkarma) 

Biberon, yalancı emzik 

Bol süt gelmemesi (kötü pozisyon ya da 

tıkalı meme ) 

Pozisyon verirken baş arkasına bastırma 

Emzirme saatlerini kısıtlama 

Fazla süt yapımı 

Emmeyi öğrenmede zorluk 

Anneden ayrılma 

Yeni bakıcı ya da çok sık bakıcı 

değiştirme 

Aile düzeninde değişiklik 

Annenin hastalığı ya da mastit 

Annenin adet görüyor olması 

Annenin kokusunda değişiklik 

Yeni doğanlarda arama 

4-8 aylar arası dikkatinin çekilmesi 

1 yaş sonrası anne sütünü kendi kendine 

kesme 

Hemen her anne bir, hatta iki bebeğe yetecek kadar süt üretebilir. Yani yetersiz süt 

diye bir şey aslında yoktur. Esas neden çoğunlukla emzirme sayısının azlığı yani sık 

emzirmemedir. Genelde, anne, sütünün az olduğunu düşünse bile, bebeği aslında tüm 

ihtiyacını anneden alabilir. Bazen, bebek yeteri kadar süt alamaz. Ama bunun nedeni bebeğin 

yeterince emmemesi, ya da etkin emmemesidir. Çok ender olarak neden, annenin yeterli 

miktarda süt üretememesidir. Bu yüzden, annenin ne kadar süt üretebileceği yerine, bebeğin 

ne kadar süt aldığını düşünmek daha önemlidir. 

BEBEĞİN YETERLİ SÜT ALAMADIĞINI GÖSTEREN GÜVENİLİR 

BELİRTİLER 

Yetersiz tartı alımı Bir ayda 500 g.dan az 

Bebeğin çok az, konsantre idrar 

yapması 

Bir günde altıdan az, sarı ve keskin kokulu 

35

OLASI NEDENLER: Emzirmeden sonra bebek tatmin olmuyorsa, bebek sık sık ağlıyorsa, çok sık 

meme emiyorsa, çok uzun süre meme emiyorsa, bebek emmeyi reddediyorsa, bebek sert, 

kuru ya da yeşil dışkı yapıyorsa, bebek az sayıda küçük miktarlarda dışkı yapıyorsa, memeler 

büyümemişse (hamilelik sırasında), süt gelmiyorsa (doğumdan sonra) 

BUNLAR SÜT YAPIMINI ETKİLEMEZ: Annenin yaşı, cinsel ilişki, menstrüasyon, akraba ve 

komşuların eleştirileri, çalışmaya başlamak ( Bebek sık emmeyi sürdürüyorsa ), bebeğin yaşı, 

sezeryanla doğum, preterm doğum, çok çocuk, basit, sıradan diet. 

BEBEĞİN YETERLİ ANNE SÜTÜ ALAMAMASININ NEDENLERİ: 

Emzirme ile ilgili Annenin psikolojik Annenin fiziksel Bebeğin durumu 

faktörler 

durumu 

durumu 

Geç başlama Özgüven azlığı Kontraseptif haplar, 

diüretikler 

Hastalık 

Sık emzirmeme Kaygı, stres Hamilelik Anomali varlığı 

Gece emzirmeme Emzirmeden 

hoşlanmama 

Ağır malnutrisyon 

Kısa emzirme Bebeği 

kabullenmeme 

Alkol 

Memeye kötü 

yerleşme 

Yorgunluk Sigara 

Biberon, emzik 

kullanımı 

Plasenta retansiyonu 

Ek besinler verme Meme gelişiminde 

bozukluk ( çok nadir) 

OLDUKÇA SIK SIK DEĞİLDİR 

AĞLAYAN BEBEKTE YARDIM: 

Birçok anne bebeğinin “çok fazla ağladığı” düşüncesi ile gereksiz yere ek besinler 

vermeye başlar. Bebeğin aç olduğunu ve sütünün yetersiz olduğunu düşünür. Ancak ek 

besinler genellikle bebeğin ağlamasını azaltmaz. Bazen çocuk daha da çok ağlar. Çok ağlayan 

bir bebek anne ve çocuk arasındaki ilişkiyi bozabilir ve aile üyeleri arasında gerilime neden 

olabilir. Emziren anneye yardımcı olmanın en önemli bir yolu, ona bebeğinin ağlaması 

konusunda danışmanlık yapmaktır. 

AĞLAMA NEDENLERİ 

Büyüme hızlanmasına bağlı açlık : Öncesinden daha hızlı büyüyen bir bebek, birkaç gün çok 

aç olabilir. Daha sık beslenmek ister. Bu olay, başka zamanlarda da görülebilmekle birlikte en 

sık 2 haftalıkta, 5 haftalıkta ve 3 aylıkken görülür. Bebek birkaç gün daha sık emerse, süt 

miktarı artar ve bebek yine eski sıklıkta beslenmeye başlar. 

36

Annenin yedikleri : Bazen anne bazı yemekleri yediği zaman bebeğinin rahatsız olduğunu 

farkeder. Nedeni, yenilen birçok maddelerin anne sütüne geçmesidir. Bu olay her türlü 

yiyecekte görülebilir, ama kendisi neyin etkilediğini farketmedikçe annenin yememesini 

önerebileceğimiz özel bir besin yoktur. Annelerin yediği bazı yemeklerdeki proteinler çocukta 

allerji yapabilir. İnek sütü, soya, yumurta ve fıstık bu soruna neden olabilir. Bebeklere ilk 

emzirmeden önce, bir veya iki öğün formül süt verilmesi ile bile inek sütü alerjisi gelişebilir. 

Annenin kullandığı ilaçlar : Kola, kahve, çaydaki kafein süte geçip çocuğu rahatsız edebilir. 

Anne sigara kullanıyorsa veya ilaç alıyorsa, çocuğu daha çok ağlayacaktır. Aileden başka biri 

sigara içiyorsa, bu da bebeği etkileyebilir. 

Süt fazlalığı : Bu, bebek anne memesine iyi yerleşmemişse görülebilir. Bu durumda bebek 

çok uzun veya çok sık emer ve memeyi çok uyarır, bunun sonucu süt yapımı artar. Eğer anne, 

bebek bir memeyi emmeyi bitirmeden bebeği memeden ayırır ve diğerini verirse, süt miktarı 

artacaktır. Bu durumda bebek, ön sütten çok alırken, son sütü yetersiz alacaktır. Dışkılar 

yumuşak ve yeşil olabilir ve tartı artışı yetersiz olabilir ya da iyi büyümesine rağmen ağlar ve 

daha çok beslenmek ister. Anne, sütü bol olduğu halde, yetersiz olduğunu düşünür. 

Kolik : Bazı bebekler bu nedenlerden hiçbiri olmadan da çok ağlar. Bazen ağlamanın belirli bir 

şekli vardır. Bebek günün bazı saatlerinde, genelde akşamları sürekli ağlar. Karnı ağrıyormuş 

gibi bacaklarını çekebilir. Emmek istiyormuş gibi görünebilir ama bebeği rahatlatmak çok 

zordur. Bu bebeklerin nedeni tam bilinmeyen aşırı barsak hareketleri ve gazlanmaları olabilir. 

Buna “kolik” denir. Bu bebekler genelde iyi büyür ve 3 aylıktan sonra ağlamalar azalır. 

“Fazla gereksinimi” olan bebekler : Bazı bebekler diğerlerinden çok ağlarlar, daha fazla 

kucağa alınmak ve taşınmak isterler. Annelerin bebeklerini kucakta taşımasının geleneksel 

olduğu topluluklarda ağlama, annelerin bebeklerini kucağa çok almadıkları ya da ayrı bir 

beşikte yatırdığı toplumlara göre daha azdır. 

ANNE SÜTÜNÜ ARTTIRMAK VE EMZİRMEYİ YENİDEN BAŞLATMAK: 

Eğer annelerin sütleri azalmışsa, bebeklerini beslemeye devam etmek için bunu 

arttırmaya ihtiyaçları olabilir. Bir nedenle emzirmeye son veren anneler, emzirmeye tekrar 

başlamak isteyebilirler. Buna “Relaktasyon” denir. Şu durumlarda emzirmeye yeniden 

başlamak istenebilir: 

- Bebek hasta olmuştur ve bir süredir emmemiştir. 

- Bebek yapay beslenmiştir ama anne şimdi emzirmeyi denemek istiyordur. 

- Bebek hastadır ve yapay besinlerle iyi büyümüyordur. 

- Anne hasta olmuştur ve emzirmeyi kesmiştir. 

- Anne bebeği evlat edinmiştir. 

Anne sütünü arttırmak ve emzirmeyi yeniden başlatmak için aynı kurallar ve yöntemler 

uygulanır. Ancak emzirmeyi yeniden başlatmak daha zordur ve daha uzun sürer. Anneler çok 

iyi motive olmalıdır ve yeniden başlamayı başarmak için çok desteğe ihtiyaç duyarlar, bunu 

sağlamalısınız. 

Emmeyi yeniden başlatmak: 

Anne sütünün artması için gerekli süre çok değişkendir. Annenin çok istekli olması ve 

bebeğini sık emzirmek istemesi bu süreyi kısaltmada yardımcı olur. Bu süre beklenenden 

uzun sürerse anneler kaygılanmamalıdır. Bu doğal bir durumdur. Eğer bir bebek ara sıra 

meme emmeyi sürdürüyorsa, anne sütü miktarı birkaç gün içinde artacaktır. Eğer bebek 

meme emmeyi bırakmışsa sütün bolca üretilmesi için 1-2 hafta veya daha uzun bir süre 

37

gerekebilir. Bebek küçükse ( 2 aylıktan küçük ) relaktasyon daha büyüklere ( 6 aydan büyük ) 

göre daha kolay olur. Bununla birlikte emzirme her yaşta yeniden başlatılabilir. Memeyi yeni 

bırakmış bir bebeğin yeniden emzirilmesi, uzun zaman önce meme emmeyi bırakmış bebeğe 

göre daha kolaydır. Yine de her zaman mümkündür. Bir kadın yıllardır meme emzirmemiş ya 

da menopozda da olsa, yeniden süt üretebilir. Örneğin bir büyükanne torununu emzirebilir. 

ANNE SÜTÜNÜ SAĞMAK: 

Emzirmenin başlatılması ve devamı için süt sağmanın yararlı ve önemli olduğu bir çok 

durum bulunur. Tıkanık (şiş) memeyi rahatlatmakta, kanal tıkanıklığını ya da süt birikmesini 

tedavi etmekte, çökük bir meme başından emmeyi öğrenene kadar bebeği beslemekte, 

emmeyi düzenlemede zorluk çeken bir bebeği beslemekte, memeyi istemeyen bir bebeği 

emmekten hoşlanmayı öğreninceye kadar beslemekte, düşük doğum tartılı ve ememeyen bir 

bebeği beslemekte, yeterli ememeyen hasta bir bebeği beslemekte, anne ya da bebek hasta 

ise sütün kalanını saklamak için, annesi işe gittiğinde bebeği için süt bırakacağı zaman, anne 

bebeğinden uzakta iken süt akmasını önlemek için, bebeğin çok dolu bir memeyi almasını 

kolaylaştırmak için, sütü direkt olarak bebeğin ağzına sağmak için, meme ucu ve areolayı 

kurumak ve yara olmaktan korumak için, ütün sağılması ve saklanması yaralıdır. Gerektiğinde 

bunu yapabilmeleri için tüm annelerin sütlerini sağmalarını öğrenmeleri yararlı olacaktır. 

MEMEDEN SÜT SAĞMA YÖNTEMLERİ: 

Oksitosin refleksinin uyarılması 

Elle sağma 

Pompa ile sağma 

Enjektör pompası 

Oksitosin Refleksini Uyarmak: Anne sütünü sağarken oksitosin refleksi, bebeğin 

emmesi sırasındaki kadar etkin çalışmayabilir. Oksitosin refleksinin nasıl uyarılacağı 

bilinmelidir, yoksa sütünüzü sağmakta güçlük çekebilirsiniz. 

OKSİTOSİN REFLEKSİNİ NASIL UYARMALI? 

Anneye ruhsal yönden yardım edin: 

· Özgüven kazandırın 

· Kaygı ve ağrı kaynaklarını azaltmaya çalışın. 

· Bebeği hakkında iyi duygu ve düşünceler taşıması için yardım edin 

Anneye pratik olarak yardımcı olun. Şunları yapması için yardım edin ya da öneride 

bulunun: 

· Destek verilebilecek bir arkadaşıyla sessiz bir yerde oturması 

Bazı anneler, bebeği için sütünü sağan diğer annelerle birlikte iken süt sağmayı daha 

kolay yaparlar. 

· Eğer mümkünse bebeğini tensel temas kuracak şekilde tutması: 

Sütünü sağdığı sırada bebeğini kucağında tutabilir. Eğer bu mümkün değilse bebeğe 

bakarak bu işi yapabilir. Bunun da olanağı yoksa bazı zamanlar sadece bebeğin 

fotoğrafına bakmak bile ona yardımcı olur. 

· Sakinleşmesi için ılık bir şeyler içmesi. Bu kahve olmamalı. 

· Memelerini ısıtması, örneğin ılık kuru ya da yaş pansuman yapabilir, ılık bir duş 

alabilir. 

38

· Meme uçlarını uyarması; Meme uçlarını hafifçe çekiştirebilir ya da parmakları 

arasında yuvarlayabilir 

· Memelerine masaj ya da hafif hafif dokunması; Bazı kadınlar memelerine parmak 

uçları ya da yumuşak bir cisimle ile hafif hafif vurmayı, bazı kadınlar ise, meme 

ucuna doğru yumruklarını hafifçe göğüs üzerinde gezdirmeyi yararlı 

bulmaktadırlar. 

· Bir yardımcıdan sırtını yumuşak bir şekilde ovuşturmasını istemesi: Anne oturur. 

Öne doğru eğilir. Önündeki bir masaya kollarını koyar ve başını da kollarına dayar. 

Memeleri çıplak olarak ve serbestçe sallanmalıdır. Yardımcı, annenin omurgasının 

iki yanını birden avuçlayarak aşağı doğru masaj yapar Bu sırada yumrukları sıkılı ve 

baş parmağı öne doğru açık durumdadır. Yumrukları ile sıkıca bastırırken baş 

parmağı ile de küçük dairesel hareketler yapmalıdır. Boyundan kürek kemiklerine 

doğru omurganın her iki yanını da aynı zamanda iki ya da üç dakika ovuşturur. 

SÜTÜN SAĞILACAĞI KAP NASIL HAZIRLANIR? 

Geniş ağızlı bir fincan, bardak seçin. Su ve sabunla yıkayın. Kaba kaynar su koyun ve bir 

iki dakika bekletin. Kaynar su mikropların birçoğunu yok eder. Sütü sağmadan önce kabın 

içindeki suyu boşaltın. 

ELLE ANNE SÜTÜ NASIL SAĞILIR ? 

Anneye kendi kendisine yapmasını öğretin. Onun yerine bu işi yapmayın, sadece ne 

yapacağını göstermek için nazikçe dokunun. 

Ona şunları öğretin : 

· Ellerini iyice yıkasın. 

· Rahat bir yere otursun ya da rahatça ayakta durabileceği bir yerde dursun ve kabı 

memesine yakın tutsun. 

· Baş parmağını meme başı ve areolanın üstüne, işaret parmağını ise altına 

başparmağı hizasına yerleştirsin. Diğer üç parmakla memesini desteklesin 

· Baş ve işaret parmaklarını yavaşça içe, göğüs duvarına doğru bastırsın; fazla 

§ bastırmamasına dikkat edin, yoksa süt kanallarını tıkayabilir. 

· Her iki parmağı arasında kalan meme başı ve areola bölgesinde göğüse bastırsın. 

Areola arkasındaki süt sinüslerine bastırması gerekir. Bazen süt veren memede 

sinüsleri hissetmek olasıdır. Büyük bir fıstığa benzerler. Anne bunları hissederse 

onlara bastırsın. 

· Bas ve bırak, bas ve bırak. Bu acıtmamalı, acıtıyorsa uygulanan teknik hatalıdır. İlk 

başta süt gelmeyebilir, ama birkaç kez bastırdıktan sonra süt damlamaya başlar, 

eğer oksitosin refleksi aktif ise süt hızla akar. 

· Areolanın YANLARINDAN da aynı şekilde bastırsın ki; süt tüm segmentlerden 

boşalabilsin. 

· Asla deriye parmaklarını sürtmesin, Parmaklara hareketi yuvarlama gibi olmalıdır. 

· Meme ucuna asla bastırmasın. Meme ucuna bastırma ya da meme ucunu çekme 

süt akımını sağlamaz; bebek sadece meme başını emerse süt alamaz. 

· Bir memeyi 3-5 dakika, akım yavaşlayıncaya kadar sıksın. Sonra öteki memeyi 

sıksın sonra işlemi tekrar etsin. Her meme için aynı eller kullanılabileceği gibi farklı 

eller de kullanılabilinir. 

Anne sütünün yeterli sağılması işlemi özellikle ilk birkaç gün (sütün az geldiği 

günlerde ) 20 – 30 dakika sürer. Sürenin kısaltılmaması önemlidir. 

39

“Sağılan Anne Sütü uygun kap/torba içerisinde; oda ısısında dışarda 3 saat, 

buzdolabında 3 gün, derin dondurucuda 3 ay saklanabilir” (Kaynak: Türkiye Halk 

Sağlığı Kurumu-Anne Sütü Üst Komitesi 8 Mart 2012 tarihli kararı). Sağılmış süt bebeğe 

verilmeden önce “ben mari” yöntemi ile eritilmeli ve mümkünse kaşıkla verilmelidir. 

Süt nasıl sağılır? 

a. Başparmağı areolanın bir tarafına, diğer parmakları öbür tarafına yerleştirip göğüs 

duvarına doğru içeri basınç yapınız. 

b. Parmaklar meme başı ve areolanın arkasından basınç yapmalı. 

c. Yanlardan da basınç yaparak tüm bölümleri boşaltınız. 

a. b. c. 

Ne kadr sıklıkla süt sağılmalı ? 

Ne kadar sıklıkla süt sağılmalı? 

Laktasyonu sağlamak, düşük doğum tartılı veya hasta yenidoğanı beslemek için; 

Süt sağılmaya ilk gün, olanak varsa ilk 6 saat içinde başlanmalıdır. Önce sadece 1 – 2 damla 

kolostrum gelebilir, ama tıpkı hemen doğum sonrası bebeğin emmeye başlamasının yaptığı 

gibi, sağmak da süt üretiminin başlamasına yardımcı olacaktır. 

Süt sağılması bebeğin emeceği sıklıkta yapılmalıdır. Süt, geceyi de içerecek şekilde en 

az 3 saatte bir sağılmalıdır. Eğer daha az yapılırsa veya işlemler arasındaki süre uzun olursa, 

süt üretimi yeterli olmayabilir. 

Hasta bebeği besleyecek sütü devamlı kılmak için: Süt, bebeğin isteyeceği sıklıkta 

olacak kadar, en az 3 saatte bir sağılmalıdır. 

Birkaç haftadan sonra süt azalıyor gibi ise süt yapımını artırmak için; Birkaç gün çok sık 

(1 / 2 – 1 saatte bir) ve gece boyunca en az 3 saatte bir olacak şekilde sağılmalıdır. 

İşte olduğu zaman bebeğine yeterli sütü bırakmak için; Bebeğe bırakmak için işe 

gitmeden önce olabildiğince fazla süt sağmalı. Süt yapımının devamlılığını sağlamak için 

annenin çalışma yerinde de sütünü sağması önemlidir 

Aşırı şişkinlik, dolgunluk veya işteyken süt akması gibi şikayetleri önlemek için: Bu 

belirtileri yok edecek kadar süt sağılmalıdır. 

Meme ucu cildini sağlıklı tutmak için: Banyo veya duştan sonra bir damla süt sağıp 

meme ucunu ovuşturunuz. 

EMZİRME pompaları: 

Eğer elle sağmak zor geliyorsa, anne bir el pompası kullanabilir. 

Lastik pompa: Özellikle memeler yumuşak olduğunda çok kullanışlı değildir. Bebeğe 

süt toplamak için uygun değildir. Temizlenmeleri zordur. Bu süt kalıntısına çoğu kez 

40

mikroplar bulaşmıştır. En fazla elle sağmanın zor olduğu durumlarda, şişkinliği azaltmak 

amacıyla kullanılır. Bu pompalar genelde “Meme Rahatlatıcı” diye bilinir. 

Enjektör pompa: Lastik pompalardan daha etkilidir. Temizlenmesi ve sterilize 

edilmeleri daha kolaydır. 

Enjektör pompa nasıl kullanılır ? Ağız kısmındaki lastiğin iyice bükülebilir durumda 

olduğundan emin olun. Huni kısmını meme ucunun üstüne yerleştirin. Hava sızıntısı 

olmayacak şekilde tüm çevre derisine sıkıca temas ettiğinden emin olun. Dış silindiri aşağıya 

çekin, meme ucu huninin içine doğru çekilecektir. Dış silindiri bırakıp sonra tekrar aşağıya 

çekin, 1-2 dakika sonra süt akmaya başlar ve dış silindirde birikir. Süt akması durunca, lastiği 

gevşetin, sütü boşaltın ve olayı tekrarlayın. 

Mekanik pompalar: Elle kumanda edilebilen slikon orjinli pompalardır. Kolay 

kullanılabilir. 

Otomatik Pompalar: Elektronik olarak çalışan emzirme uyumlu boşaltma sağlayan 

cihazlardır. 

41

BÖLÜM 5: EK BİLGİ: 

KADINLARIN BESLENMESİ, SAĞLIĞI VE DOĞURGANLIĞI 

Bir anneye emzirme konusunda yardımcı olurken, bebeğin sağlığının yanı sıra annenin 

de sağlık durumunu ve bakımını hatırlamak önemlidir. Annenin beslenme durumunu 

düşünmek zorundasınız. Çünkü bu, onun sağlığını, enerjisini, iyilik durumunu etkiler. Anne 

hasta olduğunda ona emzirme konusunda nasıl yardımcı olacağınızı bilmek zorundasınız. 

Hastalığın veya aldığı ilaçların çocuğunu nasıl etkileyeceğini düşünmelisiniz. Emzirme ve aile 

planlaması birbirine yardımcıdır. Annelere ihtiyaçları olan emzirme ve aile planlaması 

bilgilerini verebilmeniz gerekir. 

ANNENİN BESLENME DURUMUNUN SÜT ÜRETİMİNE ETKİSİ 

Yağ Yağ 

Protein Protein 

Yağ 

Protein 

Laktoz Laktoz Laktoz 

İYİ BESLENEN ORTA ŞİDDETTE 

MALNÜTRİSYON 

EMZİREN ANNENİN GEREKSİNİMİ 

OLAN GÜNLÜK FAZLADAN BESİN ÖRNEKLERİ 

AĞIR 

MALNÜTRİSYON 

60 g pirinç ( 1 avuç dolusu ) 240 kalori 

30 (1 / 2 avuç dolusu ) 120 kalori 

Sebze ( 1 avuç dolusu ) 

1 / 2 90 kalori 

5 ml sıvı yağ ( 1 çay kaşığı ) 50 kalori 

Hasta olan bir kadına 

Hastanede yatıyorsa 

Ateşi varsa 

Kendini çok kötü hissediyor 

veya emzirmek istemiyorsa 

Çok ağır hasta ise 

Ruh hastası ise 

Anne iyileşince 

HASTA BİR ANNEYE EMZİRME KONUSUNDA YARDIM 

▲ “Emzirdiğiniz bebeğiniz var mı?” diye sorun. 

Emziriyorsa devam etmesini önerin 

▲ Bebeği de yanına alın 

▲ Bol içecek almasını sağlayın. 

▲ 3 saat arayla sütünü sağmasına yardımcı olun. 

Bebeği kaptan besleyin 

▲ Bebeği kaptan besleyin sütü siz sağmayı düşünün. 

▲ Anne ve bebeğe beraber bakacak bir bakıcı bulun 

▲ Sütü arttırması için veya tekrar emzirmesi için 

anneye yardımcı olun 

42

Annenin aldığı ilaçlar: 

Çoğu ilaç anne sütüne küçük miktarda geçer. Bunlardan pek azı bebeği etkiler. Çoğu 

durumda emzirmeye son vermek ilacı kesmekten daha tehlikelidir. Yan etkisi olabilen birkaç 

ilaç vardır. Sorun olasılığı, birinci ayın altındaki bebekler için daha büyüklere göre daha 

fazladır. Ama, genelde daha az yan etkisi olan başka bir ilaç vermek olasıdır. Annenin 

kullandığı ilaçlar nedeniyle ancak nadiren emmeyi kesmek gerekir. 

· Çok nadir durumlarda emzirme kontrendikedir. 

Anne antikanser ilaçlar alıyorsa, emzirmeyi kesmek gerekli olabilir. 

Radyoaktif maddelerle tedavi ediliyorsa, emzirme geçici olarak kesilmelidir. 

Yukarıdaki ilaçlar çok sık kullanılmazlar. 

· Bazı ilaçlar emzirmeyi kesmeye neden olabilecek yan etkilere sahiptirler. 

Eğer anne psikotropik ya da antikonvülsif ilaç alıyorsa, bunlar çocuğu uykulu ve güçsüz 

kılabilir. Bu durum özellikle bebek 1 aylıktan küçükse ve anne barbitürat ve diazepam 

kullanıyorsa görülür. 

Bazen bebeğe daha az zarar verebilecek başka bir ilaca geçilebilir. Fakat, özellikle epilepsi 

tedavisinde olduğu gibi, ilacı aniden değiştirmek anne için tehlikeli olabilir. 

- Eğer başka ilaç kullanma olasılığı yoksa, emzirmeye devam etsin ve bebeği 

gözlemleyin. 

- Yan etkiler ortaya çıkarsa, emzirmeyi kesmek gerekebilir. 

· Mümkünse bazı antibiyotikler kullanılmamalıdır. 

Emziren anneye verilen çoğu ilaç bebek için zararsızdır. Kloramfenikol, tetrasiklin ve 

metronidazol mümkünse verilmemelidir. Fakat verilirse, emzirmeye devam edilmeli ve 

bebek gözlenmelidir. Bir çok vakada hiç problem çıkmayacaktır. 

Anneye sulfonamid, özellikle çocukta sarılık varken verilmemelidir. Kotrimoksazole, 

Fansidar (anti malarial) veya Dapsone (lepra tedavisi) gerekiyorsa, ilacı verin ve 

emzirmeye devam edin. Bebekte sarılık varsa ve özellikle sarılık anne ilacı alırken 

ortaya çıkmışsa başka bir tedavi metodu düşünün. 

· Anne sütünü azaltan ilaçlar mümkünse verilmemelidir. 

Östrojen içeren kontraseptiflerden kaçınınız 

Klortiazid gibi tiazid diüretiklerden kaçınınız. Bunlar anne sütünü azaltabilirler. 

Mümkünse başka ilaç kullanınız. 

· Diğer sık kullanılan ilaçlar tedavi dozlarında güvenlidirler. 

Ø Eğer anne emin olmadığınız bir ilacı kullanıyorsa: 

Listeden kontrol edin. Siz daha fazla bilgi bulmaya çalışırken, annenin emzirmeye devam 

etmesini sağlayın. Özellikle anne ilacı uzun süre kullanmak zorundaysa, bebeği uyku hali, 

iştahsızlık gibi yan etkiler yönünden izleyin. Doktor ya da farmakolog gibi daha uzmanlaşmış 

sağlık görevlilerinden yardım isteyin. Eğer kuşkuluysanız, güvenli olduğunu bildiğiniz başka 

bir ilaç bulmaya çalışın. Eğer bebekte yan etkiler ortaya çıkmışsa ve annenin tedavi 

protokolü değiştirilemiyorsa, mümkünse geçici olarak bir beslenme metodu önerin. 

43

Emzirme Kontrendike 

Emzirmeye devam edin: 

Yan etki olası 

Uyku hali için bebeği gözle 

Mümkünse başka ilaç kullan 

Bebeği sarılık yönünden izle 

Başka ilaç kullan 

( sütü azaltabilir ) 

Tedavi dozlarında güvenli 

Bebeği izleyin 

EMZİRME VE AİLE PLANLAMASI 

Henüz menstrüasyon başlamamışsa: 

6 aylığa kadar 

iyi koruyuculuk 

6 – 12 ay arası 

Kısmi koruyuculuk 

Menstrüasyon tekrar başlayınca: 

Herhangi bir dönemde 

Hiçbir koruyuculuk yok 

Başka bir aile planlaması metoduna gerek 

yoktur eğer: 

▲ Hiç adet yoksa 

VE 

▲ Bebek 6 aylıktan küçük 

VE 

▲ Bebek anne sütü alıyorsa 

EMZİRME VE ANNELERDE İLAÇ KULLANIMI 

Antikanser ilaçlar ( antimetabolitler ) 

Radyoaktif maddeler ( emzirmeyi geçici süre ile kes ) 

Psikiatrik ve antikonvülsif drogla 

Kloramfenikol, tetrasiklinler, metronidazol,quinolone 

Antibiotikler ( örn: siprofloksasin ) 

Sulfonamid, kotrimoksazol, fansidar, dapsone 

Östrojenler, (östrojen içeren kontraseptifler dahil ), 

Tiazid grubu diüretikler. 

En sık kullanılan ilaçlar: 

Analjezik ve antipiretikler: Kısa süreli parasetamol, 

Asetil salisik asit, ibuprofen, morfin ve pethidin ( nadir 

kullanım ) öksürük ilaçları, 

Antibiotikler: ampisilin, kloksasilin ve diğer penisilinler, 

eritromisin. 

Anti – tüberkülostatikler, anti – lepra (dapsone için yukarıya 

bak ) antimalaria ( mefloquine hariç ) 

Antihelmintikler, antifungaller 

Bronkodilatatörler ( örn: salbutamol ), 

Kotikosteroidler, antihistaminikler, antiasidler, diabet ilaçları, 

Çoğu antihipertansifler, digoxin, 

İyot, demir, vitaminler. 

YENİ BİR GEBELİĞİ GECİKTİRMEK İÇİN EMZİRME 

▲ Emzirmek 

▲ Gece ve gündüz sık emzirmek 

▲ Gece ve gündüz sık emzirmek 

( ek besinlerle birlikte ) 

LAKTASYONEL AMENORE METODU ( LAM) 

▲ Başka bir aile planlaması yöntemi kullanmak 

Başka bir aile planlaması yöntemi kullanın eğer: 

▲ Adetler tekrar başlamışsa 

VEYA 

▲ Bebek 6 aylıktan büyük ise 

VEYA 

▲ Ek besinlere başlanmışsa 

44

Aile Planlaması ve Emzirmenin Diğer Yöntemleri 

Aile planlaması emzirmenin devam edebilmesi için önemlidir. Birçok anne tekrar hamile 

kalınca emzirmeyi keser. Demek ki emziren annelerle aile planlamasını tartışmak önemlidir. 

Annenin seçtiği doğum kontrol metodunun emzirmeye uygun olduğundan emin olunmalıdır. 

Hormon içermeyen tüm metodlar uygundur. Laktasyona etkileri yoktur. Rahim içi araç 

çok uygundur. Doğru kullanılıyorsa kondomlar, diaframlar ve spermisid kremler de uygundur. 

Doğru kullanılıyorsa bu yöntemler bebek 6. ayını doldurduktan sonraki emzirmenin sağladığı 

kısmi korumayı güçlendirirler. 

Sadece progesteron içeren hormonal metodlar da emzirme sırasında uygundur. Bunlar 

depo provera veya daha yenisi norplant veya sadece progesteron içeren haplardır. Bunlar 

laktasyona etkisizdir. Hatta olasılıkla anne sütü miktarını biraz arttırırlar. 

En az uygun olan grup, östrojen, progesteron kombine hormonal kontraseptiflerdir. 

Bunlar kombine hap ya da yeni kullanıma giren aylık injeksiyonlardır. Bu metotlar anne sütü 

miktarını azaltır. Emzirme sırasında mümkünse bunlardan kaçınılmalıdır. Bunlardan, bebek 

ek besinlere başladıktan sonra da kaçınılmalıdır. Fakat başka hiçbir metot yoksa anne ve 

bebeğin iyiliği için bunlar kullanılabilir. Çünkü yeni bir hamilelik riskinin tehlikesi daha 

büyüktür. Bu durumda süt miktarının azalmasını önlemek için anneyi sık sık emzirmeye 

teşvik edin. 

Doğumdan sonraki ilk 6 haftada hiçbir hormonal metot kullanılmamalıdır. 

KADINLAR VE ÇALIŞMA 

EVİ DIŞINDA ÇALIŞAN ANNELERE VERİLECEK ÖĞÜTLER: 

Eğer mümkünse, bebeğinizi birlikte işe götürün. Çalıştığınız yere yakın bir kreş yoksa 

veya ulaşım güçse bu zor olabilir. Eğer çalıştığınız yer eve yakınsa, eve gidip aralarda 

besleyebilirsiniz, ya da bir yardımcıya bebeği iş yerinize getirmesini söyleyebilirsiniz. 

Eğer çalıştığınız yer evden uzaksa, bebeğinize emzirmeyi şöyle uygulayabilirsiniz: 

Ø Doğum izni sırasında sadece anne sütü ile ve sık sık besleyin: Bu, bebeğinize 

emzirmenin yararlarını sağlar, ayrıca sütünüz artar. İlk iki ay en önemlisidir. 

Ø Gerçekten gerek olmadıkça diğer besinlerle beslemeyin: “Nasıl olsa 12 hafta 

içinde işe döneceğim, şimdiden biberonla besleyeyim” diye DÜŞÜNMEYİN. 

Biberon kullanmak hiç de gerekli değildir. Çok küçük bebekler bile bir kaptan 

beslenebilirler. İşe geri dönmeye bir hafta kalana dek bekleyin. Sadece bebeğe 

fincandan beslenmeyi öğrenmesi için yetecek kadar zaman verin. Bu süre 

içinde bebeğe bakacak olan kişi de bebeği kapla beslemeyi öğrenir. 

Ø Geceleri, sabah erken saatlerde ve evde olduğunuz herhangi bir zamanda 

emzirmeye devam edin: Bu, sütünüzün azalmasını önler. Günde 1 – 2 kez 

yapay besin verseniz de anne sütünden bebeğiniz yararlanmış olur. Birçok 

bebek geceleri daha çok emmeye alışır ve ihtiyaçları olan çoğu sütü bu 

zamanda alırlar. Gündüzleri ise daha çok uyurlar ve daha az süte ihtiyaçları 

olur. 

Ø Bebeğiniz doğar doğmaz sütünüzü sağmayı öğrenin: Bu, işlemi daha kolay 

yapmanızı sağlar. 

Ø İşe gitmeden önce sütünüzü sağın ve bakıcıya, bebeğinize vermesi için teslim 

edin: 

Rahat bir şekilde sütünüzü sağabilmek için kendinize yeterli zaman ayırın. 

45

Normalden yarım saat erken kalkmak zorunda kalabilirsiniz. Eğer acele 

ederseniz, yeterli sütü sağamadığınızı farkedebilirsiniz. 

Çok temiz bir fincan ya da kavanoza sağabildiğiniz kadar süt sağın. Bazı 

anneler bebeklerini emzirdikten sonra bile 2 fincan ( 400 – 500 ml ) süt 

sağabildiklerini söylerler. Fakat bir fincan ( 200 ml ) bile bebeğe 3 öğün yetebilir. 

( 60 – 70 ml her öğünde ). Yarım fincan veya daha azı bile bir öğün için 

yeterlidir. 

Siz evde yokken her öğün için yarım bardak ( 100 ml ) süt bırakın. Bu kadar çok 

sağamıyorsanız, sağabildiğiniz kadarını bırakın. Ne kadar az olsa bile yararlıdır. 

Sağılmış sütü buzdolabında saklayın. 

Sütü bebeğe vermeden önce kaynatmayın, ya da ısıtmayın. Isı sütteki birçok 

anti-mikrobik faktörleri yok eder. Sağılmış anne sütü dışarıda inek sütünden 

daha uzun dayanabilir, çünkü içinde anti-mikrobik faktörler vardır. Mikroplar 

sıcak iklim ve buzdolabı dışında bile (oda sıcaklığında) sağılmış anne sütünde 

en azından 8 saat üremezler. Bebeğe bir iş günü boyunca verilebilir. 

Ø Sütünüzü sağdıktan sonra bebeğinizi emzirin. Emmek, sağmaktan daha etkilidir, 

böylece bebek sizin sağamadığınız sütü alabilir. 

Not: Bebek için sağarak süt bırakmanın birçok yolu vardır. Bunlar uygun metotlardır. Sizin 

durumunuza daha çok uyan metod bulabilirsiniz. 

Ø Bakıcıya dikkatli ve kuralına uygun şekilde öğretin: 

Bebeğinizi biberonla değil, bardakla ( fincanla ) beslemesini öğretin. Bardaklar 

daha temizdir ve bebeğin emme isteğini tatmin etmez. Böylece eve geldiğinizde 

memenizi emmek isteyecektir, bu da süt miktarınızı arttıracaktır. 

Bir öğünün hepsini bir seferde vermesini öğretin. Kalanını sonra vermek üzere 

saklamamalıdır ve arada sırada küçük miktarlarda vermemelidir. 

Bebeğe emzik vermemesini fakat başka bir şeyle yatıştırmasını öğretin. 

Ø İşteyken sütünüzü 2 – 3 kere sağın ( yaklaşık 3 saatte bir ): 

Eğer sağmazsanız, sütünüz azalma eğilimi gösterir. Sağmak, aynı zamanda 

kendinizi rahat hissetmenizi sağlar ve süt akmasını önler. 

Eğer çalıştığınız yerde buzdolabı varsa, sağılmış sütünüzü burada bekletin. Eve 

götürmek üzere temiz bir kapta toplayın. Evde de soğuk tutabilirseniz bu süt 

ertesi gün güvenle kullanılabilir. 

Eğer sağılmış sütünüzü koruyamıyorsanız, atın. Bebeğiniz bir şey kaybetmez, 

göğüsleriniz daha çok süt üretir. Eğer bir sağlık görevlisi iseniz, sizin nasıl 

yaptığınızı hastalarınız bilir ve görür. Sonra sizin örneğinizi izlerler. 

46

ANNE SÜTÜ YERİNE KULLANILAN TİCARİ ÜRÜNLER 

Anne sütü yerine kullanılan ticari ürünlerin pazarlanması ile ilgili Uluslararası Yasa 

Anne sütü ve emzirme, formül sütlerin reklamından korunmalıdır. Bu formüllerin reklamının 

ve satışının düzenlenmesi gerekir. 1981’de Dünya Sağlık Örgütü ( WHO ) süt formüllerinin 

(bebek mamalarının) pazarlanması ve satışının düzenlenmesi ile ilgili anne sütünün yerine 

kullanılan ürünleri kapsayan Uluslararası Yasa’yı kabul etmiştir. Bu yasa fazla kapsamlı 

değildir, anne sütü ile beslenmenin korunması için minimal kuralları getirmiştir. 

Yasa pazarlama ile ilgilidir. Süt formüllerinin ve biberonların satışını yasaklamaz veya 

bebekleri biberonla besleyen kişileri cezalandırmaz. Bebek mamalarının her yerde 

satılmasına izin verir ve her ülkeyi kendi kurallarını koymakta serbest bırakır. 

Yasa hem anne sütü yerine kullanılan ürünleri, hem de bebek beslenmesinde 

kullanılan emzikleri kapsar. Anne sütü yerine kullanılan ürünler şunları içerir: 

- Süt formülleri; 

- Annelerin, anne sütü yerine verebileceğini düşündüğü veya kullandığı her türlü 

süt ve yiyecekler. 

ULUSLARARASI YASANIN ANA İLKELERİNİN ÖZETİ 

1. Anne sütü yerine kullanılan ürünlerin halka reklamının yapılmaması. 

2. Annelere bedava numune verilmemesi. 

3. Sağlık kurumlarında reklam yapılmaması. 

4. Firma elemanlarının annelere önerilerde bulunmaması. 

5. Sağlık görevlilerine hediye verilmemesi. 

6. Ürünlerin üzerinde suni beslenmeyi idealize eden resimlerin olmaması. 

7. Sağlık çalışanlarına verilen bilginin bilimsel ve gerçek olması. 

8. Ürünlerin etiketlerinin üzerinde anne sütü ile beslenmenin yararları ve yapay 

beslenmenin maliyeti ve zararları yazılı olmalı. 

9. Şekerli, koyulaştırılmış süt gibi uygun olmayan ürünler bebeklere önerilmemeli 

ve reklamları yapılmamalı. 

ÜCRETSİZ DAĞITIMA SON 

1986 Mayısı’nda Dünya Sağlık Örgütü formül süt bağışını yasakladı. Sağlık 

Bakanlıkları’ndan aşağıdaki ilkeye uymalarını istedi: 

“Az sayıda çocuk için gerekli olabilecek anne sütünün benzeri formül sütlerin 

hastanelerde (sağlık kurumlarında) bedava dağıtım ile değil sadece normal yollarla 

( yani satın alınarak ) sağlanması gereklidir.” 

Bedava dağıtımın tüm ülkelerde sona erdirilmesi WHO / UNICEF’in “Bebek Dostu 

Hastane Projesi”nin amacıdır. Eğer kurum anne sütü yerine kullanılan formüllerin 

bedava verilmesini kabul ederse bu kurum “Bebek Dostu” olamaz. 

■ Sağlık kuruluşundaki her türlü reklamı, üzerinde firmanın ismi olan reklam amaçlı 

literatürü, başka amaçla kullanılsa da eski formül süt kutularını yok edin. 

■ Bedava ticari formül veya biberon, emzik, oyuncak, vb. eşyaları kabul etmeyin. 

■ Kalem, takvim gibi diğer hediyeleri kabul etmeyin. 

■ Üzerinde firmanın adı yazılı olan büyüme eğrisi ve diğer araç gereçleri, özellikle 

annelerin göreceği yerde kullanmayın. 

■ Ticari formül şirketlerinin verdiği yemeklere katılmayın. 

■ Annelere ücretsiz numune veya reklam malzemesi vermeyin. 

47

BÖLÜM 6: 

ÖZET: 

Neden Anne Sütü? 

Çünkü Anne Sütü 

En sağlıklı, en taze, en koruyucu, en temiz, en kolay ulaşılabilir, her an hazır, en ucuz, 

en doğal, en besleyici, büyüme ve gelişme için en uygun, başka ek besine hatta suya bile 

gereksinim olmadan verilebilecek bebeğin tüm gereksinimlerinin bir arada karşılandığı 

tek, mükemmel ve vazgeçilmez besindir. 

Bebeğin her emzirmedeki ihtiyacına göre tüm yeterli ve gerekli besinleri içerir. Büyük 

bir çoğunluğu ana besin kaynağımız olan “sudur”, ama geri kalan kısmı gelişme ve 

büyüme için gerekli, vitamin, protein, yağ ve karbonhidratları en uygun bileşimde içerir, 

bu nedenle taklit edilemez, benzeri ya da biraz benzeri dahi yapılmaz. 

Bebeği birçok hastalıktan, özellikle ishal, solunum yolu enfeksiyonları, astım, allerji, 

şeker hastalığı, kansızlık, çocukluk çağı kanserleri, karın ağrıları, kabızlık gibi ve benzeri 

birçok hastalık ve sorundan korur 

Anne sütü bebeğin ilk aşısıdır. Anne sütü ve emzirme, Dünyada yılda 1.500.000 

bebeğin ölümünü, çok daha fazlasının da hastalanmasını engellemektedir. 

Ayrıca Anne Sütü 

Annelerin de sağlığını korumaktadır. Emziren anneler doğumdan sonra kısa sürede 

toparlanırlar. Emzirme, kansızlık, idrar yolu hastalıkları, özellikle meme ve yumurtalık 

kanseri gibi hastalıklardan anneyi korur. Anneyi ruhsal olarak da olası doğum öncesi, 

doğum ve lohusalık dönemi sorunlarından korur. 

Emzirmenin önemi nedir? 

Bebeğin anne ile duygusal bağının kurulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi için, 

Annenin kendi sağlığı için, bebeğin beslenmesi ve gelişimi için, en doğal beslenme biçimi 

olduğu, başka doğal bir yol olmadığı ve bebeğin diğer yapay malzemelerle çok ciddi sağlık 

problemleri yaşama riski nedeni ile emzirme önemlidir. 

Anne sütü ile beslenmeye ne zaman başlanmalıdır? 

Bebek doğar doğmaz hemen anne sütüne başlanmalıdır, 

İlk 6 ay boyunca sadece anne sütü verilmelidir, su dahil, başka bir ek gıdaya gerek 

yoktur. 

Bebeğin 6. Ayından itibaren doğru ve gerekli ek besinlerle beraber, 2 yaşına kadar 

anne sütüne tamamlayıcı beslenmenin yanı sıra devam edilmelidir. 

Emzirme nasıl olmalıdır? 

Bebek doğar doğmaz emzirmeye hemen başlanmalıdır, Anne rahat bir şekilde 

oturmalı ya da durumuna göre yatmalı, Anne bebeğini, kendisi ve bebeği için en rahat 

biçimde olacak şekilde, kucağında yataya yakın bir şekilde tutmalıdır. Anne bebeği 

48

kendine yaklaştırmalı, ona doğru eğilmemelidir. Tensel ve görsel temas sağlanmalı, yani 

anne bebeğinin tenini hissetmeli ve ona bakmalıdır. 

Emzirme için bebeğin isteğinin olduğu her an uygundur. Bebeğin aranarak, ağzını tam 

olarak açtığı an mükemmel emzirme şeklinin sağlanabileceği en uygun zamandır. 

Annenin, memesinin koyu kısmını bebeğin ağzının alabildiği büyüklükte bebeğe vermesi 

yeterlidir. Bu “bebeğin ağzına alabildiği büyüklük”, zamana, annenin sabırlı olmasına, 

bebeğinde alışmasına bağlıdır. Bunun için aşırı bir çabaya ve tedirginliğe gerek yoktur. 

Bebekler bunu içgüdüleri ile kendiliklerinden çözebilirler. Bebeğin annenin memesinin 

koyu renkli kısmını ağzına alması için, alt dudağını dışa kıvırıp, çenesini memeye dayaması 

ile başlayan yutkunma hareketleri ile emzirme başlar. 

Emzirme ve emme en doğal olaylardan biridir. 

Bebekler zaten içgüdüsel olarak emzirmeyi bilirler ve memeyi kısa sürede bulurlar. 

Esas olan bu doğal olayda bebeğe yardımcı olacak hareketleri annenin yapıyor olmasıdır. 

Bunlar da kolay ve doğal hareket ve düşüncelerdir. 

Emzirmeye ruhsal olarak hazır olmak, emzirmeyi içten istemek, sütün her zaman sık 

sık emzirdikçe bebeğe yeteceğini bilmek, gece ve gündüz, günde en az 8-10 kez 

emzirmek, annenin, ailede ve evde bulunanlar tarafından sürekli ve olumlu olarak 

desteklemesi, teşvik edilmesi son derece gerekli ve emzirmenin sürekliliği açısından çok 

önemlidir. 

Emzirme doğal bir olaydır 

Bebek her istediğinde, her ağladığında emzirilmelidir, her iki memede boşaltılmalı, 

bebek kendi isteği dışında ya da uykuya dalmadan memeden uzaklaştırılmamalıdır, 

Emzirmenin saati ya da dakikası yoktur. 

Süt olduğu sürece, bebek doyana ve memeden ayrılana kadar sürdürülebilir. 

Emzirme bir anne için bebeğine sağlayabileceği en güzel, en sağlıklı, en güvenli ve 

garantili gelecek yatırımıdır 

Bebeğin doyduktan ya da uyuduktan sonra memeden ayrılması doğal bir olaydıri. 

Bebeğin ani ve erken memeden ayrılması, yetersiz beslenmenin yanı sıra ruhsal olarak da 

yetersizliğe, huzursuzluk ve ağlamaya neden olur. Emzirme eyleminin başlangıcı gibi 

sonunu da bebek belirlemelidir. 

Bebeğin doyduktan sonra memeden ayrılması ve eğer varsa gazının çıkarılması rahatı 

için önemlidir. Doğru teknikle memeye yerleşen ve emen bir bebek, hava yutmayacağı 

için gaz oluşturmaz. Ama eğer huzursuz beslendi ise, arada memeden ayrılıp tekrara 

döndüyse ya da hava yuttuysa bebeğin gazı olabilir. Doğru bir emzirme tekniği ile bunun 

oluşması hemen tamamen engellenebilir. 

Bebeğin annenin ya da babanın omuzuna karnı gelecek biçimde yumuşak bir biçimde 

yerleştirilip, sırtının hafifçe sıvazlanması ile, kucakta sırtı anneye dönük olarak tutulması 

ve hafifçe karnının sıvazlanması ile, bebek gazını çıkarabilir. Gaz için paniğe kapılmanın 

49

gereği yoktur, ek bir ilaç ya da bitki çayının verilmesine de ihtiyaç yoktur. Aksine bu tür 

yabancı sıvılar ne kadar masum oldukları söylense ve bilinse de, bebeğe ve emzirmenin 

sürekliliğine zarar verir. Bebekte ciddi allerji, hatta ölümlere, bebeğin barsak sisteminde 

tembelliğe ve ileriki yıllarda sorunlara yol açabilir. 

Yetersiz süt diye bir şey yoktur 

“Yeterince emzirmemek” vardır. O nedenle, bebek kilo almıyorsa, öncelikle emzirme 

sıklığı ve süresi sorgulanmalıdır. Bir bebek yeteri sıklıkta, sürede ve doğru biçimde 

emziriliyorsa buna rağmen gerçek bir kilo alamama sorunu varsa, bebeğe bazı tetkikler 

yapılarak, altta yatan bir sorun olup olmadığı hekimince değerlendirilerek gerekli 

müdahale yapılmalıdır. 

Ek besinlere ne zaman başlamalıyız? Tamamlayıcı Beslenme: 

Anne sütü alabilen tüm bebeklerde, ek gıdaya, 6. Ayın sonunda, doğru ve yeterli 

miktarlarla ama mutlaka ve mutlaka daha çok olarak anne sütü desteği ile geçilmelidir. 

Öğünler anne sütü ile emzirilmediği zamanlarda ara öğünler şeklinde olmalıdır. Ve 

her ek besin tek başına ve belli bir sıra ile başlanmalı ve daha ileriki aylarda karışık 

besinler verilmelidir. 

Ek gıdaya, 6. Aydan önce her hangi bir geçerli tıbbi neden olmadan geçilmesi 

tehlikelidir. Bebeğin gelişimi ve sağlığı için riskler içerir, enfeksiyon hastalıkları, özellikle 

ishaller erken ek gıdaya geçen bebeklerde ölüme bile yol açabilir. 

Bu nedenle ek gıdaya, 6. Aydan önce her hangi bir geçerli tıbbi neden olmadan 

geçilmemelidir, 6. Aydan itibaren anne sütünün desteği ile ek gıdalar başlanmalı, bebek 2 

yaşına gelene kadar emzirmeye devam edilmelidir. Çünkü 2 yaşta bile tek başına anne 

sütü bebeğin o yaştaki enerji ihtiyacının büyük bir kısmını sağlayabilmektedir. 

Anneler emzirme ve anne sütü ile ilgili nerelerden yardım alabilirler? 

İzmir “Bebek Dostu” bir ildir, 

Bunun anlamı: 

Her sağlık kurumunda anne sütü ve emzirme teşvik edilmektedir. 

Bu konularda eğitim ve danışmanlık verilmektedir, bu amaçlarla emzirme odaları ya 

da köşeleri hazırlanmıştır,. 

Her kurumda destek ve eğitim için anne sütü ve emzirme konularında eğitimli sağlık 

personelleri hizmet vermektedir. 

Sağlık kurumlarının tamamında anneler, anne adayları ve aileler eğitilmektedir. Her 

hangi bir sorunun varlığında danışmanlık hizmeti verilmektedir. Sorun annenin 

birlikteliğinde, sağlık personellerince yerinde çözülmektedir. Yanlış ya da eksik uygulama 

ve mesajların azaltılmasına ve düzeltilmesine, bebeklerin tamamının anne sütü ile 

beslenmesinin sağlanmasına, emzirme ile ilgili gelişen sorunların kısa sürede ve kalıcı 

olarak çözülmesine çalışılmaktadır. Zaten yüksek olan emzirmeye başlama oranları daha 

da yükselmiştir. Ama önemli olan emzirmenin ilk 6 ay boyunca tek besin kaynağı olarak 

sürdürülmesini sağlamaktır. 

50

Anne sütü ve emzirmenin desteklenmesi toplumsal ve sosyal olarak da sağlanmalıdır, 

bu konuda hepimize görevler düşmektedir. 

İzmir sadece sağlık kurumları ile değil tamamı ile bebek dostu olmalıdır. Emzirmenin 

doğal bir olay olduğunun benimsenmesi, toplum içinde ayıp ve kaçınılacak bir eylem 

olmaktan çıkarılması, uygun yer ve koşullar sağlandığında kesintiye uğramadan her yerde 

emzirmenin özendirilmesi, tüm kamuya açık yerlerde, emzirme için bölümlerin 

hazırlanması, toplumun, birlikte bulunduğu yerlerde, öncelikle insan ve özellikle bebek 

sağlığının zarar görebileceği her şeyden bu mekanların arındırılması, anne sağlığı ve 

bebek sağlığı ve gelişimi için kamuya açık mekanların insan sağlığına uygun, temiz, 

havalandırılmış ve rahat olmasının sağlanması son derece önemli ve gereklidir. 

Anne sütü bir mucizedir, 

Tüm bebeklerin anne sütü ile beslenme hakkı vardır, 

Tüm bebeklerimizi ve annelerimizi bu haktan yoksun bırakmayalım, 

Tüm çabalarımız bebek ve çocuklarımızın sağlıklı olması için, 

Gelin hep beraber emzirmeyi ve anne sütünü destekleyelim. 

KAYNAK: SAĞLIK BAKANLIĞI ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 

“ANNE SÜTÜNÜNÜN TEŞVİKİ VE BEBEK DOSTU SAĞLIK KURUMLARI” EĞİTİM KİTAPLARI. 

HAZIRLAYAN: AÇSAP ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ-211 

GÜNCELLEME: ÇOCUK, ERGEN, KADIN VE ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ- 

2012 

51

Bebek Dostu Birinci Basamak Sağlık Kurumu Bilgilendirme Kitapçığı

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?