Yaşlılık ve Sorunları - Uludağ Üniversitesi
Yaşlılık ve Sorunları - Uludağ Üniversitesi
Yaşlılık ve Sorunları - Uludağ Üniversitesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
YAŞLILIK VE SORUNLARI<br />
Dr. Celaleddin Demircan<br />
<strong>Uludağ</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Tıp Fakültesi<br />
İç Hastalıkları Anabilim Dalı
Geron: Yaşlı<br />
Gerontoloji:<br />
*Yaşlanmanın organizmaya etkilerini<br />
inceleyen bilim dalı<br />
Geriatri:<br />
*<strong>Yaşlılık</strong> bilimi<br />
*<strong>Yaşlılık</strong> döneminde oluşan değişiklikler,<br />
yaşlılığa bağlı sorunlar <strong>ve</strong> hastalıkların<br />
tedavisiyle ilgilenen bilim dalı
Yaşlanma<br />
-Çevresel faktörlere uyum sağlama yetisinin zamanla<br />
giderek azalmasıdır (WHO)<br />
-Büyüme <strong>ve</strong> gelişme tamamlandıktan sonra organların<br />
yıpranma sürecidir<br />
-Organizmada hücre, doku, organ <strong>ve</strong> sistemler<br />
düzeyinde zamanın ilerlemesiyle ortaya çıkan, geriye<br />
dönüşü olmayan yapısal <strong>ve</strong> fonksiyonel değişikliklerin<br />
tümüdür
Geriatrik yaş grupları<br />
Yaşlı ≥ 65 yaş<br />
-ABD <strong>ve</strong> Batı Avrupa ülkelerinde ∼ %12-18,<br />
-Ülkemizde ∼ %5 (∼3 800 000 kişi; 2 100 000 ♀, 1 700 000 ♂)<br />
* 65-74 yaş: Genç yaşlı<br />
* 75-84 yaş: Orta yaşlı<br />
* ≥85 yaş: İleri yaşlı<br />
-1980-2000 yılları arasında genel nüfus %95, yaşlı nüfus %240 ↑
Yaşlanma patogenezi<br />
-Somatik mutasyon teorisi<br />
-Serbest radikal teorisi<br />
-Hücre yaşlanması teorisi (telomerler)<br />
-Bağışıklık teorisi<br />
-Endokrin teorisi<br />
-Nöroendokrin teorisi<br />
-Kullanılmaya bağlı eskime teorisi
Beklenen yaşam süresi<br />
-Romalılarda ∼ 22 yıl<br />
-1800’lü yıllarda ∼ 41-42 yıl<br />
-Günümüzde ∼ 75-80 yıl<br />
*Ülkemizde: ♀ ∼ 71 yıl, ♂ ∼ 68 yıl<br />
-Teorik olarak beklenen yaşam süresi ∼ 120-150 yıl
Normal yaşlanma<br />
-Yaşlanma hızı kişiye özgüdür<br />
(Genetik, beslenme, egzersiz, sigara, güneş,…)<br />
-Organların yaşlanması homojen değildir<br />
-Yaşa bağlı normal fizyolojik değişiklikler hastalık<br />
olgusundan her zaman ayırdedilemeyebilir<br />
-Yaşa bağlı olarak organların fizyolojik rezerv<br />
kapasitelerinde azalma olur<br />
-Fizyolojik fonksiyonlardaki düşüş hızı değiştirilebilir
Solunum sisteminde fizyolojik değişiklikler-I<br />
*Yapısal değişiklikler<br />
-Akciğerlerdeki değişiklikler<br />
.Bronşiollerde daralma<br />
.Al<strong>ve</strong>ollerde genişleme<br />
.Epitel hücrelerinde değişiklikler<br />
.Trakea <strong>ve</strong> bronş kıkırdaklarında kalsifikasyon<br />
.Lenf dokusunda azalma<br />
.Plevrada kalınlaşma<br />
-Göğüs duvarı <strong>ve</strong> solunum kaslarındaki değişiklikler<br />
.Kifoskolyoz<br />
.Kosta <strong>ve</strong> kıkırdaklarda kalsifikasyon<br />
.İnter<strong>ve</strong>rtebral eklem osteoartriti<br />
.Diyafragma, boyun <strong>ve</strong> göğüs aksesuar kaslarında atrofi
Solunum sisteminde fizyolojik değişiklikler-II<br />
*Fonksiyonel değişiklikler<br />
-Rezidüel volüm - ↑<br />
-Vital kapasite - ↓<br />
-Akciğer kompliansı - ↓<br />
-Ventilasyon/perfüzyon dengesi bozulur<br />
-Silia hareketleri yavaşlar<br />
-Öksürük refleksi - ↓<br />
-pO2 - ↓<br />
-Hipoksi <strong>ve</strong> hiperkapniye yanıt - ↓<br />
-Kemoreseptör duyarlılığı - ↓<br />
KOAH, Pnömoni, OUAS-↑
Kardiyovasküler sistemde fizyolojik değişiklikler<br />
-Arteryel elastisitede - ↓<br />
-Alt ekstremite <strong>ve</strong>nlerinde genişleme Staz<br />
-Kalp hızı - ↓N<br />
-Myokard esnekliği - ↓<br />
-Kalp çevresindeki yağ dokusu - ↑<br />
-Kalp pompalama yeteneği - ↓<br />
-Aritmiler oluşabilir<br />
-β-reseptör aktivitesi - ↓<br />
-Baroreseptörlerin duyarlılığı - ↓<br />
Ateroskleroz, KAH, Hipertansiyon,<br />
arteriosklerozis obliterans, anevrizma-↑<br />
Kalp yetmezliği-↑<br />
Atrial fibrilasyon-↑<br />
Venöz tromboz-↑<br />
Ortostatik hipotansiyon-↑
Gastrointestinal sistemde fizyolojik değişiklikler-I<br />
*Ağız<br />
-Dil papillalarında - ↓ <strong>ve</strong> düzleşme, tat reseptörlerinde - ↓<br />
-Dişler eksik <strong>ve</strong>ya bakımsız<br />
-Mandibula osteoporozu<br />
*Özofagus<br />
-Peristaltik hareketlerde amplitüd - ↓<br />
-Presbiözofagus<br />
İştahsızlık, Malnutrisyon-↑<br />
Disfaji, GÖR - ↑
Gastrointestinal sistemde fizyolojik değişiklikler-II<br />
*Mide<br />
-Parietal hücre sayısı - ↓ Gastrik mukozal atrofi<br />
Gastrik asid <strong>ve</strong> pepsin sekresyonu - ↓<br />
-Serum gastrin - ↑<br />
-H. Pylori taşıyıcılığı - ↑<br />
-Mide boşalması gecikir<br />
*İnce barsaklar<br />
-Villuslarda kısalma, atrofi<br />
-Disakkarit ekspresyonunda gecikme<br />
Atrofik gastrit, Peptik ülser - ↑<br />
-Fe, Ca, Zn, folik asid, B12 vitamin emiliminde - ↓<br />
Mezenter iskemi-↑
Gastrointestinal sistemde fizyolojik değişiklikler-III<br />
*Kalın barsaklar<br />
-Kolon duvarında kollagen - ↑<br />
-Peristaltizm yavaşlar<br />
-Gerilme direncinde - ↓<br />
-Barsak içi basınçta - ↑<br />
-İntraabdominal basınçta - ↑<br />
-Anal kanal sfinkter basıncında - ↓<br />
Konstipasyon, Fekal impaksiyon, Di<strong>ve</strong>rtiküller,<br />
İskemik kolit, Angiodisplaziler, Kolon Ca - ↑
Gastrointestinal sistemde fizyolojik değişiklikler-IV<br />
*Karaciğer<br />
-Hepatosit sayısı - ↓<br />
-Rejenerasyon yeteneği - ↓<br />
-KC boyutu, kan akımı - ↓<br />
-Hepatik biyotransformasyon yavaşlar<br />
*Safra kesesi<br />
-Safra yoğunluğu - ↑<br />
-Açlık <strong>ve</strong> postprandial volüm - ↑<br />
-Postprandial boşalma tam olmaz<br />
-Safra kesesi kontraktilitesi - ↓<br />
-Kolesistokinin reseptörleri - ↓<br />
SK taşı - ↑<br />
*Pankreas<br />
-Ağırlık - ↓, duktal hiperplazi, interlobuler fibrozis<br />
-Glukoz tolerans testlerinde bozukluk
Kas <strong>ve</strong> iskelet sisteminde fizyolojik değişiklikler<br />
*Sarkopeni<br />
-Kas kitlesi - ↓<br />
-Kas gücü - ↓<br />
*Yaşlanan eklem<br />
-Eklem kıkırdak yüzeyinde fibröz doku - ↑<br />
-Sellülaritede - ↓<br />
-Kıkırdak hidrasyonunda - ↓<br />
Osteoartrit-↑<br />
-Kollagen yapının esnekliğinde - ↓<br />
-Kristal oluşumu <strong>ve</strong> kalsifikasyon prevalansında - ↑<br />
*Kemik kaybı<br />
-Seks hormon yetersizliği<br />
-Kalsiyum malabsorpsiyonu<br />
-Düşük tepe kemik dansitesi<br />
GYA’nde kısıtlanma, Düşme, Fraktürler -↑<br />
Osteoporoz, Pelvik fraktür, Postür değişiklikleri - ↑
Üriner sistemde fizyolojik değişiklikler<br />
*Böbrek<br />
-Anatomik değişiklikler<br />
.Boyut <strong>ve</strong> hacminde - ↓<br />
.Glomerul kapillerlerde skleroz - ↑<br />
.Tubuler hücrelerde - ↓<br />
.Afferent <strong>ve</strong> efferent arteriollerde skleroz<br />
-Fonksiyonel değişiklikler<br />
.GFR - ↓, RKA - ↓<br />
.İdrarı konsantre edebilme yeteneği - ↓<br />
.Sodyum eksikliğine yetersiz yanıt<br />
.Asit yüküne <strong>ve</strong>rilen yanıt hızında - ↓<br />
*Mesane: .Detrusor hiperrefleksi<br />
*Prostat: .Benign hiperplazi<br />
Üriner enf,<br />
İnkontinans,<br />
Aktif mesane,<br />
Retansiyon,<br />
Sistosel,<br />
BPH,<br />
Prostat Ca-↑
Endokrin sistemde fizyolojik değişiklikler-I<br />
-Growth hormon salınımı - ↓<br />
-Prolaktin - ↓<br />
-FSH, LH - ↑<br />
-TSH - N ↑, ST4 - N, ST3 - ↓N<br />
-DHEA, androstenedion, aldosteron <strong>ve</strong> renin - ↓<br />
-Melatonin - ↓<br />
-Vazopressin - ↑<br />
-ANP - ↑<br />
-Glukoz toleransı bozulur, İnsulin direnci - ↑<br />
-Testosteron - ↓<br />
-Östrogen <strong>ve</strong> progesteron - ↓<br />
Menopoz,<br />
Andropoz,<br />
Erektil disfonk.,<br />
Libido kaybı,<br />
DM - ↑
Sinir sistemindeki fizyolojik değişiklikler<br />
-Nöron kaybı olur<br />
-Beyin ağırlığı <strong>ve</strong> hacmi - ↓<br />
-Leptomeninks kalınlaşır<br />
-Ventriküllerin hacmi - ↑<br />
-Beyin metabolizma hızı <strong>ve</strong> kan akımı - ↓<br />
-Kısa bellekte bozulma ortaya çıkar<br />
-Reaksiyon zamanı uzar<br />
-Psikomotor performansta yavaşlama <strong>ve</strong> - ↓<br />
Demans, Deliryum, SVH, Parkinson, VBY, PNP - ↑
Duyulardaki fizyolojik değişiklikler<br />
-Lens elastikiyeti - ↓<br />
-Kornea refleksi - ↓<br />
-Görme keskinliği <strong>ve</strong> periferik görme - ↓<br />
-Gözyaşı azalır, gözler kurur<br />
-Pupillerin uyumu gecikebilir<br />
-Yüksek frekanslı sesleri işitme yeteneği - ↓<br />
-Koku alma duyusu - ↓<br />
-Tat duyusu - ↓<br />
Presbiopi,<br />
Katarakt - ↑
Derideki fizyolojik değişiklikler<br />
-Deri altı yağ dokusu - ↓<br />
-Derinin esnekliği kaybolur<br />
-Ter bezleri fonksiyonu - ↓<br />
-Kıllarda azalma <strong>ve</strong> beyazlaşma gözlenir<br />
-Dermis vaskülaritesi - ↓<br />
-Pigmentasyon değişiklikleri<br />
-Sebase bezlerde hipertrofi<br />
Kırışıklıklar, Yara iyileşmesinde gecikme,<br />
Deri tm.leri, Dermatozlar, Yüzeyel mikozlar - ↑
İmmün sistemde fizyolojik değişiklikler<br />
-Genitoüriner <strong>ve</strong> respiratuar traktusta mukus sekresyonunda - ↓<br />
-idrar asiditesi - ↓, prostatik sıvının antibakteryel aktivitesinde - ↓<br />
-Deri asiditesi - ↓<br />
-Total lenfosit sayısı - ↓<br />
-NK hücrelerin fonksiyonları - ↓<br />
-Lökositlerin enflamasyon alanına ulaşma hızı - ↓<br />
-Enflamasyona lökositoz yanıtında - ↓<br />
-Sitokinler; IL-1 <strong>ve</strong> IL-2 düzeyleri - ↓<br />
IL-6, IL-8, IL-10, IL-12, TNF-α düzeyleri - ↑<br />
-CD4 T helper - ↓<br />
Enfeksiyon riski - ↑
Sık görülen geriatrik hastalıklar<br />
-İskemik kalp hastalıkları, kalp yetmezliği, AF<br />
-Kanserler (meme, o<strong>ve</strong>r, prostat, MM, HH-NHL, AC, Kolon)<br />
-Stroke, serebral hemoraji, VBY, Parkinson hastalığı<br />
-Enfeksiyonlar<br />
-Osteoporoz<br />
-Osteoartrit<br />
-Demans-Alzheimer hastalığı<br />
-Depresyon<br />
Diğer sorunlar: -Düşmeler -Fraktürler<br />
-Aşırı aktif mesane -İnkontinans<br />
-İmmobilizasyon -Bası yaraları<br />
-Uyku sorunları -Polifarmasi
ALZHEİMER HASTALIĞI-I<br />
-Serebral korteks, hipokampus <strong>ve</strong> subkortikal bölgelerde<br />
nöron kaybı <strong>ve</strong> metabolik aktivitede azalma ile birlikte kişide<br />
hatırlama, konuşma <strong>ve</strong> duyguları etkileyen ilerleyici bir<br />
dejeneratif hastalıktır<br />
-Patolojik incelemede; nöronlar arasında amiloid β birikimi <strong>ve</strong><br />
nöronlar içerisinde nörofibriler yumak oluşumu saptanır<br />
-Prevalans; 65-74 yaş %3-6<br />
75-84 yaş %20<br />
≥ 85 yaş %40
ALZHEİMER HASTALIĞI-II<br />
-Kesin risk faktörleri;<br />
.İleri yaş<br />
.Genetik : .Apo E4 Amiloid β 40 oluşumu<br />
.Kr 14 <strong>ve</strong> 1 mut PS-1 <strong>ve</strong> 2 Aβ42<br />
.Down sendromu<br />
-Muhtemel risk faktörleri:<br />
.Düşük eğitim düzeyi<br />
.Kafa travması<br />
.Depresyon<br />
.Alüminyum maruziyeti<br />
.Bakır, demir, çinko<br />
.Kadın cinsiyet<br />
.Radyasyon<br />
.Elektromanyetik saha
ALZHEİMER HASTALIĞI-III<br />
-Tanı: .Multipl kognitif bozukluklar<br />
.Sosyal yaşam <strong>ve</strong> işin ağır zarar görmesi, önceki fonksiyon<br />
düzeyinden düşme<br />
.Sinsi başlangıç <strong>ve</strong> sürekli yavaş ilerleyiş<br />
.Demansa neden olacak MSS’ne ait <strong>ve</strong>ya sistemik bir hastalık<br />
bulunmaması<br />
.Deliryumun bulunmaması<br />
.Tablonun psikiatrik hastalıklarla açıklanamaması<br />
-Klinik evreler:<br />
I. Evre: .Unutkanlık, kelime bulmada güçlük<br />
.Kişilik değişikliği<br />
.Hesaplamada zorluklar<br />
.Eşyaları kaybetme, yerini karıştırma<br />
.Soru <strong>ve</strong> cümlelerin tekrarı<br />
.Hafif oryantasyon bozukluğu
ALZHEİMER HASTALIĞI-IV<br />
-Klinik evreler:<br />
II. Evre: .Bellek kaybı artar<br />
.Uygunsuz kelime kullanma<br />
.Basit bakım yeteneklerinin kaybolması<br />
.Gece <strong>ve</strong> gündüzün karıştırılması<br />
.Uzak akrabayı, arkadaşı hatırlayamama<br />
.İletişim zorluğu<br />
.Ajitasyon, gezinme, hallüsinasyon<br />
III. Evre: .Beslenme bağımlılığı<br />
.İnkontinans<br />
.Yatağa bağımlı olma<br />
.Konuşamama
ALZHEİMER HASTALIĞI-V<br />
-Komplikasyonlar: .Depresyon (∼%80)<br />
.Davranış bozuklukları (∼%50)<br />
.İnsomnia<br />
.Malnutrisyon<br />
.İnkontinans<br />
.Bası yaraları<br />
-Tedavi: .Etkin tedavi yoktur<br />
.Asetil kolin esteraz inhibitörleri progresyonu yavaşlatmaktadır<br />
-Donezepil<br />
-Rivastigmin<br />
-Galantamine<br />
.Destek tedavisi: Gingko biloba, Vit-E, Statinler, Aspirin…<br />
-Prognoz: Her bir evre ∼2-3 yıl, mortalite ∼5-9 yıl
Change language