atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

80
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
da, “Türk Ocağı içindeki “Halka Doğru” gitmek, Anadolu’ya çağdaş
uygarlığı götürmek anlayışının bir uzantısı olarak ortaya çıkmıştır.
II. Meşrutiyet’in ilanını izleyen dönemde, Rus Narodnik hareketi ve
Balkanlar’daki popülizm ve köycülükten esinlenen Osmanlı halkçıları
Türk Yurdu’nun yanısıra, Halka Doğru dergileriyle de bu görüşü
yaymaya çalışmışlardır...” Köycüler Cemiyeti’nin başkanlığını resmi
olarak Halide Edip sürdürse de, hareketin fiili önderliğini Reşit
Galip yapmıştır. Yalnız cemiyet üyelerinin büyük bir kısmının Milli
Mücadele’ye katılması, çalışmalara ara verilmesine neden olmuştır.
1923 sonrası tekrar örgütlenmeye başlayan Türk Ocakları içinde
köycülüğe yönelme yeniden gündeme gelmiştir 143 . Fakat bu da 1930
başlarına kadar devam etmiş, Türk Ocaklarının kapatılmasının ardından
mücadeleyi Halkevleri üstlenmiştir. Dolayısıyla Cumhuriyet
dönemi ki özellikle 1930’lar, köycülük ve köy tartışmalarının hız
kazandığı bir dönem olarak karışımıza çıkmaktadır.
Cumhuriyet öncesine kısaca bakacak olursak, Halkçılık düşüncesinin
filizlendiği II. Meşrutiyet döneminde köycülük akımının da
ilk belirtilerini görmek mümkündür. Halka doğru gitmek ve halka
ulaşmak için yapılan çalışmalar çerçevesinde, Cumhuriyet döneminde
âdeta bir devlet politikası haline getirilecek olan köycülük
de zaman zaman gündeme getirilmeye ve köylünün içinde bulunduğu
durum tartışılmaya çalışılmıştır. Öyle ki Mehmet Akif, Sırat-ı
Müstakim dergisindeki bir yazısında, köylüyü düşünmenin artık bir
hamiyet meselesi değil, bir hayat meselesi, menfaat meselesi haline
geldiğinin altını çizmiş ve şunları yazmıştır: “İyi bilmeliyiz ki,
asırlardan beri muttasıl sağmak istediğimiz zavallıda artık ne can
kalmıştır, ne de kan. Yanına sokulursanız ayakta duracak mecali olmadığını
görürsünüz. İhmal-i hazırın biraz daha devamı biçareyi
hâk-i helake serecek” 144 . Mehmet Akif bu yaklaşımıyla aslında devleti
halkla, köylüyle ilgilenmeye çağırmıştır. Fakat Akif’in çağrısına
ancak Cumhuriyet döneminde beklenen cevap gelebilmiştir.
143 Türk Ocağındaki Köycüler Cemiyeti ve Nizamnamesi hakkında bk. Füsun Üstel,
Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Yay., İstanbul 1997, s. 111-124.
144 Mehmet Akif, “Köy Hocası”, Sırat-ı Müstakim, S. 382, s. 331; Eraslan, a.g.e.,
s. 71-72.