atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

72
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
için dahi harekete geçilmekten kaçınılmamıştır. Dönemin İcra Vekilleri
Heyeti ile Maarif Vekâleti’nin yaptığı görüşme ve yazışmalar
sonucunda, yabancı memleketlerdeki ırkdaşlarımızın talim ve terbiyesi
için açılmış olan bu irfan müessesesine yardım edilmesinin çok
önemli ve zaruri bir mesele olduğu kanatine varılmış ve okula bir
öğretmen gönderilmesi kararlaştırılmıştır (23 Mayıs 1933) 132 .
Bu süreçte dönemin Milli Eğitim Bakanları, eğitimcileri ile çeşitli
gazete ve dergileri de üstlerine düşen vazifeyi fazlasıyla yapmışlardır.
Aynı günlerde halk terbiyesi meselesi CHP kurultaylarının da
ana gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. Şöyle ki CHP, ülkede
okur-yazar oranını artırmak için giriştiği Türk Ocakları, Millet
Mektepleri, ardından da Halkevleri gibi teşebbüslerin dışında, halkı
yeni rejimle buluşturmak ve onlara inkılâbın değerlerini bir an önce
benimsetebilmek için yoğun bir çaba içerisine girmiştir. Bu çabayı
da en etkili olarak “söz”le yani konuşmayla, hitabetle gerçekleştirmeye
çalışmıştır. Çünkü Eski Yunandan beri en etkili propaganda
aracı olan söz, bu süreçte CHP’nin halka Türk inkılâbını benimsetmesinde
en etkili yol olmuştur. Bu arada hemen belirtmekte fayda
vardır ki, 1930’lu yıllarda Almanya, İtalya gibi tek partili ülkelerde
de aynı amaçla bazı adımlar atılmış ve propagandaya ayrı bir önem
verilmiştir. Ancak sözü edilen bu ülkelerde son derece etkili bir araç
olan propaganda yani siyasal rejimin propagandası, Türkiye’de çoğunlukla
“terbiye-halk terbiyesi-yurttaş terbiyesi” kavramlarıyla
adlandırılmaya çalışılmıştır. Kısacası Avrupa’da ideolojilerin yaygınlaştırılması
için kullanılan propaganda terimi, Türkiye’de terbiye
kavramı ile kullanılmış ve yönetim bunu bir anlamda eğitim çalışması
olarak ele almıştır 133 . Aynı dönemde Türkiye’nin kendine özgü
bir halk terbiyesi anlayışı ile hareket ettiği ortadadır. Nitekim yeni
rejimin felsefesinin halka anlatılma zorunluluğu karşısında CHP’nin
1931 yılındaki Üçüncü Büyük Kurultayında, inkılâbın halka anlatılması
yönünde bazı ciddi kararlar alınmıştır. Bunun ardından 1935
yılında da çalışmalar devam etmiştir. 13 Mayıs 1935 günü yapılan
CHP Dördüncü Büyük Kurultayından önce, 8 Mayıs 1935 akşamı
Ankara Radyosu’nda konuşan Parti Genel Sekreteri Recep Peker,
132 BCA, 030.18.1.2/ 36.39.16.
133 Çakan, a.g.e., s. 14-15.