atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 71
yasi, kültürel ve ekonomik problemler ve inkılâplara yönelik tehditlerin
ortadan kaldırılmasından sonra konuya ancak el atılabilmiştir.
Danimarka, Finlandiya, İsveç, Fransa gibi ülkelerde halk eğitimine
yönelik etkinliklerde bulunan kuruluşlar, bizde de Halkevleri adıyla
Türk halkıyla buluşturulmaya çalışılmıştır. Bu eğitim işinde öğretmeninden
askerine kadar herkes sorumlu tutulmuştur. Çalışmalar
esnasında Avrupa’daki gelişmeler yakından takip edilmiş, oralarda
cehaletle verilen mücadele örnek alınmıştır. Çekoslovakya’daki Sokollar
haricinde, dönemin üç totaliter idaresi yani Rusya, Almanya
ve İtalya’da halkı eğitmeye yönelik sarfedilen çabalara da geniş yer
verilmiş, ayakta kalıp milli varlığımızı koruyabilmek ve arzu edilen
hedefe ulaşabilmek için halkın bilinçlendirilmesine ve mevzunun sürekli
gündemde tutulmasına özen gösterilmiştir. Sanırız burada otoriteyi
tek bir merkezde toplayabilmek, çalışmaları parti tarafından
rahatça kontrol edebilmek maksadıyla özellikle bu tür örnekler üzerinde
durulmuştur. Bunların haricinde okul ve okuma yazma kursları
açmak, seyyar kütüphaneler göndermek, müze ve sergi açmak hatta
bunları halkın ayağına kadar götürmek, seyyar sinemalar, tiyatrolar
131 vasıtasıyla halka ulaşmak gibi çabalar da bu döneme damgasını
vuran gelişmelerdendir. Ancak, yapılmak istenenlerin çok kısa bir
süreye sığdırılmaya çalışılması, maddi imkânsızlıklar, teşkilâtsızlık
ve kadro sıkıntısı çalışmaların yavaş ilerlemesine neden olan faktörler
olmuşsa da, yine de gelinen nokta açısından verilen mücadelenin
başarılı olduğunu söylemek mümkündür.
Şu çok açıktır ki, 1930’lu yıllar eğitim ve öğretim konusunda
köklü çözüm yollarının araştırıldığı, Türk eğitimcilerinin gözlem ve
incelemelerinin yoğunlaştığı ve Hükümetin yeni arayışlara girdiği
bir dönemdir. Böyle bir atmosferde Atatürk halk terbiyesi, halkın
eğitilmesi için sadece kendisi çalışmamış, bu iş için âdeta devleti
topyekün seferber etmiştir. Öyle ki, Finlandiya’da bulunan Fin-Türk
Halkı Mektebi Himaye Cemiyeti tarafından açılan bir halk okulu
131 Dönemin önemli halk eğitim vasıtalarından biri de şüphesiz gezgin tiyatrolardır.
Gezgin tiyatrolar o dönem Almanya, İtalya, Rusya, Çekoslovakya, Amerika
gibi ülkelerde gelişmişti. Özellikle İtalya’da bulunan ve bizim Halkevlerine
benzer bir teşkilât olan Depo-Lavaro’ların çalışmaları arasında tiyatro çalışmaları
önemli bir yer tutmuştur. Örneğin o tarihlerde İtalya’da Opera Nationale
Depo-Lavaro’nun bütün yaz ülkenin her köşesini gezdiği bilinmektedir
(Münir Hayri, “Gezgin Tiyatrolar”, Ülkü, C. VI, S. 34, Aralık 1935, s. 314).