atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 67
yüklediği aydınlara da, onların ancak halka doğru gittikleri takdirde
gerçek kültürü ortaya çıkarabileceklerini söylemiştir.
Asıl büyük değişimin Türk aydınında olması gerektiğine inanan
Atatürk de çeşitli yerlerde yaptığı konuşmalarında bu konuya
özellikle temas etmiştir. Aydınların “halkın umumi bilgisizliğinden
istifade etmeden, onları her konuda bilgilendirmeleri temel vicdani
vazife olmalıdır” diyen Atatürk, halkın içinde bulunduğu cehaletten
kurtulması için de “Felâh-ı hakikiyi istiyorsak herşeyden evvel, bütün
kuvvetimiz, bütün süratimizle bu cehli izaleye mecburuz. Burada
cehli yalnız okuyup yazmak mânasına almıyorum; üç buçuk dört sene
evvel kendisini cesaret ve ölüme boyun eğmesi hakkında hükümdarının
verdiği emirlere, neşrettiği fetvalara, gönderdiği ordulara karşı
kıyam etmekle bu cehli yırttığını ve bu cehilden sıyrıldığını ispat etti.
Lâzım gelir ki, millet bir daha o cehle düşmesin. Hepimize düşen
vazife dimağları bir daha bu cehle düşmemek için hazırlamaktır”
demiştir. Bu vazifeyi “memleketin şerefini, namusunu hayatını düşünenler
için” bir borç, farz ve hatta ilâhî bir emir olarak gören Atatürk,
milleti tenvir ve irşad yolunda yürüyecek, memleketini seven genç,
ihtiyar bütün aydınların bu nurlu vazifeye koşacaklarına olan inancını
da ayrıca dile getirmiştir 126 . Atatürk daha 1923 yılında yaptığı bu
konuşma ile aydınlara ne kadar güvendiğini ve onlardan neler beklediğini
bize göstermektedir. Ancak 1930’larda aydınlardan beklenen
hareketin arzu edilen düzeye ulaşamaması, Atatürk’ün bu “ümitvar
konuşması” nın “gerçekleşmesini istediği temennilerden” 127 öteye
gidememesine neden olmuştur.
24-25 Ekim 1919 günü Amasya’da Tasvir-i Efkâr muhabiri Ruşen
Eşref ile yaptığı bir mülâkatta siyasi mücadelelerin çoğunun faydasız
olduğu görüşünden yola çıkarak, “içtimai mesai her vakit için
müsmirdir. Bizim münevverler buna çalışmalı. Neden Anadolu’ya
gelip uğraşmazlar? Neden milletle doğrudan doğruya temasta bulunmazlar?
Memleketi gezmeli, milleti tanımalı. Eksiği nedir görüp
göstermeli. Milleti sevmek böyle olur. Yoksa lafla muhabbet fayda
126 21 Mart 1923 tarihinde Konya’da lise öğretmen ve öğrencileri ile yapılan konuşma,
ASD, C. II, s. 158.
127 Eraslan, a.g.e., s. 189.