atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

66
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Çok partili hayat denemesi sonucunda ülkede başlayan anlaşmazlıklar
ve gruplaşmalar, ulusun bütünlüğünü bozabileceği, bir
kaos yaratabileceği ve hatta yapılan inkılâpların yara alabileceği gibi
endişelerden ötürü yakından takip edilmiş ve bu yüzden de tüm
yönetimin CHP’nin idaresi altında kalması düşünülmüştür. Geçen
zaman zarfında ise mevcut halkçı düşüncede halk-aydın ikilemi hep
yaşanmıştır. Osmanlıdan beri tartışılagelen bu ikilemde halkı aydınlatma
rolü yine seçkinlere yani aydınlara yüklenmeye çalışılmıştır.
Bir anlamda bütün değişimi halka götürecek, onu uygar dünya ile
tanıştıracak, halk için halka doğru gidecek olanlar hep aydınlar olarak
gösterilmiş ve onlara büyük bir misyon yüklenmiştir. O günlerde
halk, aydınların gözünde cahil, kaba ve yönetilmesi gereken bir grup
olarak görülmüştür. Aydın-halk ilişkisi herzaman için tartışma konusu
olmuş, iki grup arasındaki ilişki sürekli irdelenmeye çalışılmıştır.
Konuyla yakından ilgilenen kişilerden birisi de Ziya Gökalp’tir.
Hatta Gökalp, Türkçülüğün Esasları isimli kitabında “Halka Doğru”
isimli bir başlık altında konuya değinmiş ve meseleye farklı bir
bakış açısı getirmeye çalışmıştır. Ziya Gökalp bu bölümde; Halka
doğru gitmek ne demektir? Halka doğru gidecek olanlar kimlerdir?
gibi sorulara cevap aramış, sonuçta da bu kişilerin seçkinler yani
aydınlar olduğunu söylemiştir. Ona göre seçkinler aslında “yüksek
bir eğitim ve öğretim görmüş olmakla, halktan ayrılmış olanlardır”.
Ama yine de halka doğru gitmesi gereken kişiler onlar olmalıdır.
Ziya Gökalp’in bu düşüncesi daha sonra Atatürk’ün yaklaşımı ile
de paralellik gösterecektir. Gökalp seçkinleri tespit etmiştir etmesine
ama, onların halka götürecekleri konusunda da farklı görüşler ortaya
koymuştur. Ona göre seçkinler halka ancak uygarlık götürebilirler.
Çünkü seçkinlerde uygarlık, halkta ise kültür vardır. Gökalp’e göre
halk “ulusal kültürün canlı bir müzesi”dir. Dolayısıyla seçkinler
halka sadece uygarlık götürebilirler, karşılığında da onlarda kültürü
bulabilirler. Yine Gökalp seçkinler diye adlandırdığı grubun halka
gitmesi için iki amaç belirlemiştir. Bu kapsamda “1) Halktan kültürel
bir eğitim almak için, halka doğru gitmek, 2) Halka uygarlık
götürmek için, halka doğru gitmek” 125 . Kısacası Z. Gökalp bu konuya
daha 1920’lerin başlarında temas etmiş ve büyük bir misyon
125 Gökalp, a.g.e., s. 40-45.