atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

48
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
bu örgütler ile Halkevleri arasında mukayese yapma imkânı bulmuştur
90 . Verilen tüm bu örnekleri değerlendirecek olursak; Ankara’nın
Türk Ocaklarını kapatma kararı ile yeni açılacak kurum için dünya
çapında başlattığı incelemelerin aynı zamana denk geldiğini, yine
aynı günlerde özellikle Avrupa ülkelerinde bulunan bu tür kültür örgütlerinin,
özelliklerinin ve bunların çalışma yöntemlerinin araştırıldığını,
ondan sonra da kendi toplumsal yapımıza uygun ve halk eğitimini
baz alan Halkevlerinin ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Netice
itibarıyla 1930’lu yıllarda dünyaya ve Türkiye’ye damgasını vuran
halk eğitimi konusunda çok hassas davranıldığı ve ciddi bir çalışma
içinde olunduğu, başta Atatürk olmak üzere CHP ve Hükümetin de
konuyla yakından ilgilendiği görülmektedir.
1930’ların başlarından itibaren İtalya başta olmak üzere Almanya,
Rusya, Çekoslovakya, Macaristan gibi ülkelerde mevcut olan
bu tür örgütler ciddi araştırma ve tartışma konusu olmuş, hem Türk
Ocaklarının hem de Halkevlerinin bu teşkilâtlar ile bağlantısı ve ilişkisi
incelenip merak edilmiştir. Aslında Depo-Lavarolar 1926 yılında
kurulmuşlardır. Türk Ocaklarının 1912 yılında açıldığı düşünülecek
olursa kimin kimden esinlendiği belki tartışılabilir. Reşit Galip’in
1932 tarihli demecini ele alacak olursak Halkevleri ile dünyadaki
benzer örgütler arasında ciddi farklılıklar mevcut olduğunu görürüz.
En basitinden Türkiye’de Halkevlerine kaydolmak ve çalışmak zorunlu
değil iken diğerlerinde böyle bir zorunluluk vardır. Türkiye’de
her vatandaş istediği zaman istediği şubede çalışmalara katılmada
özgür bırakılmıştır. Ancak kuruluş tarihleri her ne olursa olsun Halkevleri
ile bu örgütlerin arasında bazı benzerlikler olduğu da sabittir.
Siyasi bir partinin kültür kuruluşu olarak kurulan ve özerk olmayan
örgüt yapısı Halkevlerinde de mevcuttur ve Türk halkının belli prensipler
etrafında toplanması, milli birlik ve beraberliğin sağlanması
hedeflenmiştir. Türkiye bu tarihlerde dünyadaki tüm gelişmeleri yakından
takip etmiş ve doğal olarak da etkilenmiştir. Zaten dünyada
böyle etkileşimlerin olmaması mümkün değildir. Kültür meselelerine
hayati önem veren Atatürk’ün bu konudaki hassasiyeti ülkede
ırkçı politikaların takibini önlemiştir. Atatürk dünyadaki bütün ge-
90 Vildan Aşir (Savaşır), “Romen Gençlik Teşkilatı-Strasa Tarii”, Ülkü, C. XIV,
S. 79, Eylül 1939, s. 19-21.