atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

562
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
1923-1938 yılları arasında yapılması gereken herşey, atılan her
adım belli bir program ve plan dahilinde yapılmıştır. Siyasal, kültürel
ve ekonomik alanlarda kendine özgü, bağımsız bir düşünce yapısına
sahip olduğunu gördüğümüz Atatürk, tüm bu çalışmalarını kimi
zaman bir dramaturg kimi zaman bir müzik adamı hassasiyeti ama
herşeyden de öte öncelikle bir devlet adamı sıfatıyla ele almıştır. Bu
esnada her türlü bilimsel ve sosyal çalışma yapılmış, hemen akabinde
de bunların toplumda yerleşip benimsenmesi ve başarılı sonuçlar alınabilmesi
için gereken eğitim kurumları açılmıştır. Ancak buna rağmen
1930’lar Türkiye’de tam bir geçiş hatta arayış dönemi olmuştur.
Öyle ki, büyük bir değişim sürecinin içine giren ve yaşanan radikal
değişimin hızından buhranlar yaşayan cemiyette, zaman zaman herkes
bunun acısını çekmiştir. Atatürk, kendi nezdinde ekonomi, devlet,
bilim ve sanat eksenli olan kültürü ve kültür meselesini çok iyi
algılamış, halka da o şekilde anlatmaya çalışmıştır. Fakat halkın onu
ve yapılanları algılama düzeyi, ne yazık ki Atatürk’ün kendi toplumunu
algılama, anlama ve analiz etme düzeyine istenildiği oranda
yaklaşamamıştır. Çünkü hâkimiyet kaynağının asıl kendisi olduğu
bilincini hâlâ kavrayamamış, örf ve adetlerine son derece bağlı ve
geleneksel bir toplum yapısına sahip olan Türk halkı, kendisine sunulan
radikal değişim önerilerine karşı zaman zaman direnç göstermiştir.
Şüphesiz bunda toplumun yapısı kadar, Osmanlı döneminde
konuşulup tartışılması dahi mümkün olmayan pek çok konunun gündeme
getirilmesinin de etkisi büyüktür. Nitekim getirilen sosyal değişim
önerilerine halkın bir kısmı hemen onay verirken bir kısmı da
şiddetle karşı çıkmıştır. Zaten halkın yüzyıllık geleneğini birkaç ay
ya da birkaç gün içinde terk etmelerini beklemek mümkün değildir.
Hedeflenen değişimin bir anda olmayacağı gerçeğinin farkında olan
Atatürk de, bu noktadan hareketle öncelikle bu konuların halkla konuşulması
ve bunların halka anlatılıp desteklerinin sağlanması için
uğraşmıştır. Atatürk belki bir birey olarak bu teması kendi ölçüleri
çerçevesinde gerçekleştirebilmiştir, ancak eğitimi ve kültürü halka
götürmekle vazifeli bir avuç aydının bu teması ve diyaloğu kurma
konusundaki başarıları çok parlak değildir. Osmanlı’dan beri gelen
aydın-halk ayrımı ve kopukluğu, maalesef bu aşamada da ortadan
kalkmamış, halk yapılanları özümseyip kabul etmeye çalışırken, aydınlar
da sahip oldukları bilgi ve modernizm anlayışı ile aradaki me-