atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

560
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
mevcut kültürel sorunları dile getirmeleri ve bunlar üzerinde tartışmaları,
şüphesiz Cumhuriyet döneminde daha da alevlenecek olan
tartışmalara zemin hazırlamıştır. Özellikle II. Meşrutiyetin yarattığı
düşünce ve tartışma ortamı, Atatürk’ü de derinden etkilemiş ve bu
atmosfer onun düşünce yapısının şekillenmesinde ve ne istediğini
belirlemede önemli bir dönemeç olmuştur. 1908-1923 ve 1923-1930
gibi tarihsel bir ayrım yaptığımızda, birinci dönemin sonraki süreç
için gerçek bir fikri oluşum safhası olduğu son derece açıktır. Yine
aynı ayrımdan ve aydınların yaklaşımından yola çıkacak olursak,
tespit ettiğimiz bir fark da, Cumhuriyet döneminde tartışmaları başlatıp
aydınları sorunlara yönelten ve onları çözüm üretmeye sevk
eden gücün kendilerinden çok Atatürk olduğu görülecektir. Atatürk
bu noktada sadece devleti yönetmemiş, bir orkestra şefi gibi toplumun
her kesimini yönlendirerek, aydınların kültürel sorunlar üzerinde
durup halka yönelmelerini ve üretime geçmelerini sağlamıştır.
En azından sanatta sipariş usulünün gündeme gelmesi, müzisyenlere
ve ressamlara eserler sipariş edilerek Türk sanatına yeni değerlerin
kazandırılmaya çalışılması buna verilebilecek somut örneklerden biridir.
1908-1923 arası yaşananlar ile 1930 ve sonrasında gelişme gösteren
olaylar arasında nasıl fark yaşanmışsa, aynı ayrımın 1923-1929
ile 1930-1938 arasında da söz konusu olduğunu söylemek mümkündür.
Daha önce de ifade ettiğimiz gibi, Cumhuriyetin ilânından otuzlu
yılların başına kadar geçen süre zarfında karşılaşılan siyasi, sosyal
ve iktisadi sorunlar, Atatürk’ün bu konuda resmi bir kültür politikası
oluşturmasını geciktirmiştir. Bu arada yaşanan 1929 dünya ekonomik
krizi gibi gelişmeler de dönemin önemli kırılma noktaları olarak
yönetimin farklı politikalar geliştirmesine neden olmuştur. Meşruti
dönemin Cumhuriyet döneminin düşünce yapısının şekillenmesinde
mühim bir yeri olduğunu söylemiştik. Aslında aynı bağlantıyı Cumhuriyet
dönemi için de kurduğumuzda, 1930 ve sonrasında yaşanan
icraat döneminin hazırlık safhasının 1923’ten itibaren başladığı görülecektir.
Örneğin, Atatürk’ün Müzik İnkılâbı çerçevesinde belirlediği
çok sesli müzik için ilk adımlar bu dönemde atılmıştır. Nitekim
1926 yılında Darülelhan’da Türk Sanat Müziği’nin çalınıp öğretilmesi
yasaklanmış, yine aynı yıl çok sayıda öğrenci müzik eğitimi
almaları için yurt dışına gönderilmiştir. Bu örnekleri diğer kültür