atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 559
ğenilmiş, ancak ona yaklaşmak için yapılacak değişimin mahiyeti
üzerinde tam bir fikir birliği sağlamak mümkün olmamıştır. Büyük
oranda askeri nitelikli olan bu ıslahatların parça parça oluşu ve en
mühimi de taklitten öteye gitmemesi, yapılanların arzu edilen hedefe
ulaşamamasıyla ve hayal kırıklığı ile sonuçlanmıştır. Bu noktada bir
mukayese yapacak olursak, iki dönem arasında hedefler konusunda
herhangi bir sapmanın olmadığı yani her iki dönemde de amacın
modernleşme olduğu görülecektir. Türk inkılâbının Osmanlı değişim
projesinden farkı ise yöntem ve anlayıştaki ayrımdır. Herşeyden
önce Atatürk, Batı medeniyetini hedef gösterirken aslında Batıyı
Batı yapan anlayışı almayı ve bu mânâda bir zihniyet değişimine
gitmeyi benimsemiştir. Toplumu buna yönlendirirken de herkes için
ilmi ve fenni yol gösterici olarak ele almıştır. Bunun dışında hiçbir
zaman taklit peşinde koşmamış, değişimin gerekliliğine olan inancı
ile evrensel olanla Türk kültürünü birleştirerek bir sentez formülüne
yönelmiştir. Bütün bu anlatılanlar çerçevesinde bakıldığında, aslında
sosyal ve kültürel anlamda yapılması düşünülen değişimin II. Meşrutiyetten
bu yana tartışıldığı, ancak bunun fikirden aksiyon aşamasına
geçişin ise Cumhuriyet ile birlikte olduğu görülecektir. Buradan
hareketle Cumhuriyet dönemini, fikirden aksiyona geçiş dönemi olarak
değerlendirmek mümkündür. Atatürk, kendisinde bir ülkü haline
dönüşen bu fikri, milletine de benimsetmeye çalışarak modernleşme
çabasının öncüsü olmuş ve sahip olduğu farklı hayat görüşü ve yönetim
anlayışı ile Osmanlı padişahlarından farkını bir kez daha ortaya
koymuştur. Hemen şunu belirtmeliyiz ki, moderni yakalama ve çağa
topyekün ayak uydurma hareketi, belli tarihlere ve döneme sığdırılacak
bir çaba değildir. Dolayısıyla, âdeta Türk milletinin Kızıl Elmasına
dönüşen bu isteğin her zaman var olacağı unutulmamalıdır.
İkinci olarak, Türk toplumunun kültür ve eğitim düzeyinin yükseltilmesinde
büyük misyonlar yüklenen ve kendilerinden çok şey
beklenen aydınların rolü ve faaliyetleri de değişime uğramıştır. Örneğin,
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde devleti kurtarma gayreti
ile ortaya çıkan çeşitli fikir akımları ve bunlara mensup kişiler,
halkçılıktan alfabe meselesine, müzikten modernizme kadar hemen
her konuda konuşup tartışmışlar ve zaman zaman da birbirlerine
düşmüşlerdir. Osmanlı gibi kozmopolit ve çok kültürlü bir toplumun