atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

554
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
sonra, Kenan Yontuç’un 1931’de Çorum ve Edirne Atatürk Anıtları,
Ratip Aşir Acudoğlu’nun Menemen Kubilay Anıtı 1258 ve Ali Hadi
Bara’nın Adana Atatürk Anıtı ile diğer çalışmalar takip etmiştir 1259 .
Türk sanatçıların bu başarısı kamuoyunda büyük bir etki bırakmış
olacak ki, heykellerin dökümünü yapacak kişilere Türk olma koşulu
getirilmeye başlanmıştır 1260 . Türk sanatçıların bu tarz çalışmaları
1940’lı yıllarda da devam etmiştir.
Atatürk sadece kendi heykellerinin 1261 yapılmasını yeterli görmemiş
olmalı ki, Türk Tarih Kurumu’na gönderdiği 2 Ağustos 1935
tarihli elyazısında “Sinan’ın heykelini yapınız” 1262 emrini vermiştir.
Atatürk’ün bu emri doğrultusunda çalışmalar ancak 1954 yılında başlayabilmiştir.
Emlâk Kredi Bankası’nın öncülüğüyle heykeltraş Hüseyin
Anka’ya yaptırılan heykel, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin
bahçesine 1956 yılında dikilmiştir 1263 . Türk büyüklerinin hatırlanmalarını
sağlamak için başlatılan bu gelenek Barbaros Hayrettin Paşa
1264 heykelleri ile devam ettirilmiştir. Heykel ve abidelerle ilgili
olarak Dünya gazetesisinin 1956 yılında açtığı bir ankete cevap veren
Afet İnan, Atatürk’ün bu konudaki yaklaşımını şöyle anlatmıştır:
1258 Menemen Kubilay Anıtı’nın açılışı hakkında farklı tarihler verilmektedir. S.
Başkan makalesinde 1932 tarihini verirken, G. Elibal ise açılışı 1933 olarak
göstermektedir. Ancak gerek S. Mülayim’in eserinde gerekse dönemin basınında
belirtildiği üzere, gerçekte anıtın açılışı 26 Aralık 1934 günü Recep
Peker’in açılış konuşmasının ardından yapılmıştır (Son Posta, 26 Aralık 1934,
s.1; Mülayim, a.g.e., s. 132).
1259 Ek 26: Yerli ve yabancı heykel sanatçılarının yaptıkları Atatürk heykellerin-
den örnekler.
1260 Başkan, a.g.m., s. 245.
1261 Bakanlar Kurulu, zamanla park, bahçe ve resmî binalarda görülmeye başlanan
Atatürk büstlerinin benzerliklerinin ve sanatsal açıdan değerlerinin belirlendikten
sonra yerleştirilmeleri için 1 Aralık 1937 günü bir karar almıştır. Karar,
büstlerin kriterlere uygun seçilmesi için 9 kişilik bir Abideler Jürisi’nin kurulmasını
öngörmüştür (Son Posta, 22 Aralık 1937, s. 1 ve 7; Mülayim, a.g.e., s.
150). Ancak bugün karşımıza çıkan birbirinden ilginç ve farklı Atatürk büstleri,
artık böyle bir jürinin ya da belli bir kontrol mekanizmasının olmadığının
veyahut bunların iyi çalışmadığının bir kanıtıdır.
1262 İnan, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, s. 183-184.
1263 Mülayim, a.g.e., s. 137.
1264 Ali Hadi Bara ile Zühtü Müridoğlu’nun yapmış oldukları Beşiktaş Barbaros
Anıtı, 25 Mart 1944 günü İsmet Paşa’nın katıldığı bir törenle açılmıştır (Mülayim,
a.g.e., s. 184).