atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 553
Atatürk, heykel sanatını topluma ulaştırmak ve sanatçıları teşvik
etmek için anıt heykellerin yapılmasında da öncü olmuş, heykellerinin
yapılmasını olumlu karşılamış ve onlara destek vermiştir.
Başlangıçta Atatürk heykelleri dikmekle başlayan hareket, zamanla
genişlemiş ve çeşitlenmiştir. Bu kapsamda hızla Cumhuriyet’i ve
Milli Mücadele’yi anlatan heykeller ortaya çıkmaya başlamıştır. Gelişmelerin
farkında olmayan halk da bir anda şehirlerin ortasında bu
büyük ve ilginç şeylerle karşılaşıvermiştir. Ancak konunun Atatürk
olması ve eserlerin sanatsal başarısı, heykelin dinen yasak edilmesi
gibi konuları bertaraf etmeye yetmiştir. Çünkü insanların beyinlerinde
heykel sanatı, Atatürk ile şekillenmeye başlamış, dolayısıyla da
kabul görmüştür.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında deneyimli heykeltraşların olmaması
ve teknik alt kadronun bulunamaması gibi nedenler yüzünden anıt
heykeller yabancı sanatçılara sipariş edilmiştir 1255 . Bu kapsamda anıt
heykellerin ilki 3 Ekim 1926 günü Sarayburnu’nda açılan Atatürk
Heykeli’dir. Sarayburnu’na dikilen heykel, Avusturyalı heykeltraş
Heinrich Krippel tarafından yapılmıştır 1256 . Bunu yine Krippel’in
Ulus Atatürk Anıtı (1927), Samsun Atatürk Anıtı (1931), Afyon Zafer
Anıtı (1936) gibi çalışmaları izlemiştir. İtalyan heykeltraş Pietro
Canonica ise yaptığı Ankara Etnografya Müzesi önündeki Atatürk
Anıtı (1927), İstanbul’daki Taksim Anıtı (1928) ve İzmir Atatürk Anıtı
(1932) 1257 gibi eserleriyle döneme damgasını vurmuştur. Bunlar
haricinde Anton Hanak ve Josef Thorak gibi heykel sanatçıları da
Ankara Güven Park Anıtı gibi eserlere imzalarını atmışlardır. Cumhuriyet
döneminde bir Türk sanatçısı tarafından yapılan ilk anıt ise
Nijat Sirel’in İzmir Atatürk Heykeli (1929)’dir. Bu çalışmayı daha
1255 Yabancı sanatçıların başta İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere pek
çok kentte heykel yapmaya başlaması, günlük gazete ve dergilerde de tartışma
konusu olmuştur. Hatta bir ara Ahmet Haşim’in “Büyük anıt ve heykel dikilecek
yerde, bugün için bir mermer kütlesi ya da bir külçe bronz koyalım ve
altına ‘Türk sanatçısı yetişinceye kadar’ diye yazalım” görüşünü ortaya attığı
bilinmektedir (Hüseyin Gezer, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Türkiye
İş Bankası Yay., Ankara 1984, s. 20).
1256 Anıt heykeller hakkında ayrıntılı bilgi için bk. Kıvanç Osma, “Cumhuriyet’in
Anıtları: Anıt Heykeller”, Türkler, C. XVIII, s. 293-298.
1257 Atatürk’ün kalabalık bir heyetle gittiği İzmir’de 27 Temmuz 1932 günü yapılan
bir merasim ile heykel açılmıştır (Son Posta, 28 Temmuz 1932, s. 2).