atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

550
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
kilenmiş, yurda dönünce de kendi heykelinin yapılması için harekete
geçmiştir. Nitekim Sultan Abdülaziz’i at üzerinde gösteren heykel
1871 yılında C. F. Fuller isimli bir heykeltraşa yaptırılmıştır 1247 . Fakat
Abdülaziz’in bu cesur girişimi dahi heykel sanatı hakkındaki görüşleri
değiştirmeye yetmemiş, kuralı bozmamıştır.
Osmanlı sanatında geleneği olmadığını söylediğimiz heykelin
bir sanat dalı olarak kabul edilip gündeme gelmesi ise ancak
Sanayi-i Nefise Mektebi’nin açılması iledir. Bilindiği gibi Sanayi-i
Nefise resim, hakkâklık (gravür), mimari ve oymacılık yani heykel
olmak üzere dört bölümden oluşmuştur. O dönem heykelden oymacılık
olarak bahsedildiği görülmüştür. Yalnız bir temeli, geleneği
olmayan sanatın terimlerinin olmaması da doğal karşılanmalıdır.
Sanayi-i Nefise’nin ilk heykel hocası Yervant Oskan Efendi’dir. Roma
ve Paris’te resim ve heykel eğitimi alan Yervant Oskan Efendi,
okulun heykel bölümünü kurarak 1908 yılına kadar burada hocalık
yapmıştır. Bölüme öğrenci bulmakta zorluk çekildiği bir dönemde
Oskan Efendi’nin ilk heykel öğrencisi İhsan Özsoy’dur 1248 . Oskan
Efendi’nin diğer öğrencileri arasında İsa Behzat, Mahir Tomruk,
Mehmet Bahri, İzzet Mesrur gibi isimler de yer almıştır 1249 . 1891
yılından itibaren ise heykel bölümü mezunları Avrupa’ya eğitim
görmeleri için gönderilmeye başlanmıştır. Sanayi-i Nefise’de eğitim
alarak Avrupa’nın çeşitli merkezlerine giden öğrenciler zamanla
1247 1871 yılında yapılan bu heykel Münih’te dökülmüştür. Abdülaziz bu heykeli
Beylerbeyi Sarayı’na koydurtmuştur. Ancak onun tahttan indirilmesiyle birlikte
heykelin ilginç serüveni de başlamıştır. Heykel önce Topkapı Sarayı’na
götürülmüş, oğlu Abdülmecid Efendi’nin halife seçilmesinden sonra da buradan
alınıp Halife’nin Üsküdar Bağlarbaşı’ndaki köşküne konulmuştur. Fakat
Cumhuriyet’in ilân edilmesiyle birlikte, heykel köşkten alınarak tekrar Topkapı
Sarayı’nda bir depoya bırakılmıştır. Nihayet son yıllarda Sultan Abdülaziz’in
meşhur heykeli son durağı olan Beylerbeyi Sarayı’na geri götürülerek eski
yerine yerleştirilmiştir (Mustafa Cezar, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman
Hamdi, C. I, Erol Kerim Aksoy Vakfı, İstanbul 1995, s. 149-150). Ek 26:
Abdülaziz’in heykeli.
1248 İhsan Özsoy Sanayi-i Nefise’deki dokuz yıllık eğitimden sonra Avrupa’ya gitmiş
ve orada eğitimini tamamlamıştır. Oskan Efendi’nin emekliye ayrılmasıyla
birlikte de okulun heykel hocası olmuştur. İhsan Bey, Ratip Aşir Acudoğlu
ve Nijat Sirel gibi öğrencileri yetiştirmiştir (Tansuğ, a.g.e., s. 109).
1249 Cumhuriyet öncesi yetişen heykeltraşlarımız hakkında ayrıntılı bilgi için bk.
Tamer Başoğlu, “Türk Heykel Sanatı”, CDTA, C. IV, s. 896-898.