atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 543
VOKS’un ortaklaşa açtığı fotoğraf sergisidir. Fındıklı’daki Güzel
Sanatlar Akademisi’nde açılan Sovyet Artistik Fotoğraf Sergisi’ne
Muhittin Üstündağ, Sovyet Elçisi Terentiev ile çok sayıda sanatçı
katılmıştır. Sergide 60 Sovyet fotoğraf sanatçısının toplam 250 fotoğraflık
koleksiyonu teşhir edilmiştir 1231 .
1930’lu yıllar boyunca devam eden bu karşılıklı kültürel ilişki,
her iki ülkeyi de memnun etmiştir. Öyle ki, 1936 yılında Numan
Menemencioğlu’nun kurduğu komisyon ile 1938 yılında Sovyetlerdeki
Türkiye Büyükelçisi Zekai Apaydın’ın VOKS’tan kurumun
tüzüğü, çalışma şekli vs. gibi bilgiler talep etmesi, ilişkinin geldiği
noktayı göstermesi açısından önem taşımaktadır. İlişkilerin daha
“planlı, sistemli ve belli bir program çerçevesinde” yürütülebilmesi
için 1936 yılında Ankara’da dönemin Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu
tarafından özel bir komisyon kurulmuştur. Türkiye’de
kurulan bu komisyon hakkında bilgi sahibi olan VOKS teşkilâtı da
hemen gelişmeler hakkında bilgi almak istemiş, fakat istedikleri cevabı
bir türlü alamamıştır. VOKS’un bu başarısız girişim konusunda
yaptığı yorum ise çok ilginçtir. “...komisyonun faaliyeti sadece
ve sadece genelgenin ilmi ve kültürel müesseselere gönderilerek,
SSCB’yle olan kültürel ilişki hakkında meselenin itmam edilmesi
gerektiğini talep etmekten başka bir şey değildir” 1232 . Görülen o ki
VOKS, Türkiye’den daha fazlasını beklemektedir. Rotasını Batı’ya
çevirmeye başlayan Türkiye’nin, siyasal ve ekonomik ilişkilerini geliştirebilmek
adına sarfettiği bu kültürel çabanın, Sovyet Rusya tarafından
farklı algılandığı bir gerçektir. Oysa ki Atatürk’ün daha Milli
Mücadele’nin başından itibaren Rusya’ya ve komünizme karşı koyduğu
tavır, çizdiği çizgi oldukça nettir. Ancak durumu anlamak istemeyen
Soyvetler, buna rağmen mevcut rejimlerini Türkiye’de yerleştirebilmek,
yaygınlaştırabilmek adına sanatı ve sanatçıları vasıta
yapmışlar ve Türkiye’ye sanat kanalıyla nüfuz etmeye çalışmışlardır.
Bu politikalarında o dönem için az da olsa bir başarı elde etmişlerdir.
İkili ilişkilerin geliştirilmesi açısından büyük önem verilen bu tarz
ortak sanat hareketleri 1930 sonrasında da devam etmiştir. Ancak
İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında yaşananlar hem kültürel gelişme-
1231 Son Posta, 13 Ağustos 1938, s. 4.
1232 Tacibayev, a.g.e., s. 217.