atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

524
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Çallı gibi. Mütareke döneminde ise Elif Naci, Muhittin Sebati gibi
sanatçılarla bu kadro genişlemiştir. Ama resimdeki asıl genişleme ve
hareketlilik 1923 sonrasında gerçekleşmiştir. İ. Çallı, F. Duran, N.
Ziya, H. Onat gibi isimler artık olgunlaşmış ve yeni neslin hocaları
olarak yerlerini almışlardır. İşte tam bu dönemde Sultanahmet’de
Çallı ve Onat’ın atölyelerinden çıkan, Şeref Akdik, Saim Özeren,
Refik Epikman, Mahmut Cuda, Ali Çelebi, Zeki Kocamemi gibi
isimler Yeni Resim Cemiyeti adı altında teşkilâtlanmışlardır. Cumhuriyet
döneminin en önemli özelliklerinden biri de zaten Türk resminin
gelişim sürecinde meydana gelen bu tarz grup hareketleridir.
Resim sanatı gelişip yaygınlaşırken, çeşitli sanat akımlarına mensup
ressamlar kendi aralarında işbirliği amacıyla örgütlenme yoluna gitmişlerdir.
Bilindiği gibi bunun ilk örneği 1908 yılında kurulan Osmanlı
Ressamlar Cemiyeti’dir 1183 . Cemiyetin adı 1921 yılında Türk
Ressamlar Cemiyeti olarak değiştirilmiştir. Cemiyette hemen her
akımın, ekspresyonizm-realizm-kübizm 1184 , temsilcisi yer almıştır.
Kısacası cemiyet o dönem bütün sanatçıları çatısı altında toplayabilmiştir.
İşte 1923 yılında kurulduğunu söylediğimiz Yeni Resim
Cemiyeti de bir nevi bu cemiyetin uzantısı olarak meydana çıkmıştır.
Kendisine yeni bir yol, farklı bir çizgi çizememiştir. Zaten “hazırlıksız,
plansız ve programsız ve kuramsal donanımdan yoksun” olduğu
1183 Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, 1908 yılında kurulmuş, Abdülmecid Efendi de
(Halife) bu ilk resim kuruluşumuzun fahri başkanlığına getirilmiştir. Cemiyet
kurulduğu günden Güzel Sanatlar Birliği adıyla geldiği günümüze kadar geçen
süre resim sanatında bir dönüm noktası olmuştur. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti,
Şerif Abdülkadirzade Hüseyin Haşimi Bey yönetiminde Osmanlı Ressamlar
Cemiyeti Mecmuası adıyla bir de dergi çıkarmıştır. Adı geçen mecmua, cemiyetin
yayın organı olarak Mart 1911-Temmuz 1914 tarihleri arasında toplam
18 sayı yayımlanmıştır. XX. yüzyılda ilk kez plâstik sanatların önemi üstünde
duran mecmua, her vesileyle basının etkili diğer organlarına ve yetkililerine
seslenen tavrıyla dikkat çekmiştir. Mecmuada ayrıca, sanata ait sorunlara, güncel
olaylara ve sanat etkinliklerine yer verilmiştir (Tansuğ, a.g.e., s. 112-113).
1184 Ekspresyonizm, Anlatımcılık ya da Dışavurumculuk da denilmektedir. XX.
yüzyıl başlarında Avrupa’da ortaya çıkan sanat ve mimarlık akımıdır (Eczacıbaşı
Sanat Ansiklopedisi, C. I, s. 451); Realizm’e Gerçekçilik de denilmektedir.
Yaşanan zaman ve mekân içinde duyularla algılananların nesnel olarak
anlatımı plâstik sanatlarda ve edebiyatta Gerçekçilik olarak tanımlanmaktadır
(a.g.e., C. I, s. 669); Kübizm, 1908’de Paris’te Picasso ve Braque öncülüğünde
oluşan resim akımıdır. Bu iki sanatçının yapıtlarını, küplerden oluşan biçimler
(kübik acayiplikler) olarak yorumlayan eleştirmen Louis Vauxcelles akıma
Kübizm adını vermiştir (a.g.e., C. II, s. 1074).