atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 43
Atatürk dünyadaki mevcut bazı örgütleri de incelemeye başlamıştır.
Bu doğrultuda bazı ülkelerde bulunan halk okulları, kültür evleri,
bunların amaçları, işleyişleri yakından takip edilmiş ve bunların demokrasinin
gelişmesine büyük katkılar sağladığı tespit edilmiştir. Bu
olumlu izlenim, Türkiye’de de benzeri bir örgütün kurulması gerektiği
fikrini güçlendirmiştir. Halkın eğitilmesine ve yetiştirilmesine
hizmet etmesi hedeflenen bu örgüt ile ülkedeki eğitim düzeyinin de
yükseltilmesi amaçlanmıştır. İşte bu amaçla Cumhuriyet yönetimi,
bazı kişileri halk eğitimi hakkında çalışmalar yapmak üzere 1920’li
yılların sonlarında Avrupa’nın çeşitli ülkelerine göndermiştir. Örneğin
Selim Sırrı Tarcan İsveç’e, Vildan Aşir Savaşır 81 Çekoslovakya’ya
gitmişlerdir. Onların sundukları raporları Ankara büyük bir ilgi ve titizlikle
incelemiş ve tartışmıştır. Bu, Halkevlerine doğru giden yolun
başlangıcıdır diyebiliriz.
Avrupa’ya giden gençlerden birisi olan Vildan Aşir, Çekoslovakya’da
halk eğitimi konusunda başarılı bir örnek olan ve ilgisini
çok çeken Sokolları incelemiş ve onların kısa sürede bütün halkın
bir araya geldiği önemli birer kültür merkezleri haline gelişinin
öyküsünü ele almıştır. Çek dilinde “şahin” anlamına gelen Sokol’lar,
Çeklerin ve Slovakların kısa zamanda kaynaşmalarını sağlamış, ülke
çapında açılan merkezler ve lokaller vasıtasıyla da yurt çapında bir
örgüt haline gelmişlerdir. “Çekler ve Slovakların bir araya gelerek
ulusal bir devlet kurmalarında düşüncesi ile çok etkin olan filozof
Jean Huss’un idealleri doğrultusunda örgütlenen Sokollar”, yıl
boyunca düzenli olarak kitle çalışmaları yapmışlar ve düzenledikleri
şenlikler ile de ülkede bayram havası estirmişlerdir. Vildan Aşir Savaşır
1931 yılında Türk Ocakları binasında verdiği bir konferansta da,
hem Avrupa’daki halk eğitimi çalışmalarından hem de Sokollardan
bahsetmiştir. Bu konferanslar sonraki günlerde Ankara Radyosu’nda
da devam etmiştir. V. Aşir yine Sokolları anlattığı bir radyo konuşmasında,
Türkiye’de Çekoslovakya’daki eğitim ve kültür örgütleri
81 İstanbul Kız Muallim Mektebi ile Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye
Enstitüsü’nde öğretmenlik yapan Vildan Aşir, yetişkinlerin eğitimi üzerine
araştırmalar yapmak üzere yurt dışına gönderilmiştir. Terbiye özellikle de beden
terbiyesi üzerindeki uzmanlığından ötürü de 1945 yılında Beden Terbiyesi
Genel Müdürlüğü’ne getirilmiştir (Işıl Çakan, Konuşunuz Konuşturunuz,
Otopsi Yay., İstanbul 2004, s. 36-37).