atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 513
XX. yüzyıl başlarının en önemli sanat olayları arasında şüphesiz
Çanakkale Savaşları’nın Türk resminin ana temalarından biri haline
gelmesi ve Şişli Atölyesi’nin açılması gelmektedir. Şöyle ki, Çanakkale
Savaşları Türk toplumunu özellikle de sanatçıları çok etkilemiştir.
Bunun üzerine Harbiye Nezareti de 1917 yılında bu çalışmaların
rahat yapılabilmesi için Şişli’de bir atölye açmıştır. Kısa bir süre
açık kalan Şişli Atölyesi’nde ilk kez gerçek model kullanılmış, “çok
figürlü ve büyük boyutlarda kompozisyon denemeleri” gerçekleştirilmiştir
1154 . Hatta bu atölyede yapılan eserler 1918 yılında yurt dışında
gerçekleştirilen ilk sergi olan Viyana Sergisi’ne dahi götürülmüştür.
Kısa ömrüne rağmen Şişli Atölyesi çok etkili olmuş ve kalıcı sonuçlar
bırakmıştır.
Harbiye Nezareti’nin Şişli’de bir resim atölyesi açmasının ve
sanatçılar ile bu kadar yakından ilgilenmesinin elbette ki başka sebepleri
vardır. Savaş döneminde rüşvet, yolsuzluk, açlık halkı çok
bezdirmiş, bu da halkın yönetime olan kızgınlığını hatta nefretini
iyice artırmıştır. İttihatçılar da bu durum üzerine, halkın tepkisini biraz
olsun azaltmak ve özellikle de aydınları koruyor gözükmek için
bir takım çarelere başvurmak zorunda kalmışlardır. İşte böylelikle
sanatçıların rahatça çalışabilecekleri bu atölyeden sonra, dönemin
ünlü edebiyatçılarına ve sanatçılarına eserler ısmarlanmaya ve onlara
bol keseden hediyeler verilmeye başlanmıştır. Bir anda aydınların
koruyucusu rolünü üstlenen ve sanatçılara eserler ısmarlayan kişi de
Enver Paşa olmuştur. Örneğin, Abdülhak Hamit’e 50 sayfalık bir şiir
kitabı ısmarlanmış ve karşılığında da beş yüz altın verilmiştir. Yalnız
bu eser ısmarlama olayının olumlu sonuç vermediği zamanlar da vardır.
Tıpkı İbrahim Çallı’da olduğu gibi. Şöyle ki; Enver Paşa ülkenin
en büyük ve ünlü ressamlarından biri olan ve o günlerde zor günler
geçiren İbrahim Çallı’ya bir resim ısmarlar. Bunun üzerine Çallı ısmarlanan
resmi yapar ve sonra da Harbiye Nezareti’ne giderek Enver
Paşa’ya verir. Fakat Enver Paşa’nın resimde bazı değişiklikler
istemesi üzerine sinirlenen Çallı, cebinden çıkardığı çakasıyla önce
resmi baştan aşağıya bir parçalar, sonra da Paşa’ya dönerek “Paşam,
1154 Gören, “Yenileşme Döneminden Cumhuriyet Dönemine Türk Resim Sanatının
Evreleri”, Türkler, C. XV, s. 436-437.