atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

510
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
mun yapısına ve inançlarına yabancı bir sanat olarak kabul edilmesi
bunda önemli bir etkendir. İslâm dininin resim sanatını yasakladığını
ifade eden bazı ayet ve hadisler bunun bir kanıtı olarak gösterilmiştir.
Yalnız kaynaklarda konuyla ilgili bu ayet ve hadisler değişik şekillerde
ele alınmıştır 1148 . Fakat herşeye rağmen dinin özellikle resim
sanatını tam olarak yasakladığına ilişkin kesin bir hükme varılamamıştır.
Mesele, bugün dahi her iki görüşü savunanlar (kesin ret edenler
ve ılımlılar) tarafından hâlâ tartışılmaktadır 1149 . Fakat hükmün
tam olarak netleşmemesine rağmen, toplumun resim sanatına olan
bakış açışı pek değişmemiş, hatta sanat biraz arka planda kalmıştır.
Dinin etkisiyle konularda kısıtlamaya gidilmesi, Türklerde süsleme
ve bezeme sanatlarının zenginleşmesi ve özellikle de minyatürün
1150 ön plana çıkması ile sonuçlanmıştır. Nitekim Osmanlılar,
zamanla İran ve Selçuklu ressamlarının tekniğini devam ettirmek
suretiyle minyatür sanatını geliştirmiş ve bu sanata yeni bir yön vermişlerdir.
Bu hem Türk ressamlığının gelişmesinde hem de batı anlayışına
uygun resim sanatına zemin hazırlanmasında son derece etkili
olmuştur. Ancak son dönemde Batı resim tekniklerinin benimsenmesi
zamanla minyatürden uzaklaşılması gibi bir sonuç doğurmuştur.
Osmanlı Devleti’nde Fatih Sultan Mehmed’in İtalyan ressam
Gentile Bellini’ye kendi portresini yaptırması ile gündeme gelen ve
zamanla farklı bir boyut kazanan resim sanatı, Sultan II. Mahmud’un
1148 Mâide Suresi 90. Ayeti ile Sebe Suresi 13. Ayeti’nde geçen bazı ifadelerin (ensab
ile timsaller) resim ile ilişki kurularak yanlış yorumlandığı ifade edilmektedir.
İslam’da resim ve heykel sanatı konusunda ileri sürülen fikirler hakkında
bk. Osman Keskioğlu, “İslâmda Tasvir ve Minyatürler”, Ankara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. IX, Ankara 1961, s. 11-23; Osman Şekerci,
İslâmda Resim ve Heykel, Nûn Yay., İstanbul 1996, s. 78 vd.
1149 Bu arada Sünni İslâm bilginleri dahi kendi içlerinde ikiye bölünmüşlerdir.
Ehl-i Rey denilen ve genellikle Hanefi bilginlerinden oluşan grup, resimde
yasağın, haramın söz konusu olmadığı, Ehl-i Hadis denilen ikinci grup ise
resmin kesinlikle dine aykırı olduğu görüşünü savunmuşlardır (Turan, Türk
Kültür Tarihi, s. 271).
1150 Minyatür hakkında ayrıntılı bilgi için bk. Nurullah Berk, “Türkiye’de Resim
ve Ressamlar”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 5, Mayıs 1974, s. 58-62; Celal
Esat Arseven, Türk Sanatı, Cem Yay., İstanbul 1984, s. 224-226; Doğan Kuban,
100 Soruda Türkiye Sanatı Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1988, s.
209 vd.