atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

506
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
de Sovyetlerde lideri yüceltme, hatta şahsa tapma şeklinde gelişen
olaylar çerçevesinde önce Lenin, sonra da Stalin için filmler çekilmiştir.
Sovyet sinemacıları mevcut bu anlayışla, Atatürk ile ilgili
filmler çekmek için de bazı teşebbüslerde bulunmuşlardır. Bunların
içinde en önemlisi 1933 yılında Milli Mücadele hakkında film yapmak
isteyen sinemacılardan N. Zarhi’nin Türkiye’ye gelmesidir 1141 .
Öldürülmeyen Adam isimli filmin senaryosu ile ülkeye gönderilen
Zarhi, ilk etapta kendisine yardım edebilecek olan Reşat Nuri, Yakup
Kadri, Aka Gündüz gibi kişilerle tanışmıştır. Türk-Rus artistlerin
oynayacağı ve sesli olarak çekilmesi planlandığı belirtilen filmin
senaryosu öncelikle Necip Ali, İsmail Namık, Reşat Nuri, Kâzım
Nami gibi isimlerden oluşan komisyon tarafından incelenmiş ve
filmin ortaklaşa çekilmesine karar verilmiştir. Çıkan karar neticesinde
adı geçen filmin tekstinin, Sovyetlerin sinema şirketi sayılan
Leningrad Film Fabrikası “Soyuzfilm” ile Türkiye Eğitim Bakanlığı
adına Reşat Nuri tarafından yazılması, çekimlerin de S. Yutkeviç, N.
Zarhi, S. Vitkin gibi yönetmenlerce yapılması konusunda anlaşmaya
varılmıştır. Fakat ilginçtir, bu kadar hazırlık ve görüşmeden sonra
Türkiye, ihtilâlci bir karakter taşıdığı düşüncesiyle filmi çekmekten
vazgeçmiştir 1142 . Yani her türlü sanatsal aktiviteye açık gibi görünen
Ankara, teşebbüsün altında yatan asıl gerçeği anladığını, gösterdiği
bu hassasiyet ile ortaya koymuştur.
Türkiye’nin koyduğu bütün bu tavırlara rağmen Sovyet sinemacılar
yılmamışlar, üstlendikleri misyon gereği Türkiye’de film çekme
çalışmalarını ısrarla sürdürmüşlerdir. Nihayet ertesi sene yani 1934
yılında Türkiye’nin Kalbi Ankara filmini çekmeyi başarmışlardır.
Şöyle ki, Cumhuriyetin onuncu yıl dönümünde yapılan inkılâpların
daha geniş kitlelere anlatılabilmesi için bir film çekilmesi gündeme
gelmiş ve Atatürk’ün isteği ve onayı üzerine de Sovyet sinemacılar
ile temasa geçilmiştir. Türkiye’ye resmi bir ziyaret için gelen Sovyet
1141 Son Posta gazetesinde Sovyet sinemacı Zarhi’nin İstanbul’a geliş tarihi Aralık
1932 olarak verilmektedir. Gazetede, Zarhi’nin İstanbul’a geldiği, konuyu hazırlamak
için Yakup Kadri, Reşat Nuri, Muhsin Ertuğrul’dan oluşan bir komisyon
teşkil edildiği, aynı zamanda Zarhi’nin İzmir, Bursa, Afyon gibi yerlere
giderek incelemeler yapacağı, sonra da Ankara’ya döneceği üzerinde durulmuştur
(Son Posta, 10 Aralık 1932, s. 3).
1142 Tacibayev, a.g.e., s. 209-210.