atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

494
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
uygulamalar ile bunu eğitimde kullanmaya çalışmışlardır. Örneğin,
çocuklardan toplanan 20 feniklik bir vergi ile terbiye filmleri çeken
bir teşkilât kurmuşlar ve en az beş sene zarfında bütün okulların birer
sinema makinesine sahip olması konusunda da bir program kabul
etmişlerdir 1109 . Aslında 1930 ortalarında Almanya’da alınan bu
kararlara şaşırmamak gerekir. Çünkü Almanlar daha Birinci Dünya
Savaşı esnasında ordu bünyesinde kurdukları film merkezi ile çalışmaya
başlamışlar, sinemanın halka ulaşmada, iletişimde, eğitimde,
yapılanlar konusunda halkın bilgilendirilmesinde ve en mühimi de
propaganda aracı olarak kullanılmasında bir nevi öncü olmuşlardır.
Atatürk halkın neredeyse %80’inin okuma yazma bilmediği bir
ülkede, sinemanın eğitimdeki rolünü anlamış olacak ki, bu konuda
bazı görüşler ortaya koymuş ve çevresindekileri de buna teşvik etmiştir.
Bu konuda özellikle Halkevleri ile basın öncü olmuşlar ve
Türk sinemasının gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Halkevleri
çalışma talimatnamesinde tiyatro şubesi içinde ele alınan sinema
konusuna da bazı maddelerde yer verilmiştir. Örneğin, Madde 50:
“Halkevlerinde sinema faaliyetlerinden maksat, halkın sinema vasıtasıyla
fikir ve zevkini yükseltmektir. Halkevlerinin bütün çalışma
kollarında olduğu gibi, sinemadan ticari gaye, Halkevine gelir temin
etmek beklenilmemelidir. Tiyatro, konser gibi Halkevi çalışmaları
nasıl parasız olarak sırf halkın yetişmesi bakımından tertipleniyorsa,
sinemada da bundan başka bir gaye güdülmemelidir. Bu bakımdan
Halkevlerinde sinemanın parasız olması şarttır”. Madde 51’de
ise, Halkevlerinde “1) CHP’nin göndereceği filmler, 2) Hükümetin
göndereceği filmler, 3)50. madde gözönüne alınarak, piyasadan tedarik
edilecek filmler” 1110 in gösterilebileceği üzerinde durulmuştur.
Bu maddelere dayanılarak seçilen filmler Halkevi salonlarında
gösterilmiştir. Halkevlerinin sinema makinalarına kavuşturulması ve
her türlü kolaylığın sağlanması ise en mühim işlerden biri olmuştur.
Örneğin, Haziran 1933 tarihinde Halkevleri tarafından getirtilecek
sinema ve radyo makinalarının gümrük vergisinden muaf tutulması
ve ithal olunacak alet ve cihazların da 120 bin liraya kadar Ba-
1109 Münir Hayri (Egeli), “Sinema ve Eğitim”, Ülkü, C. VI, S. 36, Şubat 1936, s.
428-430.
1110 Karadağ, a.g.e., s. 97.