atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

488
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Pathe Sineması ile başlayan Beyaz Perdenin serüveni, bundan sonra
Beyoğlu’ndaki Palas Sineması, Taksim’deki Majik Sineması ve
diğerlerinin 1096 açılmasıyla yoluna devam etmiştir. Görüldüğü üzere,
sinema ülkeye girdikten yaklaşık on yıl sonra bir salona yerleşme
imkânı bulabilmiştir. Bu gecikmenin faturası da Sultan II.
Abdülhamid’e çıkarılmak istenmiştir. Çok vehimli olduğu bilinen
Sultanın, kuruntusundan ötürü şehre saltanatı boyunca elektirik getirmediği
ve bu yüzden de sinema salonlarının açılmasının mümkün
olmadığı, geç kalındığı ileri sürülmüşse de 1097 , burada haksız
bir iddianın olduğu ortadadır. Çünkü kuruntu sahibi olduğu herkes
tarafından bilinen Sultan Hamid’in, sanata ve sanatçıya gösterdiği
ilgi ve teşvik ile dünyanın daha yeni tanıştığı bu sanata sarayında hemen
yer vermesi ve izlemesi yukarıdaki iddia ve ithamlarla bağdaşmamaktadır.
1935 yılında Almanya’da başlayan düzenli televizyon
yayınlarına, Türkiye’de ancak 1968’de başlanabildiği düşünülecek
olursa, Abdülhamid’in sinema konusunda pek de geç kaldığı söylenemez.
Sinematografın ülkeye getirilip gösterime başlanması konusunda
olduğu gibi, Türkiye’de ilk film çalışmalarının yapılmasında da
yine azınlıklar ile yabancı uyruklu kişiler ön planda olmuştur. Özellikle
Balkanların ilk sinemacıları 1098 olarak kabul edilen Manaki Kardeşler
1900’lerin başlarında çektikleri belge film ile bu konuda ilk
sırayı almışlardır. Türklerin çektiği ilk film ise, Fuat Uzkınay’ın 14
Kasım 1914’te çektiği Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı isimli
belgeseldir. Bugün “tiyatro ile pek ilgisi olmayan ilk gerçek sinemacı”
ve ilk Türk belgeselcisi olarak tanınan Fuat Uzkınay, Osmanlı
Devleti’nin 1914 yılında İtilaf Devletlerine karşı savaşa girmesi üzerine,
Yeşilköy’de Ruslar tarafından dikilen anıtın bombalanmasının
150 metresini filme çekmiştir 1099 . Uzkınay, bu çalışmasıyla şüphesiz
hem bir ilke imza atmış hem de Türk sinemasının yolunu açmıştır.
1096 Âlim Şerif Onaran, Türk Sineması, C. I, Kitle Yay., Ankara 1994, s. 12.
1097 Özön, a.g.e., s. 13.
1098 Halit Refiğ, “Osmanlı’da Sinema”, Yeni Türkiye, Osmanlı Özel Sayısı IV, S.
34, Temmuz-Ağustos 2000, s. 786.
1099 Uzkınay için bk. Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yay.,
İstanbul 2003, s. 23-25.