atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 487
Osmanlı topraklarında ilk kez nerede ve kimin tarafından gösterildiği
konusu da oldukça tartışmalıdır. Fakat artık bugün halka açık ilk
sinema gösterisinin 16 Ocak 1897 günü Galatasaray’daki Sponeck
isimli bir birahanede gerçekleştirildiği ve bu ilke imza atan kişinin
de Fransız Pathe-Freres Sinema Şirketi’nin Türkiye temsilcisi Romanya
uyruklu Polonya Yahudisi Sigmund Weinberg olduğu noktasında
birleşilmiştir. Bu dönemde sinema cihazları ilk olarak İstanbul
ve İzmir şehirlerine girmiş, onları getirip işletenler de yabancılar ve
azınlıklar olmuştur. Örneğin, Osmanlı Devleti’ne sinemayı ilk getiren
kişinin kendisi olduğunu söyleyen Fransız Mösyö Kontensoza
bunlardan sadece biridir 1091 . Yine Sultan II. Abdülhamid’in de ilk
defa sarayda bulunan Bertrand isimli bir Fransız vasıtasıyla sinematograf
izlediği bilinmektedir 1092 . Güzel sanatların diğer dallarında olduğu
gibi, sinema ile tanışmada ve onun halka ulaşmasında sarayın
yine büyük rol oynadığı ve öncülük ettiği ortadadır.
İkinci Meşrutiyet’in ilânına kadar olan sürede sinema Osmanlı
topraklarında hızla yayılmış ve halkın rağbet gösterdiği eğlencelerden
biri olmaya başlamıştır. İşte halkın gösterdiği bu ilgi, zamanla
sinema salonlarına olan ihtiyacı ortaya çıkarmıştır. Nitekim bunun
üzerine “Türkiye’de sinemanın kökleşmesinde önemli bir yeri
olan” 1093 Weinberg de, Türkiye’deki ilk sinema salonunu 30 Ocak
1908’de Pathe Sineması adıyla açmıştır 1094 . Weinberg Tepebaşı’nda
yaptırdığı bu sinema ile hem sinemanın salonlara yerleşmesini ve
sinemanın İstanbul’un eğlence dünyasındaki yerini almasını hem de
İstanbul’un Beyaz Perdenin merkezi haline gelmesini sağlamıştır.
1942’ye kadar aralıklarla halka hizmet eden Pathe sinemasında, kısa
metrajlı belgesel ve güldürü filmleri ile yola çıkan Weinberg, sonra
da sinemasını Beyoğlu’ndaki Concordia’ya taşımıştır 1095 . 1908’de
1091 Süleyman Beyoğlu, “Osmanlı Sinema Tarihine Dair Bazı Bilgiler”, Simurg,
S. 2-3, Ekim 2000, s. 458-459.
1092 Osmanoğlu, a.g.e., s. 75.
1093 Beyoğlu, a.g.m., s. 460.
1094 Pathe Sineması hakkında bk. Behzat Üsdiken, “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları
I”, Toplumsal Tarih, S. 22, Ekim 1995, s. 42-48.
1095 Nijat Özön, Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966), Bilgi Yayınevi, Ankara
1968, s. 12-13; Erman Şener, “Sinemanın 75 Yılı”, Hayat Tarih Mecmuası,
S. 11, Aralık 1970, s. 63.