atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

38
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Türkiye’nin içinde bulunduğu bu sıkıntılı günler, Atatürk ile
Fethi Okyar’ın ortak hareket etmesine neden olmuştur. Nitekim
yaşananlar siyasi tarihimizi derinden etkileyecek yeni gelişmeleri
beraberinde getirmiş ve Türkiye’de çok partili hayata geçişin ikinci
denemesi gerçekleştirilmiştir. Atatürk’ün isteği üzerine 1930 yılının
yaz ayında kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF), şüphesiz dönemin
siyasetinin ve ekonomisinin şekillenmesinde etkili olan faktörlerin
başında gelmiştir 73 . Bundan sonraki süreçte ise, halk için halk
adına kurulan CHP’nin halkla arzu edilen iletişimi bir türlü kuramaması,
ekonomik problemler, vergiler ve baskı gibi nedenlerden ötürü
halkın tepkisini çok çekmesi, yeni kurulan partinin halk nezdinde
bir anda popüler hale gelmesine neden olmuştur. CHP’ne alternatif
olan Serbest Cumhuriyet Fırka’ya, yaklaşık üç aylık ömrü boyunca
halk büyük sempati göstermiştir. Ekim 1930’da yapılması kararlaştırılan
belediye seçimleri için düzenlenen mitinglerde yaşanan olaylar,
özellikle SCF’nın düzenlediği İzmir Mitingi 74 , muhalefete gösterilen
ilgiyi arttırmış, beraberinde de yeni tartışmaları ve iddiaları ortaya
çıkarmıştır. Şüphesiz bütün bu gelişmeler CHP cephesinde büyük bir
hoşnutsuzluk yaratmıştır. Nitekim CHP’nin muhalefete olan tahammülsüzlüğü,
seçimlerde yapılan hileler, muhalefetin Atatürkle karşı
karşıya bırakılması vs. gibi durumlar sonucunda SCF kendisini fesh
etmek zorunda bırakılmıştır. Partinin kapatılmasından çok kısa bir
süre sonra çıkan Menemen hadisesi ise ülkede irtica tartışmalarının
alevlenmesine, dolayısıyla da CHP’nin tahakkümünü artırmasına ve
ülkede tek partili cumhuriyet döneminin başlamasına neden olmuştur.
Yani bir anlamda yaşanan bu olumsuz gelişmeler, CHP’nin arzu
ettiği sistemi kurmasını kolaylaştırmıştır.
Olaya CHP, SCF ve Türk Ocakları üçgeninden yaklaşıldığında
ise, aradaki ilişkilerin ve yaşanan bazı olayların ocakların kapatılmasında
önemli rol oynadığı açıkça görülebilir. Bilindiği üzere, seçim
döneminde Türk Ocaklarının bir siyasi parti gibi Bandırma Belediye
73 SCF’nın kuruluşu ve diğer gelişmeler hakkında ayrıntılı bilgi için bk. Ahmet
Ağaoğlu, Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yay., İstanbul 1994.
74 C. Eraslan, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Siyasi Hayatında Serbest Cumhuriyet
Fırkası Deneyimi Üzerine Düşünceler”, İlmi Araştırmalar, S. 9, İstanbul
2000, s. 82.