atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 467
ğu hava ile İslâm öncesini ve Türk tarihini 1049 konu alan oyunlar da
kaleme alınmıştır. Siyasal ve ekonomik özgürlükler ve problemler
de bu dönemin ana temalarını oluşturmuştur. Bu temaya, Beş Devir,
Kafa Kâğıdı, Para Delisi, Vergi Hırsızı gibi oyunlar örnek verilebilir.
Ayrıca Aka Gündüz’ün Beyaz Kahraman ve Haydi Suna gibi
oyunlarında da geleceğin Türkiyesinden bahsedilir. Bütün eserlerde
daha ziyade topluma ders verme, fayda sağlama gibi bir endişe söz
konusudur.
Tiyatro ve tiyatro oyunlarından söz ederken, Cumhuriyet döneminde
devletin tiyatro ve oyunlar üzerindeki denetiminden de bahsetmek
gerekmektedir. Şöyle ki, bu dönemde devlet tiyatro oyunlarına,
bazen inkılâpların korunması, komşu devletlerle, özellikle de
Rusya ile ilişkilerin zedelenmemesi ve eski dönemin izlerini taşıması
gibi nedenlerden ötürü, bazen de gerekçe dahi göstermeden belli
bir sansür getirmiştir. Örneğin, Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre
1049 Tiyatroda tarihi oyunlara bir tarihçi gözüyle bakmaya çalışan İlber Ortaylı,
tarihi tiyatro oyunlarının özellikleri üzerinde durmuştur. Ona göre, “siyasal
bilince sahip bir toplumun yazarı tarihi tiyatro ve roman alanında da güçlü
eserler vermiştir”. Ancak bunun tersi söz konusu ise “bir toplumda tarihi tiyatro
ve romanlar güçsüzse bu o toplumda siyasal düşüncenin de güçsüz ve
gelişmemiş olduğunun bir göstergesi” olmuştur. Yani bir anlamda ülkedeki
gelişmişlik düzeyi, siyaset anlayışı ve devletin gücü, etkisini sanatta da göstermektedir.
Ortaylı bu yazısında Fransız, Alman, İngiliz ve Rus tiyatrosundan
tarihi oyunlara ve yazarlara dair bazı örnekler sunmuştur. Shakespeare,
Goethe, Schiller’in tarihi dramları gibi. Üzerinde durulan önemli bir konu da,
XIX. yüzyılda tiyatronun bir propaganda ve iletişim aracı olarak kullanılmış
olmasıdır. Bu dönemde, “devrimci düşünce ve tarih bilincinin tiyatro sahnesine
yoğun bir biçimde çıkması”, yansıması da işte bu yolla sağlanmıştır. Ortaylı
sonra da Modern Türk Tiyatrosu’ndaki tarihi oyunlara değinmiştir. Buna göre,
Osmanlı döneminde bir takım oyunlar yazılmıştır. Ancak özellikle Meşrutiyet
döneminde düşünsel olgunluğa ulaşılamadığı için kalıcı eserler verilememiştir.
Cumhuriyet ise yeni bir tarihçilik anlayışı üzerine oturmuştur. Bu dönemde
genelde yeni milliyetçilik anlayışı çerçevesinde Türk tarihini konu alan oyunlar
yazılmaya çalışılmıştır. Akın, Mete, Özyurt gibi. Ancak bunların hiçbirisinin
dünya edebiyatının klasik veya çağdaş ünlü eserlerinin teknik, oyun ve
yorum gücüne ulaşamadıklarını, bunda da kabahatin, toplumumuzun düşünsel
geri kalmışlığında olduğunu anlatmıştır. Kısacası tiyatroda tarihi oyunların
ana kaynağı, o devrin düşünce düzeyi ve tarih yorumculuğudur. Tiyatronun
gerçek düzeyi de zaten tarihi dram türünün başarısı ile ölçülebilir. Çünkü tarihi
dram, herşeyden önce “düşünsel zenginlik ve görkemin varlığını gerektiren bir
alandır”. Ayrıntılı bilgi için bk. Ortaylı, a.g.e., s. 151-170.