atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 435
tır. Bu çatışmalar sonunda kurumdan ayrılan kişilerden biri olan M.
Ertuğrul da Almanya’ya giderek 1921 yılına kadar orada kalmıştır.
Ertuğrul dönüşünde bir tiyatro heyeti kurarak İbsen’in Hortlaklar
isimli eserini sahneye koymuştur. Fakat bu kez de oyunu kendi hesabına
oynattığı gerekçesiyle ikinci kez kurumdan çıkarılmıştır. Ancak
kısa bir süre sonra onun eksikliğinin yetkililerce hissedilmesi, M.
Ertuğrul’un tekrar Darülbedayi’ye dönmesine neden olmuştur (Şubat
1919).
Darülbedayi hakkındaki ikinci yönetmelik işte bu olaylar üzerine
çıkarılmıştır. Kasım 1920 tarihinde hazırlanan yeni yönetmelik
gereğince kurum, bir eğitim kurumu özelliğini yitirerek sadece oyunlar
oynayan bir topluluk haline getirilmiştir. Daha doğrusu Darülbedayi
konservatuar özelliğini resmen kaybederek ödenekli bir Belediye
Tiyatrosu şeklini almıştır. Bu süreçte turneler devam ederken,
parasızlığın da etkisiyle oyuncuların birkaç kez topluluktan ayrılıp
tekrar geri döndükleri görülmüştür. Darülbedayi sanatçıları 1923-42
yılları arasında çok sayıda turneye çıkmıştır. Topluluğun Ege Bölgesi
turneleri toplam 36, Karadeniz turneleri 23, Marmara turneleri 9,
Akdeniz turneleri 18, Anadolu turneleri 25 ve Doğu turneleri de 23
yer olarak tespit edilmiştir 976 . Temmuz 1923 tarihinde ilk Anadolu
turnesine çıkan topluluk, özellikle İzmir’de M. Kemal Paşa’nın desteğini
de almayı başarmıştır. Bu dönemde Darülbedayi’den ayrılan
bir grup ise Şadi Fikret öncülüğünde Milli Sahne’yi kurmuştur ki
bu, ilerleyen günlerde Ankara’nın ilk yerleşik tiyatro topluluğu olacaktır.
B. Muvahhit, N. Neyir gibi sanatçıların katılmasıyla çalışmalarına
Şehzadebaşı’ndaki Ferah Tiyatrosu’nda devam eden topluluk
ise yine bazı anlaşmazlıklar yüzünden dağılmış (1924) ve kurumdan
ayrılan bazı oyuncular Türk tiyatrosunda çok ayrı bir yeri olan Ferah
Tiyatrosu’nu kurmuşlardır. Bu durum 1926 yılına kadar böyle
devam etmiştir.
1924 yılında dönemin İstanbul valisi ve belediye başkanı olan
Ali Haydar Bey’in önemli bir çabası söz konusudur. Ali Haydar
Bey, Darülbedayi’nin Avrupa’daki çağdaşları ile aynı seviyeye çıkarılması
amacıyla bir kurultay toplanmasına ön ayak olmuştur.
976 Nutku, Darülbedayi’nin Elli Yılı, s. 224-225.