atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

434
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
neye çıkma cesaretini vermesi ile çeşitli kentlerde Seniye, Mebrure,
Leman, Huriye, Hikmet, Ruhat Hanımlar da sahneye çıkmışlardır.
Yine Afife Hanım ile Şaziye Hanım’ın da Ferah Tiyatrosu’nda birlikte
sahneye çıktıkları bilinmektedir. Bu arada Bedia Hanım ile
Münire Hanım 1923 yılında Kemal Film’in çektiği Ateşten Gömlek
isimli bir filmde rol almışlardır 971 . Gerçek anlamda Türk kadınının
sahnelerde yerini alması ise Cumhuriyet ile birlikte gerçekleşmiştir.
İlk etapta A. Jale’nin attığı bu cesur adımı, daha önce de ifade
ettiğimiz üzere Cumhuriyetin ilk yıllarında Bedia Muvahhit, Neyire
Neyir Otello’da, Nazire Sedat Hanım da Balo Kaçakları operetinde
sahneye çıkarak devam ettirmişlerdir 972 .
Darülbedayi’nin açılış tarihinin tam dünya savaşına denk gelmesi
büyük bir şansızlık olarak değerlendirilebilir. Çünkü derslere başlanacağı
sırada savaş ilân edilmiş, Antoine derhal Paris’e dönmek
zorunda kalmıştır. İşin en kötüsü ise sanatçıların çoğunun silâh altına
alınmış olmasıdır ki özellikle savaşın sonlarında bu yüzden pek temsil
verilememiştir. 1918 yılında ancak Behzat Butak’ın katılımıyla
Münir Nigâr ve Hüseyin Suat Beylerin adapte ettikleri Kayseri Gülleri
isimli komedi oynanabilmiştir 973 . Mevcut durum Belediye İdare
Meclisi ile sanatçıların arasındaki anlaşmazlığı daha da artırmıştır.
1916-26 yılları arasında disiplinsizlik, adam kayırma ve özellikle
de parasızlık yüzünden kurumda dağılma tehlikesi yaşanmış, sanatçılar
arasında ciddi çatışmalar başgöstermiştir. Bu arada Türk kadınının
sahneye çıkması konusunda İdare Meclisi ile Temsil Heyeti
arasında tartışmalar yaşanmaya devam etmiştir. Bu gergin ortamın
çalışmalarda istenen verimin alınmasına mâni olduğu söylenebilir.
Bunların yanı sıra 1920 yılında A. Jale’nin sahneye çıkması, Dahiliye
Nazırının emriyle Darülbedayi’nin ödeneğinin kesilmesine neden
olmuştur 974 . Yaşanan bu olumsuzluklar topluluktan bazı isimlerin
kopması ve hatta başka toplulukların 975 kurulmasıyla sonuçlanmış-
971 Fuat, a.g.e., s. 267.
972 And, Türk Tiyatrosunun Evreleri, s. 278.
973 Lütfi Ay, “Türkiye’de Konservatuar Açılması Teşebbüsleri”, Devlet Tiyatrosu
Dergisi, S. 18, Aralık 1962, s. 19.
974 Ay, a.g.m., s. 19.
975 Darülbedayi dışında kurulan topluluklar hakkında bk. M. And, “Tanzimat ve
Meşrutiyet Tiyatrosu”, TCTA, C. VI, s. 1618-1619.