atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 433
mek zorunda kalmıştır (Ağustos 1914) 968 . Yarım kalan çalışmalar
bundan sonra hem Reşat Rıdvan Bey’in hem de Cemil Paşa’dan sonra
başkan olan İsmet Bey’in gayretleriyle sürdürülmüştür. Örneğin
açılışı ertelenen Darülbedayi için Reşat Rıdvan bir tören düzenlemiş,
ancak bu çabasıyla dahi kurumun kapanmasına mâni olamamıştır.
İşte bu noktada yeni belediye başkanı İsmet Bey (Canpolat), hazırlattığı
otuz yedi maddelik bir programla meseleyi tekrar gündeme
getirmiştir. Bu programa göre, kurum bir okuldan öte aynı zamanda
temsiller veren bir tiyatro topluluğu da olacaktı. Nitekim Darülbedayi
zamanla okul özelliğini yitirecek ve sadece temsiller veren bir
topluluk olarak varlığını sürdürecektir.
Yönetmeliğin hazırlanmasının ardından hemen oyun hazırlama
işine ağırlık verilmiştir. İlk gösterisini 13 Ocak 1915 günü Victor
Hugo’nun Ruy Blas adlı oyunundan bir parça ile Mınakyan denetiminde
Altı Aydan Beri isimli bir komedya ile yapan Darülbedayi’nin
verdiği ilk profesyonel temsil, Hüseyin Suat’ın Emil Faber’ın La
Maison d’Argile isimli eserinden uyarladığı Çürük Temel’dir (20
Ocak 1916). Darülbedayi’nin oynadığı ilk Türkçe oyun ise Halit
Fahri Ozansoy’un Baykuş isimli manzum eseridir. M. Ertuğrul’un
sahneye koyduğu bu eser 2 Mart 1917 gecesi seyirci karşısına çıkmıştır
969 . Bu gelişmeler tiyatro için son derece ümit vericiydi, ancak
mali problemlerden ötürü kuruma dahil olan müzik bölümü Mart
1916 tarihi itibarıyla kapatılmıştır. Darülbedayi temsil bölümü ise
bunun aksine genişlemeye devam etmiş, hatta bu dönemde tiyatro
topluluğuna Vasfi Rıza, Hazım Körmükçü gibi isimler katılmıştır. En
önemlisi ise 1918 yılında Darülbedayi’ye ilk defa Müslüman Türk
kızlarının 970 öğrenci olarak alınmasıdır. Bunlardan birisi de bilindiği
gibi Afife Jale’dir. Ancak 1920 yılında Hüseyin Suat’ın Yamalar adlı
oyunuyla Kadıköy’deki Apollon Tiyatrosu’nda sahneye çıkabilen
Afife Jale (1902-1941), bugün sahneye çıkan ilk Müslüman Türk
kadın tiyatro oyuncusu unvanına sahiptir. Onun, Türk kadınına sah-
968 Fuat, a.g.e., s. 265-266.
969 Nutku, a.g.e., s. 745-746; Nutku, “Darülbedayi”, DİA, C. VIII, s. 515.
970 10 Kasım 1918’de Afife haricinde Behire, Memduha, Beyza ve Refika isimli
genç kızlar Darülbedayi’ye girmişlerdir. Bunlardan Afife ve Refika stajyer
kadrosuna alınmışlardır (And, Türk Tiyatrosunun Evreleri, s. 278).