atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 431
ma yaratmıştır. Aslında meşrutiyet sadece insanlara değil sanata da
özgürlük getirmiştir. Bu dönemde müzikte olduğu gibi tiyatroda da
gözle görülür bir canlanma ve hareketlilik söz konusudur. Hürriyetin
etkisiyle gençler tiyatroya daha fazla ilgi göstermeye başlamışlardır.
Muhsin Ertuğrul o dönemi anlatırken, Beyazıd Meydanı’ndan
Haydarpaşa’daki Tıbbıye avlusuna kadar hemen her köşede bir tiyatro
sahnesi kurulduğunu ve özellikle gençlerin Namık Kemal’in
Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk gibi oyunlarını oynadıklarından
bahsetmiştir 961 . Ancak bu ilgi uzun süreli olmamış, meşrutiyet hevesi
geçmeye başlayınca tiyatroya olan ilgi de geride kalmıştır. Bundan
sonra sadece sanata, tiyatroya ilgi gösteren bir avuç idealist sanatçı
mücadelesine devam etmiştir. İşte bu bir avuç idealist sanatçı ve
sanatseverin çabasıyla ülkede çok önemli bir adım atılmıştır ki o da
İstanbul’da Darülbedayi’nin kurulmasıdır.
Asıl adı Dârü’l-bedâyi-i Osmânî olan Darülbedayi, bugün İstanbul
Belediyesi’ne bağlı Şehir Tiyatrolarının kuruluşundan 1931
yılına kadar kuruma verilen addır. “Güzellikler evi” manasına gelen
Darülbedayi’nin isim babası Ali Ekrem Bolayır’dır. 1912-14 yıllarında
kısa bir süre İstanbul Belediye Başkanı olan Operatör Cemil
Topuzlu (1868-1958), göreve geldikten sonra çok önemli işlere imza
atmıştır. Bunlardan ilki Gülhane Parkı’nı düzenleyip halka açmak,
diğeri de o çok arzu edilen konservatuarı kurmaktır. Başkan
İstanbul’un suya, parka, yola olan ihtiyacı dışında sanata olan gereksinimi
de düşünerek böyle zor bir görevi üstlenmiştir. İstanbul
Belediyesine bağlı, tiyatroya oyuncu yetiştirecek ve aynı zamanda
müzik eğitimi de verecek bir kurum oluşturabilmek için ilk etapta
bir uzmandan yararlanılması düşünülmüş ve dünyaca ünlü tiyatro
adamı Fransız André Antoine İstanbul’a davet edilmiştir 962 . 28 Haziran
1914 günü İstanbul’a gelen Antoine okulun kuruluş çalışmalarına
hemen başlamıştır. Fransa’dan üç aylığına çağrılan Antoine, bir
yandan ders programlarını yaparken diğer yandan da okulun giriş
sınavlarıyla ilgilenmiştir 963 . Belediyenin 12.000 Frank gibi bir bütçe
ayırdığı belirtilen Darülbedayi’nin giriş sınavları hemen yapılmış,
961 M. Ertuğrul, İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim, Yankı Yay., İstanbul
1975, s. 73.
962 Özakman, a.g.m., s. 1051.
963 Antoine’nın çalışmaları ve Darülbedayi hakkında bk. Reşat Nuri Güntekin’in
Tiyatro ile İlgili Makaleleri, Haz. Kemal Yavuz, MEB, İstanbul 1976, s. 345-
352.