atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

430
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Aslında sanatın, tiyatronun devlet eliyle desteklenmesi ve bir
kamu hizmeti kapsamında ele alınması, daha Cumhuriyetin ilk yıllarından
itibaren gündeme getirilmiş ve bazı girişimlerin ortaya
çıkmasına zemin hazırlanmıştır. Örneğin ilk girişim, Şadi Fikret’in
Anadolu’yu dolaştıktan sonra Ankara’ya gelip yerleşmesi ve burada
bir de Milli Sahne adıyla bir tiyatro kurmasıyla başlamıştır. Bunun
üzerine Ankara’da bulunan devlet ileri gelenleri, gazeteci ve söz sahibi
kişiler bu kuruluşu ayakta tutabilmek adına Türk Tiyatrosu’nu
Himayet Cemiyeti adıyla bir dernek kurmuşlardır. Dernek tüzüğünün
ilk maddesinde de belirtildiği üzere kuruluş amacı, “Türk
Tiyatrosu’nun tam ve mütekâmil bir teessüs ve inkişâf kazanmasını
temin” etmek olarak belirlenmiştir. Derneğin, 16 kişilik Himayet
Heyeti, 6 kişilik İdare Heyeti, 1 Temsil Heyeti, 5 tanınmış yazardan
oluşan Edebi Heyet’ten oluştuğu belirtilmiştir. Asıl ilginç olan, bu
olayın ne kadar büyük bir ciddiyetle ele alındığıdır. Derneğin Hâmi
Heyeti’nde 960 yer alan isimlere bakıldığında bu çok açık bir şekilde
ortaya çıkmaktadır. Tüzükte açıkça belirtilmeyen tek madde, derneğin
Şadi Fikret’in Milli Sahne’sini korumak amacıyla kurulduğudur.
Buna rağmen derneğin çalışmaları hakkında fazla bir bilgi mevcut
değildir. Sanatın devlet eliyle desteklenmesine dair verilebilecek
başka bir örnek de Türk Sanayi-i Nefise Birliği (Türk Güzel Sanatlar
Birliği) nin kurulmasıdır. Ancak bilindiği gibi Halkevlerinin açılması
neticesinde bu birlik de çok uzun ömürlü olmamıştır.
c. Darülbedayiden Şehir Tiyatrosuna
1908’de ilân edilen II. Meşrutiyet ülkede inanılmaz bir canlan-
sanat ilişkisi kapsamında ilginç bir detay da, Devlet Tiyatrosu Kanununda,
Devlet Tiyatroları’nda, Genel Müdürün, Milli Eğitim Bakanı’nın teklifi ile
sahne hayatında tanınmış, başarılı sanatçılar arasından, 3656 sayılı kanunun
6. maddesi uyarınca görevlendirilmesi hükmünün yer almış olmasıdır . Yalnız
günümüzde, Devlet Tiyatroları, İstanbul, Bursa, Ankara, İzmir, Trabzon,
Diyarbakır, Van, Erzurum, Adana, Antalya ve Sivas’taki müdürlükler ile aynı
merkeziyetçi yapı içersinde, Kültür Bakanlığı’na bağlı olarak etkinliklerini
sürdürmektedirler (Korur, a.g.e., s. 89-91).
960 Derneğin hâmi heyetinde, Maarif Vekili Şükrü Saraçoğlu (Dernek Başkanıdır),
Necati Bey, Vasıf Bey, Salih Bey, Yunus Nadi, Kılıç Ali, Ruşen Eşref, Falih
Rıfkı, Hakkı Tarık gibi isimler yer almaktadır (And, Cumhuriyet Dönemi
Türk Tiyatrosu, s. 12).