atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

34
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
ğünün 40. maddesiyle ona tâbi olmuştur 67 . Kısacası Türk Ocakları
CHP’nin denetiminde bulunan bir kuruluş haline getirilmiştir.
1931 yılının başlarında ise ocakların tamamen kapatılması için
Meclise teklif götürülmüş ve yapılan görüşmeler sonunda Nisan
1931 tarihinde Türk Ocakları kapatılmıştır. Onun yerine de 19 Şubat
1932’de Halkevleri açılmıştır. Türk Ocakları ile aynı amaca hizmet
eden Halkevleri öncelikle Türk halkının sosyal, ekonomik ve kültürel
gelişmesine yönelik faaliyetlerde bulunmuştur. Kader o ki, ülkeye
tam on dokuz sene hizmet veren ocaklardan sonra Türkiye, yoluna
kültür tarihine bir on dokuz sene daha hizmet edecek olan başka bir
kuruluş ile devam etmiştir. Yine acı bir tesadüftür ki, Halkevlerinin
sonu da bu sefer başka bir siyasi partinin elinden olmuştur.
Bütün bu anlatılanlardan sonra asıl cevaplanması gereken soru,
Halkevlerinin, Türk kültürüne, Türk halkının eğitimine kendisini bu
kadar adayan ve çok önemli aktivitelere imza atan Türk Ocaklarına
neden tercih edildiğidir. Bu sorunun siyasi, sosyal ve kültürel boyutları
hemen göze çarpmaktadır. Bugüne kadar Türk Ocaklarının
kapatılma gerekçesi hakkında çok sayıda tez üretilmiş, pek çok iddia
ortaya atılmıştır. Bu iddialardan ilki, Türk Ocaklarının İttihat ve
Terakki’nin bir yan kuruluşu olduğu fikrinin ağırlık kazanması ile
ocakların ülkedeki radikal değişime ayak uyduramadığı, yeni rejimin
yerleşmesi için yeterli çabayı harcamadığı, dolayısıyla inkılâba
karşı bir tutum sergilediği iddiasıdır. Buna Türk Ocaklarında zamanla
bazı tutucu kimselerin etkili olmaya başlaması ile Genel Başkan
Hamdullah Suphi’nin Atatürk’ün inkılâplarına karşı sergilediği tavır
da eklenmektedir. Yine Türk Ocaklarının kendi bünyesinde yaşanan
tartışmalar ile Hamdullah Suphi ve Reşit Galip arasında yaşanan çekişme
ve anlaşmazlıkların da kapatma kararının alınmasında etkili
olduğu söylenmektedir 68 . Herşeyden önce, Türk Ocaklarının İttihat
ve Terakki’nin bir parçası olarak kurulduğu, sergilediği Türkçü
yaklaşımla dağılma sürecindeki Türklerin örgütlenmesinde ve Türk
milliyetçiliğinin ön plana çıkarılmasında etkili olduğu doğrudur.
Ancak Türk Ocaklarındaki mevcut milliyetçilik anlayışının, bu dö-
67 Mete Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması
(1923-1931), Yurt Yay., Ankara 1981, s. 296.
68 Çeçen, a.g.e., s. 85-86.