atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 429
tiyatrosundan modern piyesleri oynamışlardır. Sanatçıları huzuruna
çağıran Atatürk’ün, başta M. Ertuğrul olmak üzere gruptakilere “Siz,
benim ta ataşemiliterlik çağımdan beri memleketimizde görmeyi
candan özlediğim bir hayali gerçekleştirdiniz. Böylesine birbirine
bağlı bir sanat topluluğunu kendi imkânlarınızla hazırlayıp bize getirdiniz,
gösterdiniz” şeklinde iltifatlarda bulunduğu, ondan sonra da
etrafındakilere dönerek “...Hepiniz mebus olabilirsiniz, vekil olabilirsiniz,
hatta Reisicumhur olabilirsiniz, fakat sanatkar olamazsınız.
Hayatlarını büyük bir sanata vakfeden bu çocukları sevelim” 958 dediği
bilinmektedir.
Atatürk bu tavrı ve görüşleri ile hem tiyatro sanatının ve sanatçılarının
itibar kazanmasını, sanata ilginin artmasını sağlamış hem
de tiyatronun aslında bir kamu hizmeti olduğunu ve kesinlikle devlet
tarafından desteklenmesi gerektiği görüşünü ortaya koymaya çalışmıştır.
Şüphesiz bu, sanatın gelişimi için önemli bir merhaledir.
Burada tiyatro ve devlet faktörü hemen göze çarpmaktadır. Çünkü
zaman zaman birbiriyle çatışan bu iki kurum hep bir arada yaşamak
zorunda kalmıştır. Cumhuriyetin ilk günlerinden beri, kimi zaman
tiyatro topluluklarına tekel hakkı verilmiş (Osmanlı’da olduğu gibi),
desteklenmiş, kimi zaman da sıkı denetime tâbi tutularak oyunları
sansür edilmiştir. Ama her şeye rağmen tiyatro, iyi bir propaganda
aracı olarak varlığını sürdürmeye çalışmıştır. Çünkü sinemanın ve
televizyonun olmadığı dönemlerde tiyatro, en önemli ve etkili iletişim
araçlarından biridir. Üstelik tiyatro insanların, yöneticilerin
vazgeçilmez eğlence tarzıdır. Cumhuriyetin ilk yıllarında, bilhassa
inkılâbı yapan sınıfın ve aydınların en gözde kültür aktivitesi tiyatro
olmuştur. Devletin meseleyle bu kadar yakından ilgilenmesi, sanatın
gelişmesine büyük katkı sağlamıştır 959 .
958 M. Ertuğrul, “Bir Dönüm Gecesi (11 Nisan 1930)”, Cumhuriyet, 14 Nisan
1963, s. 2 ve 7; Özgü, “Atatürk’ün Edebiyat ve Sanat Anlayışı”, s. 1165-
1166.
959 Bu ilişki günümüzde yasalara kadar uzanmıştır. Bilindiği gibi, 1982 anayasasının
“Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” başlıklı üçüncü bölümünde yer
alan 64. madde “Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur. Sanat eserlerinin
ve sanatçının korunması, değerlendirilmesi, desteklenmesi ve sanat sevgisinin
yayılması için gereken tedbirleri alır” hükmünü içermektedir. Devlet