atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

428
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
1930 yılı, İstanbul ve tiyatro deyince akla ilk gelen gelişmelerden
biri de yeni kurumlar ve yeni tiyatro topluluklarıdır. Çünkü
Darülbedayi’nin yaşadığı sorunlar, çok sayıda sanatçının kurumdan
ayrılarak kendilerine yeni bir yol çizmesiyle sonuçlanmıştır. Aslında
bu bir arayış dönemidir. İşte bu dönemin en çarpıcı örneklerinden biri
de, Darülbedayi’nin kalıplaşmış tiyatro anlayışına karşı çıkan Ercüment
Behzat (Lav) ve Ertuğrul Sadi (Tek) nin Aralık ayının sonlarında
956 kurdukları Türk Akademi Tiyatrosu (TAT) isimli topluluktur.
Farklı bir anlayışla kurulan toplulukta, Rıfat Oğuz, Ömer Lütfi, Seza
Kâmuran, Fatma Dürnev, Muvaffak İhsan, Hakkı Nezih gibi sanatçılara
yer verilmiştir. Çalışmalarını Şehzadebaşı’ndaki Hilâl Tiyatrosunda
sürdüren TAT, ilk olarak Ercüment Behzat’ın yazdığı Rejisör
Nasıl Çalışıyor ya da Bravo Rejisör isimli komediyi sahneye koymuştur.
Bu oyunun tamamen Muhsin Ertuğrul’u ve Darülbedayi’yi
eleştirmek için sahnelendiği belirtilmektedir. TAT, “Türk tiyatro tarihinde
bir görüşü yansıtması ve bir tür başkaldırı niteliği taşıması
bakımından önemli bir adım” 957 olarak gösterilmektedir. Ancak buna
rağmen uzun ömürlü olamamış ve 1931 yılının ilk aylarında topluluk
dağılmıştır. Şunu söyleyebiliriz ki, 1930’lar ülkede pek çok
gelişimin ve değişimin başladığı, belki sanatta da demokratikleşme
sürecinin ve mücadelenin verilmeye başlandığı bir geçiş dönemidir.
En azından örneklerini verdiğimiz bu oluşumlar, yaşanan tartışmalar
ve ayrılıklar daha sonraki süreçte önemli kazanımları beraberinde
getirmiştir. Örneğin daha 1930’larda TAT’ın başlattığı bu tutum, tam
otuz yıl sonra Ankara Sanat Tiyatrosu (AST) ve Dostlar Tiyatrosu
şeklinde yeniden tezahür etmiştir.
1930 yılının önemli sanat olayları arasında Ankara’da Yeni Türk
Ocağı Tiyatrosu’nun açılması da zikredilmelidir. Nisan 1930 tarihinde
İstanbul’dan Darülbedayi sanatçıları da bu açılışa giderek şehirde
bazı temsiller vermişlerdir. Sanatçılar burada repertuarlarındaki
Hamlet, Müraî, Muhayyel Hasta gibi klasiklerle, Alman ve Fransız
956 Eylül 1930 tarihli bir gazetede, Türk Akademi Tiyatrosu adıyla bir tiyatronun
kurulacağını, bunun için Hükümete müracaat edildiğini, topluluk için bir yabancı
rejisör getirileceğini, hatta bir Alman profesör ile de temasa geçilmiş
olduğunu öğreniyoruz (Son Posta, 28 Eylül 1930, s. 2).
957 Cumhuriyet’in 75. Yılı, C. I, s. 102.