atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

420
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
ortamı doğmuştur. Nitekim bu özgürlükçü ortam, Tanzimatın mirası
üzerine konan Meşrutiyetin tiyatro sanatına bir hareketlilik getirmesine
neden olmuştur 945 . Halk bu hürriyet ortamında tiyatro piyeslerine
büyük ilgi göstermiştir. Ancak bu dönemde, tiyatro yönetiminin
ve sahne düzenlemesinin çağın koşullarına göre kötü ve ilkel olması,
iyi sanatçıların azlığı dikkat çekmektedir. Bunda parasızlık, bilgisizlik
ile yönetimin uyguladığı denetimin etkili olduğunu söylemek
mümkündür.
Meşrutiyet döneminin en belirgin vasfı ise batılılaşmanın başladığı
Tanzimat dönemi ile Cumhuriyet dönemi arasında bir geçiş
ve köprü vazifesi kurmuş olmasıdır. Bundan sonra Cumhuriyet de
Meşrutiyetin mirasçısı olarak karşımıza çıkacaktır. İşte bu günlerde
yavaş yavaş yetişen tiyatro yazarları ve oyuncuları Cumhuriyet
döneminin önemli isimleri olmuşlardır. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e
geçiş sürecinde, sanat müesseselerinin devamlılığını koruması neticesinde,
tiyatro yazarları, oyunları, sanat kurumları gelişerek ve
modernleşerek varlığını sürdürmeye çalışmıştır. En mühimi ise tiyatronun
devlet eliyle desteklenmeye çalışılmasıdır. Örneğin ödenekli
tiyatro deneyimi bize Darülbedayi’yi kazandırmıştır. Yani bu
noktada Meşrutiyet dönemi, Cumhuriyet dönemi sanat kurumlarının
temellerinin atıldığı bir süreç olarak tarihteki yerini almıştır.
Meşrutiyet ve sonrasında tiyatrolar yardım amaçlı da kullanılmıştır.
Trablusgarp, I. ve II. Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı
ile Milli Mücadele döneminde halk fakirleşmiş, morali bozulmuş ve
sıkıntılı günler yaşamaya başlamıştır. İşte böyle bir dönemde çeşitli
yardım kuruluşları, yoksullar için tiyatrolar düzenleyerek onlara
yardım etmeye çalışmıştır. Milli Mücadele döneminde özellikle orduya
yardım sağlamak için tiyatrolar düzenlenmiştir. Ayrıca yine bu
günlerde tiyatro oyuncuları arasına Türk gençleri de katılmaya başlamıştır.
1920 yılında sahneye çıkan Afife Jale, ilk Türk kadın tiyatro
oyuncusu olma başarısını göstermiştir.
Görüldüğü üzere Tanzimat ile başlayan batı tarzı tiyatro serüve-
945 Meşrutiyet döneminde Türk tiyatrosunun gelişimi hakkında bk. Hasan Fehmi
Öz, Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Tiyatro (1908-1923), Marmara Üniversitesi
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Anabilim Dalı Basılmamış
Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2003.