atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 33
itibaren ocakların misyonunu tamamladığı ve kapatılacağı yolundaki
söylentiler de Türk Ocakları yetkililerini son derece rahatsız etmiştir.
İşte bu tarz şüphe ve endişelerden olsa gerek, Türk Ocakları
da Hükümet ile iyi geçinebilmek için ellerinden geleni yapmışlardır.
Bu günlerde toplam şube sayısı 135’e çıkmıştır.
Gerçekten de 1925 yılı, Türk Ocakları gerçeğinin tartışılmaya
başlandığı, hatta artık misyonunu tamamladığı gerekçesiyle yerini
halk ocaklarına bırakması gerektiği şeklindeki fikirlerin ortaya çıktığı
bir dönemdir. Nitekim daha kongrenin hemen ardından Necmeddin
Sadak, Mayıs 1925 tarihli Akşam gazetesindeki bir yazısında
bu fikrini açıkça dile getirmiştir. Sadak yazısında Türk Ocaklarının
çok nazik bir dönem geçirdiğini belirterek Türk Ocakları “yaşamak
ve faydalı olmak için halk ocakları şeklinde inkılâp etmeli ve bulundukları
yerlerde muntazam dersler ve konferanslar vermek suretiyle,
sadece halkın tenvir, cumhuriyeti takviye vazifesini deruhte
etmelidir...” 65 demiştir. İşte kongrenin akabinde N. Sadak ile başlayan
bu süreç, örgütün Halkevi’ne dönüştürülmesi gerektiği fikirlerinin
daha alenî ve ısrarla savunulmasına neden olmuştur.
1925 tarihli bu yazının ardından 1927 yılında toplanan CHP
Kongresinde konu tekrar gündeme gelmiş, burada alınan karar Türk
Ocakları hakkındaki tartışmaları da sona erdirmiştir. Çünkü bu
kongrede Türk Ocaklarının bağımsızlığı sona ermiş, ocak ilk etapta
CHP’nin denetimi altına alınmıştır. 1912 ve 1913 yıllarında İttihat
ve Terakki Partisi’nin denetiminden kurtulan ve ilişkilerini belli bir
mesafede tutmayı başaran Türk Ocakları, bu kez başarılı olamamış,
Hamdullah Suphi’nin tüm itirazlarına66 rağmen CHP’nin yeni tüzü-
65 Necmeddin Sadak, “Türk Ocakları”, Akşam, 3 Mayıs 1925, s. 1.
66 Türk Ocaklarının kapatılma kararı alındığı Çankaya’daki toplantıda, Hamdullah
Suphi de dahil olmak üzere çok sayıda kişi bulunur. Söz alan kişiler Türk
Ocaklarının artık yapacak bir işi kalmadığı ve tüm vazifelerini Hükümetin üstlenmesi
gerektiği konusunu dile getirirler. Toplantıda bu karara tek karşı çıkan
kişi ise şüphesiz Hamdullah Suphi Bey olur. Sonuçta Ocakların artık yapacak
bir işi olmadığı kararı alınarak bir rapor hazırlanır. Fakat imza sırası gelince
Hamdullah Suphi raporu imzalamaz. Atatürk raporda onun imzasının olmadığını
öğrenince, raporu yırtıp atar ve ondan sonra da rapor yeniden yazılarak
tekrar imzaya gönderilir. Nihayet baskıya daha fazla dayanamayan Hamdullah
Suphi de imzasını atarak bu olaya son noktayı koyar (Mustafa Baydar, Hamdullah
Suphi Tanrıöver ve Anıları, Menteş Kitabevi, İstanbul 1968, s. 76-
77).