atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

418
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
olduğu gibi bizde de geleneklerimiz çerçevesinde belli bir gelişme
göstermiştir. Batı tarzı tiyatronun ülkeye girmesine kadar olan süreçte
Türk tiyatrosu Karagöz-Hacivat, ortaoyunu, tulûat 939 gibi geleneksel
tiyatromuzun örnekleri ile varlığını sürdürmeye çalışmıştır.
Tiyatro sanatı başlangıçtan günümüze kadar belli bir çevrenin ilgi
alanı olmuştur. Aydınlar için özel bir sanat ve uğraş alanı olan tiyatro,
halk için ise sıradan eğlencelerden biri olarak görülmüştür.
Ancak Osmanlı döneminde tiyatronun benimsenmesinde, yerleşmesinde
ve gelişmesinde asıl rolü yine saray oynamıştır. Saray ve
çevresinin gösterdiği bu ilgi, aynı zamanda bazı çevrelerden sanata
gelen tepkilerin söndürülmesinde de önemli etkenlerin biri olarak
karşımıza çıkmıştır.
Türk Tiyatrosunu, Tanzimat Tiyatrosu (1839-1908) 940 , Meşrutiyet
Tiyatrosu (1908-1923) 941 ve Cumhuriyet Tiyatrosu (1923’den
günümüze) şeklinde üç bölümde değerlendirmek mümkündür. Şöyle
ki; Osmanlı toplumunun düşünce yapısını ve yaşam tarzını şekillendiren,
değiştiren en önemli faktörlerden biri şüphesiz Tanzimat’tır.
Bunu aynı zamanda Avrupa kültürüne açılan ilk pencelerden biri
olarak da görmek mümkündür. XVIII. yüzyılda yavaş yavaş başlayan,
Tanzimatla beraber ise giderek hızlanan ve genişleyen batı tarzı,
etkisini sanatta özellikle de tiyatro alanında göstermiştir. Zaten Osmanlı
Devleti’nin Batı tiyatrosuna ilk adımı atması da böyle olmuştur.
Tanzimatın sadece siyasi alanda değil, kültürel alanda da ülkede
bir düalizm yarattığı görüşleri işte bu noktada bir netlik kazanmaktadır.
Çünkü Osmanlı toplumunda mevcut geleneksel tiyatroya bu
dönemde bir rakip, daha doğrusu bir alternatif çıkmıştır ki o da Batı
tarzı tiyatrodur. Dolayısıyla Tanzimat karşımıza, yeni tarzın gelişip
yerleşmeye başladığı bir dönüm noktası olarak çıkmaktadır. Tanzimat
ile yoğunlaşan batılılaşma sürecinde Osmanlı padişahları da
batılılaşmanın gereğine olan inançları doğrultusunda sanata büyük
ilgi göstermişlerdir. Onların bu yaklaşımları, ülkede hem tiyatronun
939 Tulûat tiyatrosu hakkında bk. Ö. Nutku, Dünya Tiyatrosu Tarihi, C. II, Ankara
Üniversitesi Yay., Ankara 1972, s. 434 vd.
940 Ayrıntılı bilgi için bk. M. And, Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu
(1839-1908), Türkiye İş Bankası Yay., Ankara 1972.
941 M. And, Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923), Türkiye İş
Bankası Yay., Ankara 1971.