atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 413
tam elliyedi yıl önce yani Kanuni döneminde İstanbul’da bir bale
gösterisinin gerçekleştirildiğini tespit etmiştir 927 . Bu tarihten yaklaşık
XVIII. yüzyıla kadar İstanbul’da Avrupa’dan gelen bale grupları
tarafından ilginç bale gösterileri düzenlenmiştir 928 . Ancak baleyle
ilgili ilk ciddi çalışmalar daha ziyade II. Mahmud ve Abdülaziz dönemlerinde
yapılabilmiştir. Müzik ve opera konusunda adından sıkça
bahsettiğimiz Donizetti Paşa bu konuda da öncülük etmiştir. Örneğin
Leyla (Saz) Hanım’ın notlarından sarayda kızlara müziğin yanı sıra
dans derslerinin de verildiğini, bir Kız Bale Heyeti’nin olduğunu ve
“başbalerin” unvanı gibi baş dansçı kıza da “kız çavuş” denildiğini,
hatta kendisinin Kız Fanfarı ve Bale Heyeti’nden Verdi’nin La Traviata
operasını dinleme şansı bulduğunu öğreniyoruz 929 . Refik Ahmet
Sevengil ise doksan sanatçıdan oluşan ve haftada iki gün çalışan
Kız Fanfarı ve Bale Heyeti’nin hem çalışmaları hem de giysileri konusunda
ilginç ve detaylı bilgiler vermektedir 930 .
XIX. yüzyıldan itibaren ise, İstanbul daha çok bale gösterisine
sahne olmuş ve saray dışında da ilgi görmeye başlamıştır. Halepli
Naum Efendi’nin Beyoğlu Tiyatrosu’nda İtalya’dan çağrılan topluluklar
bale gösterileri sunmuşlardır. Bunlar hem iç hem de dış basında
geniş yankı uyandırmıştır. Naum Efendi haricinde Güllü Agop,
Concordia, Amfi, Varyete gibi salonlarda da İtalyan bale grupları
oyunlarını sergilemişlerdir. Meşrutiyet döneminde müzikli oyun ve
tiyatro yapan Osmanlı Dram Kumpanyası, Milli Osmanlı Operet Heyeti,
Sahir Opereti, Darülbedayi-i Osmani gibi toplulukların da eserlerini
dans ile süsledikleri ancak baleye tam olarak yer vermedikleri
bilinmektedir 931 .
Bale sanatının batı sanat anlayışı çerçevesinde gelişmesi, önem
kazanması ve konservatuarda bölüm olarak yerini alması ise yine
927 Bu bale gösterisinin asıl özelliği, İstanbul’da düzenlenmiş olması ve gösterilere
Türklerin hem seyirci hem de oyuncu olarak katılmış olmalarıdır. 1524
yılında İstanbul’da İtalyanların Venedik elçisinin evinde düzenledikleri bale
gösterisi hakkında geniş bilgi için bk. And, a.g.m., s. 44-45.
928 Osmanlı sarayında bale gösterileri hakkında bk. Jak Deleon, Osmanlı’dan
Cumhuriyete Türk Balesi, Dönemli Yayıncılık, İstanbul 1988, s. 17-24.
929 Saz, Haremin İç Yüzü, s. 133-134.
930 Sevengil, Türk Tiyatro Tarihi, s. 13-15.
931 Deleon, a.g.e., s. 22-24.