atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

32
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
bizdeki milliyetçilik anlayışına da değinerek, Türk Ocaklarının daha
gerçekçi bir milliyetçilik fikri benimsemeleri için harekete geçmiştir.
Çünkü Atatürk Türk Ocaklarını “geçmişin ırkçı ve Turancı düşlerinden
çekerek gerçekçi bir ulusalcılıkla cumhuriyetin halka yönelen
kaleleri biçimine dönüştürmek” istemiştir. O yüzden de sonuna
kadar tüm inanç ve iyi niyetiyle Türk Ocaklarına karşı herhangi bir
olumsuz tavır sergilememiştir62 . Ta ki, halka yönelik başlatılan yeni
örgütlenme planında artık Türk Ocaklarının yerinin olmadığı anlaşılıncaya
dek.
Yine bundan sonraki günlerde de “Milli kültürün her çığırda
açılarak yükselmesini” 63 sağlamak için Atatürk, yaptığı incelemeler
sonunda Batıda halkın yetiştirilmesini ve demokrasi düşüncesinin
güçlenmesi açısından büyük rol oynayan sivil toplum örgütlerinin
varlığını ve işleyişini fark ederek çalışmalarını bu yöne kaydırmıştır.
Aslında Atatürk bunu daha 1925 yılında Türk Ocakları üyeleri ile
yaptığı bir toplantıda dile getirmiştir. Konuşmasında bu tarz sivil toplum
örgütlerinin “hep Garp memleketlerinde yoğunlaştığını”, şarkın
da bu boşluğun cezasını çekmekte olduğunu söylemiştir64 . Atatürk
konuşmasında inkılâbın ocaklara dayandığını ifade etmiş, ilerleyen
günlerde de Türk Ocaklarından istifade etmek için çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.
Atatürk Türk milletini çağdaşlaştırma ve o çok arzu
edilen muasır medeniyet seviyesine yükseltmek konusundaki inancını
ve ısrarını ise hiçbir zaman kaybetmemiştir. Nitekim 1931 yılına
kadar Türk Ocakları, bu tarihten sonra da Halkevleri ülkede birer sivil
toplum örgütü vazifesi görmüşler, Türk halkının yetiştirilmesinde
büyük bir misyon üstlenmişlerdir.
1925 yılı ve sonrasında yaşananlar ise bundan sonra Türk Ocakları
ile ilgili alınacak kararların bir işaretidir. İlk etapta, 1925 tarihli
II. Kongrede Atatürk’ün eşi Latife Hanım ocağın fahri başkanlığına,
Hamdullah Suphi de genel başkanlığa getirilmiştir. Bu kongre, devletin
yavaş yavaş Türk Ocaklarına yaklaştığı, hatta ona nüfuz etmeye
başladığı şeklinde yorumlara neden olmuştur. Ayrıca 1925 yılından
62 Anıl Çeçen, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları,
İstanbul 2000, s. 84.
63 1 Kasım 1932 tarihli Dördüncü Dönem İkinci Toplantı Yılını açış konuşması,
ASD, C. I, s. 390.
64 27 Nisan 1925, “Türk Ocaklarına Dair”, ASD, C. II, s. 215.