atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

408
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
mesi için harcadığı çaba büyük önem taşımaktadır. Ancak Atatürk’ün
eserler ısmarlaması ve bir dramaturg gibi metinler üzerinde çalışması,
değişiklikler yaptırması bazı tartışmalara neden olmuştur. Bir
sanat eserinin ısmarlama yaptırılmasının sanat ve etik açısından
doğruluğu tartışılmıştır. Fakat o dönem ancak böyle iyi neticeler
almak mümkün olabilmiştir. Bugün ise bu teşvik ve ısmarlamalar
yapılmadığı için belki aynı sonucu almak söz konusu olmamaktadır.
Bu durum bize tekrar devlet-sanat ilişkisini gündeme getirmektedir.
Çünkü özellikle opera; solistleri, korosu, balesi, koro şefleri, korrepetitörleri,
koreografları, rejisörleri, teknik elemanları, sahnesi,
seyircisi ile son derece kollektif, etkileyici, ama bir o kadar da zor,
zahmetli ve masraflı bir sanattır. Dolayısıyla opera gibi masraflı bir
sanat için devlet desteği elzemdir. Operanın devlet teşviği, desteği
ve korumacılığı olmadan gelişebileceğini düşünmek, iyi niyetten öte
gitmeyecektir.
ADK Atatürk’ün ölümünden sonra da çalışmalarına hızla devam
etmiştir. Onun çizdiği ve yön verdiği kültür politikası doğrultusunda
çok sayıda Türk sanatçı yetişmiş ve eserleriyle 913 kendilerini dünyaya
ispatlamayı başarmışlardır. Örneğin Adnan Saygun’un eserleri
yurt dışında sahnelenmeye başlamıştır. Saygun’un Yunus Emre
Oratoryosu’nun 914 Türkiye prömiyeri 915 , bestecisinin yönetiminde 23
Mayıs 1946 günü Ankara DTCF salonunda, Fransa prömiyeri 1947,
Amerika prömiyeri de 1958’de yapılmıştır. Eserin dünya çapındaki
başarısı, dünyaya hem Türkiye’nin sanatta geldiği noktayı göstermiş
913 Bu süreçte opera formunda çok sayıda eser yazılmış ve sahnelenmiştir. Cemal
Reşit Rey, Cem Sultan, Zeybek - Adnan Saygun, Özsoy, Taşbebek, Kerem,
Köroğlu (1973), Gılgameş - Necil Kâzım Akses, Mete, Bayönder - Nevit
Kodallı, Van Gogh (1957), Gılgameş (1963)- Sabahaddin Kalender, Nasrettin
Hoca,(1962), Karagöz, Deli Dumrul - Ferit Tüzün, Midas’ın Kulakları (1969)
- Cengiz Tanç, Deli Dumrul - Okan Demiriş, IV. Murat (1979) vs. gibi (Altar,
“Atatürk ve Müzik Reformları II”, s. 17-18). Yine aynı dönemin opera sanatının
öncüleri diyebileceğimiz isimleri ise şunlardır: Belkıs Aran, Ayhan Aydan,
Semiha Berksoy, Mesude Çağlayan, Nurullah Şevket Taşkıran, Saadet İkesus,
Hilmi Girginkoç, Ruhi Su, Aydın Gün vs.
914 Oratoryo, solo sesler, koro ve orkestra için yazılmış, oyun öğesi bulunmayan,
dinsel ya da yarı dinsel bir konu üzerinde bestelenen müzik eseri.
915 Prömiyer, yeni oynanmaya başlayan tiyatro oyununun ilk temsili.