atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 407
üzere dönemin üç önemli sanatçısına birer opera ısmarlamıştır 909 .
Bunlardan ilki Münir Hayri ve Adnan Saygun’nun ortak çalışması
sonucu ortaya çıkan Taşbebek ki 27 Aralık günü Ankara Halkevinde
sahnelenmiştir, diğeri de Necil Kâzım Akses’in Bayönder isimli operasıdır.
Her iki opera da bitirilerek Atatürk’e sunulmuş ve sahnelenmiştir.
Sadece Ulvi Cemal Erkin operasını bitirememiştir 910 . Atatürk
âdeta bir dramaturg 911 gibi metinleri titizlikle okumuş, el yazısıyla
metin üzerinde düzeltmeler yapmış ve öneriler getirmiştir. Yapılan
değişikliklerde Atatürk’ün genellikle dile, metinin edebi yönüne ve
metindeki düşünce yapısına dikkat ettiği görülmüştür. Örneğin Taş
Bebek’te “yazarın kişilerden birinin ağzından kadına inanmadığını,
onun uzaktan bir süs gibi sevilmesini” belirttiği dizeleri karalamış
ve karşısına şunları yazmıştır: “Biz kadınlar için böyle düşünemeyiz!
Kadın varlığı ulusun bin bir noktasından temelidir. Artık kendini süs
tanımak fikrini tazelemek doğru değildir...değişmeli”. Yine aynı metin
üzerine yazarın “sevgi bir eğlencedir” sözlerinin de üstünü çizen
Atatürk, bunun karşısına “sevgiyi bir eğlence saymak, onu ciddiye
almamak olur” şeklinde bir not düşmüştür. Belgelerde özellikle özel
isimlere de hassasiyet gösteren Atatürk, örneğin Bosut Begüm adını
beğenmemiş, Begüm yerine bayan denmesini, Bosut yerine de daha
güzel bir isim bulunmasını istemiştir 912 .
Burada Atatürk’ün teşviki ve Türk repertuarının zenginleştiril-
909 Kasım 1934 tarihinde çıkan bir haberde, musiki değişimimizin ilk eserlerinin
ortaya çıkmaya başladığı, Atatürk’ün teşvikleri neticesinde birer perdelik üç
operanın hazırlanmakta olduğu, bunların önce Ankara, sonra da İstanbul’da
sahneleceği yazılmıştır (Milliyet, 18 Kasım 1934, s. 1, 5).
910 Sabahattin Kalender, “Bugünkü ve Yarınki Opera”, Türkiye’de Sanatın Bugünü
ve Yarını, Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Yay., Ankara
1985, s. 198.
911 Dramaturg, drama yazarı. Oyun yazma ve sahneye aktarma tekniklerini bilen
ve uygulayan kişi, tiyatronun tiyatro bilimcisi anlamında kullanılmaktadır
(Aziz Çalışlar, Tiyatro Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1995, s.
176).
912 Bayönder, Taşbebek ve Bir Ülkü Yolu isimli çalışmaların Atatürk’ün el yazısı
notlarıyla birlikte, Ankara Mili Kütüphane’de Münir Hayri Egeli dosyasında
bulunduğu bilinmektedir (Metin And, Türk Tiyatrosunun Evreleri, Turhan
Kitabevi, Ankara 1983, s. 368-369).