atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 401
yet Dönemi’nin ilk lirik sahne eseri olma özelliğine sahiptir. Eser
3 perde-12 tablodan oluşmaktadır. Ancak son iki perde pek beğenilmediği
için elenmiştir. Konusu bizzat Atatürk tarafından tespit
edilmiş olan Özsoy Operası’nda Türklerle İranlıların aynı soydan
geldiği teması işlenmiştir 896 . Operanın bestecisi Münir Hayri Egeli,
Özsoy’un bestelendiği günlerde Atatürk’ün Türk-İran dostluğuna
büyük önem verdiğini, İran Şahı’nın Türkiye’ye gelip konuk olacağı
haberinin kesinleşmesi üzerine bütün hazırlıklarla bizzat kendisinin
ilgilendiğini, Ankara Halkevi binasının bir kısmının değiştirilerek
hemen özel bir konukevi haline getirildiğini, bahçeye büyük ağaçlar
dikildiğini ve her eşyanın yerini yine bizzat Atatürk’ün kendisinin
seçtiğini ifade etmiştir. Operanın besteleniş hikâyesi ise şöyledir:
Atatürk, o günlerde Münir Hayri’yi çağırmış ve “Türklerle İranlılar
soy ve kültür olarak kardeştir. Sırf mezhep mücadelesi yüzünden
birbirinden ayrılmış olan bu iki kardeş ulusun aslında bir olduğunu
anlatan bir piyes yaz ve bunu opera halinde oynatalım” demiştir.
Ancak Şahın ziyaretine bir aydan az bir zaman vardır. Böyle bir operanın
bir ayda yazılıp bestelenmesi gerçekten insanı tereddüte düşürecek
kadar zor bir karardır. Nitekim Münir Hayri’nin bu konudaki
tereddütünü anlayan Atatürk, ona dönerek “Bu işte en yakın amirin
benim. Her emri ben vereceğim ve izin almadan gece yarısı bile olsa
yanıma gelmeye, hatta beni uykudan uyandırmaya yetkin vardır.
Ancak Şah geldikten iki gün sonra opera oynanmalıdır” demiş ve bir
nevi onu cesaretlendirmiştir. Egeli’ye göre, zaten o gün için bu işin
olacağına Atatürk’ten ve kendisinden başka inanan da çıkmamıştır.
Ancak gerek Atatürk’ün inanılmaz cesareti ve kararlığı gerekse Münir
Hayri’nin yoğun çabası neticesinde tam yirmi günlük bir zaman
zarfında Özsoy operası tamamlanmış ve oyun başarıyla sahnelenmiştir.
Münir Hayri Atatürk’ün bu kararlılığı ve kısa zamanda çok iş
yapma alışkanlığını başka bir anekdot ile de izah etmeye çalışmıştır.
Örneğin, Özsoy’un sahnelenmesinden epey bir süre sonra, Atatürk
bir bakandan yine kısa bir zaman içinde o işin yapılmasını istemiştir.
896 Özsoy operası, Atatürk’ün İran’ın ünlü şairi Firdevsi’nin Şehname adlı eserindeki
bir öyküyü, bir Turan mitolojisi ile birleştirmesiyle ortaya çıkmıştır.
Operada İranlılar ile Türkler kardeşçe, sevgi ve saygı ile birbirlerine bağlanmışlardır.
Operanın öyküsü için bk. C. M. Altar, “Atatürk’ün Müzik İnkılâbına
Toplu Bir Bakış”, Milli Kültür Dergisi, S. 63, Aralık 1988, s. 115.