atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

400
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
İnönü ile Carl Ebert 893 arasında geçen bir diyalog bunun en çarpıcı
işaretidir. 1936 yılında dönemin Başbakanı İnönü bir konser sonrası
Ebert ile tanışmıştır. İnönü ilk olarak Ebert’e “ne zaman bir tiyatro
ve operamız olacaktır?” şeklinde bir soru yöneltmiştir. Ebert bunun
üzerine, ilk tiyatro temsilini üç, ilk opera temsilini de en erken beş
sene sonra sahnede görebileceklerini söylemiştir. Nitekim bu olaydan
tam beş yıl sonra yani 24 Haziran 1941 günü, Butterfly operası
sahnelendikten sonra Cumhurbaşkanıyla bir araya gelen Ebert’in
“Zatı Devletlerine verdiğim sözü tuttum” demesi üzerine Milli Şef de
“Biz de sabretik” şeklinde bir karşılık vermiştir. Temsilleri izledikten
sonra oyuncuları tebrik eden İsmet İnönü, ayrıca onlardan “büyük
başarılar kazanabilmek için her gün biraz daha çoğalan gayretle”
çalışmalarını sürdürmelerini de istemiştir 894 .
3. Atatürk’ün Türk Operasına Katkısı
Atatürk’ün opera sanatının gelişmesi için yaptığı önemli katkılardan
biri de çok sesli müzik literatürüne kazandırdığı eserlerdir.
Türkiye’de daha Devlet Opera ve Balesi yokken, Atatürk’ün çabası
ve isteği üzerine bir eser yazılmıştır. Müzik politikasına uygun olarak
hazırlanan ilk operamız Özsoy’un (diğer adı Feridun) librettosu
Münir Hayri Egeli’ye, bestesi de Ahmet Adnan Saygun’a aittir. Özsoy
Operası ya da broşürdeki ismiyle Özsoy Destanı895 , Cumhuri-
893 C. Ebert Türkiye’de kaldığı dokuz sene boyunca önemli çalışmalara imza
atmıştır. Ancak 1945 yılında sözleşmesi yenilenmeyen Ebert, bundan sonra
Londra’ya gitmiş, yerine de Yunan asıllı olduğu söylenen rejisör Renato Mordo
getirilmiştir. Fakat dönem dönem Ankara’ya gelen Ebert, inceleme ve denetlemeler
yaparak raporlar vermeye devam etmiştir. C. Ebert en son Atatürk
Kültür Merkezi’nin açılış töreni için Türkiye’ye gelmiştir (1969)(Altar, “Carl
Ebert’in Devlet Konservatuarı İle Devlet Tiyatro ve Operasının Kuruluşuna
Katkısı”, s. 60-61).
894 Gökyay, a.g.m., s. 62.
895 Özsoy; solistleri, aryaları, düetleri vs. olmasına karşın, bir operada olmaması
gerektiği kadar uzun konuşma bölümlerine sahiptir. Bu yüzden kurgu açısından
opera olmadığı söylenmektedir. Bu durumda Özsoy, tıpkı Taşbebek gibi
bir lirik dram olarak tanımlanmaktadır. Ancak Cumhuriyet dönemi operasının
ilk örneği ve temel taşı olarak kabul edildiği için günümüzde opera sıfatıyla
anılmaktadır (Emre Yalçın, “Cumhuriyet Döneminin İlk Lirik Sahne Eseri Özsoy
Operası”, Toplumsal Tarih, C. IV, S. 24, s. 41).