atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

394
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
da hareket edilmeye özen gösterilmiştir. Operanın kurulması için
Viyana’dan Reinhardt Scoule’yi yöneten Max Reinhardt (1873-
1943) davet edilmiştir. Türkiye’ye gelen Reinhardt ilk etapta yaptığı
incelemeler sonucunda hemen bir rapor hazırlamış ve Atatürk’e
sunmuştur. Reinhardt’ın raporu son derece ilginçtir. Reinhardt, Türk
halkının dünyanın en eski milletlerinden biri olduğunu, her milletin
özel bir müzik zevki bulunduğunu, asıl meselenin bu müziği dinleyecek
olan halkı hazırlamak olduğunu anlatmış, dolayısıyla operadan
ziyade öncelikle operayı dinleyecek, zevk alacak bir halk kitlesinin
hazırlanmasının gerekeceğini bildirmiştir ki zaten onun da
söylediği gibi aslında işin en zor safhası ve problem yaratan tarafı
da bu olmuştur. Reinhardt raporunda herşeyden önce çok sesli müziği
885 ve operayı Türk halkına sevdirmeye çalışmanın gerektiğini ve
Türk halkının müzik yapısına en yakın olan Macar halkının bir operasıyla
da işe başlamanın uygun olacağını yazmıştır. Daha doğrusu
Türk halkının ilgi göstermesi açısından halkın seveceği operetler ile
işe başlama kararı alınmıştır. Viyanalı uzman, işe komik operalar ile
başlayıp, yavaş yavaş daha ciddi operalara doğru gidilebileceğini de
raporuna eklemiştir. Raporu inceleyen Atatürk, milli Türk operasının
kurulması ve bir opera seyircisinin hazırlanması için yapılacaklara
hemen onay vermiş ve rapora “Bu raporu esas tutalım” şeklinde
bir de kayıt düşmüştür 886 .
O günlerde henüz çok sesli müzik fikrine bile alışmamış olan
885 M. Reinhardt raporunda, bunların haricinde ülkede çok sesli müziğin yaygınlaştırılması
için neler yapılıp yapılamayacağına da değinmiştir. O, Gazi’nin bir
emirle radyolarda eski müziğin saatlerini azaltabileceğini ya da tamamen kaldırabileceğini
ve hatta onun yerine de Batı müziğini koyabileceğini yazmıştır.
Fakat ilginçtir, bunların kesinlikle kalıcı ve olumlu bir iş olmayacağını ve sonuç
alınamayacağını da açıkça belirtmiştir. Bunun antipati ile karşılanabileceğini,
hatta insanların başka alternatiflere bile yönelebileceğini ifade etmiştir.
Gerçekten de yabancı uzmanın bu endişesi kısa bir süre sonra gerçekleşmiştir.
Öyle ki, bir dönem Türk müziği radyolardan kaldırılmış ve Türk halkı da Arap
ülkelerinin radyolarını dinleyerek müzik ihtiyacını gidermeye çalışmıştır. Sadi
Yaver’in notlarından anladığımız kadarıyla, bu durum halk arasında zamanla
espri konusu haline bile gelmiştir. Örneğin, radyolarda oda orkestralarının sıkça
çalındığı dönemlerde, radyo almaya giden halkın, içinde falanca orkestra
ve şefinin olmadığı radyolardan istemesi, esprilerin ana konusu olmuştur (Ataman,
a.g.e., s. 75).
886 Ataman, a.g.e., s. 74-76.