atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

392
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
opereti, Ekrem Reşit Rey’in yazdığı ve kardeşi Cemal Reşit Rey’in
bestelediği Lüküs Hayat’tır. Onun arkasından Saz-Caz, ÜçSaat, Deli
Dolu gibi operetler gelmiş, bu operetlerde Hazım Körmükçü, Vasfi
Rıza Zobu, Bedia Muvahhit gibi tiyatro sanatçıları oynamışlardır
881 . Müzikli oyunlara olan bu rağbet cumhuriyetin ilk yıllarında
da devam etmiştir 882 . 1930’lu yıllara damgasını vuran isim de yukarıda
bahsedildiği üzere Cemal Reşit Rey olmuş, ancak bu sanat türü
1940’lardan sonra ülkemizde giderek gözden düşmüştür.
Edebiyat, tiyatro, resim, heykel, dans, bale ve müziğin bir arada
olduğu opera sanatı, aslında çok zor, masraflı, ama bir o kadar
da güzel ve etkileyici bir sanattır. Nitekim onun büyüsüne kapılan
Osmalı sarayı ve çevresi de gösterdikleri ilgi ve destek sayesinde bu
sanatı ayakta tutmayı başarmıştır. Bu dönemde sanat, âdeta sarayın
tekeli altına girmiş, onun maddi ve manevi desteğiyle yaşama şansı
bulmuştur. Bu yaklaşım ve ilgi opera sanatının kaderini de yakından
etkilemiştir. Çünkü bugün de opera, genellikle belli bir çevre
tarafından sevilen, anlaşılan, takdir edilen sanat imajı ile varlığını
sürdürmeye çalışmaktadır. Dönemin en önemli gelişmesi ise başkent
İstanbul’un bu dönemde dünyanın en önemli kültür merkezlerinden
biri haline gelmiş olmasıdır. Öyle ki, Batıda dünya prömiyeri yapılan
pek çok opera aynı yıl veya en geç ertesi yıl Türkiye’de oynanmıştır.
Ancak halkın tercihi yine de operet türü oyunlardan yana olmuştur.
Bu süreçte çok sayıda yerli operet yazılıp oynanmıştır. Fakat opera
konusunda türün yerli örneklerinin ortaya çıkması pek mümkün olmamıştır.
Çünkü bu dönemde milli bir operadan bahsetmek oldukça
zordur. Milli operanın doğması, opera sanatının halk nezdinde de
881 Ataman, a.g.e., s. 77.
882 Dönemin basını hem operetlere hem de operet sanatçılarına geniş ayırır. Örneğin
1931 yılında gazetelerde yeni operet artistlerinin fotoğraflarıyla birlikte çalışmalarından
uzunca bahsedilir. Yeni operet artisti Melek Hanım ile Leyla Saz
Hanımın torunu Celile Kenan Hanım bu isimlerden bazılarıdır (Son Posta,
15 Eylül 1931, s. 1; 30 Eylül 1931, s. 1). Yine 1930 sonlarına doğru özellikle
de yaz aylarında İstanbul’da operet temsillerinin arttığı görülmektedir. 1937
yazında birkaç yerde birden temsiller devam etmiştir. Örneğin, Beylerbeyi İskele
Tiyatrosu’nda Pipiça opereti ve Tarla Kuşu opereti, Beşiktaş Suat Park’ta
Enailer opereti, Bostancı İskele Aile Bahçesinde Eski Hamam Eski Tas opereti
bunlardan birkaçıdır (Son Posta, 13 Temmuz, 18 Temmuz, 20 Temmuz, 2
Ağustos 1937).