atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 391
Geçen süre zarfında, operanın yanında operetler 878 adına da
önemli çalışmalara imza atılmıştır. Bilindiği gibi Türk izleyiciler
operetler ile ilk etapta XIX. yüzyılın ilk yarısında İtalyan, Fransız,
Alman ve Yunan toplulukların İstanbul ve İzmir’de sahneledikleri
oyunlar vasıtasıyla tanışmışlardır. Bundan sonra ülkede operetlerde
hızla bir artış görülmüştür. Arzas, Leblebici Horhor, Arif’in Hilesi,
Köse Kahya gibi oyunlara imza atan ve oyunları yurt dışında da
sahnelenen besteci Dikran Çuhacıyan, bugünlerde Türk Müziği ile
operet dediğimiz şeklin ilk örneklerini vermeye başlamıştır 879 .
Bu bölümde, Atatürk’ün yakın silah arkadaşı ve Cumhuriyet’e
giden yolda önemli bir isim alan Kâzım Karabekir Paşa’nın bu
alandaki faaliyetlerinden de bahsetmekte fayda vardır. Falih Rıfkı
Atay’ın “operet” olarak adlandırdığı ve Karabekir Paşa’nın “şarkılı
ibret” adını verdiği müzikli oyunlar oldukça dikkat çekicidir. Karabekir,
Milli Mücadele yıllarında çocukların beden, ruh ve dimağlarının
terbiyesi için bazı çalışmalar yapmış, hatta bazen ibret adını
verdiği tiyatro oyunları ile şarkılı ibret olarak ifade ettiği bir nevi
operetler kaleme alıp bestelemiştir. Kâzım Karabekir’in Şarkılı İbret
(Trabzon 1338) adıyla basılmış bir kitabı bile vardır 880 . Atatürk’ün
de çok takdir ettiği bu faaliyetler o dönem için oldukça modern ve
tiyatro ve opera adına da son derece önemlidir.
Çuhacıyan’ı sonradan Haydar Bey, Ahmet Mithat, Karabekir
Paşa ile sonraki dönemlerde Türk Müziği makamları ile operet hazırlayan
Dr. Suphi Ezgi, Ferit Alnar, Muhlis Sabahattin, Mehmet
Baha Pars gibi isimler izlemiştir. Bir de Batı müziğine yakın olarak
hazırlanmış operetler yazılmıştır. Bu bağlamda hazırlanmış ilk Türk
878 Operet, basit, halka yakın üslûpta, hafif ve genellikle komik mevzularda, arada
dans sahnelerinin de bulunduğu müzikli tiyatro eseridir. Ayrıntılı bilgi için bk.
Yılmaz Öztuna, “Operet”, Türk Musikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi,
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 2000, s. 336-337.
879 Çuhacıyan’ın Olimpia opereti Viyana ve Napoli’de, Arifin Hilesi, Köse Kahya,
Leblebici Horhor adlı operetleri ise Atina ve Kahire gibi merkezlerde oynanmıştır
(Memet Fuat, Tiyatro Tarihi, MSM. Yay., İstanbul 2000, s. 264).
880 Sanayi, Tayyareci, Küçük Süvari, Çenber Yarışı, Gemici gibi bestesi ve güftesi
Karabekir’e ait olan, aynı zamanda sahne düzenlemelerini de yine Karabekir’in
yaptığı şarkılı ibretler için bk. Nuri Köstüklü, Kâzım Karabekir ve Eğitim,
Çizgi Kitabevi, Konya 2007, s. 171-185.