atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

390
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Ülkede XVIII. yüzyıldan itibaren daha fazla seyredilmeye başlanan
operaya, müziğe ve sahne sanatlarına Sultan III. Selim ve II.
Mahmud gibi dönemin padişahları da büyük ilgi duymuşlardır 875 .
Hatta Tanzimat ve sonrasında İstanbul’da opera ve tiyatro temsilleri
vermek üzere bazı binalar dahi inşa edilmeye başlanmıştır 876 . Sultan
Abdülmecid döneminde Dolmabahçe Saray Tiyatrosu’nun açılması
ile birlikte gelişimini sürdüren opera, Abdülaziz döneminde farklı
bir süreç içine girmek zorunda kalmıştır. Çünkü, Naum Tiyatrosu’na
zaman zaman giderek opera seyrettiği ve Avrupa seyahati sırasında
operaya gittiği bilinen Sultan Abdülaziz’in saltanatının son yıllarında
yaşanan mali sıkıntı yüzünden masraflarda bir kısıtlamaya gidilmiş,
bunun üzerine orkestra ve bale heyetlerinin çalışmalarının yanı sıra
opera çalışmalarına da ara verilmiştir. Abdülaziz’in bu dönemde batı
sahne sanatları dışında geleneksel tiyatromuzun örneklerine itibar
etmeye başladığı görülmüştür. Sultan II. Abdülhamid döneminde ise
opera daha çok sarayın zevki çerçevesinde gelişme göstermiştir. Yani
sanat tam anlamıyla sarayın tekeli altına girmiştir. Opera ve tiyatroya
düşkün bir kişi olarak bilinen Sultan II. Abdülhamid, sarayında
tiyatronun yanı sıra İtalyan sanatçılardan oluşan (Çampi Ailesi) bir
opera heyeti de bulundurmuştur 877 .
875 Osmanlı döneminde opera sanatı ve gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi için bk.
Refik Ahmet Sevengil, Opera Sanatı İle İlk Temaslarımız, MEB, İstanbul
1969; Cevat Memduh Altar, Opera Tarihimiz, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul
1982.
876 İtalyan Gaetano Mele, M. Giustiniani, G. Bosco gibi kişiler açtıkları tiyatrolarda
opera temsilleri vermişlerdir. Ancak Bosco 1842 yılında yanan tiyatrosunu
Halepli bir Süryani olan Tütüncüoğlu Michail Naum Efendi’ye devrederek
ülkeden ayrılmıştır. Naum Efendi bir süre daha İstanbul’da temsiller vermeye
devam etmiştir (R. A. Sevengil, Türk Tiyatro Tarihi, MEB. Yay., İstanbul
1962, s. 16; Faruk Yener, “Türkiye’de Opera Sanatı”, CDTA, C. IX, s. 2547-
2548).
877 Çampi Ailesi Yıldız Sarayı’nda 1892-1893’den itibaren yaklaşık onbeş sene
muntazam oyun oynamış, hatta bunlar zamanla Türkçe isimlerle bile anılır
olmuşlardır. La Traviata-Madam Kamelya, Troubadour-Demirci Operası,
Barbier de Seville-Berber Operası, Bal Masque-Maskeli Opera, Fra diavolo-
Haydut Operası, La Fille de Regiment-Asker Kız Operası, La Belle Helen-
Çoban Operası, Rigoletto-Kral Kızı Operası, Mascotte-Maskot gibi. Bunların
içerisinde Sultanın özellikle Rigoletto operasını çok sevdiği ve onu daima çaldırdığını
da yine kızının anılarından öğreniyoruz (Osmanoğlu, a.g.e., s. 75;
Oyunlar hakkında bk. Opera Kılavuzu, Çev. Emine Abaoğlu, MEB. Yay.,
Ankara 1945).